장음표시 사용
111쪽
Pestilentia vocabulum , sensu latiori acceptum , significando cuivis morbo epidemico interiaecino adhiberi potest. Sed hanc significationem sub illa in praesenti non subjicimus. per pestilentiam enim tantum eam febris exanthematicae speciem intelligimus, cujus crisis salutaris glandularum parotidum. axillarium, vel inguinalium, tumore inflammatorio ab sol
Ρestilentia propinqua assinitate febrem vesic se rem attingit, summaque alios inficiendi vi pollet. Multas imperii Turci ci partes sexto quoque , Vel sept1mo anno, depopulatur : septentrionale S autem Europae regiones non, nisi raro, infestat. Anno hujus saeculi vicesimo, in Galliae parte meridiana saeviit : insulae autem nostrae ultra saeculum jam ab ea immunes fuerunt. Quae, anno superioris saeculi seXagesimo quinto, Londini grassata est, teste M ORTONO , quadraginta hominum millia contrucidavit. SYDEN HAMUS meis moriae prodidit, in summo ejus vigore circiter aequinoctium auctumnale unius hebdomadis spatio octo millia exstincta esse, tametsi minimum duae tertiae civium partes ob periculi metum se rus subduxissent. Si pavor ille, quo pestilentia omnium animOS percellit, praecaveri, vulgoque persuaderi possiet, ut in . hoc morbo aeque intrepidam , atque in quaVis alia febre, laborantium curam haberent, dubium non est, multo pauciora funera ex illo in Libitinae rationem Ventura, nec plures fortasse , quam eX multiSaliis morbis, tantum terroris non incutientibus, perituros esse. Fac enim , certo quodam anni tempore, quo febrium epide micarum mitissima, minimeque .periculosa, caturi halis, grassatur, omnium duim OS
112쪽
conterreri, neminique persuasum non esse, se, morbo hoc correptum , inevitabili fato eXstinctum iri, neque Medicos tantum , sed consanguineos etiam Rfamiliares, aegrotantium curam adeo abjicere, ut eosne visum quidem ire audeant, misellamque hanc turbam. a domiciliis suis vi abstractam, in nos conata invisa detrudi atque compingi, quid inde, quaeso, accidet 8 Dubitari profecto non potest, quin multa millia , vel propter timorem vel propter victus Opi inque medicae inopiam, interitura sint. At quanto luctuosiorem rerum statum esse oportet, ubi morbum, per se jam satis periculosum, non modo incredibilis ille pavor, quem vel solum ejus nomen incutit, sed magis etiam modi illi violenti, qui ad impediendum mali . progressum adhibentur, eXaspe-
Magistratus igitur vel maxime caVeZnt, ne, ingruente morbo aliquo epidemico qui pestilentiae appellationem mereatur , cives suos ullo modo perterrefaciant : Medici autem , in eminentiori dignitatis, vel auctoritatis, gradu collocati, tum scriptis, tum quavis alia ratione, pro virili connitantur, ne pavor, multitudini injectus, latius vulgetur. Ρestilentia Londinensis, quam SYDEN HAMUS de cripsit, a rigore & horrore, quemadmodum febrium intermittentium accelliones, incepit. Successere mox VomitUS Vehementes , pectoriS dolor atque oppressio , ac febris ardens , consuetis symptomatibus stipata, quae magi S magisque increvit, donec aut mors ipsa, aut benigna bubonis, Vel parotidis, eruptio, materiam morbificam eliminans, aegrum periculo liberavit.
