장음표시 사용
71쪽
ta uino , Plebis Sacci io tota hac aestate Veneti . Patauini cum omni genere supellectilis se receperunt, nec ulla unquam adlaibita fuit custodia; veruntamen pestis ibi nunquam apparuit, nisi circa mensem Octobris, quo scilicet tempore iam auster regnabat. quod clarissimum indicium videtur ecte, tunc incipisse ctiam ibi pestem tigari, quando aer inficiebatur . Sed demus, Tridentinuimissum dedisse tunc occasionem pesti: dico utique potui ias fieri, ut ea pestis si pestis vocanda est fuerit e solo
contagio Dexigua enim admodum fuit, nec est propagabia: nam, quotiescunque pestis fit ex contagio solo, non ita dilatatur , restringitur statim α, cum eo tempore prudentissimi Senatorcs Venetius sint omni diligentia, extincta fuit, fortasse quia solum erat contagium , serduos menses, aut tres omnino libera fuit ciuitas. Mense Martio inchoauit denuo; , quod dicunt isti occasionem accepisse ex illo Veneto , multi dicunt hoc falsum esse . id vero apud me firmissimum est argumentum, quod , cum eo tempore Senatus Venetus omni diligentia usus sit, ut tolleret totum contagium, sicut an te illud cxtinxerat, ita etiam tunc multo magis extinxisset, si fuisset selum contagium tum quia experientia docti diligentiores fuerunt; tum quia malum circa illa initia admodum debile, exiguum erat quare, cum d 1ligentissimi fuerint eo tempore,Omnem lapidem,Vt aiunt, mouerint , ut abolerent contagium, rid fieri non potuerit, immo potius visum sit malum coepisse incrementum , euidentissimum est argumentum apud me, huiusmodi malum non a solo contagio, sed ab aeris iniquitate originem habuisse. Nec ea quidquam ratione moueor, quam veIuli Achillem obiiciunt , ad medicos scilicet,ea duntaxat, quae sensibus eXponuntur, sectantes, minime pertinere, Ut arcanas coeli vires,aut occultos siderum influxus perquirant: quoniam: ab ipsis ego peto, ut pacate de-H cernant,
72쪽
cernant, quos medicos sequi velint, an recentiores, an Vetere S. non puto recentiores esse amplexuros, tum quia
Fracastorium, Fernelium in alios complures magni nominis medicos, habent qui ipsos facile conuincant; tum quia veteres ii sunt , quos tanquam legitimos medicinae parentes ob peritiam incomparabilem , atque iamdudum acquisitam auctoritatem , sequi conue-tnit. Itaque ad hos confugiendum crit. Iam vero Hippocratem, Avicennam, atque Arabas fere omnes explicatissime caeli vires, influxus inter pestilentiae causas collocasse, compertum est. Sed,postquam probatissimis medicis adhaerere,uti par est,uolunt,quaeso unum alicuius inter veteres dignitatis medicum ostendant, qui, pestem a solo contagio posse fieri, aut praeclare, aut obscure m-iquam prodiderit, cogitaueritve: protinus libenter cedam. Quare non est,ut hoc argumento, quod contra ipsos minime omnium facit,aduersus nos tantur Gratissim tierit mihi, ut omnes docti videant has meas rationes, Xa minet diligenter quia, cum haec res sit maximi momenti, optatissimum crit semper mihi, ut veritas inueniatur, si
tam veritas inueniri potest in re adeo secreta ,Δ diuina. Disces quomodo actaserint accidenti ,quae in hac, ct tu alijspestibus euenerunt Caput . XVIII AVSIS pestilentiae hunc in modum constitutis δε demonstratis, iam strata apparet via inueniendi rationes, propter quas tot, dc tanta videantur accidentia in pestilentia, quot,&quanta nostra in hac constitutione consipeximus . Etenim aer pestifer, ut scribit Galenus primo de diffstb. seu vapores illi putridi pestiferi
per contagium intra corpora parata tracti , primum cor ipsum aggrediuntur , quasi vitae nostrae arcem,&, ut sunt vitae
73쪽
vitae maxime inimici cordis ipsius calorem natiuum, temperamentum, totum statum perturbant, acta sua naturali constitutione remouent; quod necessario deinde cosequitur ingressus caloris praetcrnaturalis,qui,& spiritus ,&humores feruefaciens, facit febres, communicato calore toti corpori. hoc dico ut plurimum contingere, quia etiam interdum a veneno prius iugulantur lio in ines, qua tempus, locus concedatur putrefactioni, accensioni: atque tunc mortes contingunt subitanes sine ullo signo, sine ullo symptomate,quemadmodum aliqua conspectae sunt in hac constitutionc quemadmodum verisimile est contigisse Romae in ea peste sub Romulo, a Dionysio Halicarnasseo lib. a. memorata, inqua, ut scribunt Plutarchus in Romulo,&Zonaras secundo Annalium, homines statim absque morbis peribant. Narrat Iacobus de Partibus in commentariis supra primam quarti Avicennae cap. de pestilentia , in pestifera constitutione, qu fuit aetate sua , interdum egros ad ipsum cum urinis accessis.
