장음표시 사용
291쪽
eorpora , arque impedire ne alia succedant, quin parietes ad se vitissim aereo dant, sed ut hujusmodi inane reipsa extensum' non sit, verum una recipiendi extensa potentia; quorum secundum ex eo colligo, quod inane, utpote cujusteumque corporis, immo & creatae rei negatio, nullas reipsa habet partes, quarum altera extra alteram sit, ut ad naturam extensi desideratur; primum vero ex eo , quod altera ex parte id elarissime percipitur fieri poste , quia sub. stantia parietum , lacunaris & pavimenti perfecte distincta est a substantia coraporum interceptorum , & ex altera id in nullas insolubiles diffluita es intu est . Nam ad potissimam Cartesianorum dissicultatem , quod illud vacuum es.set simul aliquid , utpote extensum , & nihil, utpote corπris cujuscumque negatio, missa communi inter m sitivam & negativam extensionem distinctione, quae manifeste pugnat eum Ontologiae principiis , quae ens pure negans reipsaeonstare non posse commonstrant , ajo vacuum esse nihil actu , sed aliquid po tentia , idest non extensum reipsa , sed puram recipiendi extensa potentiam ,& quia potentiae & possibilitates positivae, utpote non lubstantiae, sed attria buta substantiae per se 'esse nequeunt, sed in aliquo ente postivo reperiantur necesse est , planum sicio hanc potentiam in Deo, in quo vivimus, movemur,& sumus, inveniri , quin aliquod absurdum:inde sequatur. propterea quod &reipsa donatum non est extensione, quae in Deum cadere nequit, qua de caussa apud omnes male audit systema Μori 8c aliorum , qui vatuum esse voluerunt ipsam Dei immensitatem ,& smul reapse extensum ἔ- & extrinsecus quidem circumscribitur iis externis limitibus, quos ipsemet Deus pro libito posuit,
intrinsecus autem infinitum manet, cum iii tra illud per compenetrationem , quam infra esse nosse monstrabo, infinita corpora Deus compingere queat, &,
cujus pariter possibilitatem suo loco conficiam, corpus aliud alio in infinitum
densus creare possit. 2. Tum ostendo verum extensum non posse componi ex inextensis neque se eontingentibus , ut voluit Zeno , neque se non contingentibus , ut vult Cl.
Buschovichius. Nam quod attinet ad primum , duo aut plura in extensa vesi a se vicissim contingunt, ut sint partes tactae, & partes non tactae, ut dum
manu manum contingo, sunt in utraque manu partes tactae,& partes non ta-
vel secus . si primum, illa in extensa serent simul inextensa, ut poni. tur, & extensa, quia id est extensum , in quo plura sunt, quorum unum est extra aliud ; partes autem in altero extenso tactae serent extra illas, quae tactae non fuerunt. Sin autem secundum, omnia illa inextensa , etiamsi serent infinita , perfectissime congruunt ; id quod est contra naturam extens, in quo aliquid alius si extra aliud oportet. Quam rationem antiquis etiam temporiabus allatam aliter, ac antea tactum est, in Adversarios contorqueo,& ab e rum vindico objectis . Eidem vero assentitur Busch ovichius , sed negat eam valere contra suam sententiam, qua statuit extensum ex punms inextensis seminime contingentibus constare. Verum neque haec sententia defendi posse videtur. Si enim puncta inextensa se non contingunt, inter ipsa vacuum reperitur. Sed vera extenso componi nequit ex punctis inextensis, inter quae vacuum sit. Nam illud compositum nec erit extensum ratione habita partium componentium, idest punctorum , quia ponuntur extensionis expertia , nec ratione modi , quo conjunguntur , id est interpositi vacui, quia inane re ipsa ex. tensum uon est, sed una Tecipiendi extensa potentia. Cum autem ad s.c t
292쪽
ium psimo a me disputata quidam Cl. Uie summa humanitata respondisset. aurem tomo multo luculentius systema ejusdem resuto, & d eo sine extensionemntinua nullam veram extensionem veramque inree puncta distantiam i&rum motum reipsa obtineri posse, aut cogitari. Quae omia ob sepra allatam
3. Quia vero omnium tum dissicultatum , quibus hie de quantitate & extensione eontinua locus implicatus est , tum errorum , qui sensim sine sensu imrepserunt, sons & origo in illa eommunis praejudieata opinio , quod contunuum ex partibus reipsa distinctis coaleseat, qua factum est, ut frustraneum laborem susciperent in investigando quomodo ex iisdem partibus componeretur; deinde planum ficio non esse in vero continuo partes distinctas, ut pardes, i
