Dissertatio medica inauguralis, de Paracelso.

51쪽

De di agnosi morborum nonnulla in ejus scriptis inveniuntur, sic in lib. de pesse, dicit, pestem cum ingenti ardore et insammatione corri pere, post aures glandulas tumefacere, vel bubo nes sub alis nasci, anhelitum, Vel Somnum pro standum. In eodem libro agit de doctrina puti

suum, ubi pulsum vocat menSuram temperaturae corporis, pro conditione locorum a planetis occupatorum. HOS rursus Cum astris consert, D Sic, in-nquit, duo pessus in pedibus conspicui, S turnila sunt et Jovis, duo in collo sunt Lunae et Mercu-χ rii, pulsus in sinistro latere sub corde Solis est. Pulsum celeriorem indicasse credidit assectiones organorum principalium uti cordis, cerebri, he patis, Tenum, Splenis, pulmonum 5). Ad pii sum eum inprimis attendisse etiam ex alio loco patet, in quo multas disserentias pulsuum enum rat; sic pulsus tartari durus est, pulsus sanit iis medius, cet. , et simul notat pulsum non in uno, sed in pluribus corporis locis tangendum esse. Sic quoque describit pulsum, qui ad mortem tendit, in temporibus sortem, in collo

debilem, in lateribus debiliorem, in pedibus d bilissimum 76). Signa etiam petiit ex urina, et subtilis videtur

52쪽

in dignoscendis diversis urinae speciebus, ae in Burina primum colores notandi sunt, sed ante Domnia urina Sana, tum virorum, tum foemina-χrum, senum ac juvenum cognOScenda est, et D postea aegrorum ). V Detestatur tamen media eos, qui nil nisi lotium inspiciunt, et monet, eOS solum radendi nummi causa medicinam exerce

Vidimus ergo, PARACELSUM fictitiam veterum rejecisse humorum pathologiam. Certe laudan dus est ob contemtum doctrinae humoralistarum, quae falsam in pathologiam induxerat theoriam,

ita ut crederent, humores primarias esse CauSas morborum, et remedia in eos agere. Tamen

nostro etiam tempore medici sunt, a theoria illa non plane alieni, sed hic non est locus inquirendi, num humores primarie assecti esse possint, nec ne, quare potius hoc viris ingenio clariori praeditis relinquo. Attamen PARA CELSUS certe majorem laudem mereretur, nisi aliam doctrinam in ejus locum substituisset, Acrimoniarum nempe, quae non minus quam prior illa verae obstat medendi scientiae, nec minores peperit errores practicos, cujusque nociva potestas ne hisce quidem temporibus penitus deleta aut fracta videtur.

53쪽

Corpus nostrum Secundum PARA CELSUM , uti

jam.monuimus, constat ex Sulphure, Mercurio ot Sale. Quod ardet sulphur est, quod essumat mercurius; cinis, qui relinquitur, sal est. In hisce sanitas posita est, et ex his omnes morbistunt 9), non ex quatuor elementis, nam morbus quidem est vel calidus, vel frigidus, quac tamen nihil sunt praeter signa, minime morbi, quare in curatione non ad signa, sed ad causas attendendum est. DIn colica, inquit, adsunt D tormina, ardor, paralySis, Sitis, Vomitus, ni χhil tamen saciendum nisi constipationem tolle aere; sic etiam in calculo lapis tolletidus est, D quare culter iii hoc morbo arcanum est. Qui χ enim frigida calidis, et humida siccis opponit, D naturam morbi non intelligit 80). V Hae tres substantiae igitur si in bona proportione adsunt, sanitas adest, si contra dissolvuntur, morS S quitur 8 I). Ex unaquaque harum diversi mo hi nasci possunt, pro ratione qua assiciuntur. Sic mercurius calore incenditur, ardet, adscen dit, et per sublimationem inseri maniam, phre nesin; si praecipitetur, provocat podagram, chiragram; si destilletur, mortem subitaneam, aut paralysin, porro etiam frigus, ardorem, Tigo

