장음표시 사용
303쪽
I. DICITUR aecidens id, quod salsa substantia rei potest esse et
non erae. Ovem genera accidentium numerantur, hoc ordine:
Quantitas, elatio Q litas, Aetio P sis, Ubi, Quando, Suus,
Habitus. Haec novem, addita ipsa Substantia, cui advenire dicuntur, constituunt praedicamenta, seu suprema genera entis, iuxta antiquorum divisionem.
2. Tractatio de accidentibus plures patitur disieultates in
systemate peripatetico, propter quas auctores multi coacti sunt implicare se abstrusis quaestionibus, et inter se perpetuis certaminibus committere, parta hactenus nemini victoria. Id autem ideo videtur contigisse, quia plerumque iudicio sensuum nimia fidentes et realitatem rerum ex phaenominis materialiter eoncludentes, primitivam ipsam originem seu generationem accidentium non satis investigarunt, ne a priori, id est a substantia ipsa accidentium varietates exquisiverunt, sed contrario processu ex impressionibus sensibilibus, quae sunt valde complexae, et longo indigent examine analytico antequam probe diiudicari possint, definiverunt naturam accidentium, eaque sic a posteriori quomodocumque definita ad substantiam retulerunt. Haec procedendi ratio multis periculis est exposita, quum non liceat sine multiplici cautela et prosunta physicae cognitione adeo persectam analysim instituere, quae ex phaenomenis ad determinatas reali tates colligendas deducat. Quapropter nos, ne eidem seopulo assidamur, antequam de singulis accidentium generibus loquamur,
304쪽
eorum generationem breviter persequemur, ut a priori aliquid certum de eorum natura eruamus, quo reliqua tractatio velut solido undamento nitatur. Totam autem materiam tribus capitibus complectemur in primo agemus de origine accidentium in secundo de accidentibus primitivis in tertio de accidentibus resultantibus.
DE ORIGINE ACCIDEΝΤΠΙΜ. 3. Aecidentia vel adveniunt substantiae materiali, vel a stantis spirituali, vel naturae ex utraque exsurgenti, qualis est humana. In brutis quoque et in vegetabilibus sunt accidentia, ut patet: sed quia specialem investigationem non exigunt, originem aecidentium in tribus tantum prioribus naturis considerabimus, idque tribus articulis.
De origine aecidentium in substantia materiali. 4. Ut lare intueri possimus originem eorum accidentium, quae ad substantiam materialem pertinent, admittamus, nihil aliud adhue exister in rerum natura, nisi unicum elementum materiae in vacuo. Hoc elementum erit simplex physice et inextensum, constans materia et sorma, scilicet principio activo et prativo, ut alibi exposuimus, essentialiter se mutuo complentibus in unitatem substantiae. Consequenter in hoc elemento materiae habemus tria: 1 quod sit principium actu a pr' ter sormam in materia existentem 2 quod sit principiis passionis, seu receptionis, propter materiam a forma aetuatam 3 quod sit prime tum institudinis propter unitatem suam substantialem snam unitas est principium numeri. Evidens autem est, nullam hucusque haberi accidentalem
305쪽
CAP. I. DE AscIBENTIBus. 291 actionem, aut passionem, aut multitudinem. Nam Melpium activum substantiae materialis non ponit actionem, nisi existat terminus, in quo eadem aeti recipiatur: qui terminus debet esse materia distincta a materia agentis, ut alibi ostensum est. Nulla autem est materia distincta a materia agentis in hypothesi unius tantum clementi existentis. Item aecidentalis passio nequit advenire materiae, nisi per aetionem agentis extrinseci, quum passi huiusmodi sit receptio motionis localis in determinatam directionem unico autem existente elemento, nequit imprimi directio motus, quum directio exigat duo puncta distineta, unum in movente, aliud in moto Tandem actualis multitudo nulla est, ubi habetur sola unitas. 