que ea ratione, quae tam evidenter collisitur ex eo, quod continuum exte
sum ex inexteria componi nequit, ut mirari subeat tot praestantissimu Phil sophos, qui hoc alterum communiter amplexati sint, non vidisse quid inde eonsequeretur. Quo constituto disjicio tenebras, quas animis Philosophantium partes offuderant, & quatenus verum sit conti auum posse dividi usque in infinitum, declaro. Ratio vero sic presse concluditur. Si in extenso continuo se rent partes inter ipsas tamquam partes distinctae, vel essent inextensae, vel exineensis; fi primum , ex iis non et continuum extensum componi num. 24 si secundum, iam non seret unum continuum, sed plura ex iis coalita, uti sunt corpora, quae in sensus incurrunt. de alioquin extensio singularum ab aliis partibus non penderet. Quare de una tantum ex iis partibus quaero, an in ea sint partes inextensae, vel extenta, & similiter rationem concludo, eodem. que modo in infinitum pri edi possum . Quamobrem ante quemcumque o dinem partium semper offenia extenfionem , eamque ab iisilem partibus nequaquam pendentem , 3c unum tantum eontinuum extensum, qualia sunt singula corpuscula primitiva proxime a Deo creata, ex partibus reii a persectae dissi His constare non posse conficio. Ex quo fit ut quodlibet pfimitivum corpusculum omnino eontinuum non si verum compositum, & in partes nec ab
ipso Deo di esti queat, sed virtute solum eas habere possit, quatenus cum
Deus alia aliis in infinitum minora creare possit, unum continuum extensum
esse potest aequale duobus inter se aequalibus, quorum quodlibet aenam primi dimidiam aequet, tribus, quatuor, quinque aliisque in infinitum. Quo tartae- tectae servantur Geometriis demonstrationes, quae oste uni possibilitatem non verae divisionis unius extenss continui in instatum, ut multi tilis arbitrantur, sed solius partium semper minorum in superficie designationis, persectae admiamiculo contactus alterius corporis, quo certe contactu partes a se vicissim non disjunpuntur. Hisce vera partibvs explosis, arbitror posse dissentientes Philos phos In unam convenire smientiam, quin a suis quique principiis revera d sciscant. Nam Peripatetici, Cartilani, aliique plurimi, qui opinioni continuavxtensi ex inextenta nequaquam compositi astipulantur, sartamtectam habent suam, quam mordicus tenent, sententiam de divisione continui in infinitum in sensu modo explicato, quod satis superque est tum ad vindicandas ab omni errore aut imaginariae hypothesis suspicione geometricas demonstrationes, quae potissimum homines ad id sustinendum induxere, tum ad confirmandam praecipuam de compositione continui ipsorum opinationem. Epicurei vero Sc
293쪽
eademque insemita esse voluerunt, aegre non serent cola a corpuscula pAmitii, va, in quibus licet ψures facies & aspectus sint, in quarum aliis tangi, in aliis non tangi possint, tamen nullas habent reipsa partes, & nulla virtute nequa divina in eas secari queunt. Leibnitiani denique & Wolphiani, qui
primum corporum elementum definientes principium internum corporum irreis
selubile in aliud prius, quia fi resolveretur . non esset primum, inde intulerunt elementa corporum esse substantias omnino smplices. in iisdem corpusculis eam habeat simplicitatem, quae satis est tum reddendat lassicienti rationi extensionis corporum, quae in sensus incurrunt, tum assignandis iis, quae provere primis N irresolubilibus corporum elementis atque principiis statui quo unt, nee internam sussicientem rationem extensionis primitivi extensi omnino continui postulabunt, eoquod essentiae .rei, quae ab alio interno non pendet, ipsis quoque assentientibus ratio interna dari nequit, & alioquin ex iis, quae attuli amas in hujus eminitationis demonstratione, satis competium fit extensi nem esse primitivam & substantialem extensi omnino continui essentiam, quae ab alio misso interiori attributo prosiciscitur.
