장음표시 사용
301쪽
,, atque observantia tui cedere cuiquam putet , ego is tamen mihi vidcor diuturna , et accurata notatio- D ne , et observatione earum rerum, quae te usque is eo omnibus amabilem reddunt , singulare quidis dam praeter caeteros πεπονθεν , Quid est enim ,
is quod ad conciliandas , atque ad devinciendas ho- is minum Voluntates valeat, quin id in te omni ex D parte perfectum reperiatur Nihil hic de summa D gentis vestrae aut nobilitate , aut potentia di- ,, cam , nihil de toto illo genere bonorum, quod is ita tuum est, ut et aliorum sit . Alios et ista ,, amatores habent. Ego in te nihil amo, nisi te ,, ipsum ; Itaque ut ille Rex potentissimus ex ami- ,, cis suis alium dicebat esse φιλοSασλεα , alium a , ita tu alios esse , qui et alia in tedi, ament , me plane ex animo emo ri ιτμα esse tibi
,, persuadeas licet . Ac te ipsum cum dico , ne illam ,, quidem dico et oris , et totius corporis dignita- ,, tem , quae tibi omnium elegantiorum hominum ,, animos primo statim aspectu conciliat , consti- ,, tuens , quoad ejus fieri potest, ante horum ocu- ,, los et ingenium , et mores tuos. Quamvis vere,, dixit nescio quis poetarum , gratiorem in pulcro
b, corpore esse virtutem e ea tamen est in te VerIo
b, rum, ac solidiorum bonorum copia , quae te his
302쪽
is secundis , ut ita dixerim , vitae bonis censeriri non sinat . Ingenium excellens , et in quo, tanis quam in pingui, ac seraci solo , omnes ingenuas ,, artes ipse facile comprehendas , ut eas non abis aliis accipere , sed ex te ipso parere , ac prose γ,, re videaris . Quo tu usus, ita ut decuit , a Grae- ,, cae, Latinaeque linguae intelligentia, a poetarum, is historicorum , rhetorum cognitione ad philosor, phiain, et ad eam , quam ab ineunte aetate tibi is proposueras , quaeque nunc in amoribus, ac deliis clis est, Theologiam ea celeritate properasti, ut is quae honoris, ac dignitatis praemia, consecto stu- is diorum curriculo, tribui , ac decerni solent , ea
is tunc tu meritissimo consequutus sis , cum adhuc
,, maturum videri poterat de animo ad illas graviose res disciplinas adjiciendo cogitare . Atque ut ,, istius generis ingenium nunquam ita esse otio-D Sum potest , ut omnino nihil agat, quod tibi ,, dabatur a severioribus studiis excepti , ac sub- secivi temporis eo tu , quasi ludibundus , eas,, artes , in quibus ingenui adolescentes exerceri ,, olim Athenis solebant , ita didicisti, itaque te,, in eis exercuisti , ut in earum qualibet cum sumis mis artificibus comparari iacile possis . Quid D ego nunc mores illos tuos plane , ut poetae lo-N n a
303쪽
is quuntur , aureos laudem Potuit ne quis quanais unquam bonus tecum biduum vivere , quin ut ,, sibi totam aetatem tecum exigere liceret optave- ,, rit Ita tu , quod rarissimi exempli est , summam ,, integritatem vitae cum summa comitate , ac sa-
is cilitate copulasti . Sed nolo plura de te , no ipsi is tibi molestus sim . Equidem cum de scriptis
is meis non magnopere laborare soleam , tamen
si hunc librum praecipue cupio , et celebrari nunc , is et ad posteros pervenire , ut extet aliquod testi- ,, monium judicii de singularibus tuis virtutibus,, mei . In quo ne sorte quis eorum, qui te non no- se runt, nam de aliis , quibus tu notus es , nihil' is tale metuo adsentationi, et consuetudini datum 'is esse aliquid suspicetur , Deum immortalem te- l, , Stor, nihil unquam a me verius , magisque ex l,, animi mei sententia scriptum esse , quam ea , is quae de tuis laudibus scripsi Extat hoc honorificentissimum Scipionis elogium in ea epistola, qua
Muretus orationes suas cidem obtulit anno MDLxia lnimirum cum Scipio paene ab adolescentia excesSis- is et : ut intelligi debeat quanta deinde sapientiae isama , accedentibus subinde annis , is florere de- lbuerit , qui in ea etiam aetate a viro sententia omnium gravissimo tam honorificum ingenii, ac do- Disi tiroci L. COOst e
304쪽
e trinae testimonium demeritus 37 sit . Sed de ea laude , quam Scipio in severioribus disciplinis est assequutus , hoc tantum possumus aisrmare ; eum scilicet judicio virorum doctissimorum , qui doctrinam ejus cognitam , atque exploratam habebant, sapientissimum suis se habitum ; eundemque , quemadmodum Mutius Pansa in suo opere de Bibliotheca Uaticana scriptum reliquit se lumen , ac decus cum humanarum , tum divinarum doctrinarum extitisse ,, . Nam, cum nihil in eo genere a Scipione ipso editum habeamus , standum horum virorum auctoritati est,
