장음표시 사용
321쪽
in Italia res gessimus, aureis tunc nostris vice mercis exportatis. Tanti igitur nomismata Romana aestimare poteram , quanti a rum argentumque insectum nunc permutatur, modo ne notata. vetustatis in precium cederet. Sit igitur auri uncia primae in dicaturae sedecim francicis. 6c octo duodenariis di semisse, quali nota percussi sunt aurei supradicti, & Galliae quondam vernaculi, qui pecude villosa signati sunt, nunc inuentu rari, ut picti. que antiqui. Aiunt autem eos nummularii nulli nummo a reo bonitate secundos est e. Quod ut intelligatur, scire hoc portet, auri bonitatem in quatuor & viginti caractis indicaturae Au ἱ ἱκ δ consurn mari, ultra id nihil exquiri posse. Indicatura est quam lingua nostra legem vocat, id est notam gradumque bonitatis. Eadem lingua caractas a ceratio verbo Graeco vulgari inscitia deuexit. Est enim ceratium minuti ponderis vocabulum, a grano siliquae ductum, qui fructus est arboris Italicae praedulcis, digitorum hominis longitudine, dc pollicis latitudine; nos in hac urbe importatum vidimus ; intus sunt grana quae ceratia dicumtur, nomine cum fructu communicato. Theophrastus tamen aliter appellat: propterea Columella M. III. inquit ,
Graecam quidam ceratium vocant. Vtitur ex vocabulo Dioscori.
des. Aiunt Genuae rubam vocitari. Ex quo factum esta a bitror, ut nostri pondustuli certam minutiam eo nomine appellent. Tradunt enim nummulariorum placita, quatuor di viginti ceratia in auri libra esse, & in singulis ceratiis vicenaquaterna grana, et in his rursus singulis vicenasquaternas carubas, et postremo in cartabis totidem minutula. Sed hic ceratium is non ad pondus, sed ad indicaturam reserendum est. Ceratio enim ponderati gemmarii tantum utuntur, non aurifices, nec nummularii. Antiqui, scrupuli appellatione in ea re utebantur. Plinius lib. Xa XIII. de lapiae L dio loquens : Im coliculis
peritι cum e tima rapuerint experimentum , protinus dicunt quanti in aura sit in ea, quantum argeηti vel aris, sirupulara disserentia mirabit
ratione non D ente. Scrupulum dixit quod caractam nostri di. cunt. Aurum itaque num rium iam dictum, licet non sita, exacta probi te. in primam tamen notam cedet, quod quadrante tantum ceratu a primario absit, quanquam rarissimum sit pria
322쪽
pes marium inuenire. Huius semuncia octonis erit stanescis,lcciuaternis solidis, Sc quadrante solidi, aestimatione nostra, & quadrans unciae, id est binae drachmae, quaternis francicis, & binis e solidis, id est duodenariis. Qua ratione scrupulum, id est ter- alia pars drachmae, quod denarium a nostris dicitur, ternisdenis solidis ci besse valet. Est autem ea ratio argenti, ut quo purius Arge frmessueniri non possit, id cis aceum es Pari uium vocetur, Parisi is ad sumniam bonitatem excoctum. Apud nos enim non pridem
vir quidam obsturae sortis c. sium instituit, id est lauandi cs,P θ
auri vicinam, rem omnino quaestuosam, sed paucissimis homi-sum. nibus cognitam. Huius est id artificium, ut vi aquae medica tae, quam CBVulcam appellant, quantulamcunque auri partem argento aut cuiuis metallo illitam aut confusam, nullo prope- modum dispendio adimat, ita ut inauraturis nihil iam ferme deis . pereat mundo, nisi quod usu interteritur. Res omnino stupem da, auri argentique quotamcunque portionem ex aere eximere, etiam c quod magis mireris manente vasculi forma quassa interdum & inani , veluti quadam idea a materia abstracta. Is, moriens filio artem cum patrimonio non mediocri reliquit, qui nunc unus G sep ta appellatione dignus esse