54쪽

rem, horrorem. Mercurius adeo subtilis est, ut et carnes et OSSa penetret, atque extra poros pervadat, unde dein tunc pustulae, morbus gaiaticus, lepra nascuntur s82 . Ex eo etiam ori untur isti morbi, qui arterias, ligamenta, artiaculos, nervos occupant 83). D Acrimonia suaen volatilitatis, si se depurat, et nimis in spiriantum abit, gignit maniam, amentiam, SyncODpen, Vesaniam, melancholiam. Nascuntur ex D spiritu mercurii , qui adscendens, exitumque D quaerens, cerebrum laedit, vel si nucham an χficiat, ciet paralysin 84). V Ex sale quilibet morbus laxus generatur, ut Sunt fluxus ventris, dysenteria, diarctoea, lienteria 85). Si sal una cum sudore e corpore ejiciatur, tunc naScuntur serpigines, impetigines, pruritus 86 . Exi eo etiam nascuntur colica, calculus, congelationes in venis, chiragra, Schiatica, quorum cauSa est spiritus salis, quocum corpus Salis concurrit, et in illis Iocis coagulatur. Porro etiam producit erysipelas, carcinoma, fistulam, et si sal intensissimum fiat, movet inflammationes 87 . Salcorpori necessarium esse putat, ut hominem a

55쪽

putrefactione servet, nam ubi deficit sal, ibi putrescit pars. ae Sal enim corpus mortuum an vermibus servat, multo magis id faciet in vi Duo; quare sal omni cibo miscendum est, ut χ digestio in ventriculo rite paragatur 88). V Exsulphure nascuntur febres, apOStemata, ictexus. Si sal a sulphure secedat et Separetur, tu C Ful phur putrescit, et sic in praecordiis facit pie ritidem, in venti iculo et hepate febres, in ca pila hemicraniam, dolores Oculorum, dentium, aurium gravedinem, cephalaeam, similiaque 89 . Febrem tamen etiam alia ratione explicat, pleam vocat morbum nitri sulphuris incensi, unde corpus quatit, horrorem lacit, et sust intervalla

Praeter morbos ex tribus substantiis proflusto tes, aliud genus morborum PARA CELSUS Pr lixe tractat, eos nempe, qui e tartaro oriuntnr. Tartarus ille, uti sese explicat, ubique in c0 pore ex ingestis sormatur, nam, uti Vinum t/xl xum continet vasi adhaerentem, sic quoque lac, succi herbarum, leguminum. In ore jam ille tartarus separatur et dentibus agglutinatur, ubi tunc ciet putrefactionem gingivae, exesiones dentium, dolores et cruciatus, propter ejus acri

56쪽

moniam, cumque paroxysmo calculi in vasis conferri debet s9Ι). In ventriculo ex hacce materie ardor gulae, angustia, diaphragmatis compressio, torturaeque aliae nascuntur; si ibi adscendat, ebulliat, elevetur, tum ejus acrimo nia augetur, unde dein magnitudo et multitudo dolorum. Hicce aestus in ventriculo inducitur aut a cibo, ant a potu, aut a Sala, Una tamen tartari natura, quamvis multae dantur species. Haec mala, uti monet, ut evitentur, requiritur ventriculus validus 92). In intestinis eodem modo tartarus Separatur, cum ex Ventriculo omne stercus huc pervenit, et ibi moram facit, unde facile lum tartarus agglutinatur, ac hac ratione provocat colicam, tormina, oppilationes, profluvia; quae colicae disserunt pro Varia tartari spe cie, nam in intestinis multae species insunt, uti

ea , duelech, mercurialis, aluminosus 93 . Si in hepate 'separatur, inde hydxops, sebris; in

viis urinariis, quae, uti putat, ex hepate ad re nes, et ex his ad Vesicam tendunt, tartarus mutito acrior generatur, unde in lumbis multae phleg mones, apOStemata, exulcerationeS gignuntur.

9Ι De Orig. morb. ex Tart. T. I. p. 68 , 69. sa) L. p. 70. 93ὶ L. l. p. I. et pag. 83. dicit: B vos autem scitote inn podagra multos paroxysmos calculares Concurrere; sici in podagra multi paroxysmi calculares insiliunt, ex cal B culi natura Surgentes.

