장음표시 사용
61쪽
nia, sicut apud Latinos caerimonia o dicuntur Os . Caerimoniae sunt omnia sacra ρ ut qui caerimonias religionibus opponit, ambas distinguit, quare mos institutum patrium est, quod ad caerimonias ut voligiones maxime pertinet. Postea mos aliam significalionem iuduit; iustituta enim veterum magnopere in naturae iuribus fundata necessaria sunt; quidquid necessarium Per multos umIOs, consensu omitium simul habitantium observatum utque EXcultum, consuetudo sit, quare sensim sensimque mos conlauditur cum consuetudine, sic tamen ut mos ad instituta antiquorum iu sacro iure fundata, consuetudo autem ad instituta civilia usu recepta roferatur Φο, Νunquam auteni Dova vocis significalio ab veterrima omnino recedit, dissicile autem est, variarum transitus atque formas significationum semper eXquirere. Facta ergo quae pietatem, existimationem, Verecundiam laedunt contra honos
mores si sivo statum rei Patriciorum sive publicae sunt. si h . Nam pietas est obsequium erga Deos atque parentes β' ; etaistimatio autem est status illaesae
65 Semii verba el. Niebubrii coniecturam, quamvis ab ipso haud
merito nune reprobatam Agyllam sive Caere Romae suriminia fuisse evidentissime confirmandi Romani enim a Caere caerimonia dedueunta
tigi, desideratur. Cie. Top. a. - de leg. II. 8. II. Fest. h. v. L. 7 de testam. manumiss. 7, 2ὶ. Serv. ad Virg. Aen. I. 578. Sane pius po- teat esse et purus et innoeens, e omni carens aeelere. VIII. 82. Qui denim est pium nisi eastum Z quoniam. piare est propitiare,
62쪽
dignitatis i. o. status civi latis '). Qui statum civitatis amisit ab honori hus i. e. ab sacerdotiis et magistratibus - quibus initio Datricii tantum gavisi sunt exclusus fuit. Honesti viri, qui ad honores adsciti, qui eos gerebant. OPponuntur egenis i. e. qui ne gentem quidem habent i. e. plebeiis ). Uerocundia autem est reverontia et pudor, quae ad intimam familiae vitam, ad virum uxoremque pertinet φ . Cum
ergo mos institutum maiorum sit, si nod ad caerimonias religionee quo spectat, Patriam potestatem moribus fundatam ad utramque partem spectare necesso ost, ut caeterao instituta quae movibus receptae sunt. Tutela atque curateia agnatorum ad impuberum, mulierum prodigorum suriosorum vitam mortemque peP-tinent . Νam ad quem emolumentum hereditatis alicuius pupilli furiosique pervenit, si lii morientur, ad eundum pertinet officium tutelae curulei aequo eius. Qui iuro hereditatem accepit, iusta defuncto lacero debet, quao si non fecit, suo capite luit .
quod accidere non potest nisi easte inservitum erit rebus saeris. CL Brissonius h. V.
houesti uxor, lionesta dicebatur et mater milias fuit, et in coniunctionibus non soIum quid Iiceat eonsiderandum suit, sed et quid honestum; cs. Brisson. h. V.
