장음표시 사용
171쪽
temporum & momenta rerum velut Tantali saxum capiti principum ac fortunis eorum impendeant. Quin de imperium iapnim quid est quod tantopere admiremur, ut numeris omnibus felicitatis ac beatae vitae coagmentatum , nisi principes ipsi sibi memoriae posteritatis inseruiendum esse censeant Z quum po- Istridie funeris inter regem verum perpetuumque, & diurnum i dicrumque nihil interesse putem, quales sunt aut personati reges in theatro, aut qui in peruigilio Epiphaniae quum regali ais agimus, regnum ad tesquihoram fabae lusu sortiuntur. Resertigitur non quantum quisque potentiae assecutus sit, aut quam , numerosis hominum cultus sit clientelis : sed quid in vita in morabile gessisse, quos mores, quos homines lauisse, ac promovisse prodatur. Enimuero si de principes S rerum potientes hoc intelligerent, tantum interesse inter utrumque fungendi vel principatus vel honoris institutum , atque si per vitae agendae curriculum hos quadrigis albis sublimes, atque ingenti plausu transuectos suisse, illos plebeia dc humili rheda, nec secundo I mpulo, cursum peregisse diceremus et credo, ut est Gallorum animus gloriae cupidissimus, nihil utique antiquius habituros tui se, quam ut bonorum S grauium existimationi approbare si possent, &posteritati in alia atque alia secula ostentare, quaeli minum ipla iudicium nec per sordes facere nec per ambitionem solet. Ecquem enim esse vel principem, vel a principe proximum aut secundum putamus, qui si germanae gloriae speciem intueri ac perspicere posset, eamque regni vel potentia praemium unicum in hac vita propositum esse intelligeret, in nexu
vel aetatis vel inclinationum rerum quoquo modo haereret , ac non ad extremam usque metam sibi semper instaret y Equidem nullum nec regum esse arbitror, nec in aula praepotentium, diti taxat eorum qui similes sunt animo antedictorum. Age vero
si id quoque scirent, rerum gestarum praemium solidum perpetuumque esse non posse, niti ab iis decretum constitutumque, qui dicendi praeconio laudes ducum clarissimorum pronunciare didicerunt: num etiam tum Galilam literatis di facundis suisse carituram putamus 3 Ego certe ita existimo, nostros ut alios
quoque nihil non assequi posse simul ut coeperint assequi velle:
172쪽
ec terum suariim praecones Franciam, non quoslibet, sed etiam Talthybiadas edituram, si modo hoc principes intellexerint, pri. scorum regum clarissima gesta ideo in obscuro iacere, quod riten E 6 initiatos eloquentiae scriptores non inuenerint ipsi, nec aequa-biimae. Ieis, nec posteros. Quum autem per literarum ignorantiam incutiamque hoc principibus scire vel intelligere non liceat, fit svi quamlibet sublimes ipsi lc erecti, hoc praestare nequeant, quia 'a recto cursu selicitatis gloriaque exorbitent. Etenim cum habenas sere ignaris rectoribus committant, illique in temonem peritos admittere raro in animum inducant: qui fieri tandem potest ut inoffenso cursu plaudendoque ad metam perueniant lSimul illa res alioquin illustres infuscat deformatque indignitas, quod in currum saepe assumptos huiusmodi videmus, qui si res recte atque ordine procederent, pedites ipsi quidem ad iraenos adambulare deberent. Vtinam autem ex eius officina quem superius diximus,ut ex equo quondam Troiano,ptimores omnes viri heroicis animis visendi prodiissetit. Quidam enim eorum arduos eius spiritus, S liuore auaritiaque maiores, aliasque eius virtutes non aemulati, ut est natura humana docilis in unistra, vitium illud eiusdem imitati sunt Etenim vircille animi numius, admiratione summi apicis captus, quum externarum tribuum suffragia immensis pollicitationibus