장음표시 사용
331쪽
sub eo respectu, sub quo dicit esse in se simpliciter, sed etiam sub hoc alio respectu, sub quo dicit talem esse epe re actualitas in primo sensu pertinet ad substantram ut sic in secundo sensu pertinet ad substantiam ut distinguibilem ab aliis propter diver-ma proprietates ementiales unde dicitur quod forma dat non solum esse sed et distingui. Ad probationem consequentis dico, quod sorma substantialis respicit operationem ut actum auum immediatum quantum pendet eae parte ventis sed hypothetice, id est positis conditionibus extrinsecis ex parte patientis; et ideo illud accidentale, quod prae- requiritur ad hoc, ut virtus sormae de potentia reducatur in actum, non est aliquod accidens complena substantiam in me activae, sed aliquid extrinsecum illi, ut supra dictum est; unde fit ut non positis conditionibus illis, actus non poneretur, etiamsi
sorma substantialis esset determinata de se ad talem actum, ut accidit in omnibus causis necessariis, non exclusa humana voluntate ut actuum spontaneorum ae materialiter sumptorum etiacitiva nam quoad actus sormaliter liberos, ut vidimus suo loco,
non est opus nova actione positiva, quum s malis liberta actus consistat in non Messitate quiescendi in actu naturali.
Instabis eum Goudinio. Operari est quaedam extensis ipsius esse ergo ut principium essendi, scilicet forma substantialis, respiciat operationem, indiget extendi et compleri per aliquam
adventitiam persectionem, quae vocatur facultas operativa. Respondeo cone ant et nvo Ona quia fit transitus ab παιπά, quod est aliquid actu, ad respirere operationem, quod est connotatio potentialis. Vel ergo deberet imi in antecedente quod respicere Operationem ea quaedam eriensis priua esse et tunc negaretur antecedens vel deberet poni in consequente quod principium essendi, ut operetur, indiget compleri; et tunc esset verum, quia esse et actu operari non sunt idem, et operari est addere aliquid consequens esse. Non tamen ponitur per ipsam actualem operationem aliquod accidens in ipso agente, quum actio non recipiatur in agente ut sic, quemadmodum saepe diximus, et adhuc explicabimus.
332쪽
29. -- 3'. Qiua sunt unita in Deo per te excellentiam et illimitationem ipsius debent distingui in creaturis aedi-eipium proximum operandi et emendi unitur in Deo propter excellentiam et illimitationem eius ergo debet distingui in
ereaturia. Respondeo eone M. et My. min. Nam ratio propter quam
principium emendi et principium proximum operandi realiter sunt quid unum in Deo non est excellentia et illimitatio Dei, sed est quia omne quod est in se actu substantiali potest adhuc
terminare actum contingenter extra ae de natura enim actus
substantialis est dare esse termino suo substantiali, qui sibi est absolute necessarius unde etiam in Deo Pater, qui habet rati nem principii, communica esse Verbo, ut termino, cum summa necessitate), et, si existant extra substantiam ipsam termini alii secundum quid receptivi eiusdem actus, posse dare illis terminis esse accidentale, seu secundum quid. Ex infinitate Dei sequitur quod esse et operari in Deo sunt idem, quod virtus operativa ait infinita, quod non indigeat terminis existentibus ad quo terminetur: quod autem principium essendi et principium proximum operandi realiter sint idem, hoc nullam exigit infinitam persectionem. Tamen rectius dicitur quod eas et prinespium perandi sunt idem. Ratio est quia principium essendi, seu actus aut sorma substantialis, significat actum primum; et nullus actu primus est virtus agendi; quia haec est aliquid in ordine physico, dum actus primus ut primus nequit existere. Quum enim dicitur quod forma est id quo veris sit, non intelligitur quod forma sit principium quod hoc enim est ipsum agens sed quod ait 49-eipium quo. Unde forma est principium actionis prout est in
actu secundo constituens substantiam agentis et sic non est
amplius consideranda ut principium essendi, quod competit illi
ut est actus primus, sed ut eum suo termino constituit aliquodena quod dicitur agens. Sic in elemento materiae sorma non est principium proximum operationis si consideretur in actu primo ut est principium essendi, quia ut sic non existit, sed si con-
333쪽
CAP. II. DE AccinENTIBus. 3 9 sideretur in aes seeundo ut onstituens cum materia e- elementi. Virtus enim motiva illius eontinetur quoad intensitatem in sorma, aed non sumit ei intensitas huiusmodi, et requiritur insuper directis, quae est a materia. Unde evidenter aequitur virtutem activam esse ipsius substantiae, et non sormae ut sic.
