장음표시 사용
201쪽
198 Dε GEM. DI c. SAP. ET ELOG iV. consignauit, sint Rhetorice magis, quam Dialectice disputata, & ad grauitatem rerum ornamenta sermonis accesterint. Sed Aduersariis responsium satis. Tuas aliquantulum aures ab hac contentione relaxemus , quas disputantibus nobis faci
202쪽
Vrbini Ducem VI, genere dicendi Philosophorum seu, De Sapientia ct coquentia diuortio.
Ac TENus reprellus impetus Aduersariorum: qui tandem metu eruditi, abierunt ad tutiora consilia:Nunc quam iniuste belum intulerint videamus. Tu vero,sapientissime Pinceps , si inter maximas regenda rum urbium occupationes, & itudia doctrinae, quibus implicaris assidue , tantum habueris otii , hanc etiam partem libenter aspicito. Intelligendi dc dicendi artes, quas sum ma quadam societate coniunctas vidit antiquitas, fecere non sine caussa diuortium. altera enim familiaritate alterius implicata proprium deseruerat officium: altera ad ex colendum alterius fundum intenta semipu- atam vitem in suo iacere conspexerat. Cer-xς Philosophia dum in proximo Rhetoricae
203쪽
1oo , DE GENERE DICENDI campo, in quo maior inerat foliorum luxu-rks, operam poneret, eiusque amoenitate oblectaretur, rerum & sententiarum mesia seni a milit. Cum igitur ellet hoc cautior facta periculo, in domesticis agris qui eam satis alere possunt, illius tantum elaborat industria. Philosophia & Rhetorica distociatis , neque amplius in veteri communione manentibus, duae inter se dillentientes fa miliae ex una & eadem domo prodiere: Harum unam, augentes linguam latinam, appellabimus Disciplinarum Realium , alteram vero Scrmocinalium. Omnes Philosophiae partes ex rebus,quod in illis praecipue
versentur, nomen inuenere. Rhetorica vero, Poetica atque Grammatica a sermone,
quod illarum materia sit , illud accepere. atque ambae suis finibus contentae, nihil, nisi necessitate coactae , de alterius parte contrectant a Nullo namque uteretur semmone Philosophus si res tacendo posset exprimere; Neque Rhetor a Philosopho res mutuaretur, nisi illae essent sermonis materies , & quasi fundamentum. Hinc non pudet Philosophum sui humilis atque demissi
sermonis,quia non profitetur eloquentiam; Neque oratorem, qui despicit sapientiam, suae pudere debet ieiunitatis rerum. Sententiam non verborum inopia potest in Philosopho reprehedit; quemadmodum ille iure
204쪽
optimo accusari possct , qui Geographiam
professus, neque interualla locorum teneret, neque magnitudines regionum. turpe enim est peccare in eo, cuius se vult haberi
magistrum. Sed si Philosophus in dicendi arte peccauerit, quam ipse non profitetur, vel non tantam quantam orator suis
scriptis elegantiam sermonis adiunxerit , quis audeat illum condamnare Nonne verba ad res ipsas , tamquam ad finem in Philosophia referuntur, ut curati, ad sani talem Quemadmodum igitur aegrotus sanitatem, quam vult, valde vult: ex medicamentis autem semper minima eligit, eaque accipit certa quadam mensis rar ita etiam Philosophus nullum constituit rerum contemplationi modum, quem adhibet verborum inanium flumini, variisque eloquentiae Iaboribus. Contra autem dicendi artifex orator, quia rerum sylvam tantum comparat sibi ad opera elaborati sermonis, attingit res strictim,& leuiter; confert vero omnes curas & cogitationes suas in delectum, α structuram verborum exemplo statuarii, qui parum moratur in natura aeris perscrutanda , diutius vero detinetur in essingendis aeris lineamentis. Et quidem nun ouam orator rude & indoctum hominum genus a fera &agi esti vita ad beatiorem reuo asset, nisi orationem, quam istorum gustatui
205쪽
dior DE GENERE DICENDI.accomodare debebat, eloquentiae melle aiapcrsisset. Ideo etiam ratiocinatione semota exemplo duntaxat est usus ad illorum antimos excitanos;quia cum,sensu, non ratione gubernarentur, dc iudicium insensibus ponebant, & ratione minime permovebatur. Philosophus ab eo longe diuersus breniores & planiores vias est persequutus , quandoquidem illi cum attentis &intelli getibus auditoribus negotium semper fuit:
neque erant currentes concitandi, neque
sermonis dulcedine alliciendi ii , quos iam.
