장음표시 사용
61쪽
CAP. II. DE SUBSTANTIA PIRITUALI. 47
principium sormale voluntatis non elicit volitiones, nisi ut est terminatum actu ad suum terminum substantialem. Quaedam autem adverti debent hic circa modum loquendi de voluntate. Nomen ipsum voluntati ea relativum, non absolutum dicit enim ordinem ad actus volitivos accidentales. Inde, quia natura et substantia similiter differunt, in quantum tib-atancia exprimit rem ut absolute existentem, natura vero exprimit rem ut principium operationum et passionum, id est cum con- notatione relativa, ideo nomen voluntatis convenientius consideratur ut aliquid naturae, quam ut aliquid substantiae; et sic dicitur saevitas naturalis, potius quam substantialis. Sed quia ex operationibus cognoscuntur facultates, et ex saeuitatibus natura substantiae, hine, ut supra advertimus n. 33 eum S. Thoma, eodem nomine utimur non solum ad Maignanda operationes et facultate earum, sed etiam ad designandum illum gradum entitatis substantialis absolutae, in quo continetur ratio ipsarum saeuitatum; et tunc ad vitanda aequivocationes addi solet epithetum substantiale vel Mentiale Voluntas igitur, quando eo ideratur non ut est saeuitas volendi, sed ut est aliquid absolutum in ipsa substantia, proprie dicitur actus volitivus subalantialis eat enim semper necessario in actu quoad id quo
eo tituitur in eam, eat nempe actu amans suum esse et volens
illud non tamquam aliquid, in quod tendat, sed tamquam aliquid in quo quiescit per amorem. Quando autem his idem actus volitivus substantialis consideratur ut ulterius terminabilis ae-eidentaliter, tune proprie appellatur voluntas, et accipitur ut saevitas elicitiva volitionum accidentalium. Ex supradictis apparet ratio illius axiomatis: Nihil volutis
quin praeeognitum. Nam et ipsa voluntas non concipitur nisi ut procedens a cognitione sui ipsius. Quia ergo unumquodque habet operari sicut et esse, et esse voluntatis est ex cognitione, nec a est ut eius operatio procedat ex cognitione. Non ergo sertur voluntas nisi in eognitum. 39. Tria corollaria deduci possunt ex praecedentibus. .. Voluntas non est qualitas accidentas substantiae spiritualis, sed
62쪽
eat ipsa substantia sub quodam respectu considerata. 2'. Voluntas adsequare constituitur in suo esse per aliquid a quo principiatur active, et per aliquid ad quod terminatur passive 3'. Voluntas
Ex his tribus primum mandeat aequitur ex numero praecedente nihil enim addidimus substantiae virituali, ut eius vim volitivam ostenderemus, sed tantum consideravimus ipsum actum completum substantialem tamquam dicentem ordinem potentialem ad bonum extrinsecum ipsi substantiae hic autem ordo respectivus non est aliquid realiter receptum in substantia, sed pura possibilitas respectus actualis ad aliquid extrinsecum, quae dicit sormalitatem, secundum quam actus ille vocatur potentia, vel iacuit . Secundum etiam patet. am exigentia mineristentiae cogniti in cognoscente et cognoscentis in cognito, quae dicit spirationem activam amoris mutui constituit actum primum volitionis substantialis : actus autem primus rei est eius principium sormale. Ipsa vero coinexistentia cogniti in cognoscente et cognoscentis in cognito, quae dicit amorem, complacentiam e quietem unius in alio ex tali conspiratione resultantem, est terminus actuatus in esse ab illo actu primo, et complet illum in actu secundo; quare haec complacentia habet se tamquam materiale voluntatis; nam quod ideo est quia actuatur, habet rationem principii materialis. Hine saeuitas volitiva est partim activa partim passiva: activa, in quantum est ipse actus substantialis substantialiter terminatus ad se ipsum in esse actus primi volitivi, et ulterius terminabilis ad terminos a se distinctos passiva, in quantum est terminus suus intrinsecus actu substantiali actuatus, et ulterius actuabilis per actus accidentales .