L. 4 I. D. 58. x Cic. de re pubi. V. 6. Nee vero tam metu poenaque terrentur, quae est constituta legi hus, quam verecun-ilia; quam natura homini dedit, quasi quendam vituperationi non litiustae timorem. Cie. Partitia orat. 25. 79. de leg. I. 6. 5a 75 L. I. pr. D. de curat. et fur. 27. io Paul. S. R. IIL 4. s. 7. 7. Fest. s. v. eveniator. Haud nimis audax evenialorem atque eversorem eum germanica voce Ssere, graece ἐρκoe co-
63쪽
Ostendit utique familiae consilium nostram sententiam veram esse, Sicut di Versas opiniones ex sontibus partim haustas inter se reconciliari posse, puto, si iura Patriciorum atque Latinorum sive Plebeiorum instituta ante duodecim tabulas dirimas. Attamen Donnulli assirinant, domum posterioribus saeculis patriam potestatem mitiorem fuisse, liberae rei publicae acta te familia o consilium ortum esse. Verum enim vero, quom vis huic errori ab aliis fortasse iam satis oti viam itum fuerit, quod tamen alio modo se ceruut, huius rei obscuritates Propulsare conabar. Nam eorum sententiam probare non Possum, qui Putant, patris summum in liberos ius in civitate Romana antiquissimum et iustum fuisse γ β . Si enim primis infantiao populi temporibus talo imperium conveniens videri potest, tamdiu haec iura perdurant, quam homines plane rudes ac bonarum rerum artiumque experies sunt. Qui autem affirmant, Romanos initio simplices in men iustos ac religiosissimos fuisse, quomodo, quae-
haerere existimo. Eversor enim est prodi a Di bona dilapidat ideoque sub euratoribus legitimia est, quἰa substantiam suam, quae, mortuo ipso, ad agnatos gentilesqne pertinet, rationabiliter gubernare non potest. Gaius Epit. L 8. Eversor enim patrimonium familiainque dispersit, extra verrem chortum dilapidet. - Jus Ilitiae I. e. 28 Perii a tutorem esse prohibet, nam
etferrier est dissipator i. e. qui extra clausuram Uere Derriti,s arbe, Beerb, bona dispersit. - Everriator autem est, qui, raccepta iura hereditate, iusta sacere defuncto debet, nam heres, Postquam ritua ante sunerationem peractus erat, mortui Cada Verextulit. Donat in And. Tereniti. Verre ceverre enim est foras serre i. e. extra εοκον, Tere. Ad hoc verborum nexum
etiam riui Versitas nec non ver sacrum pertinent.
75 Praeter alios novissime hane sententiam defendit cel. Abere. De antiquis. Roniam iure erimi uali p. 56.
64쪽
so, hanc Iogem barba iam defendent 7 Praetormittunt doctissimi illa innumerabilia monumenta, quae Evi dentissime varios populos in septem collibus sedem posuisse probant; ori cel. ebulivit annales friasta novum diem in Romana historia Ictis nobis aperierunt pSi ergo Patriciorum sive Etruscorum atque Plebeiorum t. e Latinorum Sabinorumque iura morosque distinguimus, multos laquaeos enodare possumus. Im- Poriam enim domesticum, quod Dionysio teste, Romulus patri in silium concessit q) ad Pi Ebeios reforfidebet, sicut alia iam supra laudata lex Tum autem invenies, Romuli, Numae γ' , Servii Tullii et Decemvirorum legibus '' rudia atque barbara Latinoriam instituta sensim sensimque abolita esse. Quod apud Patricios patria potestas fuit, apud Plebeios mancipium dicebatur. Attamen duodecim tabulis utrum- quo institutum partim confundebatur' '); igitur otitianniato decemvirales tabulas patria Patriciorum potestas ius gladii non fuit; at paterfamilias administravit vos familiae nec non de rebus vitas et funeralibus curavit ' . Potestas autem, comparato etymo vocis cum 76 Dion. Halic. II. p. 97; es. Diriam: Eersute p. 30l.
