장음표시 사용
51쪽
et occidentem, hinc od vitam et mortem, nec non ad senectutem et iuventutem respicit, qui apud Tuscos Tina appellabatur ''). Cum autem Tina, graeco cultu recepto, cum Iove confunderetur, apud Romanos Iovi, ut uni urbis penatium Summanus seu Mantus i. e. Deus noctis et ius ei ovum opponitur' 'in; indo Penates, Vitam agentes et Lares, mortuorum manes colobantur, quare et sacra, ut supra iam monui, uocturna Et diurna sunt ' ψ' . Igituc aedes Pu inicio-
xum priscis temporibus templum viventium et do- functorum suit, quod tu domus penetralibus lectus
is Varro quarto decimo rerum divinarum Ianum apud T eoa
eoelum diei auctor est et Praesidem omnis actionis. Fronteius autem eum universi temporia esse artituatur, ideoque duode- ei in aras habere ei ua templum, secundum mensium numerum.
Laur. L3d. de mens. p. 146. Gavius Bassius in eo libro, qtiem da diis composuit Ianum bilioutem fingi ait, quasi superum et inserum ianitorem Macr. Sat. I. c. 8. - Ad sacra Iani perti- .eni Flamen dialis et Salii, quod evidentissime probavi potest. Ianus autem cohaeret, ut cl. miter, Tori alle rc. p. 199. 467, doeet, cum Budhao isch uti, qui etiam ainab, 3 iv T.ehiu, Sin appeIlatur, hinc in Tuscis pateria Titia dicitur. Nam formae δὶς δι a mas et Remiua daw, rachiu. genius. gian cohaerent, ex quibus Θευς, Αενς, κεν, , Ζῆν, inire, Tina, Dianua, Ianus em
uarii ut, es. Baiar I. c. II. I. p. 225.2Q Anysius Februum inserum esse Thus comina lingua ait. Labeo a Iuetu ait nominatum Februarium: seber enim apud Romanos luctus dicitur; illa autem mense mortuos I. e manes quare Pluto Etrusca lingua Mantns vocabaturὶ colebant cL LId. I. Q. P I7 . - Summanus est gummua manus, qui et pater dicitur, quo eonvetiit Cic. de N. D. II. 26. - Ceteroquin in mentem tibi redueo νεκρonoλιν iuxta Thebas AegIptiorum Conditam atque desanctorum euItum apud omnes antiquitatia Populos.
ao Cs. Supra I. a. Nota a. et Gel I. Noet. Att. III. a.
52쪽
genialis ' fuit, et patres sepeliebantur' , lihi fami-
Ita sacrificia dabat et quo imagi Des maiorum PraeSen-les erant. Dux et princeps generis Pater et male familias vocabatur, ut Festus dicit. Nam paler duxit uxorem, quae sacratis nuptiis id est, confarreatione nupta materfamilias adpellabatur. Sicut Patres patricii generis sunt, ita matres non nisi nobiles dicebantur ). Nobiles autem antiquitas oppellat eos, quos patricios Vocamus '' . Paterfamilias ergo uxorem duxit - hinc in domum deduclio- liberorum quaerendorum causa, nam divitiae et amplitudo aedis in liberis constabant, ut patris matris quo familias nomen per liberos in aeternum floreret. Illo fuit sacerdos, qui victimam vel hostiam ad aram in penetralibus ae-- dis duxit, ut sacra faceret 'β ; ille sortes duxit φοὶ, nec non aeris consessum, iudicatum atque addictum so educavisque liberos '' in caerimoniis et Postremo
xi Ibeetns genialis a gignendo dictus quod Genio sacer suit et.
Tacit. Ann. XV. e. 57. Non. Marc. s. v. Genies is s. v. Genialia Iectus. Geniales. Genium. et Cens. de die natali. c. 5.22 Serv. ad V. A. V, 64. Et sciendum, quia apud maiores ubi quis suisset extinctus ad domum suam reserebatur. Unde est: et illie septem erat diebus, octavo incendebatur, nono sepeli batur; es. ibid. VI, I 5a. Isid. Orig. XV, II. et Cic. de Ieg. II, 22. Redditur enim terrae eo pus et ita Iocatum ne sit uinqtingi operimento matris obducitur. Eodemque ritu in eo sepulchro quo haud procul a Fonti ara, regem nostrum Numam eonditum accepimus: gentemque Corneliam usque ad memoriam
nostram hac sepultura scimus esse usam.