se , quos tangebat, atque inueniebat sine febre, sine ullo graui sympto mate; qui tamen dicit ille aut statim interibant, antequam discederent ab ipso , aut paulo post. hoc autem, ut dixi, contingebat; quia venenum in corpus attractam prius occidebat,quam fieret incendium, putrefactio. Vbi calor preter naturalis depopulando humores inducit febres, huiusmodi febres aut sunt ardentes intus extra,aut tepidae intus, extra, aut intus ardentes, Xtra vero tepentes non fiunt enim febres intus tepente S,&extra ardentes .co quia in omni febre semper malumincendium est circa cor quam in ulla corporis parte focus enim&fomes ipsius febris est locus circa cor. fiunt febres pestiferae ardentes intus,&extra propter ingentem latam putredinem, quae non tantum exurit interiora ipsa,ac in magnis vasis facta est; verum etiam pro
74쪽
sebres tepentes intus , de extra, quotiescunque venenu' multo maius est, quam sit ipsa putredo.Vnde potestis colligere non esse semper verum, ut dixerunt aliqui, febre pestiferas a summa putredine oriri qui , si hoc verun esset, nec eis artum foret scinder maximum inccndium in penetralibus corporis esse quod tamen non esse crum &Galeni auetorita 1κ. desinapi medicina cap. de bolo armeno,& Avicenias sententia quarta primi cap. de febre pestilenti satis aperte docent; qui scribunt, febres pestiteras calorem mitem,&placidum frequenter habere, loquentes de interno, externo calore. Fiunt febres pestiferae ardentes intus', extra tepentes vel, ut dicit Hippocrates primo de morbis, eo quod exiccatae sunt humiditates extimae, quibus a sumptis cum deficiat pabulum calori natiuo necessario, is minuitur vel quia, ut dicebat Galenus quarto aptior. 8. cum incendium magnum sit in corporis penetralibus, eo retrahitur uniuersus corporis pene sanguis, quo priuatae exteriores parte necessario tepent. Has deinde febres sequuntur pulsus,quos dixi, debiles , frequentes debiles, quia cordis vires a veneno sunt hebetatae frequentes , parui, propter necessitatem refrigerationis ,&propter incendium . fiunt etiam interdum pulsus similes sanis, ut dicebat Avicennas, quia
venenum quidem maxime assicit cor,non autem putredo.
