장음표시 사용
51쪽
Proponuntur sex problemata pulcherrima de contagio se diffluuntur Caput ii XIII LAM remanet ad absiluendam contagii tractationem , ut se pulcherrima problemata hoc in loco uobis dissoluam. Primum est, nunquid fomes possit transmittere causam hanc morbificam in alium fomitem, ω mes in alium. exempli causa, inficietur indusium, quod corpus peste affectum contrectauerit, reponitur indusium inter alios pannos lineos, dubium est , an hoc indusium possit alios pannos inficere, ita ut illi panni deinde infecti ab indusio possint aut alios panos inficere,aut ipsos homines : maxime enim hoc resertintelligere& ad salutem
publicam,&ad communes errores detegendos A 'terum est, an causa morbifica possit diu in fomite conservari. hac de re audietis miras historias, quando non desunt, qui asserant, post unum, vel alterum annum pannos infectos conseruasse pestem, communicasse . Tertium problema est, an possit venenum in fomite conseruari sine laesiosione illius corporis , cui adhaeret fomes ut si quis habeat vestem insecta,"idie gestet, dubitatione dignum est an in ea veste possit pestis diu conseruari absque lesione illius hominis. Quartum, cur fiat, ut aliquae pestes sint co-tagiosae magis, aliqua minus , aliquae contaminent etiam bruta , aliquae certum genus hominum,& certa loca. Quintum, cur febres putridae non sint contagiosis clarissimum enim est,ab iis etiam corporibus, quae febre putrida laborant , tolli vapores putridos , attamen non est a quoquam scriptore proditum, neque ulla experientia confirmatum, febr putridas communicari aliis. Sextum, postreinu, utrum perniciem maiorem afferat contagium ex immediato contactu, an ex somite,an ex aere Pro resolutione primi problematis ita statuo semitem esse corpusvel viuens,
52쪽
& sensibile , vel inanime si sit corpus uiuens Uensibile
proculdubio potest contaminare, scinducere alium fomtem ratio es quia corpora sensibilia duo habent, calorem internum,&motum herito caloris potest vapor ille putridus exagitari,&transmitti in aliud corpus merito motus potest etiam ille idem vapor traiici in aliud cor pus propterea non Iliale sentiunt, qui arbitrantur, canes in catos, alia animalia posse interdum infecta etiam communicare pannis , aliis rebu venenum . Si fomes sit corpus inanime, aut agitatur audquietum manet. Si agitetur, eadem est ratio,quae corporis
sensibilis, merito scilicet illius agitationis posse communicari venenum aliis corporibus. Si autem hi somites infecti quieti manent, aut ita quieti manent, Vt non inca lescant, aut incalescunt. Si non incalescant, mea est sen. tentia, non posse inficere alia corpora, eo quia neque ex parte agentis, neque ex parte recipientis vlla intercedit actio non intercedit ex parte agentis V quia vapor ille iners est ex se, torpidus , tenaciter adhaeret: non ex par δte recipientis, quia panni illi nullam habet attractionem t& ideo , cum neque corpus infectum possit ex se se mittere , neque corpus recipiens ex se attrahere , nulla fieri potest communicatio, nulla fieri actio Quapropter graui si si me errant, mea sententia, qui indiscriminatim putant pannos infectos alios pannos posse inficere. Sed, si panni ita simul maneant, ut incalescant, proculdubio potest insectus alium inficere, quia calor attenuat vaporem illia, agitat, consequenter de loco ad locum transmittere potest. Sed dicetis, quomodo panni illi incalescere possent' propter sompressionem . nam compressus ille aer intemnus non solum interdum calescit,verum etiam ignitur dicebat magnus Hippocrates in libro de natura pueri, se se vidisse vestes doricas compressas esse combustas.Utrum vestes illae dolicae apud Hippocratem sint pelliceae, ut nonnulli
53쪽
nulli putarunt , an vero sint vestes ills lineae , quarum mentionem facit Herodotus libro quinto, non postulat hic locus, ut diligenter perquiramus. Pro dissolutione secundi problamatis ita statuo, fomitem aut esse perflatum ut noesse. Si sit perflatus, vel aventis, vel aliqua alia arte,Vt fit; proculdubio pestifer ille vapor diu durare non potest sed necessum est, ut iugi illa agitatione imminuatur, atque prorsus deleatur Miccirco laudandi sunt maiores nostri, Sinter alios Marsilius Ficinus, qui in libro de peste docuit, pannos, atque parietes spatio viginti dierum, si per flentur, emundentur, ab omni contagio depurari . Si autem fomes nullo modo persetur, plane potest in ipso diutissime pestifer vapor conseruari . . Si enim morbi in
corpore humano diu conseruantur, multo magis possunt conseruari in iis corporibus, quae carent anima, sensu. alsumptum demonstratur grauissimorum auctorum sententiis Hippocrates in libro de affectionibus internis scribit
quendam esse morbum in sinistra vena, qui conseruatur , &delitescit per II. annos in corporibus, ita ut tandem
erumpens hydropem inducat. Nobilissimus etiam Philo sophus Theophrastus libro IX. de historia plantarum cap.
