장음표시 사용
271쪽
CAP. III. DE HOMINE. 257 conscientiam de suo proprio esse, nec mutatur nisi accidentaliter,
quatenus positis actibus accidentalibus haec cognitio non terminatur ad proprium esse ut sic, sed ad proprium esse cum addito, id est ut accidentaliter modificatum. 2'. Quia vero anima non incipit esse nisi in corpore, et non incipit operari nisi ut terminata ad corpus, hinc haec cognitio sui esse non est cognitio sui esse spiritualis, sed cognitio sui esse sic terminati ad corpus, seu
sui esse humani. Vidimus enim supra n. 59 obiectum proprium cognitionis humanae esse sensibile simul et intelligibile;
quare anima, quae nunquam sui separata, nunquam potuit scire suum esse nudum, sed tantum scire illud esse quod habet in corpore. Ergo anima non cognoscit suum esse in seipso, sed incomposito cognoscit enim suum esse, ut actu est dum illud cognoscit .
minc anima immediate cognoscit ae esse, sed non cognoscit immediate et per seipsam quid sit, ut bono probat S. homas contra gint. lib. iii. c. 46): en sius verba Impos Me ea disi quod anima nostra per se ipsam intelligat de se quid est. Pre hoc enim potentia com citisti a tuto Oseem, od est λ ea id quo eos aestur. Et si quidem At in ea in potentia, eos aestin potentia si autem in actu cognoscit in actu si autem medio modo, eos sest in hisau. Ipsa autem anima semper adeat Abi actu, et nunquam M potentia uia in habitu tantum. Si igitur per seipsam anima seipsam eos seu quid est, semper actu insessistet de se quid est quod patri esse falsum. Ad Me, si anima per seipsam com est de δε quid est, Omnis autem homo animam haberi, omnia igitur homo cognoscit de anima quid est quod patet esse falsum. Ampsiva, cognitio, νω se per aliquid naturasiter nobisiaditum est naturalis, ictu principia in monari ibilia, quia cognoscuntur per iumen inlinectus agentis. Si igitur nos de anima Amtia quid est poeipsam animam, hoc erit naturaliter notum. In his autem, quin naturaliter nota sunt, usiti potest errare in eo itione enim prines orum indemonstrabilium nullus errat. tum igitur erraret Area animam quid est, si hoc anima per Mimam eo Meeret quod patet ea falsum, quum tini opinati sint animam esse Me τε inu eorpus, et a qui numerum vel harmoniam. Non igitur anima per seipsam cognoscit de e quid est. Ampilius, in quo-Κbet ordine quod est per se eat prim eo quod est per aliud, et est prinei times . Quod emo est per se notum est priua notum omnibu' quo per aliud eo Oseuntur, et ea principium cognoscendi ea, sicut primo propositiones conestis natis es igitur anima re seipsam de se cognoscit quid egi, hoe erit per e notum, et per consequem primo notum et principium cognoscendialia. me autem putetis eo ram noni quid est anima non supponitur in
272쪽
25s B HOMINE. CAP. III. 97. Quaeritur sexto, an habere triam ali ius entia a se distinetiri essentiale anime humana.
