장음표시 사용
121쪽
CAP. III. DE SUBSTANTIA PIRITUALI. 107eessare ab actu prosecutis boni sive libero, sive spontaneo quod secundum tamen concedi non debet), nihil erte huiusmodi inpuro spiritu accidere potest. 80. Obsietes 2'. Voluntas electiva nequit applicare intellectum ad considerandum hoc potius quam illud, nisi agendo sic vel sie. Quum autem voluntas sit indifferens ad si vel gie, semper requiritur actus, quo tollatur haec indifferentia; et o multo magis dicendum erit de ipso consensu, quo concluditur electio. Nisi ergo dicatur cum quibusdam, quod Deus physice determinat indifferentiam voluntatis, quod reiiciendum videtur, dicendum est, voluntatem electivam determinare seipsam tum ad applicandum intellectum sic vel sic tum ad consentiendum obiecto per intellectum cognito.
Respondeo cone M. eo . min. et dist. cons. dicendum ea voluntatem electivam determinare seipsam, seu terminum ad quem eius actus accidentaliter terminetur, qui terminus non est in ipsa ut activa, sed in eius passivitate affectiva, Onc cons.; dicendum est voluntatem ut activam sacere se subiectum determinationis n. cO . Nam primo advertendum est, quod voluntas movetur quidem ab obiecto naturaliter et a Deo supematuraliter: sed motio haec est voluntati passivae seu affectivae, non activae; haec enim, quum sit actus, non est determinabilis, nec receptiva passionis et sic non movetur secundum se. Advertendum secundo, quod voluntas ut activa non est indifferens ad esse in actu, sed tantum ad hanc vel illam terminationem contingentem actus et consequenter indifferentia voluntatis est tantum circa terminum actus accidentalis, ad quem terminare se potest.
Quare non proprie tollitur aliqua indifferentia ipsi voluntati, sed
terminatur eius actus ad terminum, qui nequit esse nisi determinatus, et sic denominat ac determinat ipsum actum accidentalem, cuius est terminus. Terminatio autem ipsa actusentitativi voluntatis ad terminum contingentem recipitur intermino, prout est in passivitate agentis materialiter speetati, non in agente ut agente et ideo non mutatur intrinsece voluntas
activa in suo actu. Iandem circa id, quod additur, de physica
122쪽
determinatione voluntatis a Deo, advertendum eat, Deum, si supernaturaliter moveat physice voluntatem, non aliud per hoe essicere, nisi ut sit in regione affectiva subiecti impressio, quam voluntas, ut activa est, attinget actu spontaneo et directo, antequam facta advertentia, illi libere consentiat vel non consentiat. Determinabitur igitur a Deo summaturaliter, sicut etiam ab obiectis naturaliter, materiale Ositionis liberae per impressionem in regione affectiva sed consentire, id est re flexe eonquiescere in actu spontaneo, in quo proprie consistit actus liber, non exigit ullam novam determinationem nec in regione affectiva ne a sortiori in voluntate activa. Quare concludendum, voluntatem activam non determinare se subiective, sed obiective tantum. 81. biteles 3'. Intellectus agens est ipsa voluntas activa inadaequale sumpta, ut dictum est supra. Si ergo voluntas applicat intellectum agentem, determinat se ipsam intrinsere et subiective. Respondeo cone ant et dist mna si voluntas applicat intellectum agentem directe imprimendo illi aliquid, e eona. si applicat intellectum agentem indirecte, id est effetendo ut intellectus passivus praesentet talem speciem, ad cuius obiectum terminetur actus intellectivus, . cons. Nam intellectus activus
non applicatur in hoc sensu, quod intrinsece determinetur, quum sit summe determinatus ad intuendum quidquid illi fit praesens sed in hoc sensu, quod de multis, ad quae intuenda est inpotentia, obiiciatur illi unum potius quam aliud sic enim actus intellectivus necessari terminabitur ad unum determinatum, et dicetur applicatus tali obiecto. Quare applicatio intellectus non fit directe, sed indirecte, suscitando videlicet unam aliquam
speciem existentem in intellectu passivo, ut fiat terminus actus. Si vero subsumas, etiam intellectum passivum esAe ipsam voluntatem inadaequale sumptam, et ideo, si voluntas determinet talem suscitationem speciei, determinat intrinsece seipsam; respondebo ' quod excitare speciem existentem in passivitate intellectus non est imprimere aliquid in intellectu, nec ponere in eo novam determinationem intrinsecam, sed tantum inducere