liceri institisset, hi m. dines illas bellorum aerario nostro admouisse compertus est, quae exanguem ipsae rei Francicae opulentiam suctu iugi serptuqueis reddiderunt. Olim autem elusus cum peteret ut Calaris candidatus, didicit uti soro, ut tempora tum serebant. Quam cupiditatem nulli non notam, ut tamen praetextu aliquo obtegeret vel perlucente, quum emissarios emerendis obsequio centuriis ad capita classium dimittere statuisset, tum demum externos admirari, dc praemiis adscitos praserre nostris omni ope institit. Ex quibus internuncios, ec sponsionum sequestres praepropere delegit, quosdam ita fiatileis, ut qui strophis maxime inclarui sent, eos ipse appositissimos transigendi negociis arbitraretur Nec nunc tando audita narramus. Oculis enim hanc indignitatem in Italia it in Urbe haurire nobis contigit, cum minime
videre putaremur quod nulli non oculato patebat: oc praeterea V a inb
173쪽
ucidenteis videbam Q anicam 1implicitatem homines peras ut
qui hominum delectum habere non nossemus tum etiam quum 'copia ingeniorum domestica non careremus. Et nos miramur iterum nos repulsam verticis honorum sacraeque dictatu ne. t lisse Τ Ex eo iam tempore motorios omneis actus atque Huna, turbulentos vidimus in theatro ditionis Francicae. O beatam. . . futuram te Francia, si intrate tantum felix esse voluisses. l. Nam ex quo tempore extra fines avitos prosilire tibi visum est, cum charissima pignora longissime amandasti, ad te nunquam tura, tum velut abdicatis tuis, alienis sinum pandere destinasti Quod si in rem atque existimationem tuam futurum videbat uevi ad te aut gente aut cognatione potentatus pertinentem, mni ope reposceres, idque quando nisi Marte disceptante at arbitro consequi nullo modo posses, virium tuarum spe facere extra filaes oportebat: oportuerit sane, quandri arduum est rebus temperare prolperis. Sed quis te super
insensus ita praeposteram mi, ut choragis pastophoris pyrcham saltare praeclarum esse duceres 3 videlicet nondum in*gebas nec rei nec famae tuae ita rationem habituros, quin iure quaque inlinia corollarium illud belli assequi connitertur, primum venerandissimum ut vocant & ad extremum itissimum: nullisque cancellis iudiciorum ambitionem perdit coerceti in iis hominibus posse, quos fretos vertice sacrosan videmus iudices prouocare digitis argutulis. Uerum ille impetu retroactus , quum vi maiore rem aggredi p. βω-Ρ-set , Omnesque iam tribus aut Iaturus aut ablaturus videret μυκι ii qui ex erat tum Argyraspidum cohorte succinctus, prater alas ob ri δε quitanteis θ ibi tum repente to lubricum gradum felicitatis fortuna destitutus, vel iis potius plagis indutus ut est mens α-- tanan ca mortalium 'uas ipse texuerat, anxietati animi par esse tib ei qmι-lia potuit, Vt multi opinantur 7 deprehensa enim felicitas cito cinis cum er grauioribus angentibusque succubuit . quarum insolens erat immatura morte rapti, hoc lucri fecisse dicuntur . . ne actuum suorum' catastrophen viderent patriae luctuosa i . Vtinam autem eius sequatas , quorum ad stomachum Gallica
non laci ratio, non magia Italiam quam Italos ad Menta vat
174쪽