nec nisi ex aliorum judicio de hac ejus laude nobis
Quod secus de elegantioribus disciplinis, deque iis artibus factum est, quibus ille praecipue est nobilitatus . Nam cum praeclara Scipio litterarum suarum nobis monumenta reliquerit , ea si legamus, dijudicare per nosmet ipsi poterimus, an vere in earum qualibet ita ille excelluerit, ut, quod etiam a I sepho Mala testa, qui paucis caeterorum omnium elogia est complexus, traditum accepimus 33, videreturis quod in eo genere Scipioni incognitum esset, id is a nemine nosci posse is . Atque ut a Commentariis hisce initium faciamus , quos nunc Aloisius Valentius Gongaga Cardinalis, pro eo quo est Vir hic
305쪽
Amplissimus cum in patriam suam , tum in litteratos viros studio, e tenebris,in quibus tamdiu delituerunt, in lucem vindicat; quamvis Scipio Supremam manum minime his adhibuerit; neque enim eo animo ab illo scripti suerunt, ut unquam typis palam fierent, atque in hominum lucem emitterentur nemo tamen erit, modo is paullum de hoc scribendi genere possit audicare, qui, si eos perlegat, statim scriptorem exercitatissimum, et cum singulari quadam ingenii perspicuitate praeditum, tum politioris Latinitatis in primis intelligentem non agnoscat. Praeterquam quod enim plura iis continentur, quae illorum temporum annalibus , atque iis praecipue , qui ad res Mantuanas pertinent, maximam lucem afferre possunt , ita praeterea scripti sunt, ut facilitate quadam , qua fluere videntur, legentium animos capiant , teneant suavitate . Nihil enim in his invitum, nihil coactum offenditur, nihil aut involutum , aut indigestum. Mirifica in rebus dissicilibus enarrandis claritas; distinctus partium singularum ordo I acc rata , et sine molestia diligens elegantia : quod vero in hujusmodi rerum scriptoribus plurimi faciendum
est, res , quae per colloquia transactae exponuntur, ita sunt descriptae , ut sermonibus illis prope intere se videamur r uno verbo , ita hi commen--- Diuilirectis Coc le
306쪽
tarii scripti sunt, ut usquequaque et auream saeculi illius elegantiam redoleant, et ad puram putam veterum Latinorum accedant venustatem. Itaque, si, pro hac ingenii , ac facultatis nostrae tenuitate , existimare de his nos aliquid possumus , illud minime dubitamus, quin hi, ubi in manus hominum venerint , et Omnium litteratorum judicio maxime probandi sint, et cum historiae , tum Latinis litteris magno sint suturi ornamento . Dissimulandum tamen non est, nonnulla in iis inveniri , quae , propterea quia a Scipione properantius sortasse exarata Sunt , quam rerum exponendarum dissicultas patiebatur, minus
exquisita iis , qui delicatioris fastidii sunt, videri
fortasse possint. Verum ea et quam paucissima sunt,
et cum in iis ipsis , in quibus cultu carent, facilitatem quandam praeseserant, quae non aliunde nisi a summa artis peritia manare potest, habent et ipsa quo commendentur . Etenim, ut egregiorum artificum , ita et excellentium scriptorum hoc omnino proprium esse compertum est, ut quaecumque ab eorum arte prosecta sunt, quamvis ea sine studio, ac minus affabre sint elaborata , ita tamen vel in eo ipso , in quo peccare videntur , magistri manum Ostendant, ut, qui pari arte non valeat, frustra,
omni vel studio adhibito , illorum laudem assequi
307쪽
Conetur . Ac propterea sortasse nos impudentiores videbimur , qui , cum tantum a Scipionis doctrina , atque a scribendi arte distemus, eo temere progressi sumus , ut aureis hisce libris , qui a tantae celebritatis viro tanta elegantia , ac nitore Scripti sunt,
nostros, qui nihil habent, quo commendari possint, adjunxerimus . sed parendum omnino fuit Aloisii Valentii Gongagae, Viri Eminentissimi, auctoritati;
nec recusandum quominus audaciores videremur cae
teris, ne minus grati in eum virum diceremur, cui propter eximia ejus merita cum in litteras universas, tum in hos ipsos Scipionis commentarios , quos primus in hanc litterarum celebritatem vocavit, nihil
est, quod ab iis, qui hujusmodi studiis dediti sunt,