5. Attamen in eodem unico elemento, si attente inspiciamus, alia tria inveniemus Is quod sit m rerum durationis virtualis: 2 quod sit ter is aeterimnis virtualia 3 quod sit priseipium unitatis. Primum eonvenit elemento ratione aetus, per quem constituitur in quandeitate absoluta et intrinae . Secundum ei convenit ratione materiae, qua constituitur in Heatione absolutae inremaeea. Tertium ei convenit ratione materiae et sormae simul, ut exigentium meristere in eodem quamis et habere idem ubi, quibus constituitur intima praesentia et miseriatentia utriusque completa, Messaria, et immutabilis; quod ea constituere unitatem. Haec autem tria, nempe quando absolutum, ubi absolutum, conspiratio in unum absolutum, non sunt accidentia, sed attributa essentialia substantiae et sundamenta accidentium, ut statim declarabimus. Et primo, quum sorma rei materialis nequeat existere in rerum natura, quin actuet materiam, tune primo intelligitur sorma esse aliquid reale, Mndo actuat suam materiam, et tamdiu existere, quamdiu illam actuat. Hoc posito, quum quando accidentale seu relativum si quilibet terminus temporis, seu signum Remitatis, in quo actus accidentalis procedens abaetivitate formae dat alicui materiae esse accidentale, quod est moveri, consequenter quando absolutum, seu ipsius substantiae, erit terminus durationis, seu signum elemitatis, in quo actus V 2
306쪽
subat intialis seu forma dat materiae esse actu, quod est primummae eius simpliciter. Quia vero haec actuatio non est, ut sic, insormali duratione, sed in virtuali tantum, seu in virtualitate aeternitatis divinae nullus enim datur motus inter materiam et
formam, et consequenter nullum ante et post intrinsecum, et nulla formalis successio), ideo quandeitas, in qua eluatur materia per sormam, nunquam est intrinsece et sormaliterfluens secundum se per prius et post, sed manet semper intrinsece eadem, nec capax est acquirendi denominationem fluentis, nisi per aliquid extrinsece productum, et ideo consequenter adactionem accidentalem. Quamdiu ergo non ponitur nisi unicum elementum materiae, nullus fit transitus de potentia ad actum accidentalem, et nullum habetur accidentale et fluens. Ergo quando intrinsecum et absolutum non est accidens, sed
attributum aetu conlitans invariabiliter actuationem invariabilem materiae per formam : quod attributum, prout est in potentia ad varias denominationes relativas extrinsecas, tundat possibilitatem omnis quandeitatis accidentalis ipsius elementi . . . Secundo, quum materia nequeat existere in natura rerum nisi actuata per formam, ut hic supponimus, tibi reeipietur actuatio tibi est materia actuata. Hoc posito, quum ubi accidentale et relativum sit quilibet terminus spatii, seu signum immensitatis, in quo materia recipit actum accidentalem. motivum procedentem ab aliqua sorma, ubi absolutum et intrinsecum
S. Thomas in lib. i. sent diat. 10. a. 2, ait: Tempus est mensura sonis motus, ει nune temporis ea men rari ius mobilis. Unde a Midem ea mobile secundum Maeantiam in tot motu, rariatur tame aemodum esse sim die fur quod Sortesin foro ea acter a arimo is domo, ita NUNC Meeitiam idem Meundum Matantiam in tota me asione temporis, variarum tantum Meundum erae, cilice secundum rationem quam aecepi prioris et posterioris Sisin autem motus est actus ipsius mobilis in quantum mobile est, ita esse ea aestis erissentis, in quandum ena est. Unde quacumque -- mensti tur eas alveuius rei Φε rei eristensi respondes Im ἐνεί- tionis quari mensura unde per NUNC rei menauratur psum existens, missmensura ea invum, et per NUNC Et statis mensuratur illud ens, cuius esse mensura ad stas. Unde seu se habe quin e actus ad id euia ea aestia, a se hahe quintae duratio ad suum NUNC.