Ne hoc est mirum, quum idem Meldat etiam in intellectu et voluntate, ut alibi vidimus. Immo in ipsis Dei operibus ad extra Pater, qui est prineipium Trinitatis, non ereat mundum ut
prima persona, et ut communieat esse Filio, sed tota Τrinitas, id est Deus adaequale sumptus aecundum suum esse absolutum, ut docent theologi. Direa Esse operativum est posterius quam esse substantiale; ergo est diversum ab ipso. Prius est enim subsistere per se,
quam respicere aliud. Respondeo dist. ant esse operativum actu, id est operantem, est posterius saltem natura e e. ant. esse operativum in potentia
proxima n. ant. Ad probationem dies ant prius est in ordine logico cons. ant. prius est in ordine reali subdist si agatur de respectu virtuali et aptitudinali, an t. si agatur de respectu sor- mali et actuali e ant et n. Virtus activa respicit terminum quemlibet capacem recipiendi eius actum, sive hic terminus obstat, sive sit tantum possibilis differentia tota est in hoc, quod si terminus sit tantum possibilis, relatio, qua virtus ad illum refertur, si tantum virtualis, si vero terminus existat, relatio sit Amalis. In primo casu sundamentum relationis est possibilitas, quam virtus de se habet, terminationis actualis ad terminum in secundo casu est ipsa actualis terminatio, seu actio. Quia ergo potest existere virtus activa, quin actu sit terminus hic vel ille in quo
actu recipiatur, esse operativum actu est posterius quam esse substantiale sed statim ac ponitur esse substantiale ponitur respectus tristiariis ad omnes terminos quos potest agendo attingere.
M. Misis 4'. Oportet, proprium effectum proportionari propriae causae; sed effectus proprius formae substantialis est esse substantiale, effectus vero proprius potentiae operativae est operari; ergo in illis solum substantia erit potentia operativa, in quibus
334쪽
esse et operari sunt unum et idem in creaturis vero, in quibus operatio est accidens, potentia etiam operativa erit accidens. Respondeo diat M. si sermo sit de causis eiusdem generis,
v. gr. sormalibus ad invicem comparatia cum suis effectibus me. M., si comparentur causae diversi generis, v. gr. una sormalis, alia siclena cum suis effectibus es. M. Dist. min. effectus proprius formae est esse substantiale, effectus vero proprius potentiae operativae est operari, et haec duo sunt comparabilia sub eodem genere causae n. min. et haec duo nequeunt comparari, quia diversi generis e. min. et nego eo . osita illa propositione maiore, argumentum recte procederet, si subiungeretur minor
huiusmodi Atqui e metua pro rivia D me substantialis est esse substantiale, et metus proprius forma accidentalia est eas acridentale; et tune concluderetur Eryo forma aetionis aeridentalis est accidens, non vilatantia. Et haec conclusio esset optima; videbimus enim, in actione accidentali haberi aliquid per modum actus et aliquid per modum potentiae quum autem actus det esse, et esse in casu ait accidentale, ille actus erit proculdubio accidentalis. Sed Goudinius transit a causa Armati ad causam incientem cum manifesto paralogismo, et sic nihil potest comeludi ex eius argumento. Et hic iuvabit pauca addere circa rationem distinctionis actuas stantialis ab accidentali, ut melius intelligantur omnia quae dicta sunt. Tota igitur ratio distinctionis petitur ex hoc, quod, quum in creaturis omnibus actus coniungatur potentiae, actus primus nequit naturaliter esse nisi terminatus ad aliquem terminum potentialem, cui det esse realem potentiam passivam: posita autem hac terminatione ens non indiget aliquo alio adessendum, et sic dicitur primo constitutum in esse physico a stantiali. Contra, quod est sic constitutum ut non inrigeat aliquo alio ad essendum, si ulterius actuetur in sua reali potentia passiva, actuabitur sine ulla exigentia talis actuationis advenientis; et actuatio eiusmodi, quae potest in eo esse vel non erae salva substantia entis, dicetur illi contingens et accidentalis. Dedueitur hinc evidenter, quod differentia inter actum substan-
335쪽
