Realis philosophiae institutionum

101쪽

CAP. III. DE SUB ANTIA PIRITUALI. 87

di de tibi ad tibi, Est id quo applicatur corpus sue asive ad

novas et nova ubi tionea non tamen haec actualia vel tisainutat necessive aliquid in illo corpore, sed tantum relationem extrinae m. Ita ergo tendentia actualis ad intelligendum, quae est in aetu intelleetus est id quo applieatur intellectu ad nova

et nova summaive contemplanda, quae dum et aue salvo eo siderantur fiunt successive actuale ubi tioue intellectuales per

quas intellectus sertur non tamen tendentia illa actualis illius actu mutat sumesaive aliquid in ipso intellectu. Est autem disparitas in hoc, quod motus et velocitas, quum sit aliquid accidentale corpori debet imprimi a inua extri eoa: eontra tendentia aetus intellectivi ad intelligendum, quum non sit illi accidentalis, a nullo debet imprimi, sed est in ipsa natura intellectus. Imprimitur tamen directio intellectui versus obiectum

aliquod ab ipso obiecto, quod imprimit peciem et si in

aetibus accidentalibus recipit motum ab extrinaeeo ae impressa semel specie, prout in casu nostro supponimus, iam uultum recipit motum, ut eam eonsideret. Itaque applicatio intellectus per voluntatem non fit per receptionem alicuius motus in intellectu, sed fit per hoc quod intellectus, ut per arietum completus in esse voluntatis, videat alatum auum affectivum, et naturaliter quaerat intueri in speciebus, quas habet, id quod eum tali statu magis concordat. Notari insuper debet, quod voluntas non movetur ad imperandum intellectu aliquid determinate, nisi intellectus obiiciat voluntati illud ipsum deteriminate quum voluntas non seratur in ignotum. Hoc ostendit clarissime, intellectum activum non applicari ad agendum a voluntate, tamquam ab alio, sed tamquam a seipso ut adaequale sumpto, prout dicit ipsam substantiam spiritualem. Tandem ad quartum responderi potest negando quod potentia activa intellectus intensius actuetur per actum quo novum ieetum considerat. Quum enim potentia intellectiva haec sit activa potest quidem comparari corporibus quoad vim motivam, sed non potest comparari quoad passionem accidentalem. Ut autem daretur verus transitus de potentia ad aetum in intellectu

102쪽

M DE UBsTANTIA PIRITUALI. CAP. III. activo, ne me emet, ut nupernaturaliter intenderetur eius virtus

intellectiva tune enim tantum fieret habens actu aliquid virtutis activae, quod prius non habebat nisi in potentia, et quidem in potentia non naturali sed obedientiali In homine autem aliud accidit quum enim in eo actus intelligendi fiat cum aliquo

subsidio imaginationis et eum immutatione organica, per accidens vis intellectiva potest tanto melius applicari, quanto minus impeditur ab organis corporeiff. 68. Quaeritur quinto, virum purus apiritus sint multa --ἰisuessistere. Respondeo eum S. Thoma p. 1. q. 58. a. 23 Meia ad unitriem motu requiritur unita termini, ita ad unitatem operationis requiritur unitas obiecit. Conti it autem assiqua aeripi, plura et in

unum, ricut partes alicuius Ontinui as enim unaquinque per se aeripiatur, is es uni unde non una operatisne nec simul aeta- untis per sensum et intellectum. Alio modo aeripiuntur e -- dum quod sunt unum in toto et sic simul et una operatione co-

γοωuntur, tam per sensum quam per interuetum, dum totum contiantium consideratur, ut dicitur ina de anima. Et ais etiam inite lectus noster simul intelligit a lectum et praedicatum, prout sunt partes unius propositionis, et duo eo arata, secundum quod conveniunt in una comparatione. Ex quo patet quod musta, secundum quod sunt distincta non oravia simul intelligi sed secundum quod uniuntur in uno intelligibili, at simul intelliguntur. numquodque autem est intelligibile in actu reundum quod eius similitudo est in ineteruetur mecumque igitur per unam periem intelligibilem eos ae possunt, cognoscuntur ut uniam intelligibile, et ideo simul eos aeuntur: ure vero per diversa species intellisiabiles eos acuntur, ut diversa inteuisibilia capiuntur. 69. Quaeritur sexto, utrum purus spiritus cosnoscat discurrendo.