123쪽
cAP. III. DE UBSTANTIA PIRITUALI. 10s
novam relationem inter intellectum agentem et terminum actus, ob mutationem termini ut si quia habens in manu speculum, in quo sint multarum rerum imaginea converso specula, mutaret obieeta, et fieret nova et nova videns: ' quod etiamsi intellectus passivus novas impreasione reciperet, ut accidit in consultatione, nihil tamen adhuc sequeretur; quia voluntas ut activa est proprie respondet intellectui activo, non autem passivo et sic impressione saeta in intellectu passivo, sequetur motus in voluntate ut est affectiva, sicut sacta imprensione ab agente materiali, reeipitur motus in elemento materiali secundum quod est materia, non vero secundum quod est sorma, licet sorma concordet cum motu suae materiae et consequenter actuatio passivitatis intellectivae non importat mutationem intrinsecam voluntati electivae. 82. Quaeritur decimoquinto, virum purus spiritus possit peccare
Respondeo assirmative. Nam, ut d et S. Thomas p. I. q. m. a. I), Pereare nihil aliud est, quam deelinare a rectitudine actus, quam debet habere, is aeripiatur pereatum in naturalita' sive in arti tali quis in moralis . Solum autem illum actum a rectitudine declina e non eontingit, uiua re da est virtua veritia. Si enim manu arti is esset ipsa regula incisionis, numquam me artifex nisi rete lignum inridere ae si reetitudo inrisionis sit ab alia re da, eontingit inrisionem eas rectam et non rectam. Divina autem voluntas sola est remita sui .etua, quia non ad superiorem Mem ordinatur omnia autem --ta cuiuslibetereaturae retitudinem in suo actu non habet, nisi secundum quod regulatur a voluntate divina, ad quam pertinet ultimus nis, sicut qualibet oluntas inferioris debet reuudari Merandum o tatem superioris, ut voluntas militia secundum voluntatem duris eaerebitus. Si igitur in sola voluntate divina peccatum esse non potest in qualibet autem voluntate creatinae potest age peccatum secundum
Quomodo autem angeli peccare possint explicat S. Doctor ibid. ad 4 ): si videlicet eligam aliquid, quod Meundum se est
bonum, sed non cum Ordine debitae mensurae aut regula ita quod
124쪽
defeetua inducena precatum M olum ex parte electionis, quae non habet debitum ordinem nisi a parte rei electa rim si aliquis eligeret oram' non attende, ad ordinem ab Eceleria constitutum. Et huiusmodi pereatum non primissi ignoraritiam, sed Maentium solum conriderationis eorum, qua considerari debent. Et oemodo angelu pee mi, eonvertendo a per liberum arbitrium ad proprium bonum laque ordine ad regulam divina voluntatis. Advertit autem in eadem quaestione art. 2. quod is apiritualibus bonis non potest esse peccatum tam quia ad ea asscitur, nisi per Me quod in tali assectu superioris regula non seminin et hoc est peccatum superbiae, non subdi superiori in eo, in quo debet. Unde pereatum primum angeli non potest adiud erae, quam supctrbia..83. Quaeritur decimosexto, utrum possit purus apiritua pe mos actus aequirere habitus intellectualas et moriam. Respondeo assirmative. am actus intellectivos necessario consequitur habitualis scientia, et actus volitivos habitualis adhaesio ad res volitas, quae paullatim ereat iacilitatem et inelinationem eosdem actus repetendi. Quo modo autem actus
generent habitus, sic iacile explicari potest. Et primo habitus
intellectualis, v. gr. scientiae, videtur eonsistere in duobus Is in hoc quod in intellectu patiente habeantur et serventur species impressae 2 quod intellectus agens iis facile utatur. Et species quidem impressae, ut sic, non sunt ab actu intellectus, sed ab ipsis obiectis, ut supra explicatum est facilitas vero utendi illis speciebus videtur pendere ex eo quod frequens usu earumdem in diversis adiunctis, diverso ordine, sub diversis
respectibus, et frequens transitus de una in aliam, ostenderit puncta contactuum et distinctionum, et vincula seu relationea mutuae innitati aut oppositionis ex quo sequitur ut in pros cutione veritatis, dum una revocatur, aliae plures quodam ordine