. antia quasi norum, ais proponitur eae aliis inquirendum. - ruronima de ripa eosn est quid est,per seipsam. Tum explicatis quibusdam S. Augustini orbis concludit Sis igitur, Meundum intentionaem Avuatim,
mem offera peris ipsam novi Misaam, in quantum de se eos stat quod eas: eae Me enim pso quod preeipit se asse e per sit a maε agi autem per ei am, unda per Dimam rem est quod eae. Quae ultima verba non ita accipienda sunt, quasi tempor aut natura prius sit, animam percipem se gentem, quam porcipere se ossentem hoc enim esset contra rationem, quum non existat in quantum agit, sed agat in quantum est in actu; unde cognoscem se accidontaliis agentem non habes rationsm medii per quod perveniat ad cognoscondum missas sed ita accipienda sunt, ut a nificent, animam, quae percipitis agore, a fortior porcipere se esse; quia esse in se actu substantialiter prius natura est in praesentia animae, quam illud fas actu agentem accidentaliter nec potest anima cognoscere actionem eas suam, quin prius cognoscatis esse. Confirmat autem S. homas suam conclusionem per profundam hanc
Aristotelis ratio m Indomorus possibilis intelligi se a ut alia: nte igitenim M per omelem inlini bilem, qua uiset in genere insedimbilium ino enim emaidaratu ea solum ia potentia ad eas inlinwibile. Nihil autem eo os tur Moundum quod eae in potentia, sed secundum quod eae in actu pundo Gatantia separatost, quarum stibatantia sunt aliquid aetu ena insenem
intellio Eum, da scintelligunt quid sunt per sua subctanti : Mesiectus vero poma a mater per speciem inlesii bilem, per quam mactu inlinigens. Ηο argumonium satis intelligetur recolondo quae diximus in praecedente tractatu do actu si tori in intinootus substantiali Sod videtur quod etiam substantiae separatae non sint aesti ens in genere inlini bilium eundum quod quid eas sod tantum n genere constabilium secundum quod simpli ter eunt. Nam quum estur quod quid si aestur res in ab iliis distincta unde se de illo, pure signat quid est res, diffingua donatim ab omnibus aliis, ut docet ibido S. Thomas et patet, quia intelliger est quasi inter logors. Ad hoc autom requiritur intuitus quidam analyticus, quo intolligona intusatur so psum sub diversis praecisionibus es cum
divorsa relation ad alia. Non potos autem spiritus intueri suam substantiam praecisive, quia intuetur me suae substantiae per ipsam suam substantiam, quae sibi sempor acta adaequato praesens est; et si videt se semper adaequale ergo nunquam potest suum esse in se ipso per se
Atque haec sat ratio propter quam etiam homo nequit analygam suum proprium uo, licet se plene intueatur, immo quia suum is semporpione intuetur. Hinc otiam non habomus ideas aras de nostris facultatibus nisi por considorationem actuum, quibus mercentur. Quum enim actus acci Malos adveniant successivo, separatim cognoscuntur, et sic
273쪽
CAP. III. DE ΗΟΜΙΝΕ. 259Respondeo, nullam ideam esse constitutivum essentiale animae intellectivae, sed, posita anima intellectiva, necessario et naturaliter sequi debere apprehensionem aliquam, et haberi ideam. Prima pars patet; nam quum habere ideam signifieat ex dictis habere speetem intelligibilem in passivitate intellectiva impressam,
et saltem semel directe perceptam, omnino evidens est, quod habere deam est habere esse aecidentale et ideo idea, quae habetur, nullo modo potest constituere substantiam vel essentiam animae, sed praesupponit animam in sua essentia et substantia adsequate constitutam. Ergo nulla dea est essentialis animae ad
eam constituendam in suo esse.
Quoad secundam partem, notandum est, quod quum anima incipiat esse in corpore organico, quod necenario recipit impressiones ab aliis obiectis corporeis, statim debet aliquid apprehendere tum secundum aliquam rationem sensibilem saltem pertactum tum secundum aliquam rationem intelligibilem ut rationem entis cuiusdam determinati), quia, ut supra explicavimus, quando obiectum ut sensibile imprimit speciem in passivitate sensus, ut intelligibile imprimit etiam speciem in passivitate intellectus. Sed, ut nuper ostensum est n. 95), posita actuali
impressione speciei, sequitur necessario actus directe apprehendendi ergo anima directe aliquid intellectu apprehendit dum aliquid sensu apprehendit Unde insans adhuc in utero
ministrant totitam torminos comparationis distinctos, quibus innotescant lacultates, a quibus procedunt et a diversa actuum natura diversas facultates colligimus, et ponimus unum actum primum, a quo procedant actus accidentalos, qui unam communem rationem participant, alium actum primum, a quo procedant actus aevientales, qui aliam communem rationem participant horius actus primos vocamus acultates actuum accidentalium elicitivas, et sic cognoscimus potentia animae, M per-Venimus componendo ad conceptum adaequatum animae qui eo ipso quod ex compositione resultat, analysi resolvi potest, et praebere cognitionem distinctam circa quod quid os animae. Haec orgo cognitio non eruitur ex sola intuitione proprii Em, sed ex praecedente consideratiuno actuum accidentalium, eorumque coordinatione sub rationibus communibus, ut dictum Et quam etiam non est proprie cognitio suae substantiae, ut sic, o suae naturae, quum natura sit principium operationum.
