장음표시 사용
361쪽
CAP. III. DE ACCIDENTIBUs. 347
vero filii ad patrem, seu filiatio, undatur in generatione ipsa, prout dicit gigni. In tertio genere nihil est adnotandum, nisi quod quae conveniunt in qualitate dicuntur similia, quae non conveniunt, dissimilia. Videtur tamen dissimilitudo esse simplex negatio relationis similitudinis dissimilia enim non habent commune fundamentum per quod dicantur dissimilia, sed habent
negationem fundamenti communis a quo similia dicantur. In quarto genere, quum quantita sit aliqua mensura mensurabilis,ubcesse est ut relationes sundatae in quantitate hinc connotent mensurabile, hine eius mensuram. De duobus autem quantia accipi potest pro subiecto tam mensura quam mensurabile in uno casu habebitur ratio mensurae ad mensurabile, in alio ratio mensurabilis ad mensuram. Quum autem quae sic eomparantur
possint esse aequalia vel inaequalia, relatio quantitate fundata erit inqualitatis vel inaequalitatis, inaequalitas vero ipsa vel dicet
maioritarem vel minoritatem unius prae altem.
Advertendum insuper, quod aliqui ponunt identitatem et
distinctionem substantialem numeriem sub genere convenientiae et disconvenientiae, sub quo etiam ponunt relationes fundatas inquantitate; et dicunt, ea quae habent convenientiam in quantitate, vocari aequalia, quae secus, inaequalia Go inius dicit: Petrus et Paullus, quia conueniunt in natura hum a Mibent relationem identitatis; sed hoc non est rectum : si enim accipitur natura humana in universali, relatio identitatis undabitur in conceptu, non in re, et sic non erit praedicamentalis si vero natura humana accipiatur ut individua natura individua, quae est inietro, non est identica cum natura individua, quae est in Paullo sunt enim omnino distinctae. Quare Petrus et Paullus habebunt similitudinem, non identitatem et relatio similitudinislandatur non in substantia ut sic, sed in natura, ut est essentialiter tale principium actionum et passionum. Relatio autem quantitatis inconvenienter ponitur sub convenientia et disconvenientia, quum evidenter proprius eius locus sit sub mensura et mensurabili 1 quia secus sub mensura et mensurabili nihil manebit 2 quia etiamsi quantitates quaedam conveniant et
362쪽
quaedam diseonveniant, huius rei causa nulla alia erit, nisi quia conveniunt in memina vel disconveniunt 3 quia duo quae conveniunt quantitate possunt disconvenire qualitate et vice versa, ut v gr. sphaera et cubus aequalis capacitatis; et sic oportet convenientiam in quantitate, seu aequalitatem, separare a convenientia in qualitate, ne confusione nominum confundantur
Ne valet dioere, quod sub mensura et mensurabili collocari
debet relatio, qua scientia respicit suum obiectum ut mensuram suae persectionis, qua exemplatum respicit suum exemplar, et generatim omne specificatum respicit suum specificativum. Nam hae relationes sunt transcendentales, non praedicamentales. Nec
valet dicere, quod si mensura et mensurabile accipiantur de quantitate, inutiliter ponetur aliud genus, qui dicitur unitas et
numerus. Nam unita et numerus non respiciunt magis et
minus, sed identitatem et distinctionem quum substantia ut sic non possit esse landamentum relationis in specie quantitatis. 52. Secundo, quod attinet ad quatuor genera relationum extrinsecarum, notari potest, quod primum genus fundatum in causa communi dicit relationem duorum effectuum, in quantum
sunt effectus eiusdem causae, seu in quantum per eam causam
connectuntur. Sic inter filios eiusdem patris datur relatio extrinseca fraternitatis; non enim alter ad alterum resertur tam diate per aliquod idem utrique intrinsecum, quum filiatio quae est utrique intrinseca non sufficiat ut sic ad relationem ratemitatis secus sufficeret esse filium ad hoc ut quis sit frater sed per illud fiunt fratres, per quod eorum respectivae filiationes sunt ab eodem patres unde formalis ratio fratemitatis est in unitate patris hoc autem fundamentum est extrinsecum fratribus mat rialiter consideratis. In secundo genere, ex comparatione duarum ubicationum secundum quod existunt in eadem immensitate spatii, oritur relati extrinseca, quae est vel distantiae vel coincidentiae. Est autem extrinseca, quia undamentum per quod unum ubi ad aliud refertur, non est in ipsis ubi, quae evidenter nullum continent spatium, quum sint inextensa quare landa-
363쪽
CAP. III. DE ACCIDENTIBUs. 349
mentum relationum ubicativarum debet esse illud absolutum, in quo continetur tota ratio omnium possibilium ubicationum: hoc autem est virtualitas immensitatis divinae, ut alibi ostensum est. Similiter in tertio genere, comparatis duobus quando secundum quod existunt in eadem duratione absoluta, oritur relatio extrinseca, quae dicit vel simulta itatem durationis
succesRivae, vel durationem secundum prius et post est autem extrinseca, quia omne quando accidentale est indivisibile, et non continet durationem, sed est durationis terminus. Quod attinet ad quartum genus, si situs cum ritu comparetur, portebit ad eorum relationem habere terminum quemdam extra duo situs ipsos, ut per hunc tamquam per unicum fundamentum unitas
relationis exsurgat. Sic datis duobus punctis in spatio, ut punctum dici possit ad orientem puncti , vel ad dextram puncti , vel infra punctum B, etc., quod est habere situs
relative diversos, necesse est ea puncta resere ad locum unde sol oritur, vel ad dextram aspicientia, vel ad centrum terrae, etc.