logico cum illis connexae sponte appareant,et sacillima fiat earum comparatio. Hoc autem dicit habitum scientiae dantem aeditatem ad actus sciendi. Et simile dicas de habituali sapientia,
Quod attinet ad labitus morales, ii item tonsistunt in
125쪽
CAP. III. DE SUBRTANTIA PIRITUALI. III
duobus: ' in hoc quod in passivitate voluntatis habeaturatffectus impressus 2 quod voluntas, ut approbativa est, iacilitatem habeat eos affectu eorumque similes approbandi. De impressione affectuum conatat ex supradictis, eam fieri ab obiectis ut eomitis. Facilitas vero vel inclinatio ad approbandos affectus, seu quiescendum in illis, videtur pendere ex eo quod subiectum per experientiam eorum iam habitam et saepius approbatam, quamdam veluti assinitatem cum iis oontraxerit, quae tanto maior et intimior videtur eam debere, quanto frequentior fuit illorum approbatio. Quaelibet enim natura de eo sibi complacet, quod sibi congruit, et tanto magis, quanto maiorem habet huius congruentis experientiam. Quando ergo voluntaasi frequentem approbationem alicuius affectus saepe illi adhaesit et in eo conquievit, necemario multum incitur ad id, quo sentitae eontentari. Hinc fit, ut quotiescumque subiectum cogitat de bono, facilius occurrat cogitatio do hoc bono ad quod multum estur, quam de aliis bonis quibus non adeo expertum est se eontentari ob faciliorem autem praesentiam huius boni in cogitatione et maiorem cum eo quasi innitatem in affectu, voluntas invenit maiorem iacilitatem quiescendi in illo quae saeuitas est habitus voluntatis. Et sic habitus intellectuales et morales non resident in intellectu agente, nec in voluntate ut activa est, sed in intellectu passivo et in passivitate affectiva ut in propriis subiectis in intellaei passivo, ob modum quo se clarius exhibent in eo quaedam species impressae in passivitate affectiva, ob maiorem excitabilitatem quarumdam affectionum in ea existentium. Sunt tamen ea aliter ab intellectu agente et voluntate activa, quia causantur per aetus accidentales intellectus et voluntatis. M. Quaeritur decimoseptimo, an puma spiritu sit evam habitu aeridentalis insin, non acquisiti. Respondeo assirmative; nam quod naturaliter et per actus distineto acquiri potest, illud supernaturaliter infundi potest ab auctore naturae, qui actione sua immediata potest in instanti
produeere motus et effectus omnes, quos successive causa prae-
126쪽
sentia obiectorum in intellectu secundum peciem, et in voluntate secundum affectum. Quia vero, ut diximus, habitus acquisiti naturiditer resident in potentiis passivis, dicendum est quod etiam habitus infusi in potentiis passivis recipiuntur: quae res etiam a priori evidens est, quum recipere sit proprium passivitatis. 85. Quaeritur decimoctavo, unde dependeat in te ita actuum intellectus et voluntatis in puro piritu. Respondeo, actum accidentalem intelligendi vel volendi onsistere in hoc quod actus substantialis intellectivus vel volitivus, qui, ut ulterius accidentaliter terminabilia, est actus primus intelligendi vel volendi accidentaliter, terminetur ad obiectum velut in specie exhibitum, vel ut in affectu. Quare actus tanto semper erit persectior in ratione actus, quanto magis terminativa erit materia ad quam terminabitur. Patet autem, materiam eius esse tanto magis terminativam, quanto persectior est ratio sommalis, sub qua attingitur; quare, quum obiectum sormale cognitionis sit species obiecti, et obiectum sormale volitionis affectus in passivitate affectiva impressus, quanto lucidior erit species tanto persectior erit actus intellectualis, qui per eam habetur, et quanto intimior ac prosundior impressio affectiva, tanto erit, caeteris paribus, intensior actus adhaesivus voluntatis. Ergo ratio intensitatis horum actuum proxime repetenda est ab intensitate motuum in potentiis passivis receptorum. Addo autem proxime, quia in actibus deliberatis intensita passionum receptarum iam pendet ab intensitate actuum praecedentium libere
Sed praeterea intensitas actus intellectivi et volitivi pendet
etiam a gradu attentionis praestitae obiectis Quum enim intellectus et voluntas non unicum habeant obiectum, sed plura, id est quotquot per speciem repraesentantur, vel affectum movent,