25 Serv. ad V. A. IX, 2I7.24 Fest. a. v. familia. aB Ut in sacris publieis es. Plin. U. N. XXVIII, 2.α6 Cic. de re pubIie. I, 54. P. I 55. si Gellius N. Att. XX. e. t. I Iaut. Ρoenul. III. 5. 94. Asin. V. II. 87. 27 Liberos ducere L. 4o. pr. D. de procurat. 5, 3.
53쪽
sunera 'R duxit '' , hinc dominus laneris suit. ' Sed
simul generis princeps erat, nam ex eo Stirps ortuost igitui quo familiae caput.
I. 13. Nos, quod usque adhuc dedimus, et quod dabimus
non ita certi in esse contendimus, ut meliora o X cogitori posse negemus. Sed cum nihil certius sit, quam fontes in hac maioria vacio modo inter se discrepare, licere nobis videtur, quod alii etiam sumserunt, qui, . quae ipsis ad veritatem proxime accedere viderentur, proferre non dubitaverunt. Attamen in nostrorum quaestionibus iurisconsultorum multa saepe praetermissa sunt, quae ut a Dionysio aliisque scriptoribus
α8 Serv. ad Virg. Georg. IV, 256. Funera ducunt; cum exsequinali scilicet pompa; et ducere, Proprie funerum est. CL L. I. D. de in ius voc. I. 4.ὶ L. 14. I. I. D. de religios. II. 7ὶ - Romani
moris fuit propter Caerimonias sacrorum, quibus P. R. obstrictus erat, ut Potissimum ei pressus, quae excisa renasci non solet in Mestibulo mortui poneretur, ne quis impudens sutiestam domum rem dii inam factnrus introeat, et quasi alta minatus suscepta peragere non possit. Hinc I. ueanus: et non piabeius Inclus testata cupressus Fest. s. v. cupressi ibique Daceri nota. Plin. 16. e. IV. 55. IO Non. Marc. a. . ducere.
Ο Dominus appellatur eonvivii exhibitor unde et domina convivia es. Non. Marc. P. 28 I. Nam a tumulo domum reversi amici cum cogDatis su nebvl eonvivio excipiebantur; cs Cramo: velis
Fines vero liuina Iibelli nimia transgrediar, si, ius sepulcrorum quod ad sacrum ius pertinet, sustus dilucidarem, et tamen sine eius disquisitione principia familiaria Patriciorum iuris haud possunt intelligi. Sin autem In Creueteri cel. Iibro de antiqui-Dιibus Romanorum, quae de stinerum vitibus, Κirchmanno desuneribus Romanorum adhibito, attente perleges, invita de nostra materia ex tuo ingenio componere poteris. Cs infra.
54쪽
falso relata reiiciuntur. Talem disputandi modum
Probare non possumus, cum historica methodus, Sa- Vinio auspice, omnia fragmenta et relationes collecta inter se reconciliare conetur. Sic etiam nemo nostrorum iurisconsultorum, quatilum Scio, unquum quaestionem tulit, uia formulae ,, vitae necisqiae Potest
semper eadem fuerit notio in iure Romano . Quare qualis huius sormulae fuerit seusus priscis temporibus ante decemvirales tabulas in sacro Patriciorum iuro tandem aperire conabor, ne lectorum patientia diutius abutar δ' . Quodsi vero genuinam simificationem vocis Hex quaeras, Festus respondebit . Necem suspicatum esse rimum a Graeco duci; nam illi νεοκυν mortuum dicunt. Neci datus Proprie dicitur, qui sine Dulnere interfectus est - ut Veneno aut fame. Cum his conferendus est idem Festus alio locor Occisum a necato distingui quidem, quod alterum a caedendo atquc ictu fieri dicunt, alterum sine ictu. Romani autem cum posterioribus temporibus verbo ue- caro sensu latiore utantur haud dubio antiquissimis saeculis sensu proprio adhibuerunt. Nex δ' igitur
5I Haec antiqua formula, , , vitae Decisque potestas in fili iu filium M - quam Brissonius do sormulis praetermisit - iuveni tur apud Gell. N. A. V, 16 et in Collat. Ieg. M. et B. IV. 8. Nain Gallis Veron. L s. 52. et L. I. f. I. D. I, 63. - I. I. Inst. Tlieop. r. 8.ὶ vitae necisque Potestatem ita servos commemoraul; denique Couatantinua et Iustinianus novam formi Iam composuerunt in L. u. C. TI1eod. de lib. Gusa 4, 8ὶ si ius vitae in liberos Decisque potest . L. ult. C. 3, 47ὶ tua vitae in liberos necisque potesta .