In his febribus semper cordi facultas aduersus materia venenatam pugnat ex hac pugna deinde, ut uidebitis, tot siqua symptomata contingunt. Si superetur facultas naturalis cordis, ita ut non possit uenenum ipsum ullo modo propellere, neque etiam aggredi,contingit mors subitanea sine ullo signo , sine ulla excretione , moriuntur ta- quam percussi a Deo. Si autem natura, aut facultas cordis propellat ipsam uenenatam materiam , in propulsione aut succumbit , aut superat. Si superat, aegri servantur
cum signis aliquibus nam interdum cum larga sanguinis
75쪽
profusiones interdum clim copia urinarum, interdi in cucopia carbunculorum, interdum cum bubonibus ipsis. Si autem propellat quidem facultas cordis uenenum a se b, sed deinde, superetur,pereunt aegrotantes cusignis aliquibus, quae signa uaria,& diuersa sunt,quemadmodum nunc docebo. ham materia uenenata,quae propellitur a faculta recordis, notat haec, quia habetis ueluti tabulam ante oculos omnium symptomatum aut est materia uaporo si aut sunt humores. Si matreria sit uaporosae, uel propcllit ad caput, quod fere facit, uel ad alias partes. Si ad caput,&illud sit repletum pituita, hac colliquata uapores illi modo sopores inducunt, modo pituita liquata misista subtus aures parotides inducit. Si uapores illi alioquin
acres,&feruidi membranas cerebri percellant, dolores capitis inducunt , &, cum temperaturam cerebri conturbent, uigilias inducunt , interdum dementationes , deliria, obliuiones . , quia permisti spiritibus animalibus eos perturbant, motus impotentiam pariunt, quemadmodii etiam tras missi ad aures isti uapores, aut ad Oculos, tinnitus,& uisus uitia faciunt. Si propellantur ad uentriculum,cum sint uenenati,& inimici naturae,nauseas faciunt,inappetentias , qu inappetentiae usque adeo magias sunt interdum, ut dixerit Gal. 3. in 3. Epid. multo se si e repertos,qui potius elegerint mori,qua in cibu capere. Si humores propellantur a facultate cordis, aut sunt crassi, adusti,&mordaces, aut crassi quidem, adusti, sed non mordaces , aut sunt subtiles, acres. Si humores sint adusti,crassi,&mordaces, faciunt carbones,proui. sin varias,atq; diuersias partes haec materia propellitur hi carbones si magni sint , .copiosi , salutares ut plurimum sunt; si sint parui , ita ut pauca sit materiaci sunt magis letha-Ies A cx hac materia fiunt etiam phlycten . fiunt uaria ulcuscula . Si crasso humores natura propellat,
qui exusti quidem sint, sed nequaquam mordaces, tumOres
76쪽
res fieri solent modo sub axillis, modo subtus aures, modo in inguinibus . , prout materia magis vel minus copiosa est, ita etiam solet inducere modo maiores, modo minores tumores ab humoribus copiosis adustis,& crassis fieri tumores pestiferos, luculentissimum testimonium habetis apud Procopium libro secundo de bello Persico, qui, ut ego uidi in contextu manu scripto, refert, in ea peste medicos, omnia remedia iam expertos in vanum, voluisse tandem explorare tumorum naturam, atque ita sectis cadaueribus inuenisse in tumoribus crassos, exustos humores . Si humores, qui propellantur a natura , fuerint subtiles , aut expelluntur a sanguine separati , aut sanguini permisti Si a sanguine separati , expelluntur in velatrem , quem ventrem dicebat Hippocrates in libro primo de diet , instar maris ab omni corpore recipere. Si itaque expcllantur hi humores per vesicam, copiosae , turbatae, & subiugales fiunt urins si per aluum , fiunt fluxus , colliquationes, dysenteriae, quibus plurimos sublatos esse in ea constitutione narrat Hippocrates tertio Epid. si autem per os, fiunt vomitus crudi biliosi; per vomitum autem,&per recessum solent etiam expelli uermes,ut visum est in hac constitutione no quod Verme eo tempore gignantur , sed quia prius geniti in corpore, vi veneni extruduntur, nonnunquam mortui, nonnunquam viventes. Si humores subtiles expellantur permisti sanguini, aut sursum expelluntur, atque ita fiunt modo stillae sanguinis a naribus; quae sunt mortales, modo fluores sanguinis magni, quibus solent seruariaegrotantes. Si vero expellantur humores sanguini permini percutem aut sunt pauci, aut copiosi . si sunt pauci exeuntes a venis per δια/πηδησὶ, , hoc est rarefactis ipsis
vasis, faciunt illas maculas paruas rotundas; sed, si copios fuerint, quemadmodum dicebat Stephanus Atheniens in commentariis super primo prognosticorum teX. I.