tialem et accidentalem non est desumenda ex diverso ormali principio, sed ex diversa exigentia et receptivitate termini, ad quem idem principium terminatur. Si enim terminatur ad puram potentiam essendi primo, dat primum esse, quod est esse substantiale et ideo dicitur forma substantialis si vero terminatur deinde ad potentiam realiter existentem sub quadam sorma substantiali. dabit illi aliquod secundum esse, quo non indiget, ut dictum est, ideoque accidentale. Atque hinc patet
quomodo actio sit accidentalis, licet procedat a forma substantiali Est autem accidentalis non solum ex parte patientis, ut evidens est ex dictis, sed etiam ex parte agentis; quia sicut patiens non indiget illam actionem recipere, sed potest ea carere salva sua substantia, ita agens non indiget aliquo termino in quem agat, sed potest eo carere salva sua substantia sed licet possit carere actione,non potest carere determinatione ad agendum iuxta naturam specificam, quam habet a forma. Quapropter determinati haec, seu virtus activa est ei essentialis, licet actio
eius sit accidentalis. Atque haec explicatio a primis principiis deducta mihi videtur omnes dissicultates in ipsa radice perimere. 31 obsietes 5'. er id substantia producit effectum, per quod
est praesens effectui non enim datur actio in distans. Atquia stantia saepe non est pretesens effectui, sed solum per sua accidentia nam arbor producit arborem, cui solum praeaena est per virtutem relictam in semine ignis producit calorem ubi non est per suam substantiam, etc. Ergo producit effectum per sua accidentia. Respondeo primo, subsumendo contra obiicientem qui est semper Goudinius) atqui accideritia sunt in ipsa tantum m stantia rem quo substantia non poteat peoenire per rimam, eo non potest pereenire per sua accidentia. Et haec responsio totam obiectionem pessumdat. Respondeo secundo dist. M. per quod est praesens effectui secundum virtutem cono M. per quod est praesens effectui secundum ubi nes. Μ. Et ratio responsionis late exposita est intractatu de substantia corpore n. 36 1, et n. 60, 61, ubi
336쪽
agitur etiam de actione in distans Hie addam, salsum esse quod rebor producit arborem per virtutem relistam in semine, quia arbor producit semen, sed semen ipsum producit arborem per
virtutem suam, non arboris; et praeterea virtus semini nec est accidens arboris, nec accidens seminis in quantum est virtus aetis simpliciter, sed in quantum multae vires activae substantiales sunt in semine sic mordinatae coordinatione non necessaria
singulis partibus quibus constat unde coordinatio illa perire potest, licet virtus activa substantialis ingulorum elementorum maneat, ut videbimus infra agendo de qualitate hic enim agimus de actione simplici prout procedit a substantia primitiva,
Diem Virtus supra substantiam radicatur, ut inquit Dionysius de cael hier. e. II), quia est quid medium inter substantiam et operationem. Ergo virtus activa non est ipsa substantia. Respondeo eon dendo textum Dionysii et eius sensum sed primo retorqueo sequelam. Si enim GOudinius ex eo quod virtus sit media inter substantiam et accidens, deducere potest quod virtus non eat gubstantia, eodem iure ego quoque deducam
quod virtua non est accidens; siquidem medium non est alterutrum de extremis. Secundo diti cons. Virtus activa non est ipsa substantia ni in se substantialiter actu sistens cone. OM., non est ipsa substantia ut potentialiter se habet ad terminum a se distinctum n es . Dionysius vero rectissime loquitur, quia virtus substantialis formaliter sumpta revera est inter actum substantialem et actum accidentalem illum enim ratione subsequitur, hunc natura et tempore praecedit; et tamen quia ipsa non est sormaliter aetus aliquis accidentalis, nequit esse accidens subsequens substantiam; sed, quia est potentia ad actum accidentalem debet contineri in actu nobiliori, id est in actu substantiali. Sed virtus eadem materialiter sumpta est ipse actus substantialis, et dicitur virtus potius quam actu' quia non accipitur absolute prout est actus substantialiter completus, sed relative prout est ulterius complebilis, ut saepe iam declaravimus. Superesset argumentum S. Thomae p. I. q. 54. a. 3. quo
337쪽
etiam utitur Goudinius. Sed illud iam late solvimus in tractatu de substantia spirituali n. 32 et seqq. quem vide .