5b Festus a. v. Neeem. Neci. Oecisum. 5M Nex ex Graeeo Nέκνα orta: certe νεκτες notat defunctos. Nimia et ivravis actionem, quae ad mortuos pertinent es. Cic. de
55쪽
initio est naturalis mors, sine vulnere, Bine ictu; deinde autem violenta, quae fame et veneno alicui co t: igit, denique etiam inors violenta securi atque ferro
illata β). Alioquin licuisset patri familias, suos liberos Veiaetio δρ) aut fame interficere, quod a veritate ub- horrei, quia vinculo Peligioso contradicit 7 . Aptissi-
muctus. - Apud Romanos id carmen, quod cum lamentatiou. extremum atque ultimum mortuo adcanitur, Nenia dicitur, ut Diomedes Grammaticus assirmat. Neniae ἴμνοι επς των νεκρωνοῦ ef. infra g. al. dola 92.5M Ferro et suste necare; securi necare; verberibus et telo necare: qua ex causa lexici necem proprie violentam, et tum demum naturalem mortem esse dieunt, certe vero per erse; nex est Proprie naturalis mors, cuius multa exempIa Forcellinus suppe ditat; et per abusum etiam violenta. - Neci datum initio significat iusta defuncto sacere, nam dare est sacrificare; et nex est νεκυς; graeci autem νέκυν mortuni dicunt, unde in Glassariis graecis novemdialia Maria οἱ νεκρου αγυαενα dicuntur. N VemdiaIes autem Iudi dicti, qui in honorem mortuorum ceI brabantur; cs. Serv. ad V. A. V, 6 i. s) Ceteroquia venenum omne medicamentum est, quod alicui dabatur, nam medicinam, ut ait Non. Marc., et venenum dicimus; cf. L. ab6. D. de V. S. Fortasse, ut dicis gratia hauc couiecturam aliis addam, apud antiquos fames interdum prout medicamentum adhibita est, ita ut morbosus qui fame sive aliquo medicamento veneno) ad sanandum usus tamen decessit, necatus di Citur. Deinde autem vocem is venenum de malo veteres usur-Pant et saepissime hoc medicamento utebantur, ne, ut Plin. Hist. N. II, e. 65. ait, in taedio vitae dirae famis mors terrae meritis alienissima lenta nos Eonsumeret tabe. - Tum autemai loca a Brissonio eitata conseras ubique sermo est de aemia qui a dominis fame necati sunt; contra autem lege 5. g. 5.D. de Carb. edicto. decretum est: maiorem curam matri adbi beri, ne fame pereat filius.
o7 Contra bonos niores fecit qui parentibus patronove alim euia non
56쪽
mum igitur mihi esse videtur, necem antiquissimo tempora mortem ac mortuum significasse defunctorum statum vivi conditioni, vitaequo contrarium δ'). Patet ergo familias vitae necisque res atque osscia in D. milia sua duxit administravitque. Cum duodecim autem tabulis Latinorum si vo Plebeiorum instituta cum Patriciorum moribus aeqVarentur, ius patris cum patria Patriciorum Potestate Confundebatur, quod tantum ex Plebeiorum iure omnino intelligi potest. Familia igitur et sacra nisi morte otiuro sacro dirimi potuerunt, nec enim moribus Romanorum convenit, filium temporalem habere δ' . Posset quidem quispiam opponere, emancipationem patriam potestatem solvere 2 Quod quamvis do mancipiis infitiandum non est; tamen de patria Patriciorum Potestate non valet, sed ad mancipium sive ius patris Αφὶ referendum est et apud mancipia i. e. Plebeios ante Servium regnantem locum liabere. Quae, quamquam, ita sunt in Promptu ut res disputatione non egeat, tamen sunt a me alio Ioco fusius disputata.
praestabat, sient eum alimentis etiam habItatio cohaeret. Moribus etiam introductum erat, ut quis liberis impuberibus testamentum sacere possit, donec masculi ad XIV aunos perveniant, foeminae ad duodecim. L. a. pr. de vulg. et plipil absti a8. 63. Testamentisaetio enim seinper secundum Patriciorum mores eum adoptione coniuncta fuit, ut, eui nulli puberes erant, testamentisactione suum genu nomenque Conservaret; es. infra.