fatis traxerat amor sapienti & honestatis. Agrestes illos homines,tardiores caeteris ad capellendas virtutes, stimulis concitet orator, fodiat,iaceret, cruentet ; At discipulis veri bonique cupiditate accensis Philosophus calcaria non adhineat, eos nullis precibus obsecret,sed tantum,rem esse,vel non
else,affirmet casto & simplici sermone, non perpolito, & ornato. Et illud quidem admiramur , quamplurimos grauissimos viros ex Peripateticorum familia existere, qui nos esse putent in graui, &periculosa haeres , cum tamen illam ex eorum fonte hauriamus. Eam, pace illorum dixerimus,ab Aristotele accepimus. ille nos d ocul t,ex diuese sis orationum generibus solam enunciationem quae vera vel falsa est, esse adhibendam
a Philosopho in siris sermonibus; Depreca -
206쪽
tionem vero, caeterasque orationes neque
veras, neque falsas, in quibus suasio & dicendi artificia continentur, reliquit Rhetoricae atque Poeticae. Cognouit namque illud diurnum ingenium,non esse PnilolophonecesΙariam eloquentiam ad permovendos alumnos; cum psi in sola cognitione conquiescant : Oratori vero deprecationem. caeterasque dicendi faces constulto ministrauit;ut iis excussis & admotis auditorum animos inflammaret,eosque,vt illius proprium munu est,ad agendum impelleret. Neque potuillet orator fallere auditores , ut non
nu nquam facere solet,capti os a proba bilitate,nisi dicendi artibus fuisset instructus. nuhil enim est tam incredibile , aiebat ille , quod non dicendo fiat probabile. Hasce
artes, quas oratori concessit egregius ille vir Aristoteles , non sine causa denegauit Philosopho semper amico veritatis. Offerunt sese innumerabiles pene rationes, quibus id confirmare possimus; sed dum quaelibet earum exitum cito reperire desiderat, ab altera retardatur. Ita aquam haesisse quandoque vidimus, dum ex angusto valse
tota eodem tempore conabatur effluere.
Hinc nos quis crederet λ) esemus abundantes.Sed incedamus gradatim ad nostram sententia confirmanda, quae, licet aduersa toruimpetum represserimus, adhuc tamen
207쪽
DE GENE RE DICENDI.suctuare non desinit; triremis instar, quae suum retinet cursum, intermisso etiam pulsu remorum. Agamus leniter causam Phi-Iosophorum , ne in certamen praecipitasse videamur, non descendille. Aristoteles nobis testis esId potest, sermonis proprietatem ita elle Philosophorum propriam,vi ab eorum scriptis separari numquam possit. Sed a proprietate nascitur humilitas orationis , si eidem credimus, quae quidem dis-Crspat a Rhetorum pompa, dc a superbia dicendi. Neque est quod Peripatetici doleant, traxisse nos suum in hanc sententiam praeceptorem'. nam illam sponte persequitur, quinimo nos tanti viii auctoritate freti sentimus ista liberius. Doleant potius Adversarii, Ciceronem,quem exercitui suo praefecere,in id ipsum, quod timebat, incidisse. cum enim de perfecto oratore disputaret,dixit, styli mediocritatem Philosopho nuenire; ac sii volui siet dicere, aliud esse dicendi genus Philosophi, dc liud oratoris; neque elle in Philosopho desiderandam eloquentiam , quam magnificentia verbo-mm, dc gloria delectat. Sed quemnam latetiinconstantia Ciceronis, qui modo eloquentiam cum sapientia coniungendam esse clamat , modo Philosophos suo quodam more locutos excusat Sciebat, earum rerum, quae in quaque arte versantur, necessaria
208쪽
S A P. ET ELO DIVORT. esse constituenda vocabula ; Videbat, ipsas etiam Rhetorum artes, quae sunt totae
populares ; verbis tamen in dicendo quasi
priuatis uti ac suis. Animaduertebat etiam, Poetas, cum nimia rerum mole opprimuntur , sermoni cultrices manus adhibere non posse. Id quod potuit Poeta cum Rhetore impetrare,
non debebat denegare Philo sopho.