307쪽
substantis elementari erit terminus spatii seu signum immensitatis, in quo materia recipit actum substantialem, a quo primo habet esse. Quia vero hae receptio actus entitativi non fit in aliqua extensione sormali intrinseca nam elementum materiae est omnino inextensum nec extrinseca nam supponimus nondum existere alia substantias materiales sed in virtuali tantum, seu in virtualitate immensitatis divinae, ideo ubicatio elementi illius materialia nullum habet supra aut infra, nullum i tu aut foris, nullum his vel imis intrinsecum aut extrinaeeum, sed eat omnino absoluta, et libera ab his denominationibus relativis. Quamdiu ergo non ponitur nisi unicum elementum materiae, nullum habetur hie et ibi; et consequenter nulla formalia extensio inter terminos distinctos, et nullum M acidentale, quod sit terminus alicuius motus. Ergo uti intrinsecum et absolutum non est aecidens, ae attributum actu comitana invariabiliter materiam actuatam a sorma et quatenus eo inpotentia ad varias denominationes relativas extrinsecas dicit possibilitatem omnium ubicationum accidentalium ipsius elementi.
7. Tertio, quum in elemento materiali forma communicet
esse materiae, et consequenter suum quando absolutum, et
materia compleat formam in esse potentiae activae, et eam terminet in suo visi absoluto, facile est concludere, idem ubi et idem quando convenire utrique intrinsece et absolute, saltem materialiter, licet non sormaliter. am ubi non convenit formae ut est actus, et quando non convenit materiae ut est potentia, sed utrumque convenit utrique ut sunt una subatantia, seu unus actus materialis. Quia ergo materia et forma habent dein q-ndo, coexistunt simul, et quidem unica existentia quae eat alarma in materia ; et quia habent idem ubi sibi nexistunt, et quidem in unico ubi quod signatur per materiam; quare sorma et materia habent necessitatem mutuam mi aetatendi invariabiliter, quum nequeatissae materia nisi in quando suae Armae, et nequeat esse talis forma nisi in ubi suae materiae. Haec ergo necessitas coinexistendi efficit ut materia et Arma necessario
308쪽
conspirent in unitatem substantiae. Ergo eo piratio hae ad eoinexistendum non est accidens, ae attributum essentiale elementi materialis, et principium formale unitatis substantialis in ipso. Et quatenus haec eonspiratio ad constituendum unumen substantiale absolutum est constitutiva principii activi ad extra et passivi ab extra, dicit possibilitatem unitatis accidentalis et relativae eum aliis entibus substantialibus secundum rationes quandeitatis et ubicationis. Quia vero unitas aceidentalia supponit distinetionem substantialem, vittitudo substantiarum in tali unitate habebit se per modum materiae, et cm iratis
earum in unum secundum rationes praedictas per modum sormae. 8. Itaque in unico elemento materiae habem ore terminoa tribus terminationibus propriis terminatos, nempe 1'. Formam, ut dantem esse materiae, euius terminatio activa est quando absolutum et intrinsecum. 2'. Materiam ut actuatam a forma, cuius terminatio passiva est tibi absolutum et intringecum. 3'. Unitatem mistantialam ex utraque resultantem, uiua
propria terminatio est conspiratio ad coinexistendum in eodem quando et tibi absolutis. Apparet autem, semper idem realiter dici, sive dicas fomamae, dantem esse materiae, sive dicas materiam actuatam fmmma, sive dicas unitatem substantiae eae utraque residiarnsem semper
enim realiter designatur sub divoesis nominibus relativis idemens absolutum. Tres illi termini, quibus iure nominatur idem elementum, et tres terminationes illis respective propriae, repra sentant eo modo quo possunt, quamdam pulcherrimam imaginem Trinitatis et Unitatis divinae termini ersonas imitando, terminationes vero imitando ersonalitates. Quod non modo non est absurdum, sed etiam valde Onsonum Theologicae doctrinae, secundum quam ereatio est operatio totius Trinitatis, et quidem terminata ad terminos imitativos ipsius Creatoris et idearum archetyparum, quibus Deus videt omne possibiles suae realitatis imitatumes De qua re aliquid alibi iam notavimus. s. unc videamus, quomodo in praedicto elemento materiae
309쪽
CAP. . DE ACCIDENTIBUs. 295ineipiant esse accidentia. Ponatur existere aeeundum elementum