Postea venio ad aliam meam de continuo extenso sententiam, quae in eo posita est, ut, considerata sola extensi continui essentia, alterum cum altero com .
penetrari possit , nee impenetrabile fiat, misi per quasdam Maidentales vires expultrices, quae se explicant simul, ae alteram continuum in alterius intoriorem substantiam se intrudit, eamque ita doceo. Termini rerum, sive prinoeipium & finis, esse quidem possunt, sed non ipsi per se soli, verum una cum rebus, eo quod termini sunt modi rei, qui per se constare inequeunt. Italia. perfietes corporum esse queunt 4 sed non ipsae per se, verum una cum corporibus, quorum sunt termini, sive principium & finis. Jam Nero contactus cor. porum in pura superficie est initium contactus - non ipse contactus; nam uti seperficies est initium corporis, non corpus ipsum, ita contactus in superficie est inhium contactus, non ipse contactus . Quod confirmatur ex eo , quia con tactus est relatio inter duo corpora. Ergo uti superficies duorum corporum est initium eorumdem, ita contactus in superficie non potest esse . nisi hujus inter duo corpora relationis. quae dicitur contactus, principium . Ex quo fit ut contactus an pura superficie esse nequeata Quod etiam ex hoc altero non minus aevidenti principio colligitur. Termini rerum possunt quidem esse . sed ita, ut inter duos terminos res terminata intercipiatur, non vero ita . ut post primum terminum statim occurrat secundus , & alter alterum Proximo consequantur. Unde post primum lineae punctum non potest esse secundum,
nec post primam. lineam aut superficiem secunda linea aut superficies. Quod ni ita foret, linea ex φunctis inextensis se vicissim consequentibus . superficies ex lineis latitudine carentibus. & solidum ex superficiebus prolatiuitatis ex- pestibus componerentur. Id autem pugnat tum cum illo principio, quod substantia. uti est solidum, habet quidem modos, sed ex modis nequaquam
Componitur. tum eum eo. quod Φ. 8. num. t. docuimus. extensum ex in exintensis constare non posse. Jam vero si contactus corporum in pura superficie perficeretur, post superficiem unius corporis continuate sequeretur superficies alterius. Ergo contactus in puris superficiebus esse non potin . Inde vero colligitur posse alterum corpus in alterius substantiam se intrudere. Nam corpo
294쪽
ea se vicissim contingere queunt, si seum ipsorum Inspieiamus essentiam, ut
patet ex eo, quia unum eo laus quiescere potest , & alterum habere vim, quaversus aliud se conserat. Corpus. autem motu peredium usque ad quieti superis sciem perveniet, itaque incipiet contingere ,& ob allatas rationes se intrud te in illi ux substantiam L Siquid enim obstaret, illud non seret , nisi contraria corporis quieti vis repellens , quae motum alterius ante extingueret, quam per veniret ad superficiem quieti. Iam vero haec vis non foret cum essentia in poris necessario copulata, sed solumi accidenx corpori iam constituto aecedens,& in eodem a Deo creatum, ut supra docui ia Ergo si ad solam corporis es.sentiam animum advertamus, corpux motum ad superficiem quieti sine ullo dubio pervenire potest. Simul aet vero ad superficiem appellit, & contingere incipit, fiat etiam contactus in interiori substantia necesse est & ideo corpora se invicem posse compenetrari concludituria
a. Nec id tu aliquam dissicultatem incurrit, aut inde inuitur aliquod, quod
eontradictionem includat L Nam ex eo rum penetratione aliuiu nihil cons quena est, nila tunc majorem esse densitatem, quam in singulis reperiebatur ἀId vero tantum abest,'ut repugnet, ut ex illa mea sententia partium , quae in vero continuo distinctae non sunt, colligi d uerim citato tom I. Phys Men. nullum afferri posse definitum continuae densitatis gradum, uti nullus deis signari quit certux ae definitus magnitudinis, Se quemadmodum Deus ob hanc rationem eorpora creare' potest aliκ aliis in infinitum majora, & minora , ita ob eamdem e nihilo educere posse corporiu extensa omnino continua alia allia in infinitum densiora Se rariora ia Nam quae in contrarium ratio ducitur ex eo, quod in omni continuo partes se proxime contingunt, & alioquin nullus dari potest contactus proximo major, ea nullius momenti est , proptereaquod duobus salsis innititue sundamentis, altero quod in vero continuo partes seeontingant,. altero, quod. contactux in pura silerficie fiatia Si enim non seeontingunt, nullus in eas: nec proximus convenit, nec remotus containasia Regautem ita se habet. Nam contactus esse non potest, nisi relatio inter duo diis stincta , quae ire distinctis superficiebus sese contingant . In continuo vero paristes distinctae non sunt L num. 3-Ergoe nullus in eas eontadius cadere potest Deinde etiam dato quod falsum est, eas se contingere , alterum, ex iundamen. tis abhorrere a veritate colligitur ex eo. quod num. I. iam docui contactum in purru iaperficie esse, nequire. Haec autem sententia valde congruit tum eum eo, q iod supra statuimus de vacuo, quod utpote illa recipienai extensa potentia, quae In Deo repexitur, saltem intrinsecus infinitum esse debet iis duobus modis, quos . 