nec possit fieri ut omnibus simul attendatur, libera attentio, quae his vel illis conceditur, habet magis et minus maior attentio causa prolandiorem intuitionem rationum intelligibilium, quas prae se ser obiectum, et perficit actum intelle-etivum et idem dicendum de rationibus sub quibus obiectum
127쪽
apparet appetibile. Sed actua voluntatis habet hoc speciale, quod non sola attentione, sed etiam reflexione iuvetur ad acquirendam intensitatem. Ratio est quia voluntas non eligit bonum speculative, sed practice, id est ut est bonum sibi hie et nune: hoc autem exigit reflexionem ad subiectum. Quia tamen tum attentio, tum reflexio, directe reddunt speciem clariorem et motum affectivum sortiorem, ideo potest simplieiter diei, quod intensitas actuum intellectus et voluntatis proxime pendet ab impressionibus in potentiis passivis existentibus, prout sunt obiecta formalia illorum actuum. 86. Quaeritur decimonono, quomodo puriis apiritus a licet adeaetra vim illuminativam, allectivam, Ammotivam et informativam. Respondeo, vim illuminativam prodire in aetum illuminationis per hoc, quod per eam recipiatur motus quidam in intellectu passivo alterius. Virtus autem haec est quaedam via quasi spe- eularis, qua a se in alium reflectitur lux, seu intelligibilitas obieeti, a quo quis est illuminatus per receptionem enim huius lucis reverberatae illuminatur unus intellectus ab alio. Intellaetus illuminantis habet rationem causae essicientis materialiter sumptae intelligibilitas obiecti, ut est in illuminante, habet rationem formalis virtutis effectivae, qua agens agit, intellectus passivus illuminati habet rationem subiecti recipientis speciem magis
vel miuua persectam, pro maiore vel minore gradu virtutis illuminativae, qua agens constituitur sormaliter causativus. Vis allectiva non producit actum suum immediate, quum, ut supra diximus, haec vis non sit potentia proxima alliciendi, sed tantum remota, mediante scilicet specie impressa in passivitate intellectiva alterius. Consequenter actus allicitivus non est
praecise ab illuminante, sed ab obiecto per quod aliquis illuminatur, et quidem mediantibus conditionibus quibusdam pendentibus a libertate et statu affectivo recipientis illuminationem, ut
Vis locomotiva prodit in aetum per hoc simpliciter, quod ex voluntate agentis terminetur ad materiam, quae necessario illam recipiet, quum sit iners. Nec dissicile est concipere quomodo
128쪽
sorma spiritualis possit attingere materiam, quum etiam sorma materialis, quae eat ignobilior, eam attingat. Quomodo autem spiritus dirigat vim suam illuminativam ad determinatum intellectum, aut locomotivam ad determinatum punctum materiae in spatio, non possumus bene intelligere res enim attingit, vel transcendit, limites humanae scientiae vide tamen quae coniecturaliter adduntur in tractatu aequente
Tandem vis informativa non prodit naturaliter in actum quasi priua caruerit actu informativo, quum anima, quae destinatur ad informandum corpus, creetur actu insormans illud. Sed si in omni spiritu est sincientia ad informandum corpus saltem -- pernaturaliter, ut supra opinati sumus, necem est, ut sit aliquis modus saltem praetematuralis, quo haec virtus concipi possit ab
actu primo ad secundum devenire; tanto magis, quod aliquid huiusmodi reipsa accidet in resurrectione hominum. Quum vero vis informativa, vel sorma, nihil aliud sit nisi ipsa substantia spiritualis considerata in actu primo terminandi se ad Orpus organicum, apparet, non esse quaerendum aliquid medium inter sormam informativam et corpus informabile, ad hoc ut haberi possit informatio. Hinc informatio non potest fieri per ullum actum liberum informantis, sed debet absolute fieri per divinam
operationem coniungentem formam materiae. Haec autem operatio divina multo magis transcendit conceptum nostrum, quam supradictae operationes spirituum, et iubet nos in praesenti vita de nostra humilitate non nimis praesumere, sed ex una parte Deo gratias agere, quod non pauca et non minima nobis intelligenda dederit, ex alia vero haec diligere et magni sacere, tamquam pri ludium quoddam atque praegustus eorum, quae ognoscenda nobis in futurum reservantur.