. Quae Massiliae, & circa Mailitiam, saeviit pestilentia , a Medicis, aulic Gallicae jussu illuc profectis, accuratius descripta est . sed manifesto eadem, quae Londinensis, fuit. Incepit a capitiS stupore , ut correpti ebriorum speciem prpeberent, cum tanta virium reso-
113쪽
tutione, Ut artus dimovere non valerent, animoque
tam abjecto, ut a prima statim accessione saluti suae desperarent. Altero die vomitiones atque deje et ones bilio e accessierunt, quibus ingens Vermium, Ascaridibus similium, numerus excretus est. Quae quideme Vacuationes quo copiosiores, hoc magis salutares fuerunt. Parum enim qui vomuerant, Vel dejecerant, morbi gravitate oppressi, ante diem quartum perlerunt , uniVerso corpore maculis lividis ac petechiis decolorato. Quo major praecesserat evacuatio , eo majores etiam bubones, glandularumque parotidum
abscessus, eruperunt. Facta eruptione, aegri surre-Xerunt, obambularunt, nec parum esuriverunt, calor
sitisque conquieverunt, sed facies atque oculi palluerunt ac languerunt, pulsus durus & frequens fuit. Sexto, septimo . vel octavo die, suppuratione suppressa, tumoribusque ad interiora relapsis, przecordiorum oppressio, spiritus diis cultas, delirium furiosum, ac spasmi acceiserunt, quos mors secuta est. SYDEN HAMUs largam repetitamque sanguinis de tractionem commendat. morbum quippe pro febre summe inflammatoria haben ς, & exempla aliquot refert, in quibus sanguis missus periculum pro pullasse visus est. Eodem auxilii genere inter prima morbi initia Galli quoque usii sunt, idque, pro Virium ratione , repetierunt. Nihil autem utilius fuit, quami pecacu an hae radice Vomitiones , magnaque potionum involventium ac diluentium copia dejectiones
Bubones medicamentis acribus, vel causticis, aut serro, aperire, ulienum fuit. Melius soli natur e commilii, vel medicamentis emollientibus curati sunt. Ex iis, qui graviter aegrotarum, nemo, nisi materia
morbi fica in glandulis parotidibus, axillarib US, Vel ingui alibus, de polita, & tumoribus istis in plenam si spurationem c0nversia, mortem effugit. In pluri-
114쪽
mis bubones, nullo symptomate febrili pi gresso, apparuerunt, qui in paucis resoluti sunt, in aliis
in scirrhum transierunt. Optimum autem fuit, eos in pus verti. Aliquot nullia hominum, Massiliae hoc modo affecta, Drbem, quasi sani, perambularunt, bubonesque suos remediis vulgaribus nutriverunt. Qui anthraces cum crustis nigri cantibu S, gangraenae indicibus, vel solos, vel glandularum tumoribus itipatos , in variis corpori S partibus eXhIbuerunt, ple-Tique omnes exstincti sunt.
atque longinquitatis nomine omnibuS reliquiS generibus opponit. Et id quidem non improprie, Ut nos, tra sert opinio. Neque enim solum in decursu morbi insignis quaedam differentia obtinet, sed proprium aliquod momentum accedit, quo febris hectica a continua, intermittente, remittente, praecipueque exanthematica , distinguitur. In omnibus his, qVas diximus, febribus materia morbis ca ita disposita est, ut solius naturae moliminibus subigi, sanisve humoribus similis reddi, aut separari, atque eX corpore elimi- Mari, possit; quo ipso aegroti sic pe sanitatem recupe-xant : sed febris hecticae eventum tam felicem a solii viribus naturalibus frustra exspectaveris. Quamvis enim in hoc genere e Vacuationes humoris vitio sit per Varia corporis ostia certis intervallis & abundanter contingant : nullam tamen criticam esse, apparet,
siquidem, nisi vel materiam m0rbificam , lystema
115쪽
vasculare irritantem , corrigere, vel ejus scaturigunem obstruere, ac, quominus lubinde resorbeatur, impedire liceat, febris, cum quotidianis exasperationibus, in sudores profusos desinentibus, ad eum
finem continuatur, quoad corpuS penituS emacuit, omnesque vires exhaustie sunt.
Supra diximus, systema nervosum in febre hectica
parum turbari, & morbum in sola sanguinis agita . tione, cordisque ac fustematis vascularis irritatione, consititere videri. Acrimoniam irritantem , atque intenti hujus motus effectricem, interdum cum humorum universitate antime permixtam esse , hinc patet, quod se bris alii lue urget, alias autem, ubi febris remissones , vel plenae intermissiones sunt , nata occa lio ne, eae variis caviS & receptaculis, in quibus per accessionum intervalla jaceat, resorberi videtur. Quae ratio est, cur quidam Pathologi, nominatim CUI LENI Us, febrem hecticam non tamquam morbum primarium , sed dumtaxat tamquam symptomaticum sive secundarium , conliderent. Quandoquidem naturae vires in febre hectica parum , aut nihil opis, pollicentur, curatio ab artis auxiliis, sed, quum morbUS tamdiu trahat, magis a victus ratione, quam a medicamentis, petenda est. Serum lactis caprini, lac assininum, lac, a quo butyrum recens ablatum est, cum aquis Selteranis, Brisu totiensibus , MalloviensibuS, plerumque suadentur, sic , ut usus horum remediorum per aliquod temporis spatium continuetur. S epe corteX peruvianus cum fructu exhibetur, qui sudoreS moderari, gravioribusque flabris accelsionibu S Occurrere repertus est. Nihil autem ad sanitatem recuperandam plus confert, quam aer puru S rusticanus, sodalitium jucundUm , equitatio, vel, quae praestat, naVigatio.