Istud autem, quod accipitur ut undamentum ad eos situs comparandos, est evidenter aliquid ipsis duobus sitibus extrin
53. Quaeritur quinto, quomodo relatione distinguamis specie. Respondeo, distingui specie relationes, prout specie distinguuntur undamenta formaliter sumpta, id est in ratione fundandi Et patet quia entita relationis est entitas fundamenti
Cupio lectorem non mirari, si non sequor alios auctores in notionestiua quum enim diversi diversa sentiant v Suare instaph disp. lii.)st vix possint dicors per quid si distinguatur, vidi non pomo in ipsorum sententiis suffcienter omnia explicari. Situm puto differre ab ius hoc, quod ubi sit terminus distantiae simplieiter, situs vero sit terminus distantiae tu talem directionem Mibentis ex quo fit ut ad tibi accidontalo sussiciat habere duo olementa materiae, ut alibi diximus adsitum Vero requiratur aliquid tertium, ex quo accipiatur accidontalis directio, quae iuxta me est formalit , secundum quam situs excedit ubicationem. Unde etiam puto, aram et infra ad Orientem, ad occidentem etc. proprie pertinere ad suum, sicut longe et prope pertinent ad tibi. Quae
sinciat brevissimo monuisam res enim non est tanti, ut specialem disputationem merentur.
364쪽
formaliter sumpta, ut supra dictum est. Et sic videntur differre specie non solum cauaesita et dependentia, patemitas et filiatio, minoritas et maioritas, aequalitas et inaequalitas etα, in quibus sundamentum materialiter et absolute idem est, sed divergo modo sundans; sed etiam sortasse aliae multae relationes, quarum sundamentum, quia est in diversa specie absolute, non potest habere eamdem rationem undandi licet relatio nomen unum retineat sic similitudo patris ad filium, et statuae ad hominem, videntur esse similitudine quodammodo diversae speciei item aequalitas in statura, aequalitas in aetate, aequalitas in scientia;
licet ortasse melius diei possit quod non disserunt in specie
relationis, sed tantum in connotatione materiae, sicut differrent V. gr. sphaera ex lapide, sphaera ex auro sphaera ex ebore ratio enim aphaerae aequaliter servatur sub omni materia. Dieea. Relatio essentialiter est respectus ortus a sindamento ad terminum ergo ab utroque desumit speciem a fundamento ut a causa, a termino ut ab eo quod connotatur. Ita Goudinius. Responde cono ant dist. cons desumit speciem a terminomaterialiter sumpto n. cons. a termino sormaliter sumpto, ut connotatur in fundamento cone cons. Ratio distinctionis est,
quia id quo terminus constituitur relativus non est entitas distincta realiter ab entitate fundamenti formaliter spectati infundamento igitur sic spectato includitur tota ratio relativa, secundum quam attingitur terminus. Sic dicere sormam est
connotare materiam, dicere passionem est connotare actionem
etc. Sequitur, relationem habere speciem etiam a termino ut connotatur in fundamento quare dicendo undamentum ut fundamentum, dicimus totum quod requiritur ad esse et speciem relationis. 54. Quaeritur sexto, unde desumatur distineti numerica relationum.