16. clarissime docet, dari venenorum praeparationem, ut pertreS, aut quatuor menses in corporibus maneant sine
laesione. Qti id dicemus de morsu canis rabidi Θ est senteti ad Galent 4 Avicennae, hoc veneni genus in corporibus commorsorum latere per sex menses , immori per annum. Albertus Magnus lib. II. de animalibus cap. secundo, testatur, se vidisse per duodecim annos hoc genus veneni in corpore conseruatum, tandem erupisse. Quinimmo Algarabius,praeclarissimus inter Arabas medicus, memoriae prodidit, se expertum esὰ etiam hoc rabidi canis venenum per quadraginta annos in corporibus delituisse . Si itaque in corpore humano venenata materia conseruatur perplures annos, multo magis vapor pesti-
54쪽
fer conseruari potest in fomite . ratio huius est; quia mcorpore humano venenum semper habet inimicum , qui secum contendit , calorem natiuum,4 naturam corporis gubernatricem Pilato mite non habet vapor pestifer, neq; venenum , vllum aduersarium non habet calorem aut
naturam quae ipsum obtundat. Quare hac ni fallor la monstrativa ratione satis patere potest, non es e praeterra tionem, ut tabes illa pestilens in somite diu conseruetur. Accedit etiam ratio, qua usus est Fracastorius, odores, sttores , fumos diu in corporibus conseruari; idque est experientia compertissimum . apropter non est praeterrationem , ut etiam pestilentes vapores conseruari queant'.
Ex hac resolutione elicere potestis uerissimum esse, quod scribit Euagrius in historis ecclesiasticae lib. IIII. cap. 28. contigisse in ea maxima peste; ut si pessiani homines, ex infectis regionibus discedentes,4 in liberas abeuntes, inficerent sanos illos, regiones illas eo quod in seipsis coseruantes, ueluti in fomitibus, uenenum pcstiferum,communicabant aliis, atque ita aerem inficientes pestem in ducebant. Ad tertium problema ita respondeo, venenuquidem pesti serum conseruari posse in excrementis,4 in indumentis hominum sine ipsbrum laesione , sed nequa quam posse in uiuetibus particulis. hoc autem ita co firmo, quia uapor,si in uiuetibus particulis conseruaretur, aut esset efiicax, aut inefficax si efficax esset', cum sit in corpore calido, proculdubiod in agendo, cinae patiendo aliquam issionem faceret; si autem esset inefficax, quemadmodum non ageret in particulam uiuentem, ita etiam noageret in proximos. Quod si mihi obiiciatis, docuisse me
alias, mulierem posse communicare luem Gallicam alteri, etiam quod ipsa careat, quasi mulier conseruet Gallicam illam pestem, communicet aliis sine sui ipsius laesione; respondeo , fateri me etiam nunc ita esse quemadmodum in tractatione nostra de morbo Gallico constitutum
55쪽
tum est: sed magna est disserentia inter uapores pestiferos , tabem illam Gallicam; quia in pesti sero tabo non est neque ea contrectatio, neque ex parte agentis , satientis ea actio, quae est in morbo Gallico, qui cum ac quiratur per coitum,&mulieris calor ualde agitat, uiri etiam calor maxime attrahit, quo fit, ut illud uenenti Gallicum, quamquam sit iners, torpidum , communicetur tamen propter illud uiolentum contagium. Erat quartum problema, cur pestes quibusdam sint contagio - , quibusdam non sint. huius resolutionem explicatam habemus apud Lucreti u libro I. de natura,&etiam apud Fracastorium, qui dicunt, in peste varia, diuersa vagari seminaria, quae prout his vel illis amica, ut inimica sunt, ita etiam modo hunc modo illum assiciunt. Sed clarissime omnium huius problematis expositionem tradidisse nobis videtur Hippocrates in libro de flatibus ubi