existimatur ἔ vS- ων ὀρθ-queade' ea in arte praestat, alioquin a paucis tentata, caetervmo me valetudini noxia ; sumus enim bullientis eius aquae haustus vitalia tabefacere dictitatur: & eum artificem magna vigilantia satagere circa aquam necesse est, occasionemve horarum identidem obseruare, it temperaturae modum nosse ; quapropter in ea ianitione alieno saepe ministerio utitur, eminus ipse respe 'ans, in primis iam locuples eo artificio factus, ac secunda etiam fama celeber, Coimitia appellatur. Quae autem aqua vim Vuhabet chrysulaam id est auri ab argento abstrahendi) in ea au- ς I si
rum sidit cum aqua deferbuit, argentum autem aquae confv. ' sum visitur,dc demum auro exempto, alio artificio ab aqua elicutur ec eluitur. Argentum igitur cineraceum & Parisinum irias prima indicatione censetur: tametsi a summa puritate sex granis abest, id est quadrante denarii. Hoc argentum vulgo granastium dictum in si usta sermatur similia ramentis ligni a ter
bra conuolutis; quam sermam accipere dicitur cum excoctum P pa di se
323쪽
& seruens in aquam dimittitur; sensim enim casitando, depe sum eundo, in lemniscos plerumque vel in clauiculas configuratur, quanquam 5c alias temerarias accipit sermas. Est etiam cineraceum e Germania aduentilium , quod in pastillos grandiores vel in quadras sermatur leuiter pustulosas: & nostro bonitate secundum est. Huiusmodi ab antiquis p utitima, ut arbitror, dictum est. Est autem ea ratio indicaturae in auro argentoque communis, ut quod excoctissimum sit vel aurum , vel argentum, in eo alieni metalli pars omnino decoqui non possit: ut verbi gratia in auro sexta & nonagesima pars cuiu cunque masiae, in argento octava di quadragesima. Siquidem non eadem est formula in auri argentique exploratione. Nam omne corpus aureum in quatuor & viginti ceratia partiuntur,
mrea au. & pro modo temperaturae varias notas auri faciunt. Summa
autem nota auri in quarto & vicesimo est ceratio ad quadrantem absoluto, id est ut quadrans tantum ceratii in tota massc , aereus sit aut argenteus. Argenteam autem massam in duodena denaria partiuntur, quae Latine duodena sunt scrupula. Culmen ig tur bonitatis in undecim scrupulis 6c duodeuiginti gra nulis esse aiunt. Hae igitur non reapse primae sunt, sed pro prima nota cedunt : quandoquidem experimento cognitum esse fertur, Chrysurgicam diligentiam progredi porro non posse, etiam si vulgo aurum S argentum omnibus numeris absolutum appellatur. Praefecti tamen nummulariorum , quos pro viris monetalibus habemus, affirmant aurum non ad ultimum modo quadrantem excoqui posse, sed etiam eo amplius ad ultimi quadrantis quadrantem, ita ut ad bonitatem numeris omnibus absolutam nihil praeter quadrantis quadrantem desit, quem ipsi a pellant sextamdecimam caracte ; eum enim quadrantem qui deest exquisitae auri vel argenti probitati, appellantes, ili octauas binas partiuntur, & octauam rursus unam in binas sextas decimas.. Decoqui igitur aiunt octauam & alteram sextamdecimam summa industria posse, alteram sextam decimam non posse. Argentum vero ita decoqui posh, ut nihil praeter merum argentum supersit: & huiuscemodi in hac urbe litisse dicebant cum haec scit berem et verum lege cautum olim fuisse,
324쪽
tie cui argyrocopii mancipi traudi esset qui numnium percut ret, si auri quod primae notae adscriberetur,ultimi ceratii dodrans