8- num. I. explicavi, tum cum eo, quod motux omnino continuus alius alio in infinitum velocior esse potest, ut seri communior Phi-Ιosophorum sententia, quae utitur rationibus valde emacibus, & rem tantum non conficienti R. Rationes vero, quae pro mea sententia 8. inde possent depromi, non urgeo, ut citius accedam ad ea, quae circa primarram corporis in genere essentiam ejusque attributa ex dictis elici queunt Ad primariam autem fle substantialem corporis essentiam, quae est eiaem ac corpusculorum, quae proxime a Deo creantur, a jo pertinere extensionem. Nam illa pertinent
ad essentiam primariam & substantialem cujusdam rei,. quae nullo modo di iungi ',ssunt, quin tota substantia in nihilum abeat, quaeque praeterea hujusmodi sunt, ut ab aliis interioribus non proficiscantur. Est autem hujusmoi
295쪽
di extenso in substantia edi porea. Fae enim, si si vi potest, abire extensi nem, & nihilominus permanere aliquod inextensum substantiae e poris, sive aliquas substantiales partes & minime extensas, cujusmodi sunt elementa simplicia Leibnitii & Wolphii, aut puncta Bust vichii. Hine eonsequens seret ex iis, quae sunt extentionis expertia, extensum posse componi, quod ad veris satur iis, quae , 8. stituimus, ex quibus num. 3. etiam colligitur nihil esse itico Irare extenis, quod extensionem origine antevertat. Conmitur ergo extenosionem esse primariam & substantialem corporis, sive primitivorum corpus alarum essentiam.
3. Duo vero potissimum, quar ab adversariis tamquam Invicta, δc a nemi. ne Bluta, immo prorsus inibi ubilia contrariae sententiae arsumenta contra dicuntur, alterum ex eo petitum, quod extensio cadit quoque in spatium inane, quod certe corpus non est, alterum quod ab extensione derivari, non possunt omnia corposis attributa , uti fiant impenetrabilitas, vis inertiae, gravitas, alia . que hujusmodi, quemadmodum derivari deberent, si emporis euentia in e
tensione polita foret, facillime dilu,; primum, quod ut sepra constet , ,
vaeuum rei se extensum non est ; alterum , quod illa, tria, aliaque hujusmodi non sunt prorsus inseparabilia corporis attributa, sed, amidentia ad corpus per petuo adhaerentia, & prolem a vi accidentali expultrice, quae se explicat, si ramul ae corpus aliud ui aluis integorem substantiam se conatur intrudere. Ex eo vero , quod in corpusculis pnimitivis proxime a Deo creatis de vere contianuis partes redipsa diiunctae non sunt, plane colligo eadem esse prorsus dum Ze innexilia , atque compressioni cuicumque penitui resistentia ' proptereaquoa ex altera parie compressio haberi non potest, quin partes corporis situm i tes ipsas mutent o ex altera vero partes reipsa distinguantur oportet, si ess volumus situm asternis posse mutare. Sed hune loeum aeeuratius tracto tomi, tertio. adversus Lanam , miterium , Bernullium & praesertim adversus Cl. Fr
montam, qui in libro inscripto delia Fluullia d. Comi , editoque Liburn
paucos ante annos primitivam molecularum insitamque mollitiem eontra Newt num acerrime defendit, multisque rationibus meam confirmo sententiam, quas nune, ut breve saeiam , omitto ia Quemadmodum ob eamdem caussam silentio praetereo alia plurima, quibus meum circa continui & corporis essentiam atque proprietates systema mirifice illustratur. 6. Unum tamen hic tacitus praeterire non possum se quod is, eodem syste Drare prorsus atisfit celeberrimae diffisultati, quae ab antiquissimis temporibus ad hane usque memoriam Philosophorum torsit ingenia , & a, nemine satis
etiamnum refutata est. Cum enim adversus illam communem sententiam, quod extensum continuum ex in extensis componi nequit, Objectum fuerit sphinam
persectam, aut angulum persecti cubi contingere planum persectum in puncto vere inextensis, & si recta super planum ducatur, lineam ex punctis constantem describere; ex iis , quae supra doeui de containi, qui in pura superfici: perfici non quit, apparet falsum esse quod assumitur, quia aut sphaera vel angulus cubi aliquantum distant a supernete plani, aut si iIlud contingere incipiunt, se per aliquod exiguum saltem infinite pararum spatium in illius interiorem substantiam se insinuant. Quorum in altero eventu nilut in superficieminime tacta designatur, ita ait m autem non linea , sed corpus triplici dimensione, saltem infinite auesina, vere donatum percurritur. AM
296쪽
ne modo , - ' communistis motas Inter eorρο--
SEd propius aceedamus ad id, quorium haec spemni, ad motuum leges is
