Ioannis Ludouici Viuis Valentini Rhetoricae, siue de recte dicendi ratione libri tres. Eiusdem De consultatione liber 1. Ad haec rerum in his memorabilium copiosiss. index

221쪽

LIBER III. et s

is tabula duoru insigniis picto Moxiuuero est,

o Gitanda, quae unisu por oculos foeditate aliqua sollicitat Cr corrumpit, cuiusimodi nequa pingaturueturi deberet publico edicto Furor est poema, Cr iustus ctus quidam,utrit Plato is Ione. ex cuiuου sententia Floratim: Ingenium mistra quia fortunatius arte Ducit, crexcludit unos Helicone poetas Democritus. Quod a Deo immittitur, circa res Deovatus uersari eam

congruet: alioqui non sacer erit instinctus,sitaprosed inus. Id testasunt prisci poetae, ut desiuis diuis cumsenu prope omnia in erunt: in appareat camen esse in hoc repertum,ut quae de diuis Anturabentius ermaiore cum oblectationeaudiamusasticelebrarunt cecinerunt diuos suos,canamus nos nostros: diu uoco Deum Crangelos,rum istos qui essem in terris vitam expresse ni Hoc dc poema erudiet, rapiet, tenebit nos, postremὀ ardorem quendam pectoribus immitte primum ut are ivi illos hinclit aemulamur,ernos carum uelimus esse similes. nam hoc videmus in alijs poematis uo euenire, ut lasses optemrm nossi ri, quases ijsiunt, quos tantopere videmus extolli Asharietum cumen, in luminet ad uirtutem: debon tur,e T dcterreat dulcis. De insterjs nosti ae religio

nis siumma fides,nonpangendu carmen nisi breue, parcus sobrium: fortasse ut res mandetur memoriae, ne quidMImerbis, uel infense iam ceatur istis

222쪽

gnum. Relinquendusiunt maiestati isti, in qua di is east tritus Dei. Nam poeta ad occupandos lemone amimos uarietate condiunt ea, quae canenda susceperunt- egrediuntur ad coaluiu regula,ad constulta deo amis inferos, inducunt laquentes multos,excitant mortuos, quibus tribuunt orationem: instrunt novi, inusitata, grandis,admirabilia,quae in tractim de Detinendo ex eaputi fumus. In theatris ad publicam exhilaratione exprimebatur hominu uita, ueluttilesia qriadamines h eculo:qu e res uehementer delectat propter imitatione, icut Ari latcles ait in arte poetica. Quippe mitatione, inqui omnes capiuntur mirifice,et est homo animal maxime imitationi natu: σω quae innarura si nollentim cernere,expressa et agimulatu nos detinent. At uero quoniam tbcarum ex promiscua constri turba Miris ulieribui,virginibu pueris,pucllis animis rudibus,teneris,CT ad corrumpendum obnoxij pautum stelawest uenenum inter illos spargeres Ea propter scenicae abula proponant bi tanquum G ,comendationem uirtutis, infectationem uiciora: doceant usum rorum, Cr prudentiam comunem. nihil expimant, unde molles animi flecti posint in prius. Recte Hora. Omne tulit punctum, qui miscuit ivile dulci. In argumento potiores μ' i hoc tempore uulgures mu' ω, qantiquae Latinae aut Graecae. In recentibus enmec tantae inducuntur uirtutes, vicia, relub. populi, '

223쪽

elementa, nam ae rerim er de uitillia rebra avru, si es spectatores cum uoluptateremiam eunt. Debent hoc ciuitates pudori humano, debent reuerentiae

christiani nominis, quod mitium sumpsit a Domino ex Deo nostro Christo Iesu,magistro totiis puritatis

sanctimonis. Transferunt quos em morem in cautiunculas ore uulgiprotritas, quaS cuntistent pum σpucsse,ne noxae mentes uiciorum cupidine atq; experimentis inquinentur, priusquam bommer malum diiudicent.Nolim istis contineri ressa due aut diuises,ne peruulgata cosuetudine obsioloscant, uilescanis tantamVerisscd res boni exempli, quibus uirtus extollatur laudibu er ut ubisis iugitium uituperatione deprimatur, fiat inuisum. Nam etiam pristis temporibus pop.Romani cui traditur4M. Catone, magnorum uirorum laudes solitae erant in couiuub co tar ut essent uelut quidam stimulianimis audientium, ad eas ipsas uirtutes, ques isti pro maximis ducebant.