certe Italicam dominam cum Italia: literae ut opinos bonae ex Italia non modo ad nos venissent, sed etiam propemodum in Franciam commigrassent, ec iam Franci homines essent capaces eloquentiae. Sed quot utque unquam in Francia stipendium datum est duntaxat non pudendum Z Amicos ipse ex itali alia bui, a quibus non sine lacrymis diuulsus sum, quum prouincia paucorum crimine ingrata facessere se dicerent. Neque vero, neque inquam Gallorum ingenia ad literas perdiscendas sun inepta : sed quia literae lautiores nihil ad rem ampliandam patrimoniaque factitanda hodie pertinere noscuntur , elegantiae suae frugem hominibus quaestuariis atque ambitiosis approbare nequeunt. Rem autem facere, quam res gerere, aut gestas res scribere, maioris multo art:ficii, m agisque expetendi, apud nos esse creditur. Quo igitur tantopere Italos, si non ad eruditi nem Gallorum λ At res ipsa clamitare videtur, hon Italicam d , linam ex Italia, sed commoda, sed ornamenta, sed quod dic re nunc mussito, paucis hominibus quari, quorum hianti cupiditati fortuna quamuis profusa satisfacere nequit. Habean illi sane sibi omnia, quod absque captione nostra fiat: abstineant modo verbcrum contumelia, di alium praetextum consiliis suis inueniant. Sed quam praeclare natura, quae simulationi si dem in stonte, sermcni in ore dedit, conspicuo ut in loco diu fallere ne possent: fit enim perraro, fions ut ita sermoni subseruiat. aut verba fronti congruant , quin male tandem conscia mens quoquo modo prodatur. Scitum etiam illud aiunt, diu nemi- 'nem personam ferre posse. Verumenimuero quando ad cardinem huius causae peruenisse me sentio, atque ad id aperiendum quod in aliud tempus reseruandum esse duxi, vela iam querelae mihi contrahenda sunt. Qua de re enim agitur, explicare a plius' non statui. Ignosci autem dolori nostro cui nonnihil datum esse non nego) ab omnibus aequum est, qui vel patriae imna charitate ducuntur, vel quos omnino non poeni et quan umin litetis distendo prosecerint, veI certe qui ingeniosos liberos sperant sese genuisse, olimque gentem illustryturos. Egone ut patriae, quae me genuit, quae me aluit, qua me utcunque docuit.
denique cui obiicia liberos dedi, ignominia affecta nunco u 3 lasce
175쪽
Iescerem ' non iis natalibus ortus sum. calumniam. passe, no
patrocinium qualecunque praestarem 3 haud ita ad-studia incubuisse visus sum. lmo vero quum in patria literas didic rim, non utione populari potissimum experirer an usui poetis& ciuibus esse possem Ecquae autem tandem populari. x potest actio, quam quae suum populi ius tueturi quae num -
niam popularem singulorumque propulsat p Equidem tendo: qui ingenuis ipse parentibus natus sit, auumque acri auum ciere non ignobilissimos possit, nec se in seruitutem vi, quando abduci a plagiariis hominibus passus sit, ut interriten Dduaras litios in catasta illiberalis obseruantia seruili precio indicaretui idemque iis ornamentis quae nec virtute nec ingenio sed pote tibus in aula supparasitando quaeruntur, literarum studiuitia liquius duxerit, si nec aduersa Minerua hoc se facere confidat,
dicendique stipendia non gravetur implere: illustrandi quoquo modo nominis siri ius ei ta debere, si quid ipse fortasse dium comminisci & prosequi stylo possit e neque ea spe illam prohiberi citra iniuriam posse. Hoc ius sit sane Italorum eiu
Ie aut proprium , modo nobis eo velut translatitio liceat
quanquam reliqua sere gentes melius de se meritae , id ius no
magis Italicum esse quam prouinciale contendunt. At Italor i extant opera quae priscam literarum elegantiam instatarasse n. bis ac retulisse iure creduntur. Quid tum t num per iam scripserunt, consumptum omne argumentum ostentandi
ingenii putamus 3 aut num Itali quia primi hoc certamen imilituerunt, ideo solis eis gloriam hanc sperare iure occupatio ilicet i Ego vero quod ad hoc pertinet, sic propemodum ce seo, Italos hactenus meruisse ut iure ut ita dicam sari stina lautioribus studere videantur neque inuitus feeerim vi Italiae alumnis velut maiorum gentilam scriptoribus sedendi in oleis stra huius theatri ius tribuam e sed quis iam omni gradu at Ain quintam classem deiectos aut summotos Gallos esse patiaturi aut quisnam est eorum qui edim quidem ignauioris metu, non prohibeantur postulare, quiq; iniuriarum possint reos vesta tyrocinio quoquo modo insimulare, qui libens hoc committativi ad se delatam critis autoribus contumeliam, transmittens si-