274쪽
matris existens habet necessario et naturaliter aliquam ideam direetam statim ac incipit vivere sed quia tunc impremione ab obieetis saetae obliterantur eum summa facilitate a subaequentibus, ideo nullum fructum habet ex suis perceptionibus, nec attentionem praestare obiectis potest, donec organismus roboretur ita, ut impressiones retineantur. 98. Quaeritur septimo, utrum saltem eognitis Dei ait essentialis intellectui humano. Respondeo negative. Nam omnis cognitio est vel actualis vel habitualis sed neutra potest constituere intellectum ergo. Et minor patet quia secus effectus constitueret suam ausam inesse substantiali quum enim utraque cognitio sit effective ab intellectu est effectus eius: et evidenter nullus eat effectus qui constituat essentialiter suam causam effetentem. Ergo nulla alterius rei cognitio, et consequenter nec cognitio Dei est constitutivum essentiale intellectus humani, aut alterius intellectuaereati Quare etiam nuper . Congregatio Inquisit Rom.
18. Sept. 1861 respondit tuto tradi non posse propositionem
asserentem, quod Immediata Dei cognitio, habitualis saltem, inteL tui humano essentialia est, ita ut sine ea nihil cogno eo ponit: oiquidem ea iseum lumen intellectuale. Haec propositio salsa est quoad singulas suas partes; qui 1'. Immediata cognitio est visio intuitiva, quippe quae excitatur ab ipso obiecto praesente a certum est nos non habere visionem intuitivam Dei; ergo.
2'. Nequit cognitio immediata fieri habitualis, nisi prius fuerit
actualis n. 95ὶ at nunquam vidimus actu Deum intuitive; ergo nec habitualem cognitionem illam habere possumus. 3'. Refleetendo ad nos ipsos simpliciter nunquam attingimus speciem Dei in nobis ergo non existit n. 9M. 4'. Quod non sit essentialis intellectui iam probatum est. 5'. Quod sine illa possumus multa cognoscere constat ex facto, et ostenditur intra n. 102).6'. Quod non constituat lumen intellectuale constat ex eo quod ante omnem cognitionem virtus intellectualis iam in se constituta concipienda sit, et non indigeat alio lumine ad cognoscendum,
nisi specie intelligibili. mane autem imprimit ipsum obiectum
275쪽
cognoscibile. q. Denique propositio illa laborat etiam salso supposito supponit enim obiecta finita non habere propriam cognoscibilitatem, sed debere cognosci per entitatem Dei, in qua
iuxta ontologos quosdam continentur vel supponit aliam propositionem uis tuto tradi non potest, videlicet quod Esse illud, quod in omnibus, et sine quo nihil intelligimus, est esse divinum: vel hanc aliam Universalia a parte rei considerata a Deo non distinguuntur vel hanc aliam Congenita Dei taminet entis simplitatem notitia omnem aliam cognitionem eminenti modo inmisit, ita ut per eam omne ens, sub quocumque respectu cognoscibile est, implieite cognitum habeamus vel hanc aliam omnes alia deae non sunt nisi modi aliones ideae, qua Deus tamquam eri simpliariter intelligitur quae omnes ex eodem rescripto S. Congr. tuto tradi nequeunt. Falsitatem vero undamenti quo nituntur
ostendemus infra. 99. Quaeritur octavo, utrum intellectus possit habere aliquam ideam universalem innatam.