materiae immediate via aetiva unius aget in materiam alterina; resultabit rem et actis et passis aecidentalia tam in uno, quam in altero; quum vis materialis sit intrinsem determinata ad agendum sub hac sola onditione, quod existat terminus dia tinctus, in quo actio eripi possit. Ergo, posito secundo elemento, impo ibile est, vim motivam quae erat in aetu primo, non transire immediate ad actum ecundum, qui dieitur aetio. Passione vero, quae in utroque reeipiuntur, non sunt nisi determinationes utriusque materiae ad mutationem ubicativam res tivam, quae dicitur motus localis continuus, et ex qua resultat etiam continua mutatio intensitatis in mutuis actionibus, iuxta legem, quam exposuimus et probavimus intractatu de inbstantia
Insuper instenti a duabus actionibus, existet relatio unius ad alteram quae est aequalitatis vel inaequalitatis secundum intensitatem, et similitudinis vel dissimilitudinis secundum speciem virtutis similitudinis videlicet, si ambae sint attractivae, vel ambae reputiivae, dissimilitudinis si una ait repulsiva, attractiva
alia. Item a passio passioni comparetur, deprehendetur relatio virtualium vel istum, quae ex illis passionibus Onsequuntur, tum secundum intensitatem, tum secundum directionem. Praeterea, simplieiter existentibus duobus distinetis elementis, existent duo ubi intrinseca et absoluta, quorum mutua pote tialitas extrinseca ad motum eonstituit relationem distantia : et ipsa tiari duorum elementorum, ut ad invicem relata, et terminantia distantiam, fiunt relativa, et, ut tint in tali distantiae relatione, sunt accidentalia, quum relatio illa sit ontingens et mutabilis per motum. Habebitur itaque statim et tibi aecidentale, et relatio extrimaee ubicativa fundata in possibilitate motus intre terminos distantiae. Item, existentibus duobus elementis, necessario habebitur motus localis, et consequenter habebitur iam quando accidentale et relativum, quod est terminatio actionis motivae ad materiam in qua reeipitur motus et dieitur momentum temporis,
310쪽
sicut actio motiva ut recepta dicitur momentum motus), et terminus durationis in qua fit motus Existentibus autem duabus actionibus mutuis in diversa distautia agentium, statim habetur relatio inter quando et quando, quae constituit successionem secundum prius et post quum illae duae actiones ob diversam distantiam eui respondent nequeant coexistere Successio enim est ex 8tentia eorum, me a Meludunt, ut notavimus alibi cum Balmes. 10. Si vero attendamus unitatem, quae est in quolibet elemento, positis duobus aut pluribus elementis in suis ubi et quando absolutis et intrinseris, fit actu multitudo habentium ibi accidentale et relativum et quando accidentale relativum, ut supra diximus: in qua multitudine quando accidentale est commune nam supponuntur simultane existere et sub hoc respectu coniungit multitudinem coniunctione temporis sed eorum ubi accidentale, quod est diversum distinguit unum elementum ab alio Habetur ergo coniunctis distinetorum, quae essicit multitudinem atque hine exsurgit quantitas numerica, quae est multitudo comparata ad unum. Sed duo hic sunt notanda 1 quod coniunctio, quae
fit per quando est pura relatio extrinseca; nam singula elementa habent quandeitates numero distinctas, quum habeant et actum essendi distinctum, et actiones accidentales ad invicem saltem numero distinctas quare non dicuntur habere quando commune, nisi quia unum non excludit alterum, id est ratio, coexistentiae simultaneae, quae est relatio extrinseca. Et ideo coniunctio distinctorum per quando commune non facit quantitatem illam numericam intrinsece coniunctam, sed mediantibus relationibus extrinsecis 2'. Consequenter quantitas discreta hoc modo considerata non dicit actualem compositionem plurium in unum
per aliquam sormam unificantem, sed dicit aliqua unificabilia, seu multitudinem simpliciter et materialiter existentem, et inpotentia ad efiiciendum unum compositum. Nexus autem realia coniungens hanc multitudinem in unum, . gr. in unam mole-culam aquae, est determinatio unius systematis unicam legem motuum continentis orta ex conspiratione accidentali principiorum activorum et passivorum in ipsa multitudine existentium,