Respondeo, desumi ex distinctione numerica sundamentorum; nam entitas relationis est entitas sui sundamenti; si ergo undamenta numero distinguuntur, relationes numero distinguuntur. Fundamenta vero numero distinguuntur, quando esse absolutum
365쪽
CAP. III. DE ACCIDENTI Bus. 351
unius non est esse absolutum alterius sormalitas enim non erit numero eadem, si numero distincta sint ea, quorum ea sormalitas rites tamen idem numero ens absolutum duas formalitates habere relationum fundativas, ut quum una explosione venator occidit hominem et leporem; quia esse absolutum explosionis duos numero distinctos terminos respicit, et utrique
dat esse relativum A sortiori pater qui habet duos filios habet
duas numero paternitates, quum duo sint eius actus generativi. Diem eum Goudinis. Accidens desumit suam unitatem numericam a subiecto sed relatio est accidens ergo a subiecto, et non a sundament accipit unitatem numericam. Respondeo dist. M. accidens, quod habet esse in subireto trans. M. quod habet esse ad tantum n M. et contrad. min. n. cons. Ρutat Goudinius, relationem esse entitatulam realem receptam in subiecto, quod supra negavimus, quia secus destrueretur ipsa
relationis definitio. Illud autem, quod vulgo dicitur subiectum relationis, non est id in quo eripitur, sed id de quo prindicatur relatio et verum subiectum illius sermalitatis, qua entitas
relationis continetur, est entitas absoluta fundamenti. Si in relatione paternitatis, actus materialis est id quo pater sormaliter est generativus de homine enim non praedicatur quod sit generativus, nisi ratione talis actus; unde sormalitas paternitatis est proxime in actu generativo, id est in ipso materiali sundamento relationis. Quod autem hic actus sit unus actus, quia est unius hominis, aut ob aliam rationem, nihil refert undecumque enim sit unus, est unus et hoc incit ad unitatem relationis. Τransmisi tamen partem maioris, quia trahit ad quaestionem generalem de principio individuationis, quae non est huius loci. 55. Quaeritur septimo, an ad habendam relationem praedicamentalem ea satur actualis ea tentia termini. Respondeo negative pro relationibus intrinsecis assirmative pro extrinsecta. Et quoad primam partem 1 constat ex praedictis, tune haberi actu relationem, quum habetur actu tua sundamentum in ratione undantis atqui ad hoc non requiritur actualis existentia termini; ergo inor probatur: nam ad
366쪽
habendum actu undamentum ut undans, sussicit habere actuentitatem quamdam absolutam, quae ob quamlibet rationem realiter connotet terminum. Atqui habita semel relatione, licet
terminus evanescat, manet actu entita absoluta, quae connotat realiter ilhim terminum; nam cessatio existentis termini nihil tollit a sundamento relationis: non eius ense absolutum, ut patet ne etiam eius connotationem realem, quae, quum sit quaedam conversi ad terminum, eo ipso perseverat quod non sat conversio in contrarium. Conversio autem in Oppositum requirit causam positivam, qualis non eat simplex evanescentia
termini. 2'. Idem explicatur per exemplum valde intelligibile. Sint duo puncta materis A et B in respectivis ubicationibus
et b actio unius in aliud producet motum per lineam a b. Sed si impresso iam motu annihiletur terminus materialis B, non ideo actualis directio elementi A secundum lineam a seipso et ubicatione braeterminatam cessabit manet ergo actualis directio motus ipsius Α, etiam pereunte termino materiali B, a cuius existentia et actione sui dependens motus in incipiendo. Ratio est, quia, licet termini materiales sint A et B termini tamen formales relationis sunt aestb et licet ad introducendum motum cum sua directione reali secundum ab necesse tuerit habere ipsum B agens ex sua sormali ubicatione b, et ipsum Arecipiens actionem, qua mutaretur eius ubicatio a tamen accepto motu secundum ab existentia termini materialis B fit evidenter inutilis, et sussicit ut maneat subiectuma cum velocitate accepta, quae eo ipso quod habet talem directionem actualem, habet realem respectum ad b. Et simile accidit in omni relatione, quum esse
ad aliquid sit quodammodo dirigi ad illud. Ergo relatio durare
actu potest, etiam sublato termino. 3'. Idem ex communi sensu
confirmatur. Nam si quis interrogetur: Cuius situs es t. non poterit respondere, mortuo licet patre Nullius. Ergo relatio filiationis durat sublato termino. Item si quis habuit duos libros similes, quorum unus igne periit, adhuc dicet Liber hie est similis eius qui combustus est nemo autem dicet Liber iste fuit similis, sed non est amplius similis Ergo etiam aetatio