Respondeo negative. Nam idea vel sumitur pro perceptione actuali, vel pro notitia habituali, vel saltem pro specie impressa in intellectu Sed primo omnis actualis perceptio est actus ab ipso intellectu procedens et habens se ad modum accidentis advenientis intellectui; si ergo intellectus per actualem perceptionem aliquid cognoscit, illa percepti non est innata, sed producta. Secundo notitia habitualis sequitur perceptionem actualem, sine qua est impossibilis, ut dictum est. Ergo a sortiori nulla dea habitualis est innata Tertio ante speciem
impressam necesse est concipere potentiam passivam, in qua
species imprimi possit, et similiter actionem intelligibilis eam imprimentis. Sed in homine potentia passiva intellectus non movetur ab obiecto pure intelligibili, nisi idem obiectum sit
etiam sensibile et moveat passivitatem sensus, ut ostensum est.
Ergo non fit impressio illa intelligibilis nisi quum excitatur
sensus et tunc intellectus debet abstrahere illam speciem intelligibilem abstractione praecisiva, ut cito ostendemus, ut eam universalem reddat siquidem qui ponunt aliquam ideam
276쪽
262 DE HOMINE. CAP. III. innatam, volunt eam esse liversalem, ut sit medium universale
attingendi omnia alia. to terea, quum a parte rei nullum sit obiectum universale agens in passivitatem intellectivam et imprimens aut speciem, omnino evidens est, nullam ideam posse esse universalem nisi saetitiam. Ergo nulla dari potest idea universalis innata. 100. Quaeritur nono, utrum prima mynui entia, guam homo halet, ait tria. Respondeo negative. Ad quod explicandum notetur, quod pertinet ad substantiam spiritus ut ex tractatu praecedente novimus per seipsum immediate scire quod est, non autem per seipsum immediate percipere quid est. Et licet S. Thomaseoncedat purum spiritum per se percipere quid est, quod vidimus
non esse satis clarum et negari posse vide notam ultimam), tamen nullum esse potest dubium quoad animam in corpore ereatam huic enim essentialiter eompetit immediate per seipsam scire quod est, non autem percipere quid est Scire quod ea pe tinet ad animam, in quantum actus primus cognoscitima substantialis postulat essentialiter dare esse termino suo substantiali, per quem intrinsece compleatur quum nullus sit actus com scitivus ubi nullum est cognitum in cognoscente. Et ideo anima, eo ipso quod est, et est cognoseens, debet ex necessitate sui esse scire se esse. Hoc autem simpliciter scire non est idea, seu accidentalia perceptio, sed est ipse actus substantialia cognoscentis ut cognoscentis. Contra vero scire per seipsam quid est non pertinet ad animam in corpore existentem, ut supra vidimus eum S. Thoma sed per sua operatione pervenit ad
Apparet ergo, primam cognitionem entis, quam homo habet esse aeire de se quod est, quin possit dici animam per hoc habere ideam alicuius entis nisi sorte idea accipiatur pro termino ipso substantiali actus primi intellectivi, seu pro passivitate intellectus. Sed si hoc dieatur, oportebit ponere in anima ideam substantialem quod etsi non esset absurdum, accipiendo ideam pro conscientia sui esse est tamen inusitatum Unde dicemus
277쪽
CAP. III. DE HOMINE. 263 animam cire ae esse, non autem habere ideam se ea . Ratio
est, quia idea resertur ad quod quid est scire autem se esse non est scire quod quid est. Insuper anima, quas habet ideam, distinguitur a sua idea ut substantia a suo modo contra anima, quae est, prius constituitur sciens, quam recipiat quamlibet
modificationem. Ergo prima cognitio entis, quam homo habet, non est idea Vide quae diximus n. 96. I0I. Quaeritur decimo, quodnam sit primum quod homo acuerae praeter rimum.