tantum aureus esset, videlicet id prouidente legislatore , ne auri excoquencs dissicultate nummulariorum mancipes in mulctam inciderent, & nummi ipsi saepe in publicum committerentur: d eam tamen mentem suisse, ut plerique nummi exacta indicatura signarentur: sed auaritia hominum factum, ut omnibus omnino nummis quadrans ille decederet: dum passim remissio summi iuris mancipes quasi iure suo uti coeperunt, & id quod intra spem veniae relictum erat ab omnibus & semper pro iure usurpatum est. Huius rei argumentum esse, quod quadranta- Ie illud subsidium non lucro redemptorumice re, ted principum solitum sit, quibus hoc lucrum refundere Monetarii Drer, hoc est argIracv:orum mancipes, publico nomine saepissime coacti sunt virorum monetalium seueritate: hodieque ita factu' tari aiebant, licet in alio genere, ut si argyrocopiorum conductores quos magistros nummular rum vocant relatis pyxidibus deteriora aliquanto fecisse nomismata iudicentur: quod notaenorum praestitutae deest, id resarcire principi populi nomine cogantur.gUM
. PHicu appellant vascula in quibus nomismatis cuiusque ossici- 'xMesse. nae specimina conduntur. Reliquum est ut colligamus qualius ' is fuerit argenti ad aurum analogia. Diximus in uncia esse drachmas, di in drachma terna scrupula, hac ratione scru-ι hiuis pulus sestertium unum di trientem capit, cum drachma di de- nautia ex narius quaternis sestertiis valeant. Si igitur scrupulum auri vicenos sestertios valuit, ut ex Plinio didicimus: auri ad arge tum ea suit proportio, quae est quindecim ad unum, cum viginti sestertios quindecim argenti scri puta valuerint, quot scilicet ' unum auri scrupulum valuit. Hoc autem tempore ea sere est auri ad argentum analogia, quae est duodecim ad unum paululo tantum minor, siquidem cum vncia auri ed: to regio sedecim irancicis ec quadrante taxata sit: di argenti, viginti septem
solidis & semisse: si undecies haltie hin mam solidorum numeres. fient quindecim francici, de duo selidi & semis, & minor erit summa, quod si duodecies multiplices, fient sed cimi ranci ci dc semis, di paulo summa exuper . Quod si aestimati .
325쪽
nem a me institutam spees es, eadem erit ratio, hoc est, si alia instimatis logiam duodetriginta solidorum tanti enim unciam argenti aestis in et sedecim istancicoriim & octo solidorum spectaueris, quanti autum primarium a limandum censui. Sex enim soli dos tantum exuperabit summa, ut prior illa quinque. Vt autem quindecuplex esset auri ad argentum olim analogia fieri po tuit propter auri penuriam, quam Romae tunc fuisse Plinio autori credendum est, qui lib. XXXIII. sic inquit, Romae quid inmu fuit aurum nisi admodum exiguum longo tempore, certe cum a Llis caseia urbe pax emeretur, non plus quam mille pondo e ei potucre :nec ignoro II. Crasso m duo missia pom s aura rapuisse suo Pomp/ii tertio Confiniatu e Capitolini Iouis solis, a Camilti ibi condita: S ideo a pleruque existimami duo millia pondo celiasa e sed quod accessit, ex Ga .lorum praeda fuit. Et paulo inserius: Ergo sur maximeJ duo tan- tim a L pondo cum capta est δε-a anno CCCL XI V. fuere, cum iam coitum liberorum censa essent CLII. mill a. Et rursus intra, FrequenIior autem usus annulorum non ante Cn. Flauium Aunu filium do prehenditur , hic nomque publicatis Hebiti fastu, tantam gratiam plebis adeptus est, alioquin libertino patre genitus, ut AEditis Curulis crearetur, praeteritis C. Petilio es Domitio, quorum patres Consules fuerant, quo facto tanta Senatus indignatione exarsit, ut annulos ab eo ab- An Drumiectos fuisse, in antiquissimis reperiatur a nabbus. Hoc primum au- Pri Vm nulorum vestigιum extat, promisicus autem Um aderum secun o Punico' bello, neque