corporum eossisione. Qua in re primum statuo corpora persecte dura, qualia sunt eorpuscula primitiva 9. n.I., dum alierum in alteram incurrit, nore esse caussas effectrices motus , sed solum oceas ales, quatenus eorum conflictus occasionem Deo praebet aliquam partem vis corrumpendi in percuriente 8c aliquam creandi in impacto - Quod ita sit eo. Corpus durum non potest esse caussa effectrix motus alterius , nisi vim motricem in altero gignat , e
quod purum motum, utpote puram relationem, ne uit emeere T. Iam vero corpus durum alterum ire altero vim gignerae nequie . Sunt enim duo tantu immodi, quibus id praclet , alter emando , alter vero per eo unicationem ς primus eadere nequit in rem finitam , cujusmodi est e Iras , quae virtutem habere non potest , vim moericem ex nihilo educendi , eoquod inter nihil huis ius absoluti , quot dicitur vis, interque vim ipsem est inmitum ratervallum, quod ae virtute rei finitae superari non potest . Restat ergo ut videamus , an per communieationem id perfici queat , quatenus aliqua pars vis a eorporumpingente in impiaturm eadem numero di individua migrat. Id autem esse non est . Cum enim considerata sola emporis essentia findi ulla accidentatrvi repellente, eorpus quiescens ab altero , quod in ipsum incurrit, penetretur p. nullam eidem resistentiam opponit ,. sed quantum in ipsius essentia est, Ii- um fine ullo impedimento transitam permistis. Ergo nulla est sussciens ratio, cur aliquam ab eodem recipiat. In tantum enim vis aliquae a eo Oremoto ire vieicens migrar: debet se in viantum quiescens impedimento est, ne aliut moveri pergat , dum massam quiescentem offendit . Cum igitur ex eo quod eorpus adiud ab alio liberrime penetratur, nullum esse huiusmodi impedimentum sit consequens, nullam a corpore moto cum eo, quod quiescit, vi communicari concluItur . Sed ne eorpora ita ex sui natura esse impenetrabilia , ut dum aliquod in massae quietae superficiem incurrit, motum continuare non possit, quin illam abripiat & moveat. Nmo tamen vim eamdem in individuo posse ab alio in aliuo: transferri. Siquidem transire non potest, nisi a superficie tacta eorpusculi solidi quiesseentis ast alteram superficiem cistantem non inflam migret- Ergo quaero an migret in instanti . an in tempore. S. dicas in inminti, in illud, offendes absurdum, quod eadem numero vis eodem,nstanti in partibus tactis 3e in partibus remotis non tactis, ideoque in diversis locis reperiretur. In linc enim hypothesi , in qua vis per omnes corpo- is percussi diditur partes , ea hi partibus tactis, ad quas ab impingente p-xime transit, primim inveniatur necesse est. Quod si ad alterum te convertas , tuam caussam tolerabiliorem non secies. Nam in eorpore prursus solido, qualia sunt eorpuscula primitiva p. rrum. 3. nulla pars moveri potest abia rue aliis , quibuscum' ita firmiter conglutinata est, ut neque tamquam Vera pars, aliis internoscatur 8. num. , nec omnes ante moveri possunt, quam
fingulae suam acceperind partem, motus esse non Potin ,-
297쪽
re si vis a partibus tams ad non tactas in tempore transit, eorpus impingens& impactum quiescant oportet per aliquod tempus, illud scilicet, quod necessarium est ad eum finem , ut ad omnes corporis percussi moleculas diffunda. tur ea vis, sine qua moveri eaedem non possunt. At id in quantas difficulta. tes incurrat nemo non videt. Quid enim , quiescentibus corporibus, facit ea vis,
quae in ipsis exstare ponitur λ Ubi enim ad persectam quietem redacta sunt
corpora, ab alio nullo, nisi ab externa caussa, in motum rursus cieri possunt. Dices hie non esse opus exteriori caussa, cum sit interior vis, quae ubi eor. pus percussum omnino peragraverit, eadem corpora movebit. Ut nunc mittam
vim motricem sine aliquo corporis motu esse nequire, ut sit pra docui 3. num. 2. ajo suturum hoc pacto, ut non substantia vi praedira moveat aliam substantiam adminiculo vis, quam communicet, sed ut ipsa vis , perinde aes foret substantia , utrumque corpus quiescens ipsa per se moveat. Deinde quiescentibus eorporibus haec vis interiorem corporis percussi substantiam in tempore peragrat. Quid illi deest ad hoc, ut tamquam vera substantia & veluti substantiale effluvium , quod ipsum per se movetur sne motu corporis, in quo est, percipiatur λ Ergo ne his tam a ratione alienis assentiri cogamur, eoncludendum est vim a corporis percussi superfiete tacta ad alias partes non
tactas nee momento, nec tempore posse meare . Ex quo efficitur corpus esse non posse veram caussam essectricem motus alterius, etiamsi aliud ab alio con tingatur . 2. Quare necessarium est ut in communicatione motus, quam inter corpo
ra fieri, dum aliud in aliud incurrit, in hoc mundo videmus, ad illam con sugiamus caussam, quae, sumta occasione incursus sterius in alterum , vim ali quam in impacto creet, & in impingente corrumpat. Ubi enim causae natu.