77쪽
venae paruae in cute disrumpuntur pro multitudine sanguinis his disruptis, sanguis subtus cutem firmatur, ubi maculas illas latissimas, ubi vibices illas, quae in vitiis &in mortuis apparent, inducunt. Sed de huiusmodi maculis anno elaps habuistis a nobis copiosissimam tractationem . Cur autem Stephanus Atheniensis loco citato di verit, huiusmodi aegros maculatos fuisse vocatos ab Hippocrate primo de acutis tex 3s. λητου , idest percutas, seu castigatos a Deo, senexationem ignoro quandoquidem Hippocrates eo in loco non loquitur de huiusinodi corporibus maculatis, scd solummodo de iis, qui latus expleuritide commaculatum habent, quos dicit a vulgaribus vocari percus s. Habetis itaque rationem, ho- dum generationis omnium accidentium, quae contigerunt in hac nostra peste,& in aliis etiam cotingere lent. M.tionibus, ct exemplis ostenditur,seran messe,Veneram,
Patauinam pestem omnino extinctam esse , nec amplius renaturam ii iii Caput se XIX.
EQVI TVR, ut quintumχaput aggrediamur , in quo polliciti sumus explicare quid
in posterum sperandum, vel timcndum sit Inuasit enim, ut scitis, magnus quidam ti-
- - mor omnium animOS, re, ut ineunte ve
re iterum haec immanissima fera depopuletur nostras regiones. Et, quamquam scriptum sit ab Hippocrate in limine suae medicinae, iudicium dissicile esse ; fuit tamen Philosophorum omnium, Medicorum sententia , homini vim quandam insitam esse,& praenoscendi futura, diuinandi interdum Multa autem & apud Plutarchum in Platonici quaestionibus M apud Sextum Empiricum in Pyrrhonicis disceptationibus proponuntur instrumenta, quibus de suturis ,& de prisentibus homo iudicare
78쪽
poteriqus Graeci σκρητηρiee, nuncupare consueuerunt. Sed, Philosophorum placita drinitte iri es , inmur illis instrumentis ad hoc iudicium serendum, quibus uti consuc nerunt medici Sunt autem haec duo,quq alias consueuit Gallentis appellare medicinae crura, nimirum ratio, ixperientia ratio tota est in discursu fundata , experientia a sensu, ab exemplis dependet. Tria in hoc iudicio stabiliendo ante caetera prop0nere vobis volo. Vnum cst, sperandum esse in his nostris regionibus pestem non esse r uersuram proximis annis . Alterum est, aliis urbibus,&locis, quae haec pestis hucusque non inuasit, periculum imminere, ne proximis annis ab hac labe inficiantur Tertiuest , ut reliquiae mali, alioquin perduraturae, superentur,& omne periculum a nostris ceruicibus adimatur, magnopere collaturum efffe, si diligenti studio omnis occasio cotagii auferatur. Haec supposita, ne tanquam oracula protulisse videar, demonstrare,d comprobare conabor tum ratione, tum etiam experientia . Si formidandum esset,
ne iterum pestis redeat, timendum esset aut propter aerem , aut propter contagium, aut propter corpora para, ta Non est timendum propter aerem, quia iam ex effectibus ipsis clare conspicimus, fulmen illud c teste,quo tacti sumus , fere ex toto extinctum esse neque etiam constitutio manifesta prς sentis anni ea est,quq sua natura possit nobis futuram pestem comminari. Dico fulmen caeleste iam fere desiisse in nos; quia, siquid videtur hoc tempore reliquum esse mali , id totum est adeo paucum, adeo apertum,& exile , ut fere certum esse possit unicuique non a coelo depender sed potius ex contagio, exerroribus humanis. Est quidem in Dei Opt.potestate,etiam
iterum hunc nostrum aerem contaminare non nego hoc fieri posse : verumtamen , quantum naturalis patitur discursias , potius est sperandiim Deum Optimum sua beni-Snitate usurum erga nox; qui post flagella consueuit etia
79쪽