176쪽
lentio, socordi etiam animo remisisse videatur Τ tametsi quod ad me pertinet, absit ut quenquam ea de re reum deserre velim aut postulare , eorum quidem quos aliis nominibus ic venerordi probo ii tamen secum agi ei uili animo pati sibi persuaserint. Nec nunc eos mihi videor postulare, sed insignem iniuriam apud eos ipsis expostulare : si quidem audire ipsis vacat, ec eX audire nos possunt. Verum esto quod tamen pace dictum aliarum provinciarum velim) Itali hominum soli hactenus hoc nomine in coelo esse dicuntur aliarum gentium opῆnione, hoc est enim Italos hodie omnium ore celebrari: sed si Herculem N Liberum dc Castorre in caelum ingentia merita subvexisse traduntur, cur non possint olim & alii scribendi industria parem & similem Italis laudem mereri , atque adeo ius ipsum sperare Quiritium 3 Neque enim maiorum illi dii gentium, quos etiam selectos antiqui vocavere , conscriptos illos deos meritoriari sutistagiis in coelum admi stete : Itali in doctorum ordinem lamdemque adoptate grauabuntur: qui ingenii aut doctrinae commendatione videbuntur inclaruitie. Sed etiam mediusfidius e iamque videbuntur inclaruisse. Sed etiam mediusfidius etiamque vereor ne ineptire videar, qui tanquam ad palum magno sudore depugnem. Quis enim aut Italus aut alius quenquam unquam aut Gallum, aut alium ex iure manu consertum voca. vit ob id quot hanc spem laudis usurpasse diceretur, quasi in alienam possessionem temerarius inuasisset i Nostrum est hoc crimen, qui etiam nullo vindicante , ius omnibus commune , Francis abiudicamus; etenim externis quam nostris iustioribui ut uti quos tamen ut iudices iniquos ita minime infestos adversarios in reissa disteptanda experiemur, ut spero. Nam quibus ingenia nostra probare non possumus, si in certamen dicendi veniretur, ii ne velitari quidens Zc lacessere pugnam Latino more, nedum pugnare hasto Marte possent ae certamine: nisi si eorum fortasse quispiam hastas tri dicitur amentatas et comi tatu suo mutuaretur, quo stimi lictis anxie haec causa fuit. Apud hos enim si quid vel scitum dixeris vel non insul, sum, stupida id aure vi fatuum deuorant & transmittunt.'
177쪽
nas meas, ut 3c omnium G allorum, in ea agi putem: tamen ita occupaui, non ut cupide anteuerterim, sed ita res nata tulit, pri- 'mae ut essent meae partes, non etiam ut posthac amplissimae suis turae. Erat lc alioquin, si cuiusquam, certe meum, in hanc ca sam quoquo modo descendere, qui in his studiis bonam partem aetatis iam contriuissem, nullius spe aucupii lucrique prouoca- tus. Proinde ita existimari ab omnibus velim, tantumnon integram a me causam relictam esse succetatibus , ivt ne libatu quidem magnopere praeflorata videatur. Nam neque mihi ipsi ita praescribi potest , quasi omnem aquam meam dicendo consumpserim, ut si reos eosdem, aut alios repetere olim in mentem ipsi venerit, non multae iterum horae indulgeti mihi debeant. Cum enim sic agendum duxi, ne rei cardinem attingerem, tum Vero sic temperandum, ne iugulum causae quoquo modo Peterem, nam quos dc merita & fasces alioquin reuerendos fa- , ciunt, eorum sartam ut aiunt ' tectam esse existimationem a