77 CL. supra. Dion. Hal. II. p. 88.
79 Sententiae nostrae ergo non contrarium est, si in Dion. Πal. II. p. 97. legimus, multos fuisse, quibus lex Romuli de iure oeeidendorum et vendendorum Iata displicuerit, quin et Decemviris displicuisse, aed hos non ausos fuisse hanc legem tollere. Quod enim ad plebeios attinet, nam Plebs consuetudinea rei uere voluit. 8o Quare invenies in tabulis restitutis e. g. Patri in filiam vitae necisque, eumque vendendi ius atque potestas esto. 81 Atque vero eontra Romanae historiae progressum est, aI Romae Primordiis patriam potestatem tam liberam esse existimamus;
65쪽
sensu, redueenda est ad Deos poles, polentes, qui in mysteriis Samothraciis inoἱ δυνατοι colehantur R R).Sid lii Dii illi principes sunt, qui apud Omnes antiquitatis populos inveniuntur, qui Coelum ut terram, aquam et ignem, mas et foeminam significant. Sicut Ahram est patoc inagnae multitudinis, ita etiam potens ' ) est, qui ha het multos liberos; potestas ergoost amplitudo η' patrisfamilias. Quare autores inter patriam potestatem, imperium et dominium accurate distinguunt 'β , quamvis omnia tria nomina voce PO-los latis sosterioribus temporibus, iureconsulti com-
nam eum urbis initia religione imbuta essent, plebs autem lantum tollertiretur, In secunda periodo, Patriciorum moribus Iabe- saetatis, qua libido et plebeiorum litiertas Imperavἱt, XII tabulisiat; si exempIa saevientium in I heros patrum crudelIssima itine latinns. At nullum ex his temporibus exemplum in Iucem proseres Ititer atrocissimas Itherorum iugulationes patrem filios υeneno aut fame necasse; sed ut Brutus aliique gladio eos interfecisae. - Fortasse tamen, eum neee violenta mors si ἱ-searetur, fame meeatus oppellabatur, qui igtii et aqua ititerilietus est: nam eui aqua et Igui interdictum erat, desiit etiam in potestate parentia esse cL Gaius I. I. 128. Qua ex causa accusatus interdum propinquorum consilium voluntario secessu vitavit.
Val. Max. VI. I. I. 5.8a Varro de I. I. p. 62.
8b Pi operi. II. 27, 2I. Nune admirentur quod tam mihi pulchra puella
Serviat, et tota dicar in urbe potens. CL Uor. Epod. XV, 12. - Gloss. eroti h. v. et Brisa. Varro P. 15.8B Nam potestas, ut omn a gubstantiva, quae in si ae syllabam istas habent, venit ab adiectivo, hinc a potente; quare potestas est qualitas potentis. Potens sensu eminentiore autem est Pater pater autem dictus eo, quod patratione peracta filium Procreat. Patratio enim est rei venerae consummatio Isid. Orig. IX. c. 7.
85 L. 215. D. de V. S. in persona liberorum patria potestas.
66쪽
Prehendunt. Ergo patria Patriciorum potestas est amplitudo, quam pater in sua familia liabet, nam
Princeps est et generis din, quem nuptiae demoum Straui, qui uxorem duXerat liberorum quaerendorum Causa, qui aedem aedilicavit, maceriamque duxit . si , qui sortem δ' , arma manumquo i. e. Clientes et
cloindo 1 unera ducebat. Ob hanc signiticationem in antiqua illa formula potestas in liberis, enito illo, et non in Dium β' dicitur. Posterioribus sacculis invenitur vitae ius necisquo potestas in liberos aeque ut in servos '' , quia post decemvirales tabuIas ex hac formula imprimis ius occidendi, qualo Plebuiorum suit, eliciebatur.
Iam si patriae potestatis ius post decemviros f sius probare studerem, in quo omnes sere conspirant, Iongus forem. Attamen aliis quibusdam argumentis nostra sontentia Coufirmari posso mihi videtur. Posset aliquis mihi obiicere, patremfamilias domesticum iudicem et domesticum magistratum interdum dici P0 .Μerito orgo quaeritur, utrum haec signiscatio post duodecim tabulas orta sit, an iam antea paterfamilias iudex domesticus dicatur P Si Inoris Romani fuit, sicut ego supra exposui, ut Romani vocabula antiquissima retinerent et notiones temporibus oXcultas in his coIlocarent, necesso est, iam Priscis temporibus 86 L. I9. D. de eomm. praed. 8. 43. CL Seo. ad V. A. I, 423.
87 Ducere sortem: statuere. Serv. I. c. VI, 22. V, 49Ο.8M Gen. N. A. V. I9. utique ei vitae necisque in Eo Potestas siet uti patri endo suo est. cf. Cic. de Inveni. - agnatorum gentiliumque in eo pecuniaque eius potestas esto. Hinc etiam tutela est ius ae potestas in capita libero.
Gaius I. s. 5a et 55. 98 Senec. lib. II. conir. 5. de henes. III, M.