rates & secundae satis non sunt, Philosophi est primam in subsidium vocare. Quod si in ipsam et corporum collisione, in qua facilius fieri posse videtur ,
ut per partes proxime tactas vis ab alio corpore migret in aliud , ad Deum tamquam ad veram effectricem causiam est conlapiendum' multo magis id sacere necesse est in ea, quae innumerabilibus confirmatur experimen trs, corporum distantium attractione, in qua vel ipsa interjecta distantia impedimento est, quominus ab alio ad aliud corpus vis motrix vere transmittat. scilicet est statuendum hane sibi ipsi Deum fixisse legem, ut positis corporibus inter se distantibus in singulis crearet vim, quae massis directe dc quadratis distantiarum inverse proportione responderet. Ex qua una lege consequi aio, ut aliam statuerit in corporum collisione . ex qua fit, ut illa in hercutiente a Deo corrumpatur, & in percussis creetur, qualem in illo perimi, in hoe autem progigni experimenta monstrarunt. Quod ita conficio. Cum motu &Vi, quae illum generat, corpus ad alterum penetrandum determinetur ιε, aliud nihil huic penetrationi impediendae erit accommodatius prae contraria' vi accidentali, cujusmodi esse omnes vires corporum supra docuimus, quae m. tum cohibeat corporis , ne in interiorem esterius utinantiam se insinuet. Haec autem vis, quo suic effectui gignendo sit idonea , sit ex genere re pellentium necesse est , atque simul infinita , quae vel maximas corporum in se incurrentium vires superare, & ita mutuam ipsorum penetrationem im-.pedire possit. Ad illam vero hisce praeditam qualitatibus astruendam aliud nihil est opus, quam positione simplicissima hypothesis ianumerabilibus ex-
298쪽
perimentis & observationibus confirmatae, quod omnia corpuscula primitiva se invirem trahant in ratione composita ex inversa distantiae a se vicinfim , aut cujusdam potentiae distantiae , uti quadrati , quemadmodum fert Newtoniana hypothesis , di ex directa simplici massarum , quarum aliae ab aliis alliciuntur . Si enim res ita ponatur, ubi eorpora ad contactum sive ad infinite parvam distantiam pervenerunt, vis attracttrix infinita fiet. Ex quo sequitur eam in repellentem, eamque pariter infinitam converti , ut perspieuum fit eum pluribus exemplis sumtis ex Algebea , Geometria , & ex apsa materie virium centralium tom. I., 8 . num. 9. 8c Io. ,& II. 63 ει alibi, tum vero ratione a priori , quam unam hic affero , quaeque sic se habet. Ubi quantitates aliquae, uti sunt vires, fiunt infinite magnae aut parvae, iam transerunt per omnes possibiles gradus illius status, in quo etiamtum fuerunt, diuque accepere. Ergo si permaneant Sc novas variationes accipiant, in eodem statu eas accipere nequeunt, sed solum in alio contrario pos sunt acquirere, eoquod in eodem nondum suerunt. Iam vero repellens vis est contraria vi attrahenti, & in contrariam dirigitur plagam, visque attrahens,
ut patet, est infinita &simul permanet in ipso contactu ,& ultra, ut ex ipsius valore colligitur , qui manet possibilis in ea , quam defendimus, hypothesi Nesutoniana. Dissiciatates vero, quae uigeia possunt, vide qui diluimus citato tomo secundo. Ergo vis attrahens in eontactu in repellentem eamque in is finitam convertitur. Cumque haec vis tam attrahens quam repellens sint tum in corpore moto di alterum percutiente , tum in quieto di percusso , sed in illo vis repellens in eamdem, ac corpus movetur, plagam tendat, in hoc a tem in contrariam ' inde intelligitur, cur vi repellente corporis moti gignatur aliqua vis in quieto percusso eamdem versus plagam , quorsum percutiens se e fere ,& repellante quieti in percutiente alia gignatur, sed in contrariam qua pars aliqua vis , qua ferebatur ante conflictum, in eodem corrumpatur,sve eur corporis alius in aliud ineursus oceationem Deo pratineat, quare partem aliquam vis in percutiente in nihilum redigat, & aliam novam in pereusso progignat. Quo in sensu semper intelligenda sunt, quae de effectibus viis rium attraAricium in distantia,& expultricium in contactu affirmamus. An