enim abier potuissent trιmodia ilia annulorum Carthaginem i. ab Annis is mitti. Nuns ue omnino annulos maior pars gentium hominumque, etiam qui sub imperio nostro degunt, hod ehabent, nec signat Oriens aut si tus etiam nunc, literis contenta βω Multis hoc modis, ut caetera omnia luxuria variauit, tommas addendo GYMisiti fulgoris, censuque opimo initos onerando, mox etiam e gres rias caelando, ut alibi ars, alibi materia est in necis. Alias deinde gemmaι violari nefas putauit. Ac ne quis signori causam amrulis esse intelligeret, solida misit. Contra vero musti nudas admittuntge ἀma , auroque Us signUt, ut Clauum C aris principatu repertum. Ex his verbis Plinii intelligimus annulos aureos non ornamenti
causa. Rd signandi institutos, siue aurea pala, siue gemmea: id quod satis ex libris iuria ciuilis intelligitur in meutione obsignandocum
326쪽
dorum testamentorum. De iure autem annulorum aureorum 'nos alibi diximus. Dberio auum inquit idem autora via ν-Vrbe condita D CCLXXI . a istorum autoritati forma GH Q istita s. Quo tempore statutum ne cni esset annuli aurei gestam A, ὸ di, risit cui ingenuo ipsi, patri, auoque paterno sestertia CCCC censetis nulites n- fuissent, O lege Iulia theatrati in quatuordecim ordinibiti sedendi. R, H με. mae autem argentum magis quam aurum olim abundasseheo
coniicere possumus, quod idem autor alibi eodem ιμο inquit his
verbis: Sed praeter alia quidem miror Populum Romanum vidiis genti- Plin. l. v. bm in tributo semper argentum imperasse, non aurum, sicut carthaginicum Annibale victae, argenti pondo annua in qu/myuaginta annos, nihil auri. Nec potest videri penuria. mundi id evenisse, nam JcidasHCroesus in infinitum possiderant. Quo in loco numerus pondo deest in omnibus libris, ex Liuio resstituendus, qvi pacemfactam ea comaetione inquit, ut decem millia talemum disrapta pensionibm aquis tu annos quinquaginta soluerent. Aut igitur Plinium numerum omi sise calculi exigendi taedio dicendum est, aut locum sic restituendum: Argenti pondo annua sedecim millia in quinquaginta annos. Hoc autem sic colligo; Si decem millia talentum in quinquaginta annos pensionibus aequis distributastini, oportuit di, centa singulis annis pensitari. At talentum octogenarium a
cipio, id est vel Euboicum vel Myptium, quare ex ducenario a numero per octogenarium ducto, summam sedecim millium , pondo colligo. Non me latet Hermolaum Barbarum in loco Plinii supradicto, pro illis verbis, sedprater alia, legere, Mia- ' .ci, ita yt ad praecedentia reseratur. Cui lectioni antiqua exe viaria adstipulantur, quod si quis sequi malit, sententia a verbo, equidem, incipienda erit, & illa duo verba, sed Spartaci, in superiore sententia includenda. Plinius, Tacinium Mutem pilum pondo eriginta patere arro tra sit,ubi sortasse capere Pliuius ictipsit, quod postea litetis transpositis corruptum. est. De Euboico testimonium est apud Liuium biso septimo de besso Macedonico,de Lis. Demqntiocho nitia loquentem: Pro impensis in belrum factis, XV. millia talentum Euboicorum dabitis, quingenta praesentia, aeuo millia et quingema cum S naim populmque Romanus pacem comproba- 'uerat: mula dei r talenta in XII. annos, ubi non m Ie, sed malina lego.
327쪽
ego. Et bbro sequenti ubi de confirmatione eius pacti loquitur : si nil probi XII. mistia Attica talenta talo intra XII. annos pensioniasis aequis. Talentum ne minus pondo octoginta Romanuponderibus pem dat. Quo in loco non Attica talenta, sed Euboicorum talentum