367쪽
CAP. III. DE ACcIDENTI Bus. 353
similitudinis durat, sublato termino. Item homo dieitur homicida post actionem occidendi, in qua destruit terminum ipsum a quo homicida denominatur ergo manet entitas relativa sublato
termino. Quod autem relationes eiusmodi, etiam non existente termino, sint adhuc reales, patet ex eo quod non connotent enarationis, sed ens reale. Et ideo concludimus, sincere ad hoc ut maneat relatio realis, si maneat entita sundamenti cum con- notatione prius acquisita. Quia vero entitas fundamenti estentita alicuius necessario etiam debet manere illud absolutum, quo sustentatur, videlicet subiectum relationis. Quod attinet ad relationes extrinsecas contrarium dicendum est; cessat videlicet realia relatio pereunte uno ex terminiario maliter denominantibus illud absolutum, in quo fundatur relatio. Nam quando fundamentum est extrinsecum, ratio formalia sundamenti constituitur per ipsam actualem terminationem ad duos terminos extrinsecos et sic pereunte uno ex illis, deficit ratio formalis fundamenti. Item impossibile est manere res tionem sine subiecto atqui in relationibus extrinseeis uterque terminus aeque aptus eat ut accipiatur pro sublaeto ergo per uni uno termino perit eius relatio eius autem relatio ad alium terminum est eadem numero ac relatio alterius ad ipsuma ergo uno termino sublato tollitur relatio extrinaeea. Sic pereunte fratre perit fraternitas, pereunte uno ex duobus ubi perit distantia, pereunte dextra, perit sinistra, etc. Diem. anet relatio secundum prius et post, quae est relatio extrinseca, ex dictis, etiamsi priis iam non existat, quando existit post. Ergo manet relatio extrinseca sublato uno termino. Respondeo, relationem secundum prius et post sae realem quidem, sed realitate in Gasiva, sicut dicimus etiam de motu, a
quo aecipitur prius et post. Quare atricis loquendo in nullo ando accidentali dici potest aetatere relationem prioris ad posterius, ut resultat ex obiectione facta. Sed in ente essentialiter auccessivo non eat exigendum aliquid permanens et sic vel relatio inter prius et post dicenda est merearive realis iuxta suam naturam, vel si quis nolit admittere possibilitatem relationis
368쪽
854 D AccIDENTIBUs. CAP. III. realis successivae, cogetur negare relationem per prius et post esse realem, et consequenter debebit dicere, eam esse pinnam relationem rationis. Hoc ultimum tamen non videtur rectum,
quia illud quando quod praeteriit, non est na rationis, sed ens reale realiter distinctum ab alio quando quod nunc est. Unde neeesse est vel dicere relationem illam esse successive realem, vel nullam dari relationem inter prius et post, et omnes homines salsa imaginatione decipi dum tempus cogitant. Concludendum, in relationibus durativis, quae se extendunt ad esse et adfuisse, esse et suisse accipienda esse tamquam relative realia. 56. Quaeritur oetavo, quid ait relatio mutua, et non mutua. Respondeo, relationes a philosophis dici mutuas vel non mutuas, prout in illis undamentum dat vel utrique extremo, vel uni dumtaxat esse realiter relativum. Atque in primis quaeri hic posset, an haec distinctio sit admittenda, quum videatur absurda: quomodo enim concipi potest realis relatio, cuius unus terminus non sit realiter relativus Attamen S. Thomas p. 1. q. 13. a. 7 hanc rem subtiliter explicare conatur his verbis : Quandoque relatio, inquit, in uno extremorum est res naturae, et in altero ea res rationis tantum et hoc eontingit quandocumque duo -- trema non sunt unius ordinia sicut senara et scientia referuntur ad sensibile et stabile quo quidem, in quantum unt res quaedam in eam naturali existentes sunt extra ordinem esse sensibilis et intelligibilis. Et ideo in sesentia quidem et sensu relatio est realis, eundum quod ordinantur ad sciendum vel sentiendum res sed resipare in se consideratae sunt eaetra ordinem huiusmodi unde in eis non est aliqua relatio realis ad scientiam et sensum, sed secundum rationem tantum, in quantum intellectus apprehendit ea ut terminos
relationum scientiae et sensus. Unde Philosophus diei in Metaph. quod non dicuntur relativa eo quod ipsa reserantur ad alia, sed quia alia referuntur ad ipsa. Et similiter dextrum non diritur de columna, nisi in quantum ponitur animali ad deaeteram unde huiusmodi relatio non est realiter in columna, sed in animali. Positis autem his principiis, ostendit S. Thomas, divinam immutabilitatem servari incolumem non obstantibus relationibus