Circa voluntatem . Thomas p. 1. q. 83. a. 4 sibi proponit hane
obiectionem Voluntas est a petatua intellecti a Sed eae parte intelleritia sunt dure polentis. Em etiam eae parie aspristia interuetis ἀλει mae qua potentia prinde voluntatem. Et respontat Ad tereiam λε- m quod interuerim Omparatur ad volun atem ut movem et ideo non oportet distinguere is voluntate agena eri possibile me responsio non est contra id quod nos dicimus resultat enim ex praecinentibus, Voluntatem iuxta
63쪽
CAP. II. DE UBaTANTIA PIRITUALI. 49
Ubi illud quoque notari debet, eo existentiam cogniti in cognoscente et cognoscentis in cognito, quae habet rationem amoris proprii substantialis, complere etiam in suo esse adaequat conscientiam, qua spiritus primo sibi conscius eat de suo esse substantialiter cognoscente et amante seipsum. Haec autem conscientia omnino prima, sundamentalis, et substantialis, considerari potest tamquam nova acultas in ordine ad actus quosdam accidentales, in quantum id propter quod substantia spiritualis primo conseia sibi est de suo esse substantiali, illud idem est ratio, cur possit eadem substantia sibi conscia esse de suo esse accidentali. Quare conscientia, sicut intellectus et voluntas est partim activa, partim passiva sed passiva prius, et deinde activa; nam priua est esse affectionem intellectus vel voluntatis, quam de illa habere actualem conscientiam. Tertium denique, quod videlicet voluntas ait domina suorum actuum, patet ex eo quod in voluntate ipsa terminetur ac compleatur perfecte ipsa substantia spiritualis, ut explicatum est; unde voluntas non indiget aliquo alio substantiali, quo compleatur, et per hoc est domina suorum actuum, nec aliquid est
in intellectuali substantia, quod voluntatem liget. Quomodo autem voluntas intellectualis sit libera, attingetur infra cap. III., et magis explicabitur in sequenti tractatu, ubi de libertate
40. Sed circa primum corollarium habemus contradicentem S. Thomam, propter rationes, quas supra attigimus loquendo de intellectu et quia eadem est ratio pro voluntate ac pro intellectu, quae supra respondimus agendo de intellectu, valebunt etiam hoc
Sed specialem difficultatem attingam e p. l. q. 59. a. 2. ubi S. Thomas sic ait Voluntas in angelis est quadam virtus vel
pote tia, quae nec est ipsa eorum natura, nec eorum intellectua. nos eas actum intellectisum terminatum ad amorem passivum sui ipsius. Sed in hoc passivo solo non salvatur ratio Voluntatis quia si Vestinas, ut sic est tantum mota, non erit acultas activa, sed passiva tantum. Hoc autem S. Thomas non intondit
64쪽
Et quod non it eorum natura, a me eae hoc, quod natura velenentia ali tua rei intra ipsam rem eo reia itur. Quidquidem se extendit ad id quod est extra rem non est rei essentia. Unde videmias in eo moribus naturalita' quod inclinatio, quae est ad me rei, non est per aliquid reperadditum euentis, sed per materiam, quae inpetit esse aritequam habeat, et per formam, quae tenet rem in eas postquam uerit. Sed inelinatio ad aliquid extrinsecum est per aliquid auperadditum, stetit inelinatio ad locum est per gravitatem vel levitatem Helinatio autem ad faciendum tibi simile est per qualitates aetis . Voluntas autem habet inelinationem in bonum naturaliter unde ibi solum eas idem essentia et voluntas, ubi totaliter bonum continetur in essentia volentis, scilicet in Deo, qui nihil vult emtra se, nisi ratione sua bonitatis quod de villa ereatura dici potest, quum bonum infinitum ait extra
rationem cuiuslibet creati. Unde nec voluntas angeli, ne alterius ereaturae potest esse idem quod eius essentia.
Similiter nec potest esse idem quod interuetus angeli, vel hominis. Nam omitio si per Me quod eo itum est in cognoscente:
voluntas vere se eaetendit in rem exteriorem. Unde ea ratione se
extendit eius intellectus in id quod est aetra se, secundum quod illud, quod extra ipsum est per essentiam, natum est aliquo modo in eo esse. Voluntas vero se extendit in id quod eaetra est, secundum quod quadam inelinatione quodammodo tendit in rem -- teriorem. Alternus autem virtutis est, quod habeat in se quod esteaetra se, et quod ipsum tendat in rem aeteriorem. Et ideo oportet, quod in qualibet ereatura ait aliud intellectus et 'luntas rnon autem in Deo, qui habet et en universale et bonum universale in se ipso unde tam voluntas, quam intellectus est eius essentia.
41. Ad primam partem huius argumentationis quod attinet, admisso principio, quod essentia alicuius rei intra ipsam rem comprehemiatur, dicendum est, etiam voluntatem intra ipsam substantiam spiritualem comprehendi. Quando ergo S. Thomas deducit Ergo quidquid se eaefendit ad id quod est eaetra rem non est rei essentia, distinguimus hoc consequens quidquid actu et
secundum suum esse se eXtendit extra rem cono. quidquid
65쪽
CAP. II. DE SUBRTANTIA SPIRITUALI. 51 in potentia et secundum virtutem se extendit extra rem l . cona.