decebat. Tametsi qui fieri potest ut styli modum teneas, qui etiam hominum patientia tritati, nihil sibi videntur reliqui secisse sin hac re quidem quo nocentiores fiant i Quotus autem quisque faceret, ut a quibus alioquin laesus, publico etiam nomine iniuria affectus esset, nec se hilum prosecisse modestia ac silentio intellexisset, ab iis gratiam inire turpi patientia cupereti atque iniuriam propuliare quum posset, commodis ipse suis potius quam existimationi patriae consulendum esse duc rei φ Equidem ipse eousque Aristippeus esse non possim. Pr inde ut sit penes eos arbitrium quo quisque in numero in Framcia esse debeat: malim tamen non nescios literarum oderin squam despiciant. Quid enim agas ubi tute aquam fluere tibi noris,& aut crimen agnoscere, aut respondere cogaris 3 Atque equidem prope est ut dicam tanti esse in Gyarum ablegari, aut in Seryphum, dum aculeo dimista libertas intereat. Qui si i dignatione iusta orationis meae vela implere voluissem: rerum dicendarum copia facundum me fortasse, ut quemlibet, indignitas etiam reddere vehementem potuisset. Quin ec libertatis fines bono dc populari principe tam late patere quam veritatis
puto: intra quos tanquam intra liberius praescriptum expatiari
178쪽
i scebat, nisi reorum magis quam rei rationem mihi habendan, esse meminissem. Nec vero fortuna quamlibet improba tanta, se flagrare inuidia diutius sustinebit, tantam ut in magnis virisi iniquitatem fauore immodico prosequi non desinat, si illi in P i Rerum incommodi ac molesti esse pergant. Aderit enim ad-l erit votis euocata Nemesis: cui animaduersionem eorum anti. qui consecrantes, qui rebus secundis instilescunt, Adrastian cognomento quasi ineuitabilem vocaverunt. Interim nos aequutate animi fietos, suaui secundarum rerum aduersarumque coi dimento deuoratas o neis indignitates concoquere oportebit,
nec a laudabili vitae instituto hominum iniquitate aut tempo-i rum absistere. Huiusmodi enim stomacho eos esse conuenit, i qui ad literarum studia amore sapientiae, non quaestus grati i incubuisse se dicunt. Quippe huius vitae in seipso versatur in .i stitutum: nec aliud extra se inuitamentum iratus habere potisi quod quidem ab hominibus pondeat, aut a fortuna.-Isqubi dem certe studiosi nomine indignus est, qui sese frui in studio, non arbitrMur optabilius esse, quam se in ius ditionemque se i tunae atque istorum per ambitum permittere. Proinde haec dei huiuscemodi non Catonis animo ut aiunt sed Ciceronis stos macho serenda sunt. Ita autem mihi superos omneis propitiosi esse velim nulla enim religione maiore adstringere fidem mei am possum ut rerum indignitate, non cuiusquam odio incei sus, hactenus stylo indulsi. Quare inpnmis eam mentem p i tentibus atque autoritate praeditis dari opto, ut in uniuersum a prodesse velint, ae sngulis non obesse. Nihil enim nec gene. rosius velIe nec innocentius possunt. Sin quod absit) id fieti nequit, id nobis diuinitus dari, ut aut ne possint studiis nostris inco modare, aut certe incommodando ne possint nos ab aequanimitatis gradu quoquo modo deturbare, in quo hactenus secinitate felices acquievimus. Erit tamen aliquando cinterim enim ariolari iuuat) principum prouidentiae, cauere, ne eorunias nomina factiose supprimantur, qui publice aut honorifici aut , utiles esse possisnt: de prudentiae, videre, siquae familiae ciuiles 'stigium praepetes excesserint, ut in classes, circumcisis ut dicunt alis, in ordinesque redigantur. Nunc perorationis loco inge-
179쪽
via Gallorum qualia sint, antiquitatis autoritate docebimus, linis aestimatricis ingeniorum gentium: ne Gallo mastiges Trariaci nimium posthae sibi placeant, quasi soli inter nescios iudiei