67쪽
vocabulum dicendi ad rem divinam allinet: nam dicere ponitur pro dicare '' . In usu enim est, ut dicamus, Servio referente, sacerdos dictus est numini, hoc est ad Oh sequium '' datus . Deindo dioero pro nominaro ponitur δ' φ . Paterfamilias enim liberis nomen dedit, si vo eos dixit, tum autom filiabus nubentibus dotem dixit φλ , auspicibus autoribus Ros ;quod tenueris, habendum alteri tradere L. 74 I. ulu D. de V. S. et L. 1a8 D. de B. I. - Quare deinde ius dicere. 97 Hinc iubere ponebant veteres pro dicere Fest. h. V. 9M Ut sacerdos Diis obsequium exhibet, filii parentibus obsequium
99 Serv. ad V. A. I, 7o. ad Georg. III. 14.1oo Serv. ad V. A. III, 555 dixit, nominavit ni VII, 55r. I, 535. Ioa CL Gaius epit. L. a. iit. s. s. 5. Ulp. R. I. CL Hasse ceI.
CL Non. Marc. p. 28o. - dicere est Promittere. Ioaὶ Liberi enim eum saerorum honorumque participes essem, filia confarreatione tu alia familia collocata, auam hanc honorum partem ad mariti saera ceIebranda accepit, quae a Patresamilias dicebatur, per auspicea - ai nuptiae factae erant - marito dolis nomine dabatur. Quae bonorum pars dos profectitia dicta, quia pro sacris saeere enim est sacrificareὶ dabatur ei hoc suit patris et deinde familiae ossicium. Qua ex causa deinde prosectitia dos a cris solutis - dicebatur, quae a Patra vel Parente Prosecta est, ut Ulpianus refert. Dos fuit inris publici, nam initio quaeque familia in sacris landata, populo concedente, Certum standum possidebat; nulla ergo filia siue dote suit, nam indotata meretrixerat, quae corpore dotem quaerebat, ut ait Plautus. Patrescimi- Iias defuncto, vidua dotem recepit, quae secundum ius publi- Cum, ut Eaera saceret, eius suit, consarreatione autem in mariti familiam transiverat. Nam eum mulieres tu perpetua tutela essent, neeesse fuit, vidua dotem haberet, ut tutor sacra neere
68쪽
donique iudicium addixit φ. . - Maximi momenti indicium domesticum antiquissimis temporibus stiisse videtur, quia ad hoc D cessarii adhibebantur. Ν cs-narii autem, lai supra rotulum est, suorunt assines et cognati, qui Vinculo religiosae coniunctionis ritu ligati, qui iuro ollicio lito a limitatis familiaritalisque coniuncti aut ''λ Vatiae orgo familiao confarreatione interso iungebantur; gonus Q β enim uxoris cum viri gento saeratis nuptiis miscebantur; at mulior familiae suraeci eapnt et sinis ost. Si ianus vel nitor o familia con-iva ollicia iussaquo i. o. dicta 'β) aliquid ogit, si interii cossarios qercla EXOPla fuit, Pator Iamilias, sub cuius potestato, ad Cuius familiam pertinobat, inossiciosus orat, iudicium addixit. Apud antiquos Patricios mos enim suil tumulis honorem dandi et patrias animas placatidi, quem morem Romani poetae Aeneae nil serit, hant. Dc his scriis quae Feralia dicebantur, Ovidius notat Est honor et lumulis. Animas placato paternas; Parvaque in . oristinctas mia uera ferte Pyras. Parva petunt Manes. Pietas pro divite grata est
Hanc qui insta ferunt, dixero Feralia lucem. Ultima placandis Manibus illa dios.
1 Genus ad. maternam gentem, gens ad paternam reserinr. Si ei. Caes. C. si, cf. tamen infra. Io6 Fest. s. v. dicere.
Hunc morem Aeneas, Pietat7s idoneus anetor, Altulit in terras, iuxtE Lat Ine, luas,
Ille parris genio solemnia dona serebat; Hinc populi ritus edidicere pios. - At quondam, dum longa gerunt pugnacibus armis Bella, Parentales deseruere ciea. - .