Ratio est, quia quaelibet saevitas considerari potest et quoad id quod est in se absolute, et quoad id per quod recipit denominationem potentiae, videlicet ut accidentaliter terminabilis, quemadmodum superius n. 29, 30 visum est. Si ergo voluntas consideretur secundum ae id est quoad eas absolutum quod habet in substantia spirituali, nullo modo se extendit extra rem actualiter, sed tota continetur in ipsa re, et in ipsa re substantialiter completur et licet se habeat ad modum actus primi ad omnia quae sunt extra rem non tamen indiget substantialiter compleri in esse per terminationem ad id quod est extra rem; quia nequit accidentalem actum ponere, quin intelligatur completa in se substantialiter et ante debet terminari intrinsece ut sit, quam terminetur agendo ad extrinseca. Si vero consideretur voluntas secundum operationem ad quam dicit ordinem, tunc utique extendit se extra rem potentialiter, et, quando operatur, etiam actualiter. Sed tunc non agitur de voluntate ipsa, ut est,
sed de habitudine ad volitionem accidentalem. Et licet volitio
accidentalis versetur circa aliquid quod est extra rem evidens tamen est, quod haec volitio accidentalis nec est ipsa voluntas, nec eius constitutivum, et quod ante omnem volitionem poni debet facultas volitiva, quae sicut antecedit omnem volitionem eius quod est extra rem ita habet esse independens ab omni quod est extra rem. Atque hoc est quod supra ostendimus; nempe actum substantialem in se completum vocari voluntatem, eo quod consideretur ut ulterius complebilis terminis accidentalibus extrinsecis Ut enim est ulterius complebilis dicit potentiam sed licet ab actu accidentali, ad quem est inpotentia, denominetur, non tamen ab actu accidentali eiusmodi constituitur. Unde apparet, entitatem voluntatis non constitui per hoc quod se extendat actualiter ad id quod est extra rem, seu extra volentem, sed entitatem voluntatis in se absolute et substantialiter constitutam appellari nomine voluntatis ad con- notandos terminos accidentales, quibus actus substantialis est ulterius terminabilis Quare voluntas tota entitative compre-
66쪽
52 DE suBATANTIA PIRITUALI. CAP. II.
henditur, quoad rem, in essentia substantis spiritualis, et non se extendit extra ipsam secundum suum esse, sed secundum actus volitivos aecidentales, ad quos est in potentia. Et sic manet soluta prima para argumenti satemur enim actus volitivo accidentalea non esse substantiam voluntatis, sed volumus tantum, vim elicitivam illorum actuum esse et manere totam intra eamdem substantiam, etiam quando eius actus accidentalis terminatur ad id quod est extra eam.
Quod si dicatur, potentiam specificari ab actu, et ideo si actus
se extendit extra rem etiam potentiam se extendere extra rem,
saltem prout eat potentia, respondebimus 1 quod hoc speei Mari pertinet ad relationem halitudinis sub qua voluntas consideratur, non autem ad ipsam vim quae consideratur eum tali habitudine: 2 quod aerum extendi eaetra rem habet se accidentaliter ad volitionem optime enim concipitur actus terminari intra rem id est volitionem terminari ad seipsum ut bonum sibi. Quod autem habet se accidentaliter ad voluntatem non specificat eius entitatem: ' tandem, quod voluntas primo et essentialiter specificatur ab actu, quo substantia spiritualis necessario et permanenter diligit suum esse, qui est actus substantialis non se
extendens extra rem per accidens autem est, quod nos primo cognoscamus operationes accidentales alicuius naturae, et quod ex tali operatione accipiamus nomen potentiae operativae quum enim potentia operativa debeat ante omnem operationem esse actu in quadam specie entis, evidens est, eius entitatem abs lutam non procedere ab operatione, nec ab ea accipere speciem, sed esse causam, cur operatio sit, et cur sit talis speciei. Vide
quae supra diximus cum S. Thoma de vita et operationibus vitae. Ad ea, quae addit S. Thomas de virtutibus corporum naturalium
non est necesse respondere non enim continent nisi similitudines, et quidem deductas ex physica antiquorum, quae nequit sine pluribus emendationibus admitti, quando de qualitatibus
Quod vero sequitur, ex supradictis sacile resolvi potest. Voluntas, inquit, habet inelinationem in bonum naturaliter. Evo
67쪽
CAP. II. DE SUBSTANTIA APIRITuALI. 53