Respondeo, quod quum primum in omni genere sit causa caeterorum id, quo ut principio intellectus scit aliquid esse est
id quo scit se esse. Scit autem se esse, in quantum eius passivitas cognoscitiva actuatur in suo primo esse ut terminus actus
substantialis ergo est accidentaliter de aliquo quod est, inquantum eius passivitas cognoscitiva actuatur in secundo esse ut terminus actus accidentalis. Eo ipso ergo quod obiectum a cognoscente distinctum actione sua modificat passivitatem cognoscentis, cognoscens statim scit aliquid esse praeter suam substantiam sibi enim conscius est, terminationem sui actus ad passivitatem cognoscitivam secundum aliquid fuisse immutatam. Primum ergo eus, quod cognoscens scit esse praeter suam substantiam, est modificatio suae substantiae. Hoc autem non est habere ideam, sed conscientiam accidentalem, ut monuimus; quia idea ostendit quidditatem rei scire autem aliquid esse praeter suam substantiam non eat intelligere quid sit, sed videre quod sit. 102. Quaeritur undecimo, quomodo aequirat homo notitiam existemitu eviis determi ti. Respondeo, per simplicem perceptionem obiecti determinati, sive illud obieetum sit inremum, ut modificatio subiecti, sive externum, ut lumen. Et res acillime explicatur ex praedictis. Facta enim impressione speciei in passivitate cognoscitiva, terminatur naturaliter actus cognoscitivus ad obiectum secundum quod per illam speciem fit actu cognoscitate. Est autem cognoscibile et sensu et intellectui propter impressionem cin
278쪽
utroque saetam. Quare in prima apprehensione existentia speciei monet de existentia obiecti, seu potius existentia obiecti in specie dat apprehendenti immediate videre quod est. Evidenter autem haec prima notitia est entis determinati Vis enim cognoscitiva in tantum cognoscit in prima apprehensione, in quantum movetur ab ipso obiecto atqui obiectum physice movens est determinatum, et eius actio est determinata actio; quare et impressio sacta in passivitate cognoscitis est determinata impressio; et consequenter obiectum Ormale, sub quo attingitur res est determinatum iuxta ipsas rei determinationes. Prima igitur hae obiecti apprehensio affert notitiam existentiaeentis determinati. Quia vero determinationes, sub quibus ensattingitur, constituunt diversa rationes cognoscibiles, sub quibus en cognosci potest, et cognoscere rationes eiusmodi est cognoscere quid sit res, seu proprie idea, idcirco prima apprehensio rei secundum quod est determinate est etiam sussiciens ex parte specie impressae ad cognoscendum quid ait res ex parte vero subiecti recipientis illam speciem nullum est obstaculum prohibens directam rationum cognoscibilium perceptionem, sed in infantulis ob teneritudinem et debilitatem organorum species impressae acile delentur et evanescunt, et sic nulla est in ipsis possibilitas proxima recolendi eas rationes primo cognitas, aut eas revocandi quare etiam non proficilint aliquid in cognoscendo nisi quando incipiunt species sensibiles paullo firmius retinere. 103. Quaeritur duodecimo, quomodo aequirat homo ideam milia
Respondeo, per attentionem. Nam recepta specie per quam obiectum determinatum fit praesens intellectui secundum diversas rationes determinantes illud, homo intuens illas rationes cognoscibiles in uno obiecto consociatas et coinexistentes, percipit simul unum et multa, seu unum distinctum in plura per quae cognosci potest. Et hoc est videre quid sit res, seu habere ideam proprie. 104. Quaeritur decimotertio, quomodo acquirat homo ideam attributi intonoret convenieratis obiecto apprehemo.