Respondet S. Thomas negative innixus paritati ex physica antiqua desumptae. Dicit enim p. I. q. 58. a. in Angeli

illum gradum tenent in substantiis spiritualibus, quem eo Ora rapiastis is substantiis porris; nam et me te mentes a Dionysio distin ur Est autem hine dissererit inter coelestia et terrena cor-

103쪽

cAP. III. DE UERTANTIA PIRITUALI. 89 6, quod mπο- terrena per mutationem et morum adipiscuntur suam ultimam perfectumem corpora vero coelestia Matim ex ipsa

sua natura suam ultimam perfectionem Miseni. Si istis et inferiores intellectua, a re hominum, per quemdam motum et discursum interuetuis Operationis perfectionem in viatione veritatis adipis Mur, dum cineri ex uno eo a m a d Osritum p eedunt. Si avium statim in ipsa mynitiori prin noti impie rent quasi nota omne eoneiurione eonaequentes, in eis discursus locum non haberet. Et Me eat in vina quia statim in il , qviae primo naturaliter evnoscunt, inopiciunt omnia quaecumque in eis eos acii sunt. Et ideo disti tu interuetuales quia etiam a Nd nos ea quae statim naturaliter a re Maenitur intelligidi Mur: tiride multicitia dieitur habitus primorum praencipiorum. Avinis vero Λα- ε,3 e veritatis notitiam per quemdam di cursum acquirunt, rationales Oeantur. Quod quidem contingit ex debilitate hemini in eis. Si enim haberent plenitudgnem inline malis luminis, sicut angeli statim in primo aspectu principiorum totam virtutem eorum Omprehenderent, intuendo quidquid eae eis sycosiam posset. Haec S. Thomas, et quidem valde consequenter ad ea quae in eadem quaestione art. I. docuerat, videlicet quod Angeli non habent aliquam intemsi,sem potentiam, quin

non ait totailiter eo leta per aperies intemsibile eonnaturales eis. Si enim angeli non sunt in potentia ad novam speciem, non possunt duas vel plures species in unam componere, et veritatem novam ex earum compositione deducere. Sed eontra illam sententiam multa obiici possunt, ut iam notavimus supra et sic non potest accipi tamquam fundamentum in praesenti quaestione. Quod attinet ad comparationem ab eo adductam de corporibus et spiritibus, ea evidenter nullam vim habet extra physicam peri, pateticam et sicut sine ratione dicuntur corpora coelestia habere statim ex ipsa natura sua suam ultimam persectionem, quam non

habeant terrestria nisi per motum ita quoque gratis insertur quod angeli sine discursu statim naturaliter omnia intelligant quae intelligunt. 70. Aecedit quod res videtur impossibilis Primo enim, si

104쪽

iuxta illam sententiam angeli statim in silia, qt e primo naturaiae evnoa , inopiciunt mmia quaeumque in eis cognores a vi, neomae eat eonesudere, angelos actu omnia eomoaeibilia

simpliciter cognoscere. Quum enim intellaetus intelligat universale, et sub universali eontineantur omnia particularia intelligibilia, quae sunt infinita, angelus in unica naturali renitione entis intuens en in universali eognoscet omnia' ecumque participant de ratione entis, in quantum de ea participant. Nihil autem se subtrahit a ratione entis. Ergo omnia omnino intelligibilia statim intelligeret angelua. Quod si non omnia intelligit, dicendum eat, repraesentationem entis in universali, quam habet, non eas huiusmodi ut immediate ostendat omnia quae sub ratione illa cognosci possunt, sed huiusmodi, ut indigeat specialiter applieari, et sic intellectus per eam et per alia discurrens ad particularia deveniat. Seeundo impossibile est in ipsa unitione pri ipsi noι imp

est quasi notas omne conet ione consequentes. Nam ex uno

principio nulla conclusi sequitur, quum omnis conclusio contineatur in duabus praemissis, ut patet. Et sane, si angelus cognoscat principium quin sinu eadem um tertis auia eadem

inter se, quam conclusionem intuebitur in hoc principi, Νω- tam prorsus, nisi illud applicet in particulari alicui rei sibi eο-gnitae. Hoc autem ea discurrere non enim videbit consequentiam in solo illo principio, sed in comparatione prineipsi cum nova veritate. Atque hoc idem est ac dicere, quod angelus

videt conclusionem in praemissis in quo consistit discursus. Tertio, ut in cognitione principiorum videantur consequentis necesse est videre in principiis ea omnia, quibus principia applicari possunt quum enim omnis nova consequentia contineat novum terminum, si hic terminus non videtur in principio universali, non poterit in solo principio universali videri consequentia. Ergo ad intuendas conclusiones in principio necesse est cognoscere et intueri in principio res omnes quibus applicari potest, et quidem quoad notas earum individuales. Ita, si quis in hoc solo principio totum est maia parte videret pedem esse