lego, nisi intelligamus Atticum magnum & Euboicum idem iiiiise, ut utrumque Liuius pro eodem usurpaverit. Penuria. igitur auri fieri potuit, ut auri ad argentum quindecuplex proportio priscis temporibus fuerit: ideo scilicet, quod Romani stu- diosiores argenti quam auri tunc fuerunt. Pollux Piso nono de
Ais,ia dar- vacabulis ad Commodum Caesarem, aurum ad argentum decuplam e/ntum proportionem habuisse his verbis affirmat, 'οιρε χρυσγον δεινοῦ δενο- proporti' --, σα*ωe A ili eκ ἄ- Συeαταθηκηe μάθοι. Od aurem aurum decuplum argenti is et, non obstine ex ' Menandri
comoeia quae θουῖο vel pignus dicitur, vel depositum apud argentarium potitu, sntelligere q'uis possit. Cum enim quodam in loco talisti aurei pondus dixisset, alio loco de eodem loquens, dixit, id est talentis decem aestimabile. Herodotus aurum Πι αμδιχὰςάmον dixit, id est terdecies argento aestimabile, vel terdecies at gento rependendum, ut infra dicetur. Ecce autem rursus aliud aliudque occursaculum. Si enim ea suit auri analogia ad adigentum quam diximus, quonam modo stare illud Tranquillidictum poterit in Caesare Z In Gallia fana templaque deum donis r
ferta ex lauit: urbes ciruit saepim ob praedam, quam ob delictum : τη- de factum ut auro abundaret, ternisque milubus nummum in libras promercale in Italia prouinciisque diuenderet. Multis iam testim
ni is docuimus absoluta nummi appellatione sestertium nummum intelligi, sestertiumque quartam tantum partem denarii fuisse: quare etiam drachmae, cum denarius drachmali pondere fuerit. Porro etiam ratione Sc experimento, id est libra docente, dicimus binos denarios aureis singulis rependi, di centenos in libram quae duodenarum unciarum est di semunctae signa. ri solitos. Cui consequens est ut in libras singulas quadringentos nummos adnumerare debeamus: qua ratione tria nummum millia, septem libras ec selibram conficiunt. Ita apud Tranquillum auri ad argentum analogia dimidio minor est, quam esse ex Plinii lectione collegerim, di quarta parte minor quam Pollux
328쪽
Pollux esse dixerit. Ita quicquid hactenus adstruximus, corruat in sese necesse est. Age, nonne Plinius quodam loco libri re
cesmitertii ita inquiti Miscuit bellaris Iriumvir Antonim ' rum, miserit aeri falpa mouetae. Alii e pondere subtrahunt , cum sit iustams
LXXXIV. et Missignari. Quo in loco notandum quod idem
autor inquit, legem latam a Matinis Gratidiano, ut ludiu, id ssi a Romae institueretur probandi nomismatu, ut aegre fallere possint adulte- bonae nis ratores nummi. Igitur cinauit Plinius) ars facta denarios probare, m- malicram iucunda e lege plebe, mi Mario Gratidiano vicatim totas statu.udicauerit, mirumque in hac artium sola, vitia discuntur, es falsum denarii oectatur exemplar, pluribusque veru denariis adulterinus emitur.
Vbi tamen non iucunc e lege plibe, sed iucunda lege plebi lego, ad--ος-. monitus ab antiquis exemplaribus: alioquin absurda erit locu- atio. Sic supra, non miscuit ara false monetae: sed, mseremur ara. Verum si hoc verum est quod Plinius dixit. nos luculento eris ' rore lapsi sumus, vel Plutarchus potius Sc Appianus, caterique qui centenos denarios in libra statuunt, cum Plinius eo minus sedecim statuerit, qui etiam ubro sex:o de publicano rubri maru loquens, qui ad Taprobanem tempestate delatus, percontanti
Regi enarrauit Romanos &Caesarem, Rex inquit, mirum in modum inter audita iustitiam Romanam sulpexit, quod pares pondere denarii essent in captiua pecunia, cum riuerse imagines induarent a urit m factos, o hoc maxime solicitatus ad amicitiam, Legatos misit.