dicebat, non eadem omni animantium generi esse commoda , incommoda sed differre corpus a corpore,naturam a natura, nutrimentum a nutrimento in propterea non est mirum, si pestes non sunt omnibus eodem modo contagiosae , quia scilicet conuenientia illa, disconue nientia miασματων , seu inquinamentorum, non est eadem omnibus regionibus, aut omnibus hominibus; sed,quod est amicum vniis potest alteri esse inimicum,&e conuem so propter quam rationem fit, ut ego existimem vera,quq
scribunt Euagrius,&Nicephorus Callistus cinea scilicet grauissima pestilentia aliquos interdum fuisse infectos ex solo aspectu intra domos, aliquos vero, qui optabant interire, non potuisse peste tentari, etiam quod conuersarentur, degerent,contrectarent, atq; etiam cocumberent
eum peste affectis pari pacto possumus etiam intelligere, cur in peste illa, quam narrat Dionysius Halicarnasseus libro IIII. historiarum Romanarum, solum virgines in praegnantes suerint peste correptae; etiam cur in ea pe-
56쪽
ste, quae grassata est aetate Gentilis medici, non mulieres,
ut ipse refert, fuerint insectar, sed solum uiri robusti id nimirum accidit propter hanc disconuenientiam,& conue nientiam inquinamentorum , seu proprietatis occultae ipsius sani. Cur febres putridae, quod erat quintum problema, non sint contagiosae, Fernelius rationem adscripsit Froprietati secretae febrium pestilentium sed, praeter hac Proprietatem, videntur esse manifestae rationes etenim materia, merito cuius fit contagium in febribus, duas potissimum condiciones habet primum est summe putrida, ratione putredinis est etiam lenta, aenax, deinde usque adeo inimica, aduersaria est calori humano,ut eum Protinus enervet, quominus valeat ipsi resistere. Quare , ubi vapores ab hac materia putrescente tolluntur, suo lentore pertinaciter adhaerent, infiguntur corporibus proximorum ad haec ita hebetant calorem natiuum, Ut non possit eis resistere . iis condicionibus caret materia se-hrium putridarum, neque enim summe putrida est: pro-
Pterea vapores ipsius non sunt adeo tenaces, ii scidi; hEque ita superat,4 vincit calorem natiuum, quin illa pos sit resistere eapropter, etsi uapores putridi a corporibus
febrientium mittantur in alios, cum non adhaereant, cum
calor nativus sanorum ipsis resistat, eosque dissipet, iure fit, ut non sint contagiosi, nequc similem morbum pariat in corporibus sanis. Ad sextu,& vltimu ita respondendum arbitror, id,quantum sit ex sese,peius omnibus esse contagiu,quod immediato contactu efficitur: post hoc,quod per aere: aliorum inimia,quod persomite inducitur. Ratio est, quod in primo non sol pars contrectata, veru etia uniuersi corporis perspiratio, atque halitus ostendunt, cum qui peste affectos tractant , necessario iis quoque subiiciatur.