105쪽

maiorem polli , nec a esset ut in eodem prineipio videret quid est pes et quid est pollex et aio ne me emet ut in termino totum videret pedem, et in termino parte videret pialicem. Sed lio admitti nequit ostendit enim ipae S. Thomas p. I. q. Ivia 6 non posse cognose multa in uno principio universali

secundum propriam cognitionem, sed solum in communi et aesum Deum, in quo sunt omnes rationes, tum ommunes, tum propriae omnium rerum, habere cognitionem hanc propriam rerum distinctarum per unicam intuitionem. Quare, ut angelus acta pedem esse maiorem pollice, ne me est, ut praeter principium totum est malua parte, sciat etiam possieem erae partemperis: hoc autem non ex eo principio, sed aliunde sciet et consequenter

non videbit pollicem esse minorem pede in solo principio universali, sed per eius applicationem ad particulare quae applicatioeonstituit discursum. Quarto, idem alio modo exponi potest. Nam intellectus in tantum aliquid intelligit, in quantum habet speciem ab obiecto impressam: omni autem impressioni physicae eompetit esse

talem vel talem determinate nam actus physice receptus nequit esse indeterminatus. Iam vero pecie impressa vel reseri tantum obiectum quoad notas specificas, vel etiam quoad

singulares. Si quoad specificas tantum, non poterit videri in illa aliquod singulare: si quoad singulares etiam oportet speetem illam esse comprehensivam omnium singularium; quod est impossibile. Ergo non potest angelus in universali videre singularia, nec in principio consequentiam, quum principia sint

universaliora quum conclusiones.

Quod ver angeli dicantur substantiae intellectuales potiusquam rationa , id non multum nos movere debet recte enim diei possunt et rationales, et intellectuales. Sed praedicatum m-teructuale magis pertinet ad ipsam substantiam, dum praedi- earum ratio is magis pertinet ad modum operationis. Quod tandem homo ideo sit ratiocinativus, quia habet debilitatem luminis, contra angelus habeat eius luminiis plenaestissime et ideo non sit ratiocinativus, non magnum habet pondus. am

106쪽

s Da suasTANTIA PIRITUALI. CAP. III.

si plenitudo, quae eat in angelo, aeripiatur atricte, erit neganda angelo plenitudo luminis. Si vero sumatur late, ut signifieet lueem esse viridiorem in angelo, debiliorem in homine, tunc

sequetur tantum, vim ratiocinativam eas expeditiorem, certiorem et lucidiorem in angelo, quam in homine et sic manet semper quod etiam angelus discurrat. 71. Quaeritur septimo, utrum Iruma Piritu iisleuisas componendo et dividendo. Respondet'. homas negative. Ait enim p. I. q. 58. a. 43: Heu in intellaeis ratiorinante comparatur eo Hai ad in num, ita in intellectu eomponente et rividemite comparatur medicatum admisiectum. Si enim interuetus noster statim in ipso principio videret coneturionis veritatem, numquam intelligerit discurrendo vel ratio-rinando. Similiter, si interuetua statim in apprehensione inὐditatis subiecti haberet notitiam de omnibus, quae possunt attribui subiecto vel removeri ab eo, numquam Messisteret componendo et dividendo, sed solum intelligendo quod quid est. Sic igitur patet, quod eae eodem provenit, quod intellectus noster intelligit iamrrendo, et componendo et dividendo, ex hoe scilicet, quod non statim in prima apprehensione alicuius primi apprehensi potest inspicere quidquid in eo virtute eontinetur quod contingit e debilitate luminis intelleetualis in nobis, sicut dictum est ari Wine. Unde, quum in angelo sit lumen intellectuale perfectum quum ait speradum purum et clarissimum, ut dies Dionysius), relinquitur quod angelus sim non intemsit ratiocinando, ita non intelligit componendo et diridendo. Doctrina haec est optima, in quantum ex debilitate luminis intellectualis deducit necessitatem componendi et dividendi. Sed quod angeli habeant lumen intellectuale ita persectum, ut statim in prima inprehensione alicuius primi apprehensi insectant quid- qcid in eo virtute continetur, hoc nec per verba Dionysii probari

potest, nec alia omnino ratione. am, sicut non possunt a creaturis cognosci multa in uno principio universali secundum propriam cognitionem, sed solum in communi, ut supra notavimus cum S. Thoma, ita non potest prima apprehensi creaturae