misericordia uti Neque est timendum propter contagium: quia , si contagium aliquod insigne malum facere debuis iet, non usque adeo imminutum esset, quemadmodum apparet Demonstro Iam fere sunt tres menses, ex quoc pit haec pestis declinare ubi homines senserunt inclinationem, vidistis, quanta licentia usi sint, quam libere sint simul conuersati, quomodo non abstinuerint ab omnibus rebus tractandis. Si igitur timendum fuisset de contagio, debebat continuari malum, non ita imminui, ut imminutum est peo magis, quod , quemadmodum videbitis, ubi malum continuandum fuit in aliis regionibus, non usque adeo unquam fuit imminutum. Haec etiaest potissima ratio, qua potestis intelligere, hanc pestem non fuisse ex puro contagio : quia data est illi magna occasio&Venetiis,&Patauit nihilominus, quanto maior fuit occasio, tanto magis imminutum est malum. Si igitur hadtenus contagium nihil potuit eficere aduersus mali inclinationem, tanto minus timendum est in posterum tum quia vi frigoris longitudine temporis extinguetur omnis Vis contagii tum quia prudentissimi viri, qui curae valetudinis urbis sunt praepositi , omni sollicitudine utentur ad amputandas omnes occasiones tum postremo, quia iam omnes satis, superque experientia do- dii scient, qua arte,&quo studio sese possint conserti
re a contagio. Non est timendum proprictate corporum praeparationis; quandoquidem, quae proprietatem hanc habebant, aut omnia aut maxima ex parte sunt extincta Accedit his omnibus, quod morbus hic uniuersalis sua etiam tempora habet, quemadmodum morbi omanes particulares, nimirum principium, augumentum,statum,4 inclinationem ubi haec tempora sunt exacta, iam morbus dicitur finitus, idque in unoquoque morbo particulari compertissimum est. Iam vero habuit hic morbus uniuersalis suum initium satis longum , habuit augu-
80쪽
naen tum , praeteriit status , habuit declinationem itaque colligendum est, iam ex toto,vel saltem maxima ex parte, finitum esse. Hoc idem experientia, exemplis confirmari potest non est negandum, in multis locis pestem biennio, ariennio etiam perdurasE habetis exemplum illius celeberrimae Atheniensis, quae, ut narrat Thucydides libro tertio,durauit tribus annis Athenis,ita ut ea ciuitas a nulla re magis afflicta sit Romς,etiam,vi est apud Liuium,tribus interdum annis durauit. relatum etiam est
Mediolani per plures annos durasse pestem . hoc inquam clarissimum est; sed,ut ego diligentissime obseruaui, raro , quando pestis diu durauit, habuit remissionem ullam insignem, sed continuauit malum semper, licet remissiones habuerit aliquas: hoc clare videre est apud Thucydidem loco citato quod si fuit alicubi magna,quae aut insigniter sit remissa, aut deleta , numquam , aut quam rarissime rediit habetis huius rei exempla domestica Vene tiis,&Patavii saepe viguit pestis,&insignis, sed vix unquam annum integrum durauit . cum semel abiit, non amplius rediit. M CCCXLVII I. inchoauit pestis Venetiis mense Martii, habuit suum vigorem mense Aprilis, Maii, mese Iulii coepit declinare, extincta est sub finem Augusti, nec amplius rediit. Quinimmo Matthaeus illanus, pestis illius spectator,& narrator, primo historiarum 1aullibi fere quintum mensem praeteriisse scribit,cum tamen tradat omnium ab orbe nato saeuissimam fuisse. MCCCCLXXVIII. fuit iterum ingens pestis Venetiis,4 in his regionibus incepit principio aestatis , vigorem habuit in autumno, hieme declinare coepit, atque tandem desiit. quo temporec pit sapientissimus ille Senatus Triumuiros valetudinis tuendae creare , atque
etiam res infectas concremare. MD XXVIII vexata est iterum haec regio maxima peste, quae durauit tribus