57쪽

In vesica ipsa, si spiritus salis nimis velociter tartarum ex urina Separat, tunc tartarus soliaceus; arenosus sormatur; contra si id non fit, tartarus siccus adhaerescit, et sic producuntur calculi variae formae 94). In pulmonibus a tartaro re tento, asthma, tussis, anhelitus, phthisis et se-bris hectica proveniunt; in cerebro phrenitis, mania, vesania; in capsula Cordis, tremor CO dis; in vesicula sellis, morbus arquatuS. Tarta rus etiam continetur et formatur in Sanguine, medulla, et interdum spiritus salis in tartaro adeo mordax est ac acutus, ut venas disrumpatet exedat 95). Ex salsa mordicatione in vesicamictio sanguinis nascitur, et interdum ea natura tartari est, ut urinam cohibeat, vel sistat 96). Hos morbos imprimis medicorum attentionem mereri putat, cum plerumque a medicis insana biles habentur. Praesertim felix fuisse videtur in curatione horum morborum, Unde repeten dum est, quare tam suse de hisce egerit. Diagnosin horum morborum non facilem ha bet, nam ut medicus recte hos morbos didinoscere posset, deberet Varias species tartari cognitas habere, ad quod peregrinationes mul tum conferrent, ut sic ex genuino libro eruditio

58쪽

nem l suam hauriat. D Quodque enim, inquit,ngehus Suum requirit remedium, quare si me Bdicus tartarum examinare nequeat, numquamae aegro aptum regimen praescribere poterit 97).VPurgationes Veterum rejicit, dum tartarum noli educunt, et quia calculi per reductionem expel lendi sunt, dum scindi nequeunt, nisi in solis pudendis, Bars posita est in praeparatione illa

Drum rerum, qude redi unt, et non transmu

D tant, nec praecipitant 98) ; '' et ibi monet

optimum remedium ad calculorum adhaesionρm praecavendam esse in butyro et oleorolivae.Ρraeter tartarum jam memoratum, homini a huc alium tartarum insitum ac congenuum ad scribit, qui per se in homine nascitur, aeque ac in mundo majori. Foeminae alium insuper sus cipiunt a viris, si nempe vis attractiva uteri prae valet, retinetur tartarus, et hac ratione opin turmorbum tartareum fieri posse haereditarium , si in foemina aut viro tartarus in prima Sua ma terie existit, vel foetus eum in utero cum alia

PARACELSUS Spernit veteres, quod hosce mo hos non cognoverant, nisi in xenibus et vesica I00), attamen secundum SPNgNGELIUM hi

59쪽

lis atra, a Galeno descripta, cum hac materie

Ut medicus nunc rectam acquirat cognitionem naturae tartari, Oportet eum attendere ad regionem, alimenta, et Alchymiae ope examinare urianam. Monet, nullum esSe locum, qui aegritudine tartarea careat, sed Observaverat tamen incolas regionis Velitiniae, huicce morbo minus obnoxios eSSe, quare assirmat, non salubriorem in omnibus suis peregrinationibus regionem se vidisse Ι02 .HOsce morbos inprimis oppugnasse videtur alca

libus, aliis remediis admixtis 103).

Hic etiam quaedam monenda eSse censeo, de morbo Gallico, quem PARA CELSUS a Curate tractavit, et propter cujuS rectam curationem laudari meretur. Hicce morbus versus finem seculi XV. primum in Europa obServabatur, et eo tempore maxime malignae erat indolis. Multae extant scriptorum sententiae de origine hujus morbi, sed de his non disputabimus; potius breviter tradere conabimur, quid I ARA CELSUS de hoc morbo communicaverit. D Seculo XV., inquit, nata erant ulcera, quae D medici per solita remedia Sanare non poterant,

102ὶ Morbi Tart. p. 322. I03) L. l. p. 32 330, 462, 481.

60쪽

χ quia haerebant scriptis veterum 104). ' Hune

morbum vocat Gallicum, cum haecce regio prima illum suppeditaverat, Sed praeStare crede bat eum a materie luxum, et ab influxu Vene rem dicere, quia Venus mater est hujus morbi, et eo ipso tempore Veneris 4nfluentia in sua exaltatione erat ; magna enim tunc in rebus Venereis erat licentia et turpitudo, ita ut numquam tanta fuerit hominum in usu Veneris licentia 105). Excoitu leprosi Galli cum scorto impudenti, bubo

nibus laborante, hunc morbum Originem suam duxisse putat, quemadmodum ex equi et asi nae coitu mulorum genus existit l06). Prop. gatur contagio, quod inprimis per sudorem trans sertur, vel in sanguine haeret, unde tunc lues haereditaria nascitur, si nempe materies cumspermate fuerit mixta. Venenum hoc Gallicum nihil aliud: esse dicit, nisi spiritum substantiae nostri corporis quadam proprietate Occulta adve

santem, qui in frigido corpore calidus, in calido frigidus existit I07), quod si loco cumuletur,

tunc tumores nascuntur, qui propter malignit tem et vehementiam veneni Gallici in ulcera tran seunt, quae miras dissicultates in curatione me-