107쪽

CAP. III. DE RUBSTANTIA PIRITUALI. 93

attingere statim et distincte primum aliquod apprehensum secundum omnia, quae de illo praedicari possunt; quia haec sunt simpliciter infinita, quum unicuique rei competat posse infinitis modis ad aliam rem referri, et sic fieri subiectum infinitarum propositionum diversarum. Licet autem angelus dicatur peculum purum et clariarimum, non potest uno actu suo complecti infinita. Accedit, quod angelus non solum intelligit veritate necessarias, sed etiam contingentea, quas procul dubio non potest cognoscere in prima apprehensione alicuius apprehensi, quum in primo illo apprehenso non contineatur ratio suffciens eius praedicationis aecidentalis. Sic, si angelus cognovit Petrum et Iudam, non sequitur quod statim viderit in ipso etro suturam negationem, conversionem, crucifixionem, et in Iuda proditionem et damnationem sed necessario prius cognovit etrum et Iudam, et quid sit Fare, eonverti, crucifigi tradere, damnari deinde ipsam negationem, conversionem, crucisationem etro, proditionem et damnationem Iudae tribuit, quando novit accidentalem convenientiam horum cum illis existere. Quare iudicium hoc Petrus negat Christum, fit per veram compositionem Petri cum negatione, etiam ab angelo et similiter iudicium hoc Iudas non est salvus, fit, etiam ab angelo, per veram divisionem salutis a Iuda. Et in hoc consentit . Thomas art seq. ubi ait: Quidditas rei

potest esse principium cognoscendi rapectu eorum, quae naturaliter conveniunt rei, vel ab ea removentur; non autem eorum, quaea mpediaturali Dei ordinatione dependent et addere potuisset liberas actiones creaturarum et secreta cordium, quae soli Deo reservantur. In his ergo angelus componere et dividere omnino potest, quin etiam errare, ut ipse S. homas fatetur, et videbimus in sequentibus. Atque hic ulterius recolendum est, quod omne iudicium afferens novam cognitionem circa aliquid est quaedam vera compositio, si sit assirmativum, vel quaedam vera divisio, si sit negativum. am eiusmodi iudicium est actus, quo duorum convenientia vel apprehenditur, et inmatur esse, vel apprehenditur non esse, et n.gatur. Iam vero assirmare duorum convenientiam est

108쪽

94 DE UBMANTIA PIRITUALI. CAP. III.

componere illa duo, negare vero invenientiam est illa duo dividere. Ergo omne tale iudieium neeemari et ex natura sua fit per eo ositionem vel divisionem. Ergo etiam angelua, si novam omnitionem de aliquo acquirat, componit vel dividit. Atqui etiam angeli de aliquibus novam cognitionem aequirunt, id est, cognito aliquo subiecto, posterius cognoscunt convenire illi, vel non eonvenire, aliquod praedieatum. Ergo etiam angeli cognoscunt quaedam componendo et dividendo. inor sttet ex eo quod angeli non omnia aetant, et specialiter futura libera et gitationes hominum sibi cognitorum et tamen de his deinde multa discunt. Ergo de quibusdam subiectis iam notis discunt

praedieare praedicata, quae in eorum subiectorum appraensione non erant ipsi ostensa. Caeterum evidens est, quod assirmare duorum convenientiam tune tantum habet rationem compositionis quando duo termini, antequam coniungantur, separate cognoscuntur, non autem quando in prima apprehensione unius ineluditur alterum tunc enim quum apprehendantur coniuncta,

seu composita, nequit habere locum explicita compositio. In hoc casu habetur implex apprehensio iudicio aequivalens, et iudiei persectior sed hic modus cognoscendi non est angelorum exclusive proprius quum etiam homines multa sic cognoscant per immediatam intuitionem. Quare et homines et angeli aliqua intelligunt componendo et dividendo, et aliqua non et disparitas tota videtur reduci ad hoc, quod angelus multo plura intelligat sine compositione et divisione, quam homo. Ratio tamen huius disparitatis non est petenda ex diversa pecie substantis intellectivae, sed tum ex diverso gradu persectionis intra

eamdem speeiem, tum etiam ex diverso statu; quum intelligentia separata, ob ipsam suam separationem a materia sit proximius penetrativa intelligibilium.