I. II. Nota 58. 38 CL D. tit. Ne da statu desuvetorum Post quinq. quaer. GR 15.)
4οὶ E. g. Fest. s. v. Emancipati duobus modis intelliguntur, aut ii, qui ex Patris iure exierunt: aut ii, qui aliorum fiuvi doluinii; hine etiam conitinguntur tua et pote taa sicut pecunia et resi
L. I. p. D. ad Ieg. Falc. Ob. a.
57쪽
Supra monuimus patriam potestatem moribus receptam ess ' , genuinam ergo moris indolem, ut fusius explanarem, hoc loco aptissimum Visum est. Mos, graece et θος - est communis consensus omnium simul habitantium, ut ait Varro ). Qui autem antiquissimis temporibus simul habitabant, erant vir et u Xor, ut supra exposui c. IV. g. 9. Nota 8. Infantes enim, Paullo referento Α μ), non consentiunt, at Vir, qui habet vires i. e. potestatem atque facultatem 'si et UXOP q) consenti uiat, quare uxor marito CONC reficat et sentiat eius fulgorem ). ΜOs ergo genuina Significatioue est consuetudo i. c. concubitus sensu laO-41 CL . D. Nota 6. 4a E e, germantee, ba ε 3nsammeniuolineu, die Sembhmni g. Se
is obiali et t. Cf. iuste s. ab Nota 8 o.
4M Serv. ad V. Aen. VII. 6o I. Varro vult morem Communem eou-aensum omnium si mul habitantium, qui inveteratus consuetudinem tacit.
Lactantius, quod maior in eo vis est, quam in foemina et hinc virtus Itomen aceepit; hinc vir pro marito; cs. Plaut. Ampla. II, II. ISi. hine officiunt virile; viriles portiones i. e aequales, quia, patresamilias defuncto, Patrimonium sive universitas in aequales Partes dividebatur; cum quibus cohaeret averriator et universitas; es infra Nota 74. CL Virilitas. Vira. Viripotens. Virosa etc. 46 Uxor est unxor; es. Don. in Terent. Herur. I, 2. V. 6o. Iraris enim fuerat, ut nubentes puellae simul venissent ad limen mariti, et Postes ante quam ingrederentur, propter auspicium castitatis se ornaretit Ianeis vitiis, et oleo ungerent, unde uxores, quasi unxorea dictae sunt. Serv. ad U. A. IV. 458.
58쪽
nesti oro At . Habitatio enim templum suit, in quo
Vir et uxor, nuptiis factis, sacra faciebant, ut pater et mater fierent, ut sobolem procrearent φ' . Nuptiae initio sol crinia confarreationis erant, qua vir et uxor ad communicationem divini humaui quo iuris Coniungebantur. Ex hac genuina moris indole descendit iudicium do moribus βψ). Νam uxor, cluae contra Con' farreationis morem β violavit, quae contra individuam vitae consuetudinem fecit i. o quae adulteravit, initio a marito interfecta est; deinde autem mores graviores et leviores dividebantur, et qui quaeve Sacratissimum vinculum, fidem quo coniugalem fregerat, confarreatione dissarreatione soluta, dote puniebatur. Deinde autem mos est consuetudo simul habitantium in administrandis sacrificiis. Nam quae quo familia sacra fecit et ritus qui consensu membrorum Tecet tisunt, mos dicebatur β' , hinc mos gentium ββ . Quare quod communis consensus simul habitantium gentium comprobavit boni mores i. e. bonorum Virorum mores appellabantur β' . Boni mores ergo legibus oppo-4D Brissonius a. v. eonsuetudo. No. 6. Cum hoc sensu cohaerent boni a qu mali mores. es. PIant. Amph. Prol. ISI. albi m rem gerere. Donati ait Terent. Adelph. II. D. Morem gerere proprie et lenonis et meretricis. Gell. N.A. III. c. I 6. - Quod veterea de Etruscis observarunt virum uxoremque sacra facientes atque epulantes s ih eodem famine accubuisse, etiam apudai Liquissimos Romanos morem fuisse, partim consarreatione partim Servii relatis ad. V. A. VIII. I76. II. a I 4. I. 79 argui potest.