32. Quaeritur tertio, turum actio sit mutatio intrinseca agmtia. Respondeo, agens in quantum agens numquam mutari intrinsece per suam actionem. Nam si intrinsece mutaretur, vel ideo
mutaretur quia de actu primo transit ad secundum, vel ideo quia aliquid in se reciperet per istum transitum. Atqui neutrum. Erm. Maior patet quia sola mutatio quae comitari potest actionem vel consequi actionem est de non agente fieri agentem, vel aliquid inde resultans. Prob. min. Transitus ab actu primo ad secundum in tantum dieeret mutationem intrinsecam agenti, in quantum vi huius transitus aliquid quod erat tantum potentialiter in ipso agente fieret actualiter in agente. Sed nihil huiusmodi fit; nam quod actuatur ea ipsa et sola actio; et actio, licet denominetur ab agente, non tamen in agente, sed in pam recipitur, et quidem non seeundum quod diei aetionem, sed ut diei passionem, quemininodum explicabitur inta. Unde sequitur secundo, agens ut agens nihil in aerecipere per suum transitum ad actum secundum.
Quod ut larius appareat, consideremus otionem elementi materialia. Quum elementum eiusmodi sit virtus naturaliter determinata ad producendum motum loealem, ut habeatur actio motus productiva requiritur et sussicit, ut existat terminus
mobilis ab agente distinctus eo ipso enim, quod est mobilis, est in potentia indifferenti ad recipiendum actum virtutis
motivae tune autem agens, quod prius non existente videlicet termino receptis actus motivi considerabatur in actu primo admovendum, fiet in actu seeundo per hoc solum, quod eius deter
Ratio priscipua propter quam Gotainius mordicus tenet, causam creatam indigero virtute accidentali, qua proxime compleatur eius Vis activa, vitatur haec osso, ut alicubi insinuat, quod in contraria sententia nullus esse potest usus praedeterminationis physicae, quam ipso omnibus modisinori conatur ut necessariam. Videbimus autem in tractatu de actionsistin mundo, quam magnim commodum asserat nostra sententia ad Oxplicandum concursum Dei ad actiones creaturarum in uno ex iis inconvenientibus, quos timet indinius.
338쪽
minatio ad movendum inveniat potentiam receptivam, ad quam terminetur hoc enim ea causare motum in patiente, neu habere actionem movendi. Evidens autem est, quod terminari ad potentiam receptivam alterius nullam de se dicit mutationem intrinsecam absolutam in agente; nam terminatio ad aliud est actuatio rei extrinsecae, et terminatio ad extrinseeum sindat tantum denominationem relativam. Ergo elementum nullo modo mutari potest intrinsece per suam propriam actionem. Et hoc de actione transeunte. me actu immanente loquemur inham. 39. 33. Obiissea. otentia activa non transit ab actu primo ad secundum nisi determinetur ad actum secundum. Sed determinari ad actum secundum est mutari intrinsece Ergo. Respondeo dist. M. nisi determinetur recipiendo in se aliquid My. M. nisi determinetur, id est nisi eius virtus inveniat terminum in quo actuetur cone M. et dist. min. est mutari intrinsece, si quid recipiatur eone min. si nihil recipiatur in potentia activa, sed tantum in termino n. min. et n. eo . Potentia activa nullo modo indiget determinari quoad se ad aetum secundum, quum, eo ipso quod est activa, sit et determinata ex parte sua ad agendum in actu secundo. Sic quid aliud est . r. forma materialis in elemento, nisi actus intrinsece et ex natura sua
determinatus ad movendum localiter alia a se Nihil enim aliud concipi potest in sorma elementi, et si haec determinatio tollatur, nihil reliqui est, quod accipi possit pro virtute activa: virtus enim activa, licet possit concipi in statu otii propter
desectum termini in quo exerceatur, non potest concipi in statu otii ex parte sui, quum hoc repugnet ipsi conceptui virtutis aetivae, quae est actus primus. raesertim quod, si supponatur virtus activa indigere aliqua determinatione ab obiecto seu termino, vel aliunde, nullo modo poterit determinatio haec explicari. am actio determinans non est receptibilis nisi in aliqua potentia passiva, ut patet atqui potentia activa non est potentia passiva, ut etiam patet ergo Virtus activa non est in se dete minabilis. Determinatio igitur ad agendum in actu secundo non est aliquid superveniens potentiae activae, sed est proprietas