fomes vero, cum vapores illos pestiferos non recentes habeat, sed calore corporis morbosi iam priuatos, hora quoque non Parum retusos, ac proinde inefficaciores,
57쪽
'proeuldubio multo minus detrimenti inferre aptus est, quam aer, qui&recentia pestis semina, adhuc calentia, ac propterea essicaciora prouehit, iugiterque corpori inserit. Nec refragatur huic nostrae sententis, quod vapores semiti infixi sint viscidiores, ciccirco potentius inhaereant; quoniam huiuscemodi visciditas,& lentor nequaquam activaequalitates sunt: ,licet facultatem secretam veneni magnam secum afferre possint, semper tamen venenum valentius agit, quotiescunque alicui qualitati actius iungitur, pr sertim calori . id perspicuum fit
tam in medicamentis, quam in venenis, quae si calentia corpus ingrediantur,multo sunt essicaciora. Huic veritati non minus attestantur experimenta, cum innumeri apud nos,&praesertim apud exteras gentes culcitis, indumentis , aliisque rebus infectis impune tantur multo pauciores autem sunt, qui aerem a vaporibus e corpore morbido, pestilem manantibus cedatum in se se
trahentes, corporave ipsa insecta tangentes non contami nentur. Quae forsan. est vera causa, quamobrem paucissimi historici, ac nullus pene medicus, siue r cus, siue Latinus, siue Arabs, usq; ad auorum nostrorum memoria contagii somitis mentionem scriptis vllam reliquerint. i iis modis in pesti Veneta, o Patauiua speratum rcontagium ii is aput HIS de contagio ita constitutis, nunc videamus, quomodo ipsum in hac peste praeter aerem operatum sit. Diximus, fieri contagium iropter immediatum contactum, I propter fomitem 4 per medium aerem. In hac nostra peste tribus hisce modis contagium hanc stragem effecit Primo quidem per contactum quia non est
dubium, complures suisse affectos, qui dicaritate sangui
58쪽
nis,4 misericordia impulsi aegros ipsos propriis manibus curarunt: quod quidem olim fecisse Christianos in quadam peste sub Maximino, seu Gallo,& Volusiano Imperatoribus, memoriae prodiderunt micephorus Callistus lib.v I eccles hist. cap.xx.& Diuus Cyprianus libro de mortalitat cum gentes alioquin, ut ipsi dicunt, proprios filios,& fratres desererent. Non est igitur, ut dixi,dubium quin hoc contagium contactu multa mala fecerit. Non est etiam dubitandum, quin fomes multum contulerit ad cladem hanc ericiendam , quandoquidem res plurimae infect hinc inde translatet, quae a sanis tactae, contrectatae ipsos insecerunt. quod etiam euenisse,memoris madauit Appianus Alexandrinus in bello Illyrico. scribit enim, Celtas , olim,cum superassent Illyricos, ipsorum rebus potitos , fuisse peste infectosa eo quod Illyrici peste laborassent. Sed, ut ego existimo, maxime omnium operatum est contagium per medium aerem; quia huiusmodi contagium multo plures simul tangit, mon solum multo plures , verum etiam grauissime. efficacissime idque solum contagium nouisse, aut saltem nobis tradidisse veteres , iam ante vos docui. Cur autem hoc contagio plures inficiantur, quam contagio fomitis,& contactus,inde est , quia, cum aegri continuo pestiferos vapores eXpirent,&cirmab ipsorum orporibus continuo mittantur spiritus insecti, hi omnes per aerem disseminati facillinae,& citissime ingrediuntur in alia corpora a quibus aer ille necessario cotinenter attrahitur ex quo potestis facile intelligere veram rationem, cur integrae familiae in te dum sint extincis, cur, quemadmodum experientia 6 probatum est, ex una domo malum in proximam serpat;
quia scilicet, ubi primum in aliqua domo quis peste moritur, inficitur ille aer, qui deinde attrastus a sanis illos inficit; hoc tune magis contingit,cum domus sunt angustae , cum cubicula parua vi facile aer ille, ob conclusionema