Qu'Ut nec uirtutis placet materia, cantentursaltem e quae ne animoru corruptela audiantur,er teneat: cuiuε generis fiunt scriptiones oenorm locorum, aut rem'rum castues uarij, ridiculi, admirabiles, rebsterilati,dicta argut lapida alse, is ei modiis. ω Moria perforarum in scenicis poematis uehementer scunt: nec est iniucunda quaedam obscuritas, in Mauditor iugenim istendat, modo intra cupium

224쪽

m 6cui ludi illi parantur. Nam quod popuIus esse

quinon potest, molestum est illi magis obscuritato, gratum Possunt tamen prima e populo reconditiora, quie sim is per sequentia prostrantur atq; PF

senturi.utargumentum,quod te primum a m recitabitur,multa adferet lucis toti fabula. apertiora minierunt, quae dicentur, spectatori, qui summam tenebis rei totius. Erit argument- brene, compendios quodq; praecipua mareriae totius attingat: uerbis Am

plex cr Aule, senses , quoad eius praestari pote

rit,dilucidio in comprehendi er teneria quouis citra negocium possit. Plurimu adferivatis, personarum discrimen Crticorum,ssq; ad extrem fervuinti De quo in superioribas praecepi. Non odibunt per--μme multae pariter in proficentum, nisi forte mutae, ne foris interloquantur,confundatur intelligentiare nec quarta loqui persona labore inquit Horatius.

Icamus iam copositione caeriminis. pr mi is si homines, qui carmen obsterrarunt aliquod, concentu pendam auritisecuti sunt sine obstruatione pedum: nox concet ire hunc, quod allubesceret aar, bus,ut eu possent crebro iterare, dimensi sunt temporibu prolutionis, quom nomina imposuerunt pessim. certum autem numera pedum uocarunt uersen. Sed ies concent quemlibet versura dixerint.ηme

225쪽

bus, tu isti ideo nuncupatusve linquodposleu uerteret, acrediretudinitiuueli tridulo paeni pro- inspuines ulula imat in Maum ει untur, cui nullus est non alicui Turus sapor, ira nec bonus adeo horridus, absonus, incondiruis, qui non alicui arrideat nulla remansit uoci coiunctio

a quimpha his ad uiginti, quae non balita sit ouersu,ta excutinuaticine cammen extitit is hinc poema mos tume uersussiquis disiungat, e misceatuarie, Miseratio non appareat oluta orario dicitum.Inter metrum Crristomin hocs discrimen, quod metrum sequiturnumer pedis, rissemus tempora: ideos alterum sepotest ne altero. metrum ne rissem, hoc est, us sine uersi 'atione, sine concent uerbo mori res sprors--ondita Crinsivitiis: dulcior mlto estrisseminabsis metro. Natura primoru inventorum AENisum estpecuta, ars metrum me ex rhythmo quanto pom est arte potior natura s E M sibus habent nomissi multum concentus, inquibuε UE

harmonia temporum prium iustilatis imparibus:curis neris fiuntheroicit ametrisapphirilis iban effici, landreuhil sc trochaici. Quibus auribus modus temporum est notiorijs concinniores funiueres mer in in orta: uelut olim Graecis Cr Romanis,

226쪽

NO DE RATIONE DICEMnt

apud quos in omnibus hildis distrimm erat notaem

breuium Cr langaera. Exactum illud aurium iudicum i liam pridem perjt. magis agnosicimus uersifici stionem latinae linguae, q ucst . In uulgari sermone ex cra . tudineauriti non expenditurium dimensio longar Cr brevi , ac ne prostrimus quidem cum eo Lycrimi nesta infinitiis annotatur consonantia cum certo sti' adarum numero. Aptura est metri ratio auditori, ro bus,personis inductis. Res bellicie heroico uersu fiunt: decantate quasi tuba Crithiritu illo militari, quo es sent gestae. scenici actuη plurimum decurrunt iamia quod is pes sermoni amiliari ac quotidiano est proximus: sita obstruatio est maior in uerse scenico apud

Graecos,quam Latinos. Et tragoedia ut altioris au menti σita trium personari , grandior est ac nu- mer Ariunde cothurni uenit trastitio: quemadmodus ci in comoedia, quae erant in actoribus integumenta pedum. Fuerunt quondam alia Abularam mera ripop. Romano, Auciloae, tabemariae, misi, de gene re argumenti Cr penonaim nominae: hae ad nos non peruenere. Omnino actio scenica comunem teneat sic monemnumeris ad lactationem spectatoris ' es, quantum concinnis, harmonicis: nec in sensis modo feruet decorum personari ,sed is uerbis quos in temporibus, er tota compositione, quod a Latinis CT Graecis cernimus is comoediu er tragoedia factito

227쪽

materia ad eundem modum. Astera enitam dura infit' tristibus compotin lenitas lenia, latis dulcia. δε- inque quatenus djici dabitur sis imausimulor, Cra' ,σhabitus uersuum,qualis est rerum: non IMI in Uulis scenis sed in quocuns poematopotis smara dramatico, quodq; motu acum Atim recipit.