tequam vero leges motuum in collisione corporum hinc eruamus , advertimus hine effici tantum abesse, ut in omnibus naturae phaenomenis explicandis ad impulsionem corporis alius in aliud, tamquam ad veram de unicam caussam, quae clare intelligatur, non vero ad vires attrahentes, aut repellentes , quae ρο- etius inter occultas Scholameorum qualitates numerandae sint, confugere oporis '
eteat, ut ipse corporis alius in aliua ancursus per se nihil, quod ad mutationes attinet status,efficere Possit fine eorumdem corporum viribus attractricibus 3e expultricibus eo sensu intellectis, qtaem explicavimus. Unde mirum Ohi videtur Cartesii astipulatores illos ipses, qui eum Magistro mordicus eam tenent sententiam, quam invictis rationibus effeci, corpora, dum aliud in aliudine rit, esse solum Cainas motus, ut aiunt. occasionales, unum vero Deum
esse pro iam & effectricem, ab universali attractione abhorrere, quae ita explicata, ud nos volumus, ab hac ipsa sententia necessario consequitur. Verum spero ubi haec legerint, eos in gratiam redituros cum attractione, quam et consectarium doctrinae, cui subscribuat, recrenoscent.
299쪽
Quibus expositis propius accedo ad id, quorsem haec spectant, & leges m
tuum in collisione corporum persecte durorum, Malia sunt corpuscula primitiis va, explicare aggredior. Sint primo massa m quiescens I , & massa M p riter se I , quae velocitate C in m directe incurrat; eaque velocitas in duas partes aequales dividatur, ideoque Cina, cujusmodi est etiam summa massarum aequalium Μ----2. Ut M pervenit ad m, & se in illam insinuare incoepit , quo vi motrisi, qua est donata , obtemperet, vis attrahens utri utque Torporis in vim repelientem convertitur Io. , quae impedimento est, qu minus massa Μ in partem massae m sub sensus cadentem se intrudat. Nam continuo vis repellens impingentis M incipit aliquem velocitatis gradum comis municare cum massa m quieta secundum directionem motus ejusdem M , ic di e contrario vis repelleos massae impactae vi incipit generare velocitatem aliquam in massa M in contrariam plagam , atque idcirco corrumpere partem aliquam ejus velocitatis, qua M eieri ponitur. Cum in praesenti hypothesi, qua ponitur Μ-m, hae vires repellentes, utpote in aequali distantia solis massis proportionales . aequales sint, fiet ut quo tempore vis repeIlens massae imis pingentis M unum gradum velocitatis in impacta m generat. eodem vis repellens minae m gignat aequalem in Μ in contrariam plagam , atque idcirco ex duobus velocitatis gradibus, quibus ante conflictum serebatur, unum ri. mat, 3c alterum , idest velocitatem in I relinquat. Quamobrem ubi massa m ioc pacto unum accepit gradum velocitatis , ea movetur, quae in M residua est. Ex quo fit nassam M se amplius in m non insinum, eoquod utraeque eadem velocitate cientur, & ideo in illa non repelli , nec tamen attrahi, sed positam in eo puncto contactus inter vim repellentem di attractricem, in quo a nulla cietur, eo quod contrariae vires aequales se sustinent, tamquam unum corpus cum massa m eadem velocitate I , scilicet dimidio velocitatis ante eonflictum, moveri. Ex quibus fit celeritatem C ante conflictum ad celerit tem e post conflictum esse ut massam utriusque corporis Μ--m a ad massam solius impingistis Μ-x , ut vult communis recepta motus lex . Qui vero haec cum Leibnitiana virium aestimatione concilientur, intelligemus, si advertamus, quemadmodum corpus descendens aut ab elastris infinitis se expandentibus pulsum recipit a gravitate, vel a pressione constanti elastrorum