ben Nomerv. p. 62-64. 103. Zimmern, I. c. I. p. bis. 5a5.5I Mos confarreationis; cs. Serv. ad V. A. V, 559. 52 Plia. II. N. XXIII. e. 2.55 Ex argumento relatὲ apirii Plin. l. e. VII. 16. cnm II. 54. b. Nam ritus est comprobata in admi uiatrandis sacrificiis consuetudo
59쪽
nuntur, quia mores sunt tacitus cousensus populi ββ ad sacra spectans, nam Festus βρ), morem esse, refert, institutum patrium ad religiones caerimoniasque maiorum perlinuntem. Populum initio ex Patriciorum gentibus tantum constitisse nemo nostra aetate dubitat,
qui el. Νiebutirii Schulgiiquo dis inisitiones perlustravit. Patricii ut ingenui, cives et putresfamilius status rei publicae participos eront, lituo omiae eorum ius fuit publicum; nam ius publicum ad statum rei publicae spectat et in sacris, sacerdotibus, magistralibus consistit β7 . Status autem rei publicae est status su- miliae, civitatis et libertatis. Patricii eorumque liberi, qui virilem togam adepti i. e. puberes participos Civi tatis erant, pro laco et ara sacrificabant, ad honores i. e. ad magistratus et sacerdotia adsciti sunt β', Quae autem ab civitate in administrandis sacrificiis
sive publicis sive privatis) lacito simul habita utium
consensu comprobata recepta erant, mos dicuhatur; hinc fuit institutum maiorum maxime ad religiones et caerimonias spectans. Religiones autem caerimoniaeque ita inter se discrepant, ut religio maxime ad Deorum manium, defunctorum sacra, ad ius sepulcri referenda sit; Caerimoniae autem sivo ab cero i. e.
quam civitas ex alieno ascivit sibi, eum receptum est, moa appellatur. Serv. I. e. XII. 856; es. Nola 45.55 Ulp. Dag. pr. s. 4. Bii s. s. h. V. 56 Macrob. Sat. IlI. 8. Festus, mos est, inquit, institutum patrium,
pertinetis ast religiones caerimoniasque marorum; cs. Festua h. v.
Serv. ad V. A. VIII. 516. - more Gallorum ad III. 57. more Potitisietum. ad V. Georg. L ui. moa Flamini ad V. Aen. IV. 564. V. 529. I. 7bo. hine Catonis carmen de moribus. Mac. Sat. Ill. 9.
5M Varro de ling. lat. p. ao et aa. - CL supra s. 5. Noti 54. 57. s. a. Nol. 9. et iusta s. G. Not. 65.
60쪽
sero i. o. creatore, sive ab Cerere undo in Glossariis caerimonia graece δηιιητρεια appellantur - huius verbi elymon deducas β' , semper ad sacra Deorum Superorum, qui vitam, lucem, Progeniemque suppeditant - οφ . Quamvis eni in verbo sacri quidquid Diis dedicatum atquo consecratum est Coriti uetur, ut- tamen, si sacrum religioso opponitur, illud ad Deos superos referendum ' ); at religiosum est sepulcrum, ubi mortuus est sepultus aut humatus ο* . Verum religionis βδ vox quoque generaliter ponitur, ita ut veligiosi dicantur, qui faciendarum pDaebermittenda-Tumque Terum divinavum secundum civitatis morem dilectum habent, nec se superstitionibus implicant si ). Pleniora te argumenta requirere video, quod sacra et caerimoniae eadem sint ot mihi Servii commentarios perlustranti occurrunt ad Uirg. Aen. IU. v. 302. is Sane sciendum, orgia apud Graecos dici sacra om-59 Fest. s. v. Caerimoniae, ibique Daeeri . 6O Hanc ob causam res divini iuris saerae et religiosae sunt; sacrae quae Diis superis consecratae, religiosae que Diis manibus re- Iictae Gaius II. g. 5. 4. 6I Festus s. v. TeIigiosus. Maximus Pontifex.62 Brias. s. v. religiosus I. ibique I. e. es. Dig. Lit. de relig. et sumpl. laner II. 7 . - Hinc religio saepissime pro metu Ponitur. Serv. ad V. A. VII. 6o. XII. 8 7. VI. 596. cs. Hein haebii dissert. de C. Aelio Gallo p. 25 sq. 6M Religio enim, ut suspieor, derivanda est ab rite et Iigatum. Quidquid rite ligatum, est religiosum; ritus enim est mox Comprobatus in administrandis saerificiis. Ad hoc alludit Serv. ad V. A. XlI. 18 I. Religiono homines religantur ad cultum di senum. Ex aliis atque excultis temporibus sunt dirivationes, quaa doetorea nunc exhibent es. e. g. Lang, Gestitie ii ad
64 Hine necessitudo eat ius quoddam et Minculum religisaeae con iunctionia.