Universae Campaniae Felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubrate

201쪽

Paragr. 21 Pxtra portam Campanam, cui adstipulatur Celanus Giorn. II. At Capaeius eandem alio ponit in loco Hist. Neap. lit . I. c. 7. Summontius lib. I. c. 3 in S. Martini colle, cui arridet Silla, Fonda et . di Part. c. 8. Cluerius Ita l. ant. lib. IV. c. 3 ad S. Ioannem ad Teductum vult positam , ubi etiam falso a Tirmst tumulatum fuisse Viroilium. Ioannes

Baptista noluitus mediam tenuit viam. Hic enim accuratissimus scriptor , hanc vetustam urbem etiam extitisse arbitratur , quam a Neapoli parum distare ait, et sua sortasse tempestate antiquissimam, moeniorum partem adhue

adsurgere, quam ipse ad imae urbis partem, et ad mare versus collocat ad orientem , qui syus cum Livii recte concordat historia. Hinc laudatus Bolvitus in opere M S. cui titulus , Diario di varie cose , tom. I. pag. lo haec prodit: Quando pol Napoli , et Palepoli s' unisono insteme , et tulta quella Malis a porta Ventosa in ha- scio su ediscata , romyerno it muro de Napoli, et ui δε-

di Portan a , et fanno per arme una porta meza aperta et mega serrata. Quis autem scit , utrum ea antiquissima moenia illa, quae sequenti describemus capite, suarint ipsa Palaepolis moeniat Extat insuper vetustissimum in Atrumentum anni MCXXIX. in Arellivio SS. Τrinitatisi avensis , in quo occurrit mentio antiquorum urbis moerinium prope hunc locum , et proprie haud procul ab Paro, ciali Ecclesia S. Michaelis vulgo agit Armieri det Pendino. Huiusce instrumenti verba hoc assert modo Saba-liti tu , Calendario Napolit. tom. V. pag. ές De integra Ecclesia bobaculo Sancti Michaelis Archangeli, qui dicitur sub muro Positi υero foris anc ciDitatem Neapo- Πν i foris illa porta , qui dicitur de illi Monaci, seu θι in memoratu muro publico in eius ciυitate una cum integris Portionibus. Ad orientem profecto haec moenium

202쪽

vetustissimorum fuit pars; quis autem scit, utrum moenia i illaec ad Palaepolim spectarintῖ Capacius loco citato de hac urbe dubitat an extiterit: hinc seribit: Pa. Iavolis nomen saepius me in dubium reυOcaυit: nulla enim geogra hos Vud urbis mentio facta est : apud

Stephanum qui accurate urbes describere conatus est, non re eritura Suida non commemoratur; a

nullo praeterea Observatur indice. Nihil autem obstat, quin urbs Palaepolis a nullo memoretur auctore praeter civium ; in Fastis enim Consularibus huius urbis occurrit mentio , eaque satis est. Et nihil etiam officit , si Livius idem tantum de Palaepoli verba faciat, et nullus praeter illum ipsius meminerit, cum certis imum debeat esse, diligentissimum auctorem hanc cunctam Palaepolitanam historiam ex piablicis tabnlis, et historiis desumpsisse. Fieri ne poterat, ut ipse in Romana hi. storia scribenda, eaque Romanis ipsis civibus tradenda, vicinis , dissitisque etiam populis in mendacium incidisset , historicam hanc enarrationem seribendo ' Et non obstat etiam , si nulla templa , et pnblica aedificia , et

peculiaria etiam neque rudera aliqua ad nos pervcnerint, neque theatra , thermae, et Cuncta alia, quae in Graeca urbe condecoranda qnaerenda erant. Neque etiam interesi, si nullus alictor , ut Halicarnassaeus , Strabo, Palerculus , aliique huiusne urbis mentionem secerint, Cum , horam scriptorum aevo eadem cum Neapoli iam uiae coali ιμ riturbs. Cuin cnim in tanta essent vicinitate hae duae ut bes , unum ei scientes populum, eosdem habentes mores, una

eademque utentes lingua, auctis aedificiis in ea parte , qua prius haud habitabatur, unus populus, eademque gens Neapolis , et Palaepolis constita. Velim vero animadvertas, lector crudite, Livium quo tempore sua niseribebat historiam dixisse : Palaepolis fuit haud procialinde , tibi nunc Nevolis etc. Ex hisce anctoris verbis satis intelligitur, praefatas urbes suo tempore UnPm en vere urbem, fortasse divisas in duas magnas Partes iuvetustam nempe Palaepolim , n quamque Neapoliat dictam.