369쪽
CAP. III. DE ACCIDENTIBUs. 355 inter Deum et creaturas exsurgentibus per creationem et per alia
opera Dei ad extra. Num igitur, inquit, Deus ait aetra totum
ordinem creaturae, et omnes creaturin Ordinentur ad ipsum, et non e converso, manifestum est quod creaturae realiter referuntur ad ipsum Deum; sed in Deo non est aliqua realia relatio eius ad creaturas, e secundum rationem tantum, in quantum creatu
referuntur ad ipsum. Et si nihil prohoet huiusmodi nomina importantia relationem ad creaturam praedicari de Deo eae tempore, non propter aliquam mutationem ipsius, sed propter creaturae mutationem, sicut olumnis dextera animali, nulla iactione in ipsam Mistente, sed animali translato. Nihilominus puto, quaestionem hanc ex alio principio resolvi posse; nam relatio realis causas ad effectum non inducit ratione sui aliquam mutationem realem intrinsecam in causa absolute sumpta, sed tantum in ipso effectu; quia causam actu ea are, et per hoc aequirere realem rationem ad effectum, non est ea amiserinare mutari ho enim esset pati , sed eat auram terminare actum aurum aerea M. Unde primo ad salvandam immutabilitatem Dei intrinsecam et absolutam non est necesse recurrere ad relationem ratiouis, quum relatio realis intactam relinquat eamdem immutabilitatem. Secundo, etsi male diceretur quod Deus refretis ad creauinam, sicut male diceretur quod m- refertur adflium, vel substantia is essectum, bene tamen dicitur CREATOR refere ad creaturam, sicut dicitur PATER referri ad sinum etcAuscia essectum Ratio est, quia Dema est nomen absolutum, et ideo non est ut si reseribile sed Creator, licet materialitersit idem quod Deus, tamen formaliter dicit Deum ut terminamum aerum ad aetra et per hoc dicit ordinem ad extra, seu ad
ereaturam nec tantum dicit ordinem secundum rationem, sed secundum rem; nam actus creativus non est tantum terminatus
ad extra secundum conceptum, sed secundum realitatem; quod S. Thomas fatetur. Est ergo realis haec resatio Creatoris ad creaturam. Tertio entitas relationis est entitas fundamenti sor- maliter sumpti quum autem fundamentum sit creatis, et hoc fundamentum sit unum, et quidem reale ex parte creantis, ut
370쪽
possit haberi effretus realis ex parte termini, relatio ipsa est realis tam ex parte creantis, quam ex parte termini. Quartosundamentum explicationis . homae non videtur firmum. Ideo enim relatio se ilia ad arientiam non est realis, quia etiam relatio scientia ad scibile non est realis. Nam scientia habet realem relationem ad gestum, non ad scibile ad hoc enim dieit habitudinem potentia sciendi, non setontia Scitum quoque habet realem relationem ad scientiam de ipso, quia actio realis scibilis in potentiam passivam intellectus est causa, cur et scibile fiat realiter scitum, et potentia sciendi fiat actualis realiter scientia. Quare inter scibile et potentiam sciendi datur relatio, quae utrinque est aptitudinalis et rationis, sed inter scitum et scientiam de
eo datur relatio, quae utrinque est realis, sicut omnis relatiolandata in reali actione et passione. Videtur ergo non subsistere ratio praedictae explicationis. Quod autem dextrum dicatur de columna, quae non habet aliquam dextram, non sunficit ad concludendum relationem non esse realiter in columna, sed
in animali, nisi quis praesupponat relationem esse aliquid in re; tunc enim columna non habebit in se hoc aliquid, quod dicitur dexterum. Sed si relatio sit aliquid ad aliud non vero in alio, ut ex communi definitione tenendum est, tunc facillime intinligitur non solum quomodo animal secundum suam deaetram possit respicere columnam, sed etiam quomodo columna, licet nullam habeat dextram suam, possit respicere deaetram animalis. Nisi autem columna respiceret realiter dextram animalis, salsum esset simpliciter, quod dextra animalis respiceret actu columnam, ut
Concludam, quod 1 nulla est necessitas admittendi relationes non mutuas in sensu supradicto 2 quod tales relationes videntur inexplicabiles. Et propter hoc ego malo dicere, omnes relatione esse semper mutuas, ita ut ex eodem fundamento reali uterque terminus relationis accipiat denominationem relativam realem Si vero mutuum et non mutuum accipiantur pro eo. Propior timorem admittondi mutationem in Deo, solent auctores dicero, donominatione Creatoris, Conservatoris, etc. esse Deo extri Mari