59쪽
nem, ob paucitatem, totus pestiferis vaporibus oppleatur nam, si apud veteres,quemadmodum legi tur: apud Hebraeos , etiam apud Hesiodum , prohibitum erat versari in illis cubiculis, ubi mulieres menstruatae depurabantur, quod timerent aere illiinfectum possie viros inficere,
quanto magis debemus nos existimare, periculumei se versari in iis habitationibus , in quibus aliqui sint peste correpti vi necati ZEx quibus postmodum cum in proximas quas . serpant inquiuamenta, facile etiam viae, rurbes
totae contaminantur quo fit , ut pestis ciuitatcs, oppidaque semper magis , quam villas, depopuletur,&e urbi- busea Spr cipue, quarum uiae angustae sinit,&conclusis.& forsan hac in re aliquam commendationem mereretur Nero Imperator, si Romam comburendam mandasset, ut insalubritati, ex uiarum angustia,&opacitate Orienti, mederetur quamquam , ut scribit Tacitus xv Annal. multi ueterem urbis formam salubriorem crederent. Habemus igitur , in hac peste contagium nocuisse,in percontactum δε per fomitem , sed multo magis per medium aerem.
eruntur rationes negantium, aerem nihil contulisse ad hanc pestem efficiendam. Caput VLVAE omnia quamquam uera sint; non de sunt tamen Venetiis, Pataui uiri etiam praestantissimi , qui in ca sunt opinione, solum contagium in hac peste operatum esse; aeri ipsi simpliciter nihil concedunt, nil uolui contulisse ipsum ad hanc pestemissiciendam, immo fere negant contagium per aerem partem ullam insignem habuisse, sed duntaxat contagium per contaiaum, ter mitem Vtuntur ad tuendam hanc sententiam uariis ratiocinationibus, & uariis etiam experientiis. Prima ratio
60쪽
cinatio est, quod in aere non est uisa ea intemperie continua humida,&calida, austrina, quam scribunt medirci pestem ex aere facere dicunt etiam non esse uisum ae remita nebulosum, ita turbidum , sed potius serenum; non uisa esse animalia aerea interempta, quemadmodun solitum est conspici, ubi aer ipse causa est pestis. Secundido ratiocinantur, quod, si aer fuisset origo aliquo modo huius pestis , cum aer sit corpus continuum, deberet etiaeius inquinatio continua esse: iccirco, cum Venetiae,&hqc nostra urbs fuerint infectae , debuissent etiam infici necessario Vicetia , aruisium, suburbia omnia Patavi'na quod tamen scimus non euenis. immo uero dicunt, experientia comprobatum esse , loca ualde proxima illis , quae erant peste affecta, fuisse omnino immunia neque existimandum esse, aut icetiae , aut Taruisti defuisse corpora praeparata,&disposita quae, si aer fuisset ipsorum
infectus, tentata esstent peste.Tertio ratiocinantur,quod, si pestis fuisset ex aere , cum hoc venenum fuerit maXimum in corporibus, debuisset in ipso aere maximum esse venenum i ,si fuisset maximum, necessario strages fuisset multo maior,&multo magis communis probant autem debuissem aere venenum esse maximum; eo quod
semper principia sunt maiora principiatis semper ubi fit
venenum , maius est in eo corpore , ubi primum fit, quam in eo , cui a primo communicatur , veluti ferunt de veneno canis rabidi: quod quidem in cane primum maXimum Est in homine, qui commorsus est a cane , minu S. quod si homo rabidus commordeat alterum , in illo tertio venenum adhuc intibo minus est. Igitur hoc exemplo dicunt, cum venenum pestiferum in hominibus fuerit magnum, si ipsis communicatum fuisset ab aere , in ipso aere suis set maximum Addunt his rationibus plurima etiam .perimenta . primo, non solum urbes, verum etiam familias omnes, omnes villas fuisse seruatas ab hac labe c6