203쪽

Αt eonee damns Livianum ante citatum toxium esse

ab Amanuensibus laedatum ut nonnulli arbitrantur

liasqite duas urbes Neapolim , et Palaepolim ab uno po-i,ulo suisse habitatas: facillim uni enim est, Romanum hi storiographum intelligere potuisse , easdem duas urbes ipsos habuisse magistratus, usus, et nillil per Palaepolim sigilis eas se , quam Neapolitanae urbis vi eum, et ciusdem partem, quamvis disserenti nomine, sed semper eosdem habentern magistratus : sed tamen Palaepolim haud urbem

tirope Neapolim suisse. Id omne probari posset duobus eiusdem historici exemplis. Primum est illud quod Darrat de urbe Roma , et Veiis lib V. e. 6 ubi stadem assert prope verba : Quin illa quoque actio mo 'ebatur , quae Posst c tam resisve Romam a Gallis celebrio stiis , triansmigroruli V elas. Celeriam Parii Plobi, Parii ni senatui destinabant habitandos Plator: duasque timbos communes Reipublicae incoli a Romano Populo posse. Alterum de Syracusis lili. XXIV. e. dii ubi narrat Marcellum urbis partem occupasse; Inter Neapolim , et Tycham nomina patetium nrbis, et instar urbium sunt ) Posuit castra , timens ne si frequentia i ut asset Ioca, contineri a discursu miles avidus Praedae, non Posset. Haec insuper urbs quinque urbibus simul suit conflata nempe Neside, AchradιΠa, Tyche , Neaρο- Ii, et si 'seoli, quae omnes Urbis partes muro continebantur. Adliaec Carthago duabus conflabat partibus 'r. sa , et Cothone. Tandem Athenae olini trinus opidis muro cinctis constabant': ex urbe nempe Velere , quae Postea A κροκολ ς , arx appes lata fuit : ex Piraeo portu, ollidoque, et ex Munichio minoris aliquando dignitatis portu , et opidulo. Vide quaeso, sicuti ergo praefatas urbes olim , quamvis nomine , ct muro divisas , tamen unam conflasse urbem certum est et ita etiam Neapoli, et Palaepoli evenisse crediderim.

Tandem haud aliis credendum , qui obii esunt Hal earnassaei textum lib. IV. hoc deseribentis bellum , ubi uullam facit mentionem Pul lepolis. Hane Graeci a uetoris Disitired by Cooes ti

204쪽

enarrationem haud antegram esse, nemo est quem lateat, eum haec historiae pars pluribus abhinc saeculis interciderit, praesertim ubi de Palaepoli verba facit scriptor tu ter hinc eiusdem operis pars ad nos haud pervenit. Ex his usque modo a nobis allatis argumentis , Palaepolim urbem a Neapoli disserentem suisse satis coniicitur, cum diversa primitus moenia, disserentesque habuerit magistratus , quamvis unius fuerit originis utrumque Opidum , et postea in unum coaluerit.

CAPUT III.

De urbis vetustas ambitu, de moeniis fortissimis, et Equibusnam fuerint restaurata: δε ρOrtis antiquis ,

de regionibus, da viis praeci uis , ' deque singulis

Phratriis. Hactenus incessimus per incertum iter , vetustae in- er potius antiquitatis fabulas , quam veram historiam , incerto semper lumine , atque duce : in tenebrosiorem modo incidemus quaestionem , quinam scilieet suerit Neapolitanae urbis ambitus , aliaeque huiusce urbis partes. Primum de ambitu scrῖptores patrii alii alia senserunt, diversasque iverunt in sententias. iuxta Fabium Iordanum I quet , antiquae urbis moenia ex oecidente pi incipium

sumpsisse ab S. Agnelli Ecclesia, ac inde pee viam suisse Producta , quae vocatur S. Maria di Costantinopoli: hinc extensa eadem per S. Petrum ad Mojellain , S. Dominicum Maiorem , S. Angelum ad Nidum, et tandem usque ad Eeclesiam S. Hieronymi. Celanus, Giorn. II.

ubi adsurgit S. Domini ei obeliscus , vulgo la Guoia dix DOment O , olim reperta subricae rudera, alque heiusuisse vetustae urbis portam arbitratur , qtiam ipse Regiam appellat. Tutinius tradit in via , quae dicitur Mezao Cannone suisse olim aliam portam , quam ventosam, et Liciniam vocat. Ex meridie vero moenia procedebant m viam, quae vulgo Mem sannone : hinc per aedi-Diuitiaco by Gorale