ibi solum est idem essentia et voluntas, ubi totaliter bonum Ontinetur in essentia volentis, sciliret in Deo. Respondetur cone. ant dist. eona ibi solum est idem essentia et voluntas, id est nolitio, ubi totaliter bonum continetur in essentia volentis, cone. m. ibi solum est idem essentia et voluntas, id est facultas volitiva, ubi totaliter bonum continetur in saentia volentis, My. Om. Et sane ex illo antecedente, quod ponitur a S. Thoma, hoc solum deduci potest Eryo ibi solum VOLUNTA et VOLITI ratidem, ubi totaliter bonum eontinetur in Gaiatia volentis. Ex eo enim quod totaliter bonum contineatur in essentia volentia, sequitur voluntatem nunquam esse in potentia ad volendum, sed semper et essentialiter esse in actu volitionis. Et si in Deo voluntas et volitio sunt idem in creatura vero, quae non comtinet totaliter bonum in sua essentia, voluntas est in potentia advolitiones accidentales et sic voluntas et volui in creatura non
sunt idem, sed distinguuntur sicut potentia ab actu. Illud vero quod dicitur, voluntatem habere inclinationem in bonum naturaliter, non ita accipiendum est, quasi haec inclinatio esset aliquod
accidens substantiae, aut voluntatis; sed ita, ut significet voluntatem esse actum substantialem in se completum per amorem sui esse, quod est bonum intrinsecum amanti et quia hoc bonum intrinsecum non est totaliter bonum seu non est omne bonum,
actus ille substantialis constituitur eo ipso inpotentia ad amandum accidentaliter alia bona. Sic ergo inclinatur voluntas ad amandum bonum, sicut quaevis alia potentia ad suum actum naturalem. At nulla potentia inclinatur ad actum suum naturalem per aliquid superadditum eius entitati. Ergo nec voluntas. Et quia entitas voluntatis est ipsa substantia volentis, sequitur, inclinationem illam non esse aliquid superadditum substantiae volentis, sed esse potentialitatem ulterioris terminationis aecidentalia resultantem essentialiter eae limitatione boni contenti in essentia volentis. 42. Venio ad secundam partem argumentationis, in qua S.
Thomas agit de distinctione intellectus et voluntatis. Et primo, dicendum est intellectum et voluntatem inter se differre quoad conceptum sormalem, sicut differt incompletum a completo Ex
68쪽
supradietis enim apparet, intellectum praeesse sumptum esse quidem completum in esse actus intelleetualis ut aie, sed nondum eompletum in eas substantiae, nisi positus intelligatur terminua oonspirationis ognoscentis et omiti ad coinexistendum, per quem ultimo substantia in se sistit. Ex hoc sequitur, vim intellectivam substantiae spiritualia eone tu differre a vi volitiva sormaliter spectata, licet sint idem materialiter, realiter, et absolute in ordine physico. Vis enim intellectiva absolute, et realiter considerata est ipsa substantia in quantum intelligit seipsam quae, quia non eomprehendit in se omne intelligibile, eo ipso est in potentia ad cognoseenda infinita alia extra se Vis vero volitiva, absolute, et realiter eonsiderata, ea ipsa substantia in quantum diligit seipsam quae, quia non comprehendit omne bonum, eo ipso est in potentia ad amanda aut volenda alia bona extra se Formalitas ergo in qua duae istae facultates disserunt, est, ex parte vis intellectivae connotatio inquantum intelligit seipeam et ex parte vis volitivae eonnotatio in quantum diligit seipsam quarum prima diei actum a Mantialem secundum id quod primo concipitur in eo, secunda moeumdem actum adaequat terminatum in suo esse, ut ex supra dictis resultat. His praemissis, argumentum S. Thomae sic poni potest: Non eat idem, ne eiusdem virtutis facere esse in se quod est extra ae et tendere in rem aeteriorem atqui inteliretua facit eas in se quod est eaetra se, et voluntas eniat in rem aeteriorem rem intelleetua et voluntas non sunt idem, sed diverare virtute8. Respondeo cone. Mai. My. min. Nam et intellectus et voluntas tendunt ad hoc, ut res exterior, eo modo quo possibile
est, fiat in intelligente et volente in intelligente per speciem,
in volente per complacentiam; et sic intellectus, non minuaquam voluntas, tendit in rem exteriorem, ut eam arripiat et apprehendat voluntas vero, non minus quam intellectus, facit eas in se rem quam arripit et comprehendit. S. Thomas
opinatur, vim boni appetitivam esse eiusmodi, ut seipsam serat in bonum extra se positum, ut se uniat illi Sed quamvis Me
69쪽
CAP. II. DE UBSTANTIA PIRITUALI. 55