praediti. Quo citius autem hoc documento perfungar, unum tantum eius rei autorem laudabo, nec Italum ipsum, nec G alalum. & classicum alioqui testem, ne a quoquam refelli tantum elogium possit: is erit potissimum Strabo, genere Cappadox. eruditione Graecus,iudicio priscus, conuersatione incolatuque Romanus, terrarum multarum peragrator, ut ex geographia eius patet: in cuius loquens ita inquit: το συμ
συνἰασι τους άγῶνας, φανεροῦς, ψ ου μο nicerse autem, imymi, nauis eorum homιvum qui Gasti nune 'EGalma appellantur, Martis surio grans, animo est strenuo es celeri ad conserenaa praelia r atioqui minte candida ess,bci, s ab improbu moribiti abhorrente. Itaque iniuria iacessiti, conferti coeunt in ceriramina, aperte, nunque pericub adcyndire fectu: eam ob rem tractabiles se praebent primo cuique stratagemate vincere eos volenti. Idem inferius , ολει βίας τόλμης α γωνιζhgφαν. ποιοί,'εe δὲ istarem: ὀνδεδίασι πρk το Hήσιμον. ωσε - πωδύαι Praeter vim es praesentiam animi nihil ad certamina adhibentes. Quod si quid temere sviceperint, facile militati cedunt, obna dis doctrinae institutionem, es Merarum stadia capessunt. Et ruta sus de g)mnam Massibens, ὀι δ, τύ παρ--τους γ νωριμιο άνους
μαι, καθαπερ ἰατρουe. Haec autem Massiliensium institutio. Romanorum hodie nobilissimum quemque pellexit adeo, ut pro peregrinatione quam studiorum causa Athenas pridem suscipi hant disciplinarum cupidi, nunc illuc se conserant, quorum mmulatio Gallos quoque excitauit, ut pace per Galliam composita, ipsi ocium a rebus bellicis amplectentes. ad discendi institu. tum animum appellerent, non viritim modo, sed etiam uniuera
180쪽
sim pervides : quippe qui dicendi magistros quos Sophistas appellant I priuato publicoque impendio oppidatim suscipiant,
salarium illis statuentes perinde ac medicis. Nec literas Gallis Strabo, nec animum studiis liberalibus aptum promptumque negat, etiam si eis ad praelia animos gestientes tribuat. Quan. to igitur nostri maligniores, qui Francos praecipuam Gallorum , partem in orbem barbariae redigentes , studiosorum industriae . . . summissim obtrectant i fidem apud vulgus comitatus regii facientes, quod ne nomina quidem disciplinarum unquam suspiacati potuit. inod si olim Galli literis apti suerunt, quae tamdem inuidia est, nunc quoque in Gallia literarum bonarum stu- dium cum successu excitari, si quidem publice nunc honos facundiae ut quondam habeatur Z Nisi vero Strabonis aetate, quo tempore hominem Deus indust, fieri id potuit, Gallis adhuc semiferis: id nunc non poterit, quo tempore gens nulla moribus aut mansuetioribus aut elegantioribus vivit. Quibus si ipsis di- λsciplinarum expolitio, & naturae praestantis condimentum adde retur , undique certe & lauti Franci & perpoliti fuissent. Ex
illo autem prisco Galliarum instituto emanauit illud satyrici
pisetae, Gari οἰ- Gallia causidisos Geuis facunda BritannonNotum est etiam certamen Graecae Latinaeque facundia Lugduni olim institutum ad aram diuo Augustoconsecratam: ad quam idem Satyricus alludens in t. Satyra inquit:
Aut Lugdunensim rhetor dicituras ad aram. iProinde nunc quum totus Graias Latiasque habet orbis Athenas, digna tantum merces artibus statuatur,& spondebo non e eviis modo oratoriam et poeticam in Galliam, sed etiam Gallogra clam postliminio redituram,&.istos futuros ridiculos, qui nullum exemplum esse contendunt hominis Franci in literis Latiunis priscisque eruditi. Qui siquatulo quis existat utraque linis .gua se scire profitens, Anachartan ut opinoo in Scythia esse dicent, aut etiam prodigiosum, indictisque supplicationibus procurandum lc expiandum. Hos vix statuas virum ignorantiae damnes, an potius temeritatis, qui se nobis Aristarchos tam GX E den-