primo minuto unum gradum velocitatis & vis, secundo vero aequali alium uidem aqualem gradum velocitatis, sed tres vis ob rationem a nobis toties anculcatam tomo I. Phys Gen. velocioris in eodem minuto fluxus pressionum, cujus velocitatis ratio in aestimatione virium habenda est n. t. Se ob eas dem rationes tertio minuto unum velocitatis, & s vis, quarto unum velocutatis & 7 vis M. ita corpus velocitate se a ascendens, aut in illa elastra exin pansa incurrens ob eamdem rationem primo minuto amittere unum gradum velocitatis, sed tres vis, secundo autem unum celeritatis, & unum pariter Vis. Hinc enim intelligitur, eur vis repellens impingentis Μ, cujus celeritas Σαλ, gignens unum gradum velocitatis in m , unum similiter vis gradum emiat; at vis repellens impactae in unum corrumpens in Μ, ob valde majorem velocitatem , qua fluit, tres gradus vis motricis in eadem corrumpat. Ex quo fit ut ex quatuor gradibus vis , quae in massa Μ ante conflictum reperiebatur, ,
duo solum post conflictum exsistant, unus in massa impacta m denuo genitu vi
300쪽
ri repellente massae impingentis Μ, alter reflduus in Μ, aliis tribus destructi,
a vi repellente massae impiat e m. Nec dissicultatem sacere debet aequalitas virium repellentium in utraque massa, perinde ac si ex ea consequatur aequales in utraque vires aut generari aut corrumpi oportere. Vis enia, utpote aliquod absolutum & a Deo proxime creatum, ab alia vi contraria tamquam a caussa effectrice destrui nequit, sed solum a Deo, cui vires contrariae Occa. fionem praebent se ipsas, quatenus contrariae sunt, corrumpendi ob rationes, quas v g. num. 2. produximus. Quo cadit proposita dissicultas, utpote innixa principio aequalitatis inter effectus , quando cauta aequales sunt , quod princi.
pium in caussas effectrices cadit, non vero in occasionales. In consequentibus autem rationem afferam, cur Deus talem in massa icta creet vim, & talem in percutiente corrumpat. x. Nune venio ad massas inaequales. Sit quiescens x , vel ras C mata Μ in tres partes dupescatur muales, quot collisit utraque mania . Cum vires attractrices atque expultrices massis proportione respondeant num. r. vis repellens massae Μ erit duplo major vi repellente massae m. re quo tempore illa in massa icta m duos gradus celeritatis gignet secundum directionem motus, eodem haec unum tantum in percutiente Μ generabit, id ue ex tribus , quos habet, unum corrumpet. Quo facto utramque malisum eadem velocitatem: a cieri conrriemus; quod erit caussa, ut vires reis pellentes & motus communicatio cellent ob rationem , quae in primo eventu
fuit allata, & ita velocitas C ante conflictum αα 3 ad velocitatem e post conis fictuminia ita se habeat, uti massa utriusque mi 3 ad massam selius impinis gentis - 2. Positis autem quae num. I. statuimus, vis repellens massae Μ in massa quiescente m gignens duos velocitatis gradus , quatuor essicit vis; at vis repellens massae m in impingente unum gradum velocitatis emciens , & ideo unum ex tribus destruens, quinque corrumpit gradus vis, qui tamen sunt ducendi in massam Μ-a, ideoque Io, scilicet s in singulis dimidiis, in quibus unum gradum velocitatis interimit. Quare cum ante conflictum in massa Μ-2 Iata velocitate 3 forent in sententia Leibnitii I 8 gradus vis, solum xa post conflictum exsistere debent, proptereaquod de novo generantur solum 4 in mina is, & Io corrumpuntur. Ergo ex I 8 sex perimantur oportet. Id quod congruit eum Leibnitiano systemate. Nam post conflictum massa - Μ .m 3 movetur velocitate in , cujus quadratum ductum in 3 dat vim rara, tertia parte corrupta ob allatas rationes . Similiter res concludetur, si ponamus magam motam Μ plus quam duplo majorem massa quieta 1n; immo enficiemus, cur posita Μαα3, &
solum aevis; M in s &m I, solum & ita porro in infinitum. Unde posita Μ infinita & maemi, nulla vis portio in nihilum abibit.
3. Sit nunc e contrario Μ I,& m in a, & celeritas C sit 3 ἔ r pellens Μ erit duplo minor vi repellente m. Quare quo tempore illa unum gradum velocitatis & ideirco unum vis generabit in m , sed ducendum in a, quia massa m radi et , & ideo duos pradus vis gignet, eodem haec in Μ duos gradus essiciet in contrariam motui plagam, & ideo ex tribus velocitatis, &