205쪽

eulam S. Michaelis Archangeli , postea per Iesu ita ruin Collegi ii tu , per SS. Mircellitii , Severint, et Sossit Ecclesias : llinc perveniebant, ubi nune vulgo a Ferri V cchi. Mario rellius to in. II. The a Cal. pag. 636 ex disiectis ruderibus cuiusdam templi in eo urbis loco , ubi dicitiae S. Gius mes Mutatores , urbem ampliorem , atque extensiorem luisse arguit; quin Matthuelis AEgyptius De Bac- Chanal, pag. 4s ex quibusdam repertis auditiciis aliis ialocis vetustam urbem maiorem arbitratur. Ab oriente

moenia ex ea incipiebant parte , quae dicitur Pendino :hinc extendebantur per S. Aligustiui Ecclesiam, vulgula Zecca ; postea per regionem Furcillensem ; tandeta procedebant eadem per locum , qui etiam nunc voe totur Suria muro , ubi aderat porta Campana. A l huius ut bis situm erant Thermae, et Gymitasium, de quibus su se in serius sermo prodibit. De antiquis ui bis moeniis, deque portis consillati id

Iustinianus , Dialon. det Iiegno , qui iii ari: c. Napoli pag. 3ha et seqq. Nicolai Lecier i Neapolitani Arestite uti IMalloitem i, si eri , ut legi ur apud Bolvitum in. o Iie. te quod nunc sursatur in Archivio P trum Rigui. rium Theatinorum Neapolis S. Pauli. Leci erit Relationidet Palathenopis antiquae ambitu concordant plures patrii scriptores. Per me sateor . Neapolim utpote antiquissimam , et a centenis habitatam gentibus, populisque diversis , tantas rerum vicos eSSe passam , quot erant eae

dem gentes , quae huic pdvectarunt , indeque de vero urbis ambitu omnia prorsus incerta sunt existimanda , et res isthace adeo obscura ubi, ut nullus antiquis adbit auctoribus , qui bu us mentionem faciat praeter Sumitiori-tiurn , lordanum , et laudatum noluitum , qui aliqua de antiquae Parthenopes ambitu dixerunt. His omnibus adiuu-gendum , vetustae urbis ambitum , et moenia s utpote

ante nostram tempesta lom ad inlinit in exerevit . et a 4.

dii tela pene innumera addita prorsus deperdita suisset,

206쪽

dem advertere, Neapolim , ut diximus, a gentibus varii fuisse habitatam, eamque a Regibus, et Ducibus, et ab iisdem Imperatoribus identidem muro auctam , atque restauratam esse, ut mox dicendum. Huius interim turres, atque moenia praedi eantur a Moy ia fur,--

priscis historiographis, eaque obsidiones, atque hostium incursiones iam a Romanae Reipublicae aevo passa sunt. Hannibal enim praecipue, qui tot urbibus sortissimis non solum Italiae , verum etiam Campaniae vi , atque obsidione suerat potitus , statim ac Neapolim adpropinquavit. exterritus profecio fuit. En ut Livius lib. XXlIl. e. Itestatur; Ab urbe omugnanda Poenum absterruere con ecta moenia haudquaquam Pro M OPPugnanti. Belisarius etiam Iustiniani imperatoris dux strenuus post multum tempus eam urbem oppugnans, desperatione ea

dem potiundi motus iam dIscedere cogitabat, in eaque obsidione plures amisit milites. Ita narrat Procopius lib. I. de Bello Gothico c. 8 quod confirmat etiam auctor Historiae Miscellae lib. XVI. c. iέ. Tandem Neapolim suit ingressus idem pelisarius anno DXXXV L non per muros, qui quidem erant tunc validissimi, sed per aquaeductum , ubi via saeta' est , et militibus immissis magna

internecio peracta , ut ex eodem patet historico. Huiusce aquaeductus pars adhuc extat in depressiori , et subterranea parte S. Ioannis ad Carbonariam, ut vulgus appellitat. Per hunc urbis locum invectus est etiam Alphoa si Begis Aragonii exercitus. Totilas Neapolim quoque obsedit anno DXLIII. promisitque si suae ditioni se sponto darent cives , nihil urbi mali , moenibusque facturum: sed Rex ille sacra. ment am haud servavit. Procopius loco ante citato tradit eundem Gothorum Regem Totilam antiqua urbis moenia .

e ertisse, ea tantum parte servata, quae mare respiCiebat , quo si alias opidum foret obsessum ex ea parte , hostibus resisteretur. ita igitur auliquissima urbis momnia , quae per Augustum , Traianum , aliosque fuerant

Iesiari aia per sequiora saecula , eversa sunt.