69쪽
Postquam unus vel olior o familia decesserat, totaquo familia Μanthus parcntaverat, omnes Propinqui ad
socias dapes venerunt, quod convivium sol ciniae Caristia vocabatur, cui Practer cogitulos et allinus nemo aderat. Eis autem ob mortem defuncti, qui desiit sacra facere, Ossicium lugendi orat 3 v. . Minuoha- tu D 3 ο' autem corum luctus Cum liberi nascerentur, cum honos in familiaminveniret, cum paler aut liberin ut pir aut frater ab hoste captus domum rediret, cum Puella desponsaretur, cum Pro Piore quis Cogna tione, quam is qui lugeretur natus esset cum in casto Cereris constitissent k Q . Affines et cognati Curi-stiis adorant ut, si qua inter eos querela exorio, apud
sacra mensae et hilaritatem animorum concordia re
stituerelux ). Tum Patersamilias, dissensio no cognita
t in Fragm. Vat. g. 5a I ed. Buchholg. Pauli. P. S. I. 21. 13. Io9 Fest. a. V. Minuitur. 1IO Sequebatue - inanibus vite Conditis epulae, quas initiant propinqui coronaia: πud quas de mortui laude eum quid veri erat praedicatum suam mentiri nefas habebatur iusta eo secta erant. - Quam Iegem eisdem Prope verbis nostri decemviri in decimam tabulam coniecerutit. Cic. de leg. ll. s. 25. Cupressus - Diti sacra et ideo lanebri signo ad domos posita
Di Val. Maxim. II. e. I. s. 8. Convivium etiam solemne maiores instituerunt, iitque Caristia appellaverunt, cui Practer cognatos et aIfines nemo interponebatur: tit, si qua italor necessarios querela esset Ovia, apud sacra mensae et hilaritatem auimorum fautoribus eoueordiae adhibitis tolleretur. CL Creugera Epiri:
holit II. p. 9aa. Utici. Fasti II. 617.
Proxima eo ali dixere Caristia Cari, Et venit ad socias turba propitiqua dapes. Settieet a tumulis, et, qui periere, propinquis, Protinus a I vivos ora referre iiivat: Postque tot amissos, quidquid de sanguine restat, Adspicere . ct ςcnctia diu iuuerare gradus.
70쪽
atque consilio cognatorum et amnium adhibito, iuris
gantes reconciliare coepit. Iurgium enim orat di sensio intor vicinos i. e. amnes ut supra monui. Sao-Pissimo iurgantes coniuges ' ducem principemque generis, lubenter secuti sunt; nam, qui tunc dux familias erat, eidem mox soriasso Lari parentaverunt, qui deinde vel placido numiue benevolis et iustis aderat, vel risiustos, ut Larva implacabilis, lugubri ululatu Persequebatur. Sin autem querela inter necessarios exorta, autore Patresamilias Precibusque cognatis tolli non potuit, lum cognita querela, consilio propinquorum adhibito, patrifamilias sententiam feris et exsequi licuit. Ex his igitur eius potestas sivo iudicium domesticum constabat, quod e Varrone probari
potest, qui do otymologia vocis iudex dicit, iudex. quod tu lieat ius dicat αccepta potestate i. o. quibusdam Derbis dicendo 'it ). Ρatris iudicium orgo
in eo etiam antea constitisse liquet, quod cognita causa, consilio Propinquorum adhibito certis verbis sententiam ferret. Cum autem de uπoris moribus querela exoreretur, tum vir, qui etiam in patria potestato
Personae, quaa deinda Ovidius d numerat, aurit necessarii Proximi. Tum V. 65 i. Dis generis date tura bonis. Concordia sertur Illo praecipue mitis adesse die. Et libate dapes: ut grati pignus honoris Nutriat luctuetos missa patella Lares. IIa L. 27. D. de pactis doti Brisa. v. iurgare et infra. MD Varro de I. l. VI. p. 258. Quibi eum verbis convenit Festus
s. v. cum Potestate dicebatur de eo, qui a populo alicui negotio praeficiebatur. - Ut populus tuitio ex Patriciorum generibus in comitiis curiatia constabat, iamiliae etiam: participes populi nomine comprehendunLur Pl. H. N. XXXV. c. I. Paterfamilias igitur iudicio domestico a nece artis Praepositus eu leutiam dixit.