Ultimum hoc auxilium, quod veteres Methodici, ut ex CAELIO AURELIANO patet, in primis amarunt,
116쪽
Duper denuo in usum re Vocari ccepit, & prosperos sic pe eventus habuit. Nec dubium est, illo mature, hoc est, quum morbUS nondum altiores radices egit, adhibito, nihiltorum, febrem hecticam sibi timentium aut ea quam maXime laborantium, vitam protractum iri. Atque haec quidem paene perpetua sunt. Propriam vero animadversionem desiderant & novae res, quae
morbo accedunt, & lingulae ejusdem species. Duae sub febre hectica species sunt, phthisis & tabes. Quamquam sunt, qui phthisin tabemque non discernunt, sed pro synonymis habeant, quibus, quam consumptionem Vulgo nominant, significent: rectius tamen duo hi morbi distinguuntur, sic, ut per phthisius ebris hectica, tulit, aliisque symptomatibus , pulmones male uisectos indicantibus, stipata, per tabem
autem omnes reliquae varietates, sympto mutum istorum eXpertes, intelligantur.
Philiti eos descriptio es varietates cum curationibus. 'ΠΤΗssis in universum cognoscitur tum pertinaci, per noctem molestiore, interdum sicca, saepius humida , cui nisus ad vomendum, pectoris oppressio, spiritusque dissicultaS, accedunt, in primis tum, quum corpus incedendo , Vel properantius e X surgenta do, dimovetur. Febris allidua est . quae ab assumptis cibis invalescit, cum aestu faciei fugaci, & genarum rubore circumscripto, reliquo Vultu pallente, marcente similemque speciem praebente, ac si sordes ejus ablutae non essent. ΡUlsu S nunquam frequens non est, sed noctu durus atque celerrimus fit, unde calor
117쪽
acer peculiaris generis, cutisque siccitas, maxime in manuum V Oli S, & pedum plantis , oritur , cum siti atque agrypnia. Sub diei ortum sudor prorumpit , quo sumpto mata febrilia remittuntur. Tandem alvi
fluor supervenit, sputa minuuntur, mUC Umqtie, Vel pus, per sellas dejici apparet, totum corpuS emacescit, oculi concavi fiunt, pedes intumescunt, UngueSTecur Vantur, capilli defluunt, morsque non intellecta aegro eXhausto obrepit, qui ad extremum hisque anhelitum mente constat, atque interdum in hoc ipsoluani protrahendae vitae misellae spei indulget Phthisis in plerisque insularum nostrarum partibus tam frequens est, Ut pro morbo endemio haberi posusit. Saepissime etiam semina ejus a parentibus ad liberos transeunt, sic, ut integras familias veluti quodam hereditario jure infestet. Signa, quae corpus phthisi opportunum praenuntiant, sunt vox exilis & stridula, levissimis de causis
irraticescens, insignis ad tulit in naucique eX screationem matutinam proclivitaS, pectu Sisangustum, scap ulae prominentes, collum longum , ctatiS alba, molialis , per quam Venae caeruleae perspictae pellucent, rubor genarum roseus circumscriptuS, frequens sanguiniS per nare S eruptio, pulsus, qui facile incitatur, ac respiratio, quae facile turbatur. Quorum igitur
corpora sic disposita sunt, ut omnia haec, vel plera que signa , exhibeant, ii, ni si valetudinem suam ditali gentissime curent, ea aetate, quae anno decimo seX to& tricesimo intercedit, in phthisin fere incidere consueverunt. Sin autem , temperata atque curiosa vitae ratione Utentes, aeremque puriorem in locis, ub ur-hium celebriorum fumo remoti S, haurientes, annum
tricesimum sextum superaverant, e OS per reliquam vitam ab hoc morbo fatis tutos sore, Verisimile est.
Phthisis vel priviaria est, vel secundaria, a prXcedente aliquo tuo; bo nain.
118쪽
Phthfeos primaria varietates sunt :Ι. Phthisis sicca , in qua tum , quamvis molestissimae, nulla tamen neque natici decoloris, neque puris,
exscreatio succedit. Quidquid extussitur, usque sub finem, nihil, ni si phlegma album, spumans, eis ,
idque exiguum. Aperta cadaVera glandulas mucosas A limphaticas, quarum ingenS numerus per totum. pulmonem dispersus est , tumidas atque induratas ostendunt, quae vel aliqud, tamquam ex terra concreta , continent , Vel , quassi racemi, conjune haerent. Hae nunquam in pus Vcrtuntur , sed durae manent, lividi, aut nigri cantis coloris. Ex incisis mucus crastus purulentus, sanguisque concretUS, eXit.