Hoc dictum Plinii pugnare videtur cum eo quod idem ipse tib. XXXIII. dixit de imminutione ponderis. Sed hoc Claudii tempore contigisse a Plinio dicitur. Et de denario dictum est, non de nummo aureo. re prius ad illud Tranquilli respondeo,& olim id potuisse, & hodie fieri posse, ut libra auri non pluris quam septem libris di semisse argenti veneat. Fac ut aurum obryzum decuplex quam argentum fuerit purum, id quod Pollux inquit: potuit C ar aurum ex donariis templorum priuatis expilationibuι congestum, ita conlaudum temper dumque curasse: imo ut non hoc affectauerit Caesar, potuit aurum ex omnibus notis constitummmul es collique flum, ad eam indicaturam redi se, qua Uno quadran te a primaria distat. Id hodie nostri duodeuicenarimm vocant. Va- -οὐ,
sa enim raro ex auro tenuissimo dc mollissimo fiunt, ideo,quod nari m
329쪽
illud aurum usuram non seri atque attrectationem sine magno intertrimento. Quare aurum vascularium & uale, sere vicenarium aurifices esse dicunt: quanquam S deterius multo repetitur, consulto etiam temperatum, non modo fortuitum a. Plerunque tamen Parisiis celatores ic inclusores in sigillis di catellis spirisque S mundo muliebri,duoetvicenario utuntur,quod duodecima parte a purissimo distat. Est etiam in usu undeuucenarium, quod caricularium vulgo vocant. Qui autem sple didiora gestamina habere volunt, auro nomismatico utuntur, quo aurei nostri percussi sunt: quorum legitima et iusta nota uno tantum ceratio indicaturae deficitur. Non pridem aurifices in aureolis gestaminibus solo undeuicenario utebantur, i quod coticularium ideo vocatur, quod infra eam notam aurum caelare lege municipali vetitum est. Superiores autem nCtae nunc passim in officinarum usu sunt usque ad nomismaticam. Extant hodie nummi in Germania signati ex auro dodrantali, id est duodeuicenario, in quo quarta pars aeris vel argenti mi ta est. Visuntur etiam hodie Philippei & Gulielm i siue Hilerme, Hollandini ex auro sere septunciali, id est cui sesquiquadrans aeris mixtus est, quos quindecim cerat iis temperatos appellant. Aurum primarium aestimatione quam nunc sequimur, valet in
uncias ut iam dictum est senisdenis libris, & octonis lidis& semisse. ratione ceratium XIII. lidis 6t octo denariolis valet. Esto igitur verbi gratia) proportio auri ad argen
tum, quae est duodecim ad unum, hac ratione libra auri Romana duntaxat summae notae quaternis millibus Sc octincentis nummis venalis esse debuit, eg auri vicenatii quaternis millibus, , duodeuicenatii ternis millibus &sexcenis. Eademque ratio est in caeteris temperaturis, accedente decedenteque semper auri portione pro eo quantum est aeris quod in auro remansit. Fieri igitur potuit ut Caesar aurum promercase tribus nummum millibus in libras habuerit, tum ob auri abundantiam, tum ob cra situdinem, etiam ut maiorem decupla proportionem auri ad argentum statuas. Chrysargorum tamen placita auri appellati
ne non dignantur quod insta dodrantem destendit. Fortasse etiam ternis millibus pro quaternis apud Suetonium legitur.
330쪽
enim antiquum videre non contigit, sed eo suspectos nu- , habeo, quod in Tyberio ita legitur, Corinthiorum autemum pretia in immensum excreuisse, tresque mullos XXX. ius nummum venisse grauiter conquestus est. Si enim γ loris testimonio Plinii, contra quam toto hoc opere censuimos:
quem si eximere vel amoliti quoque modo possim, rursus ille
alter existet de millenis sestertiis quae libro tertio de Institutione M a Iustiman' principe pro uno aureo accipiuntur, ut antea ι diximus. Equidem tot dissicultatibus offensus, hanc nostram . commentationem subinde interpellantibus,marinum illum deum Ptolei nomine a poetis decantat , retentare mihi visias sum, Prat in. Protei autem nomine vetustateiaeesse a priscis adumbratam in
praesentia interpretabor. Etenim senex ille fingitur, ad id etiam
nomine accommodato. Is cum omnia nouerit qua sint, quaesierint, quae mox ventura trahantur: siquando e specu emergens, & in littore apricans, de rerum veritate consulitur,omnia
transformat sese in miracula rerum: nec prius in sese redire dicitur, quam omni ope omnibusque ut aiunt ungulis corre. plus, manibus vinclisque tenetur. Nam sine vi non vlla praecepta dabit, neque illum orando flectes: vim duram ac vincula capto iniicias necesse est, si veritatis documentum ab eo eli. cere velis. Hunc Proteum non modo ego nunc captare, sed etiam vincire iam videor, necdum tamen satis arctis nexibus retinere. Siquidem veritatem rerum nunc in vasto quodam sinu vetustatis adstrusam, nunc in mendis exemplarium velut in alto, quodam gurgite obscuritatis obrutam, in lucem ac solem elic conor, haud intempestiue, ut arbitror: quippe eo demunia empore, quo lingua Romana maiorum aequaliumque nostr a rum