non libentissimo animo tribui debeat 39 . Sed de Scipionis in Latinis litteris praestantia illud non est hic praetereundum , eum vel in adolescentia sua haud vulgarem sibi in Latine scribendo laudem promeruisse : ut propterea magnopere mirandum non sit, ab eodem, subacti jam ingenii viro, istaec prodiisse , cujus vel adolescentuli scripta, propter singularem elegantiam, in sermonem hominum venerint, et a politioribus illius aetatis ingeniis maximopere suerint probata . Et quoniam in monum mentis hisce colligendis propositum nobis est nihil
308쪽
temere de viro clarissimo afferre , sed omnia, quae scribuntur, virorum excellentium , qui illis temporibus floruerunt testimoniis , et auctoritate confirmare , ne falsa aliqua laus per nos Scipioni assicia videatur, omittenda a nobis non est Hippolyti Capilupii, viri doctissimi ad Scipionem adolescentulum epistola, cujus testimonio quantum ille in ipsa ferme pueritia Latine scribendi puritate, atque elegantia commendaretur quisque poterit existimare,,. Legi epistinis iam tuam , quam superioribus diebus ad Illustris-
is simum Cardinalem Herculem Gonragam dediis Sti, in qua manum , atque ingenium tuum Vehe- is menter sum admiratus: erat enim scripta litteris tam concinnis , atque apte inter se cohaerentibus, ,, ut ad speciem pulchrior esse non posset ; Sentem is tiis, et Verbis tam ornata, ut ex Ciceronis sonteis manasse videretur a Me certe delectavit mirumis in modum : nam uno tempore ejus lectione oculi, is aures , mensque tota tenebatur; teque sum admi- is ratus , annos vix sexdecim natum, in hoc scribensi di genere tantum profecisse , ut ad summam eleis gantiam jam accedere nobis videaris . Sed majoriis etiam asscior admiratione , cum caeteras ingenuasis artes, Virtutesque tuas animo , et cogitatione comines plector . Tu enim jam cum Latina lingua Graeo o
309쪽
29 D cam conjunxisti, sicque in ea versaris, ut utram ,, magis calleas non facile possit dijudicari. In mu- is sicis praeterea adeo excellis, ut non solum modu- dulate canas, et omnes vocum inflexiones , numen rosque optime agnoscas, sed quidquid in hoc gene- ,, re animi causa tuo ingenio persectum est, ab omniis bus, qui hujus artis non sint imperiti, maximis la dibus efferatur . Haec ego dum mecum reputo, in ,, hanc Sententiam adducor, te in studiis philosophi- ,, cis , quibus modo te totum tradidisti, aetate praeis sertim in dies tibi judicii plus afferente,incredibilesis proce Ssus esse facturum . Etenim natura te ita fin-
,, xit, et creavit, ut nihil sit ab ea tanta obscuritate se involutum, quo tui ingenii acies penetrare non pos- is sit. Hoc profecto rerum causas quantumvis dissiciles,, brevi assequeris, ad quarum notitiam caeteri multis is annis, et multo labore vix aspirare possunt. Praeclarum sane de Scipionis adolescentuli vi Latinis litteris tum institutione,tum praestantia testimonium ; quod eo pluris nobis faciendum est, quia ab hujusmodi viro est prosectum, cujus in scribendoe elegantia satis ostendit, qua auctoritate judicium ejus apud nos esse debeat. Haec epistola, quam e sche dis tabularii Vaticani Aloisii Valentii GonZagae Car- dinalis cura descriptam Hieronymus Tiraboschius in
310쪽
opere suo luculentissimo de Italorum doctrina primus omnium vulgavit, ab Hippolyto Capilupio haudita multis ante annis scripta suerat, quam Muretus scriberet suam , quam supra attulimus: quorum in
epistolis illud licet animadvertere; ita utriusque viri doctissimi de Scipione judicia congruere inter se , ut colligi possit, a neutro eorum nimium solertissimi adolescentis ingenio , ac intelligentiae in eo laudan
do esse tributum . Nec vero in tanta monumento
rum inopia ita rebus omnibus sumus destituti, nihil ut nobis reliquum sit eorum, quae a Scipione in adolescentia scripta suere . Extat enim Xenophontis liber, qui ,, De dictis ac factis memorabilibus Socratis ,, inscribitur, ita scite, atque eleganter ab eo Latine redditus , ut nihil supra possit. Ea quippe est ejus libri interpretatio , ut non hic e Graeco in Latinum Versus , sed, quod plurimi in interprete faciendum est, origine Latinus videatur . Hasce suas vigiliolas Scipio Herculi Gontagae Cardinali, propinquo Suo , ac patrono , dono misit adolescentulus , studiorum specimen , ac tanquam ingenii sui primitias ; addiditque ad eundem epistolam , cum observantiae plenam , tum etiam venustatis . Haec qui leviora putet, prosecto non cognoscit quale hoc sit , rn homine praesertim adolescente , ita Graece scire , ut Grae-O o χ