Ex altera vero parte adeo eloquentiae' pulchritudinem eximiam adamabat , ut
etiam in Philosophicis scriptis illam vellet
reperire. Hinc distractus in contraria , Philosophorum orationem nimis solutam oratoriis numeris astringere, eamque nimis nudam et gantibus verbis vestire cupiebat; Sed cum illius castae & verecundae Virginis speciem iliauebatur, se reuocabat, neque ad opus hoc nudeb&t accedere. Quod si Tullius haesitat in causa Aduersariorum , cui tamen constitutus est: patronus , quid nos facere debemus illorum iniuriis prouocati 3 Sui tuitio, & ius ulciscendi, a natura proficiscuntur ; quod si ulcisci nolumus, nos saltem alacriter tueamur. Vtamur, utamur libertate quadam , & licentia loquendi; neque dicendo curemus cum verbis congruere sermonem, dummodo cum rebus congruat atque sententiis. Aberret oratio, dummodo ratio ratione regatur.
209쪽
Neque in labris ha bitet canorum illud & dulce quod populi aures permulcet, dummodo cantu illo dulciori, qui sapientum mentes ad se conuertit & rapit, noster personet animus. Philosophum docentem volumus, non dicentem , magistrum, non oratorem. Diffidere enim rebus videntur Philosophi cum ad oratorum verba consu-giune. & quemadmodum ille medicus pro-hari non debet, qui cum morbum intra cutem subeste cognouerit, tamen nihilominus summae tantum cuti adhibet medicamenta : ita etiam Philosophus cui animi nostri curatio demandatur , suo minime fungeretur ossicio, sit illius sanitate neglecta solis auribus mederetur. Quid, non
quomodo, scribat , diligenter excogitet, sagaciter pervestiget. subtiliter disputet:
grauiter scribat, non ornate, non copiose. Res colligat non ex amoeno Musarum iugo,
sed illas ex horrido illo specu extrahat, in quo vidit Heraclitus latitare veritatem. Dubitamus fortaste , quin eae libenter sint discipulis perdiscendar,si a nobis libere disputantibus nitor ille Romanae linguae, qui temporum iniuria obsolevit, illis non restituatur. Vino,ut aiunt, vendibili suspensa hedera nil opus. Latine & eleganter de N atura locutus callidus Lucretius,quasi hedera suspensa omnes inuitauit,& alleciauit.
210쪽
s A P. ET ELOM DIVORT. 2OTEmptor tamen nemo fuit , qui Vacuum, Atomos, Deum corporeum atque inscium humanarum rerum licitari voluerit. At Scotus sua scribendi licentia, &rustica vocis asperitate quasi iners mercator , qui suas
laudare merces nesciat, omnes, etiam emaces, etiam discendi cupidos, ab emptione repellere debuisset , ab illo tamen omnes
cohaerentiam corporum materiam,&Qrmam , Deum corporis expertem, & prouidentem rerum nostrarum multo carius emere maluerunt. Quare obmutescantisti literarum Triumuiri. non enim ubi res quam plurimae nitent, paucis verborum maculis
offendimur. Illae , sunt veluti in corpore naevi, quibus formosae Virginis lepos augeri quandoque solet. Studio elati defensionis nostrae , fuimus fortasse , quam par erat , longiores. Sed iam ad exitum perducta disputatio. Quod si Philosophos non satis strenue defendimus; nec ea quae dicimus probamus
fatis , nec euertimus ea , quae oppugnamus:
sustineant alii hoc onus a nobis male susceptum. Praestitimus nos, quod potuimus ;libere diximus quod sentimus , dc quod nostram scribendi licentiam excuset.