207쪽

Constituto postea, firmatoque in Italia Langobardocrum regno , cuncta Opida , et urbes in ipsorum manus pervenere. Per ea tempora Neapolis ab ea gente suit obse sa anno DLXXXI. quae adeo virbaris obstitit , ut impossibile fuerit urbem moenibus munitam occupare. Via desis Assemannum de Regibus Neapolitanis, et Siculisto m. I. pag. 463. A Huiusce urbis vero moenia non semel . sed saepius

moenia suetiui restaurata luere, atque etiam turres assultae. Ex hoc mar-

' more a Celano , Giorn. II. allato , Caesarem Augustu patet moenia reaedificasse:

IMP . CAESAR . DIVI . F . AUGUSTUS PONTIFEX . MAX . COS . XIII. TRIBUNITIA . POTESTATE XXXIII . IMP . XVΙ . PATER . POMAE . MUROS TURRESQUE . REFECIT . Adest alius Iapis olim repertus in Cathedrali Neapolitana , nempe in Sancti Asprenatis primoris urbis Antistitis sacello , suppletusque a Ioanne Lamio , ut scribit Ludovi eus Sabbatinius de Ansora in Dissertatione Cardinati Spicnellio Neapolitano Archipraesuli dicata. Ex hoc vero etiam Theodosium, et Valentinianum Imperatores urbis muros

restaurasse constat.

min. antiqua'. Vrbs antiqua quadrata erat sorina , uti narrant nou- nulli ; quatuor eadem habuit portas quatruplici dictas nomine. Ρrima vocata fuit Montana, quia huius portae situs elatior erat, et hinc ad montes adibatur. Altera di .cebatur Campania, qua ad Capuam iter erat : tertia Nolana ad hanc urbem: harum duarum nomina adhuc re. stant. Puteolana Ι , seu Cumana ita appellabatur, quia i Per hanc portam , quae iam fuit exeisa a Rege Carol.

Andegavensi anno MCCC. Puteolos viator perveniebat. Ha -rta sita erat, ubi nunc adsurgit S. Dominici obeliscus. Ex hoe igitur Ioeo incipiebat via Puteolana, quae per vicinos extende

208쪽

ex illa ad hasce urbes satile quis pervenire poterat. Temporis progressu aliae portae iisdem adiunctae, mutatae. que , alioque suere nomine decoratae, quippe quod urbs excrevit, aliaque aedificia illi addita fuere. De antiquae huius urbis regionibus incerta res est cum ni ita aliud ad nos pervenit, quam vix pauca nomina, uti praecipue regio Herculanensis , quae et Furcillensis nomine suit compellata , vulgo Quartiere di Forcella. Hi ne reperimus hanc regionem etiam sic die tam S. Gre. gorii Romani Pontificis aevo , qui vixit VI. exeunte saeculo. Hi ne ipse scribit lib. II. epist. 59 Rustica per titti, mas poluntatis suae arbitrium in cipuate Neapolitana , in domo propria, in regione Herculanensi, in υico qui Lampada ius dieitur. Prostat lapis apud Gruterum pag.

CCCCXXX. num. 6 in quo fit mentio Regionis Thermensis a vicinis Thermis, de quibus agemus capite sequenti; LICINII . ALFIO . LICINIO . V . P . PATRONO COLONIAE . EX. . COMITIBUS REGIO . THERMENSIUM . Vra Ε . PATRONO . Ex quo vide quaeso , hanc urbis viam etiam dictam Ther

Sunt qui putant suisse aliam Neapoli regionem vulgo appellatam Palatinam , nunc Quartiere di S. Grenas , ut liquet ex marmore ab Honuphrio Panuinio recitato in Fastis Consularibus. Haec et Augustalis etiam dicta fuit, ab Augusti palatio, quod in ea adsurgebat regione. Fuit etiam Alexandrinorum ibi regio ab Alexandrinis mercatoribus, qui hanc urbis incolebant partem. Tuti-uius , Origine dei sedili di Napoli. mentionem iacit vici Alexandrinorum : locus hic nunc temporis dictitatur

Quartiere di Serato di Nido, vel Nilo a Nili fluminis

Aniani laeus latus; per montes inde Olibanum, Leucogaeos, per Vuleani Forum Puisolos viator perveniebat.