279쪽
Respondeo, per simplicem abstractionem, qua intuitus seratur specialiter in eam rationem cognoscibilem, per quam obiectum cognoscitur habere tale attributum, negligendo simpliciter, non auitem positive eaecludendo, alias rationes cognoscibiles, secundum quas idem obiectum est praesens cognoscenti. Res de se patet. Dic autem, ideam, quae habebitur, sore repraesentativam attributi in coneret eristentis in obiecto. Simplex enim abstractio non generaligat ideas, sed tantum praeparat cognoscentem ad
operationem generaligandi et quotidie loquimur de eotore talis parietis, de langitudine talis baculi, de scientia huius hominis, de fortitudine illius equi, etc., de quibus quum loquimur, --
sideramus solum longitudinem, colorem, scientiam etc. in eo
gradu, in quo inveniuntur in illis determinatis subiectis. Sed
quia concipimus, longitudinem talia rationis non necessari pertinere ad illum solum baculum, colorem talem non necessario pertinere ad illum solum parietem, talem scientiae gradum non necessario ad illum solum hominem pertinere, ideo in consideratione illarum rerum non indigemus positive includere subiecta in quibus sunt et de iacto consideramus longitudinem unius pedis negligendo simpliciter subiectum reale eius longitudinis, quin illa longitudo fiat longitudo cuiusvis subiecti manet enim longitudo illius subiecti. Ergo abstrahere simpliciter a subiecto, in quo invenitur aliqua ratio entitatis, non est adhuc cogitare illam rationem indeterminate et universaliter, quia abstractis non tollit ipsum determinatum subiectum, sed tantum illud negligit. Et confirmatur; quia etiam bruta apprehendunt multa rationes sensibiles tu obiectis, quas tamen actu non omnes considerant: ut quum canis insequitur leporem, non quia est hic lepus, huius magnitudinis, huius coloris, etc., sed simpliciter quia attingit sormam sensibilem leporia, qua movetur, sive magnitudo sit haec sive illa, ad insequendum. Non tamen de bruta generaligant
suas perceptiones. Ergo attiIigere actu unam specialem rationem ex pluribus quae obiecto insunt, neglectis simpliciter aliis, non est generaligare, nec cogitare rem in universali, sed tantum praeparare generaligationem, ut ex dicendis patebit.
280쪽
266 DE OMINE. DcAP. III. 105. Quaeritur decimoquarto, quomodo aequirat homo ideamentia indet --α Respondeo, per abstractionem praeeisivam, seu per positivam exclusionem aliarum rationum determinantium ens de quo agitur.
Νam quando habeo ideam entia determinati, v. gr. hominis istius, et perespio in eo rationem animalis rationalis, qualis in ipso est n. 0 , si iam unice hanc rationem attendam, sicut bene pomum nam determinationes aliae individuales, cum quibus eam apprehendo, non sunt constitutivum humanitatis, et video humanitatem cum diversis determinationibus eiusmodi in diversia hominibus), et spectem eam non ut est in hoe homine, sed ut intelligibilis est ratione sui solius, exclusis aliis determinationibus quibuacumque obiectum, quod mente versabo, erit indeterminatum, et, ut sic erit humanitas non huius hominis, sed humanitas simpliciter. Has idea indeterminata dieitur universalia, quia eo ipso quod repraesentat obiectum, ut separatum a determinationibus, sub quibus fuit primo apprehensum, repraesentat illud ut in potentia ad multas determinationes quae, quum concipiantur diversae in diversis individuis, illa idea repraesentabit unum aliquid V. gr. humanitatem, ut in potentia ad diversa determinationes. Ergo recte propter habitudinem hanc unius ad diversa conceptus humanitatis, ut sic dicitur um-versalia. tque idem dicas de alii ideis, quando conceptus fit universalis per praecisionem adisserentia specifica vel a genere proximo, donec perveniatur ad ideam substantiae in universali, quae eat omnium idearum universalisalina, ut ex aequentibus patebit. 106. Atque hic plura notanda sunt. Primo, quod plures philosophi rationem cognoscibilem, quae est obiectum ideae simplici abstractione obtentae, vocaverunt unive ale sire tum rationem vero eamdem ut eat obiectum ideae per abstractionem praecisivam obtentae vocaverunt universala re aeum, licet non omnes
in modo loquendi concordent ob diversas opiniones alii vero nulla distinetione utuntur. Distineti illa est nihilominu necessaria, ut ex praedicti constat et, dummodo explieentur conveni-