Morbum a tuiti vulgari, vel dyspnoea , sudores nocturni , corpus emaciantes, & , quae supra descripsimus,
si inplomata febrilia, distinguunt.
Phthisis sicca per gradus tam tardos atque ObscuroSobrepit, glandulaeque tam lente indurescunt, ut raro penitus sanetur, quoniam remedia propulsando periculo vix unq qam sati S mature quaerUntUr. In principio morbi, quum glandulae nondum induruerunt, aegris quibusdam conducere potest usus diuturnior lactis caprini cum medicamentiS aperientibus, velut glim mi ammoniaco, cum sapone, & floribus salis ammoniaci martialibus. Alios juvant aquae Selteranar, vel fontes sulfurati, quales apud Har-roWgate, Mossat, I Ucan, vel Suvadlinbar, scaturiunt. Quibus remediis equitationem si jungunt . temperantiamque in victus ratione accurate obser-Vant, praecavere fortassis licebit, ne limpha in glaniadulis bronchialibus crassescat & stagnet. Sed quum fere hsec remedia tam mature non Adh1beantur, ut morbi generationem praepedire possint, ad ea postmodum hoc consilio decurrere cogimur, ut Vitam aegr io m protrahamus, vel symptomata urgentia miti-
119쪽
Selacea, vel fonticuli, adversus hanc phthisin proficiunt, quod cujuscumque plethorpe, quae in corpore existere potest, effectibus sinistris occurrunt. Lamdemque ob causam sanguinis missione saepe numero opus est ad gravem spiritum eXpediendum, &
Il. Phthisis mucosa, sive catarrhalis, in qua tussim
sputa copiosa comitantur, quae initio Odore carent, mucumque glutinosum , coloris expertem, eXhibent, promoVente autem morbo, male olent, flave scunt',
canescunt, vel viridescunt, gustuique nterdum dulcia , interdum falsa sunt. Ρhthisin catarrhalem a perversa secretione oriri apparet, qua nimia lamphae mucique copia ad glandulas bronchiales defertur, quae tandem sic molliuntur & colliquescunt, ut, incisis mortuorum corporibus, totus pulmo visui tactuique massam quamdam mollem , repr3esentet, in qua n Ullum paene conteXtUS organici vestigium invenias. Curantis igitur consilium eo dirigi debet, ut secretiones in universum res
taurentur, totumque CorpUS corroboret Ur.
uorsum nihil magis idoneum est, quam corteX per uvianus, cum gummi Vel balsamis roborantibus conjunctus , elixi rioque vitrioli acido , a quis ferratis, aere puro, corporis exercitatione moderata, & sodalitio hilari, adjutUS. His auxiliis, mature adhibitis, aegrotus persanari, quin etiam , in morbo confirmato, per aliquot adhuc annos trahi potest. Blanda emetica in hoc morbo saepe necessaria sunt, atque insignem usum praestant, siquidem non tantum anacathursin promovent, mucum Ue glutinosum, pulmones infersitentem, excutiunt, sed etiam exercitationis vice funguntur, ac pulmoneS COrrobOrant. Easdemque ob causas navigatio ad mali curationem, certe levationem, magnam partem conferre reperitur.
120쪽
seos varietatibus commune est, nonnunquam cruentum aliquid per tussim exscreari : sed interdum sanguis ex pulmonum Vasis tam abundanter & crebro erumpit, Ut notam morbi characteristicam consti
Crebra i ita sanguinis sputa magnam vasorum pulmonalium debilitatem, atque insignem humorum acrimoniam significant. Ρraecipuam igitur opem pollicentur cortex peruvianus, & aquae Bristolienses, vel Mallovienses . sic, ut his remediis , prout haemo p-tyseos reversiones exigunt, sanguinis detractio optumque interponatur. Nulla phthiseos varietas est , quae aerem purum atque constantem magis desideret, & in qua omnium rerum moderatio studiosius adhibenda sit , quam haemoptoi d. Atque hae sunt phthiseos primariae varietates. Secundariae Varietatibus appellationem etiaracteremque indit morbus, cui superveniunt. Unde
VI. Phthisis othniatica. VII. Phthisis philitica. VIII. Phthisis arthritica.
Ρropriam harum varietatum curationem , morbi, quocum phthiseos sumpto mata conjuncta sunt, ingenio accommodandam , ni si scrotulae , scorbuti , asthmatis, syphilidis, arthritidis, hypochondrias eos , chloroseos , descriptione atque curatione exhibita, proponere non possumus. Neque etiam phthiseos , R peripneumonia, aut a Vomica, Ortae, naturam an-