339쪽
essentialis substantiae ipsius agentis, in quantum actus essendi primo terminatus ad terminum intrinsecum substantialem dicit vim secundo terminativam sui ad terminos extrinseco sibi proportionatos, seu receptivos sui, sub hac sola conditione, quod simpliciter sint intra sphaeram suae activitatis. Unde etiam maior syllogismi obiecti posset absolute negari. Dices. Omne agens agendo repatitur ergo agens ut agens
Respondeo, axioma illud, si sumatur de agente ut agente esse salsum est autem verum a sumatur de agente materialiter spectato, ut diximus agendo de intellectu et de voluntate et idem accidit in substantia materiali, ut alibi etiam explicatum suit. Superest hic notandum, quod non est necesse ut agens tantum repatiatur quantum agit. Quum enim repassio in agente non sit effectus actionis ipsius, sed alterius actionis ab extra assicientis passivitatem agentis, debet passio proportionari
intensitati actionis exteriise non intensitati actionis qua agit ille qui repatitur. 34. Ex praedictis concludendum est 1' actionem definiri posse
sive transitum potentia aetivae de actu primo ad secundum, sive terminationem eius Matmitialis ad terminum sibi contingentem, sive simpliciter terminationem eontingentem actus substantialis, sive etiam, ut loquitur'. Thomas 2 de potent. a. 1), communieationem illius, per quod agens est in actu sed haec ultima convenit actioni solum transeunti 2 actionem esse id per quod agens ut agens ad patientem resertur 3' consequenter, actionem esse sundamentum relationis inter agentem ut agentem et patientem ut patientem; nam dat duobus entibus absolutis habere formalem denominationem agentis et patientis, per quam ea absoluta trahuntur ad statum relativum de qua re plura infra. Hic superesset quaerendum quomodo actiones specie disserant, utrum ratione potentiae activae, an ratione termini, an potius ratione utriusque. Sed brevitatis causa omittam hanc quaestionem, pro qua vide Suare metaph. disput. xlviii. seel. 3, ubi ostendit actiones a termino specificari. ad eamdem sem
340쪽
326 DE AccIDENTIBUs. CAP. II. tentiam confirmandam conser quae dicimus infra n. 38, et quaed uimus in tractatu de primis pri ipsis n. 20, 30 de differentia
speeifica substantiae materialis quum enim aetus accidentales imitentur actus substantiales, similes quoque habent rationes distinetionis specifieae.
35. Quaeritur hic primo, quid sit passio.
Respondeo, passionem recte definiri transitum potentire passivae in us esse naturali eo titutae de aetu primo ad Meundum vel simplicius diei posse quod panis eat aestiatio potentiae prasi P. Nam passio est id, propter quod potentia quaelibet passiva den minatur denominatione intrinseca accidentaliter patiens atqui denominatur accidentaliter patiens per transitum ab actu primo ad secundum, quum per actum primum non denominetur patiem, sed paraiva, seu parata ad patiendum ergo Additur vero in suo erae naturali eo titutae ad excludendum actum constitutivum potentiae passivae, quo videlicet haec potentia esti natura rerum, ut advertimus etiam supra n. 25 agendo de
Diem Passio est actus secundus potentiae passivae non ergo est transitus ipse de actu primo ad secundum. Respondeo dist. M. assio in acto esse . ant. passio in fieri n. ant. proprie autem loquendo, simpliciter negatur positio. Nam proprie loquendo pati est recipere actionem, non esse sub actione recepta et sic quando quis scribit, charta tunc patitur quando recipit scripturam iacta autem scriptione, non dieitur amplius aliquid pati a calamo vel a manu, vel ab atramento Passio vero prout est in iacto esse, accipitur ut qualitas, et sic est in alio praedicaminio. Instabis Passio in fieri est quidam motus. Sed motus non ponitur in praedicamento, quia semper est in fieri, et numquam