72. Quaeritur octavo, utrum in inte lectu separato errom locum habere ponit. S. Thomas recte respondet, errorem non habere locum in intellectu sive humano, sive angelico, nisi per accidens Intellaetus, inquit p. I. q. 58. a. 5ὶ rire quod uid est semper est verus, sicut et

109쪽

CAP. III. DE UBATANTIA PIRITUALI. 95-nctus circa proprium biserum. Sed per aeridens in nobis aecidit deceptis et fessitas intelli Mosus quid est, inlicet secundum rationem a uiua ompositionis, vel quum definitionem unius rei accipimus ut de itionem auarius Et Me quidem aetari incompositis, qu-- definitis ex diverris insitur, quorum unum est materiale ad aliud sed intellige o quidditates, lires, ut d turs metaph. nori est fatiuaa; quia vel totaliter non aetis Mur, et nihil intesiimmia de eis, vel eosn evntur ut aurit. Si igitur μπε non potest erae falsitas, aut error, aut decepti in intellectu alia ius angeli, sed per acridem eontivit alio tamen modo quam in nobis. Nam nos componendo et dividendo quandoque ad intesiectum quidditatis pervenimus, leui quum dividendo et demonare do de nitionem investigam . Quod quidem in angelia non contingit; aed per quod quid est res eos a rit omnes enunriationes ad illam rem pertinentes Ma earum est autem, quod quiddita res potest

esse prinos tum evn ceriri revectu eorum, quae naturaliter conveniunt rei, vel Misa removentur, an auum eorum, quae a m ematurali Des ordinatione dependent. Angeli igitur mi habentes

rectam voluntatem pre cognitionem quiaditatis res non iudieant de his, quae 3 ematuraliter ad rem pertinent, viri salva ordinatione divina. Unde in eis non potest esse Diritas aut error. Daemones vero per voti tatem reversam a durentes interuerum a dies sapientia, almiste interdum iudiean secundum naturalem eonditionem. Et in his, quae naturaliter ad rem pertinent, non δεμ piuntur: sed deripi possunt quantum ad ea, quin adipematuralia sunt Mur, considerans hominam mortuum, iudicet eum non resurrectis um, et ri ridens hominem Christum, iudicet eum non eas Deum. Circa quae verba notetur 1 quod distinctio angelorum bonorum a daemonibus non ex natura, sed ex voluntate orta est.

Quare natura angelica praescindendo a privilegiis gratiae est

errori obnoxia, saltem per accidens, sicut et intellectus humanus; a quod limitanda videtur ex supra dictis propositio asserens amyelos e guod quid est res evnoscere OMNE ENUNCIATIONE Millam rempertinentes et illa alia In his quin naturaliter ad rempertinent, non deripiuntur quum nulla sit necessitas tribuendi naturae

110쪽

s DE UBsTANTIA PIRITUALI. CAP. III.

angelieae plenam et insallibilem cognitionem omnium rerum naturalium : praesertim, quum sateatur alibi S.Ihomas, angelos superiorum ordinum naturaliter scire plura, quam angelos ordinum inferiorum quod nequit esse verum, nisi etiam circa naturas aliquas naturaliter angeli quaedam nesciant; ' quod angeli possunt intelligere componendo et dividendo, siquidem possunt nova sacere iudicia circa rem iam notam, ut S. Thomas expresse docet hic, et resultat ex exemplis iudiciorum ab eo allatis 4 quod tam homines, quam angeli, in immediatis perceptionibus semper veritatem consequuntur, sed quia multo plura ab angelis percipiuntur immediate, quam ab hominibus, ut concedi debet, ideo multo magis removetur a natura angelica errandi periculum, quam ab humana.

Dicta. Nihil intelligitur nisi verum. Sed angeli non cognoscunt aliquid nisi intelligendo. Ergo in angeli cognitione

non potest esse deceptio et salsitas. Respondeo, M. n. min. Ratio est, quia in hoc argumento intelligere sumitur pro actu simplicis apprehensionis immediatae: iam autem diximus, angelum etiam plura cognoscere sive componendo et dividendo, sive etiam ratiocinando. Non ergo concedimus angelos nihil cognoscere nisi intelligendo. Superesset agendum hic de attentione et reflexione per quas operationes tum intellectivae tum volitivae exercentur ne ne eadem pluries dicantur, conser quae de iisdem disseruntur intractatu sequenti num. 28. Quare ins senti haec sussiciant de aetibus intellectivis substantiae separatae ex quibus videtur constare, purum spiritum habere et actum immediatae perceptionis et actum comparandi perceptiones inter se, seu iudicandi, et actum comparandi inter se iudicia, seu discurrendi. Item ex eo quod spiritualis substantia habeat etiam iacultatem abstractivam, ut supra ostendimus, sequitur eam posse sacere non solum

syntheses, sed et analyses, sicut nos facimus, immo multo melius. Sed iam veniamus ad aetus voluntatis. 73. Quaeritur nono, quomodo flat actus complaceritiae spontaneae

et naturalis.