209쪽

statua , quae nunc Corpo di Napoli. Fama est quondam heic aediculam extitisse ab Alexandrinis mercatoribus Nilo sumini dicatam cum statua. Ea vero ob temporum longaevitatem iam deperdita, et prorsus immemorata fuit. Tanti no monumenti ad posteros memoria foret ob literata , anno MDCLXVII. urbis Neapolis AEdilos ex

marmore statuam conlocandam curarunt ad Corpus Nidi, ut vocitant. In eadem regione adsurgit Ecclesia vulgo . dicta Donnaromita , in qua servatur Graecum marmor,

quod mentionem facit Theodori Consulis , et Neapolit, ni Ducis , qui templum hoc a fundamentis excitavit. Videsis Cl. Mariorellium Theca Calam. tom. II. pag. 667. Non procul ab hac regione alia aderat Cimmeriorum , vulgo Quaxtiere di Segmo di Porto , quae me.

dio aevo dicebatur Cymbrorum , ut adnotat Polliceia De Eccles. Polit. tom. IV. Fuisse etiam constat alias Ne poli regiones vetusto aevo , easque ignoti nominis, qua rum quidem enarrationem praetereundam arbitramur, ne in sabulosam lucidamus historiam. Medio aevo celebrantur tres viae, quae mediam in. tersecabant urbem: de his ita scribit Bolvitus Vol. IIS. 3I. pag. 7I et seq. La Preditis ciua de revole consisteba ansicamente in tre Pisae Priacmali, siluate DDunle verso ponente: stelles quali P una e summa Piaza , alias Pugo blanco, che in Ominctava data Porista de Santa Sophia iuxta Ie case dei Magn. SQ. Barone de Bernaudo , et fuiυa ale case det qu. Magn. Narciso , et det excere. Sig. Conte di Potenga : P al. Ira era la plaga de Ca uana , mercato Uecchio Seg-gio de la Montagna , et torre de Archo , Che inco- minciaυa dώI castelio de Caρυana, Che at presenteo D palaro de Ia Giusticia , et Misa deretro se monast. de Santo Petro ad Majella , De era una Pomaa , Che ss nominaυa Don Vrso : I altra era dola micaria υecchis , et senio de Nido , qυale incomin. claυa da Torcsella, dope era una Porta nominata de

Forclesia, etfnisa ad Porta regiae , che era tonta M

210쪽

iardino de te casst deI olim Preneipe de Sagemo , et

Nuoc de Phratriis sermo est instituendus. Neapolis Pht i a. semper Graeca fuit urbs et hinc usum, et cultum ipsum usurpasse Compertum est. Inter cetera apud Graios memorantur Phratriae. Cumque ea urbs craecorum Colo.

nia s ut ante diximus ) et praesertim Atticorum fuerit,

hinc colligise fas est, eam quoque Phratrias habuisse. Dio Lymus Atheniensium dux Neapolim Phratriarum usum invexit. Strabo lib. V. Geogr. cle Graecis usibus , deque Phratriis sermonem instituit, aitque in hac urbe suo tempore adhue suisse Gymnasium, Ephebea Phratrias , et Graecanicos mores. Cl. Ignarra in opere, quod inscripsit de Phratriis primis Graecorum Politicis So. cietatibus, Servii aen. VII. v. 286 Vossit Elymolog. vo-ee Frater , aliorumque auctorum testimoniis probat c. I Phratriam a voce puteum significantem derivari :ae inde Phratores sie dictos autumat, quod communi talerent ut puteo. Hinc paulo post in serius ostendit, VO-eem φρ ριαν a voce φρατηρ oriri: hine ait , sive φρατορα apud antiquos Graecos fratrem significasse. Civitas igitur Allienarum instar vivebat: quae quidem Phra tria iuxta Suidam est tertia pars tribus. Neapolis divisa fuit in tribus , atque Phratrias eo ipso modo, quo erandolim Romae curiae , et tribus. Sunt vero qui putant Nea QPoli decem extitisse Phratrias , nempe Phra tria Eumelidarum , Panclidarum , Eunostidarum , Arthemisior uin , Uen Omoeorum , Cumaeorum , Antinouarum , Dioscori

dum , lona corum , et Herculanensium , quos Omnes laudatus Ignarra ad oeto tantum enumerat. Hae singulae denominationes gentile aliquod, vel quoad genus, vel quoad alι cuius herois patrocinium designant , a quo se ilicet ipse heros praecipue colebatur. Primum omesum occurrit Eumelidarum Phratria :Diuitigod by Corale