sicut in Homero Cr Vergilio docti uiri annotarunt. Omne Cruerborum, Cr locutionis genus non recipit carmen modo,uerim etiam tegi adeo ut Cruerba a se

liquari σ nouata, phros dura aes horrida minus multo notabilissint is oratione numeris Uria quamboluta. quod sanimaduerte, e .in multis, uelae in udonio Apollinare,σ Martiano capcn,porum prosia absurdissima est, uersium non perit m rei tis. Quodante carmen dictione habet elegantior alch expolitiorem,pedestriss orationis ornatae ars excuissimillimam,id demum probatur maxime, quemadmodum philoxeniri Siratus minor tragoediarum nobilis rixisse fretur, optimam essen lationem iuxta littus, deambutitionem iuxta terram:carmen quod proximum ficti dictioni,Cr banc carmini istiG. Verba extraneu, quae barbara nuncupantur, non stre norino,nfiditUntis ciuitatem cum uare,vesciuitate donata icut imo libro docuimus. Iutata uero ημctione cunctione, linterpositione propter esccire

228쪽

tiniolarratur. Ad Lecuarie quos Aesecti, modo ne nimia inter se distantes. Homero log onmes ne,quae imi complures,pro ima fuerunt omnibus promiscue est usus Romam dialectos non habet, unica est σι pH. Nationes omnes, pus quidem noli, mus,distinguntur in uarias linguas: Histana, Gallicae, itidica,Germanica. Inter dialectos una est in quas natione praecipua,veluidi m in Graecis,Attica in Hiba hia,castellana,seu potius carpruna:m Itali Thus , seu Bononiensicin Gallia, Parisiensis. In ea pangenti carmen modicesiunt aliae usurpandae.AI' autem quant- libuerit inuehendum, de optima. admistio enim melioris ornamento est, admistio peioris foedat, ac

proindeuitanda: vis quis Parisiensiadiungat Aquitanicam,uel Bononiense Pedemontanam. Latinissatio in Graecitate deformis est, Graecissatio autem in Latini

tale non adeo,nisi in quibusdam.Nes praeceptum hoc aduerba solum pateat, sed ad phrasis quoch σissi muta. Sunt quaedam loquendi frmae, pliri ibus

verbis,ercompositis,uel ex uetustae repetitae, Imlataeas merse,quibim in soluto sermone non est Io-

eugrin carmen autem non solum receptae, uerm etiam multum addentes uenustatis. sicuti Macrobius ex Vergilio Marone docet, libro sat ullam siexto Et quando numeris concent vj poeta est lancit u compedibus deuinctia, multa ei permittuntur ri uerbis πο-

229쪽

pri , in transtitis, in aetate, in figuris, quae non it Hys, Mnescriptorisius uiam quaeramcuus juvi-ri , modo pedestri oratione. Adiectora sine pintorum, quae epitheta cuparitur,frequens est apud illos uses, tum compostorum nominum: ulmureuelivoli ,σ terrae frugis,entcs. que duo in soluta orare: . t lancinis maxime aptis locis ponetur, udasiunt: more sudecent,nnt nimis crebra es comm ta in uerba Cygrandia mugis apud Graecos scriptores lacu habent, qui sunt illis fingendis feliciores, quam apud inos. agoediae uehementer congruunt, qu mare det affectus aliquis uehemens. Appositora alia sistit natrurae, quaeapud poetas ubique habent locum aderapiendum Datum uersus, tanquam comissurar ut aqu/humida, Dems glacialis, rapidus ignis. Scriptoribus solutae orationis non datur hec uenia, quia tentiore decurrunt campo. Quae naturalis no sunt nuratio' ne σc seponi ineptum posit uideri, non Ainus inversiu,qudm inprosa. id enim adresescit iloquens quis de Ciceronis diuortio,ici cicero eloquens repudiauit Terentium uxorem. quid enim cloquentia fra ad replidiums QMnto ineptius, contra rationem nisi Sallustius,uel clodius, uel M. Antonius inuehens in cicerorae, uocet eum patriae parente, vi ictu prudentifimu. Insermone numeris expedito,non cet

vrum appositim i cri,quod non plus efficia, quam si O s abesset.

230쪽

-besset.ni cmniine propter emangustius magis coisce jituriuisine ulli inferatur c si,quam ut contra rationcm. Quae ollicij fiunt, uel dignitatis, uel professionis nomina,addi licet etiam usi nihil est necessarium uelut Homerus poet Socrates philosophuAcesar Impora

io Alexanderrex. Multum uersitos constri momariae

concentu si ,π dimense numero ruam Itas illa potissim aptanda fiunt numeris, quae digna sunt memoria. Qisae poemati sententiae intersieruntur velut gemmae quaedam,si non=ublimius er lustrum numerosius certe uelim astringser quasi rotatius iamluri, ut telam, quo Dius adhaereat. idq; Iacicndum et tam ignomni suo poemate, tum in scenico. Sic eas faciterestret do ums ectator, recolet, retractabit siccum.

AM omnis uelut imago quaedam estnaturae,nimirum exempluris fui.Poria in natura fiunt res quae adiectione partium crescunt,ut fluminCσj re iniuria unt,quae priui quasi delineuntur tot stu

uero expoliuntur absoluuntur, ut foetus ob manuum. In thetiam quae hominum manibus t arte constant,alia particulatim urgunt ut domus er liberi Priam cultu atq- expolitione totius existunt, ut statuae pictura. In nudendis quos disciplinis aego j

eundem modum usu euenit. nam aliae apasin m