concordet cum communi usu loquendi, secundum quem dicimus
appetitum rati a bono, et consuetudo loquendi sit indicium
sensus ommunis omnino tamen dicendum est, appetitum non ferri per se ad bonum ut extra se positum, sed, posita praesentia
boni appetibilis in intellectu, omplacere sibi in eo, et in tali
complacentia eonquiescere et quoad consuetudinem loquendi, dicendum, eam derivari ex consideratione eorum, quae consequuntur actum volitionis, non vero ex consideratione ipsius volitionis Quae duo sunt hic declaranda. Sicut ergo dicimus voluntatem habere tendentiam in bonum, et moveri ab obiecto, eodem modo dicimus intellectum tendere
in verum, et moveσi ab obiecto utraque ergo potentia tendit in suum obiectum, quatenus est accidentaliter eruatilis actione obieeti in sua passivitate receptiva, id est in regione specierum, si agitur de intellectu, et in regione affectuum, si agitur de voluntate. Similiter utraque potentia, postquam sic mota est secundum suam passivitatem, coniungitur ex naturali tendentia cum suo obiecto, non ut extra se posito, sed ut in sua passivitate respective praesente intellectus agens coniungitur obieeto ut per speciem repraesentato, illud intuendo voluntas coniungitur obiecto ut per affectum complacentiae sibi intime praesente, consentiendo cum illo ut eculente in suo affectu sicut enim per
intuitionem intelligibilis in sua specie habetur actus intellectivus accidentalis in suo esse terminatus, ita per approbationem prο- portionatam impressioni productae in affectu ex cognitione rei ut sibi convenientis, habetur actus volitivus accidentalis in suo esse persectus. Tandem, sicut actus intelligendi obiectum quod est extra essentiam intelligentis, non ideo iacit intellectum tendere
in rem exteriorem, ut concedit S. Thomas, sic etiam actus volendi obiectum, quod est extra essentiam volentis, non facit voluntatem tendere in rem eaetemiorem; quia voluntas non vult unire se bono,
sed unire bonum sibi, nec dare se obiecto, sed dare sibi obiectum: unde etiam voluntas facit esse in se quod est extra se sub ratione boni, sieut intellectus facis esse in se quod eat eaetra se sub ratione cognoscibilis.
70쪽
Ex quo apparet, intellectum et voluntatem eodem modo esse in potentia ad suos actus, similiter moveri ab obiecto, et similiter eonquieseere in obiecto ut intelligenti vel volenti persectionem asserente sed intellectum eas prius, voluntatem p t et intellectum denominari ab actu adhuc existente in via ad ultimum sui complementum, voluntatem vero ab actu ut habente ultimum sui complementum, quod est quies et approbatio. Et ideo distineti inter intellectum et voluntatem est distinctio eiusdementitatis absolutae a se ipsa, secundum conceptum incompleti et completi, non vero secundum aliud et aliud reale. Quia vero communis usus loquendi, quo dicimus voluntatem
trahi ab obieeto quod non solemus dicere de intellectu videtur
constituere quamdam differentiam inter intellectum et voluntatem circa modum essendi in potentia, advertendum est, quod hic loquendi modus ductus est a consideratione actuum hominis et animalium, quorum tendentia ad bona sensibilia nequit expleri, nisi appetitus applicet vires motivas ad actus exteriores. erhanc autem applicationem videtur ipse appetitus trahi ad exteriora, quum trahatur ad imperandos actus externos et haec est ratio, propter quam iure invaluit usus dicendi voluntatem tendere in res eaeteriores. Sed primo evidens est, quod imperium, quo
moventur vires executivae externae, consequitur actum ipsum
Volitionis, quo quis in obiecto sibi complacet; et sic ipsa volitio
non tendit in rem exteriorem sisiective et ratione potentiae, cuius est actus, sed obieetis tantum et ratione termini, ad quem refertur actus, sicut etiam diximus de actu intellectivo. Secundo evidens est, quod purus spiritus, cuius bonum est spirituale, non est opus quod semper utatur actibus exterioribus ad attingendum suum obiectum; quia bonum spirituale substantiae spiritualis, quando attingitur secundum intellectum et movet affectum est suffcienter praesens secundum rationem perficientis Voluntatem, ut voluntas possit eo delectari et in eius approbatione conquiescere quod aliquando etiam in hominibus contingit, praesertim bonis et speculativis, qui in contemplatione veritatis cognitae non solum intellectu immorantur, sed etiam