장음표시 사용
171쪽
sis variis passionibus et periculis, tandem Orto post aliquothubdomadas in feminibus maligno , tum diffuso in lata ulcera erysipelate resolvi, atque ita liberari aegram vidi. Copia
seri ex ulceratione manaVit, unde Venter Sensim depleri, etiamque repurgari et Sanari ulcera coeperunt. Sic misera
ex infusis floribus sambuci et baccis juniperi, tum ii Su modico carnis et Vini multa aqua diluti con aluit, quae si forte princeps foemina suisset, Seu matrona dives, lautiore victu
ac perpetua arti S mixtura Vix eVasisset. Neque reminiScor, quampiam acuta phlegmone Vel ulcere mammaΓum Vexatam puerperam, forti licet assectum uberis assectante illumVe praegre SSa febre, illo ex morbo unquam periisse. Caeterum nihil OPUS e St notare, quapropter in Similes eventus singulari Studio animad Vertam; naturae quippe in sanandis offensionibuS indicia et processus et molimina, donec morbus, tempUS et alia Sinunt, respectare et congruenter Vertere in uSuS ΡOtiSSimum ad Salutem juvat.
Matres lactitantes, Osficio hoc Semel liquido, raro in gra ves et acutos morbos incidunt; dumque sit aliquando, ipsa Iactandi consuetudo opportunitatem, qua aegrotatio in disci i-men febris puerperalis nutat, plerumque jam sustulit. Aliter omnino patiuntur, quae non praebent. In illis quippe, tametsi paradoxum Videbitur, et principium et procliVitas, cum metu ex puerperio febriendi, longiuS perstant, hac modo peculiaritate, quod colluvies minuS Subito, sed a scitidis instar
fiat, ac creberrime non tam in aliquod caVum, quam ipsum quoddam in Viscus intret, adeoque mortem quam is haud repentino, attamen P0 Si breve tempus certe inferat. Plerumque noxa ad pulmoneS repit Sub forma Febris Puerperarum Lentae, phthi SCOS Si Stens speciem. Subinde uterum vel alia membra inse Stat, ubi Congestiones, malignam Suppurationem, induΓationes, et amplius alia mala gignit, duro monitu, nunquam naturae Vias deseri impune volsine periculo POSSO.
172쪽
i 53 LIBER QUARTUS CAPUT NONUM.
COGITATA QUAEDAM DE VITA, SANITATE, MORBO ET SANΛTIONE GENERATI M.
organismus animalis, illius exordium, incrementum, de- Crementum , Cumque maxime Variabilis duratio probabiliter ex processu sublimiori animali chemico cedit. Eo quippe materia et Vis secundum immutabiles leges continuo agunt, ct reagunt, Statutoque ordine diverSissimis sese exserunt modis speciebuSque. Quo in processu Summum Regens Vim vitae vel Principium, appellamuS cujuS praesentiam in se et Virtutem ne quiSin dubium Vocet, qui Vivere se ipse non dubitat. Verumtamen indoles Vis hujus divinae, et mirabilis, quo se exserit, moduS, tamet Si profundiSSime lateat, nec Sciatur,
an per Se Sola ea Stet, an cum aliiS naturae Viribus quadam conjuncta amnitate, in animantum singulis membris eadem serme, Caeterum quoad exercitia et efficientiam suam Varie dumtaxat modificata sit pro diversa nempe , quae ad eam Concipiendam apta est, materiae basi) ; prodit tamen ubique Se Se ac manifestissime per sua miracula. Illa videlicet e St, quae laetum in utero matris procreat, et Sospitat; quae tenerum Veris primum sosculum a frigoribus Boreae fovet, atque hominem, Omnium nulliusque climatis incolam, nunc sub solis ardoribus nunc in Oceani gelu recreat conseΓVatquo. Sed ad tempus modo. Tempus quippe cuncta exedit et de-Struit: quodque est, Ocyus serius labituΓ, disparet, et eVa- nesci si novaque et matura ad efformationem atomus Vicem et locum occupat prioris. Ita Visque materiaque innumeris variando formis aeterno circuitu eunt Tedeuntque.
Homines autem putant, Jioo quidem ex oreo in lueem auelum generari, illud vero ex luce in circum imminutum pexire ac CorramΡi. ocu is autem magis credere oportet, quam opinionibus.
Quamdiu c0rpus animale membris ac partibus Suis, tam ad earum relationem inici se quam ad nexum, rite con Sti-
173쪽
tuitur; quamdiu principium Vitae vel ex Se PerStan S, Vol ingenitum materiae , continuoque a justo membrorum et hu-mOΓum ConSensu ae reciproca in se actione reniSuque pendens , cuiVis singulae parti adstrictum, proprio modo inditum , ad eamque temperatum, in omnem compaginem eXΡedite agit ; quamdiu corpus stimulis extrariis probe assicitur, sensibusque Per materiam ad percipiendum formatam recte fungitur, atque hinc intus in Se ipsum ae exti OPSUS COI1Venienter persicum est; tam diu praeSto ne COSSaria momenta et Conditiones Sunt, quae Vitam sanitatemque Videntur eae-CeI Q. Attamen non ex omnium aut certarum modo illarum conditionum omni ac tota defectione quod certe mortem significat) sed ex earum varia nonnisi turbatione, morbi seu Tece SSUS a Statu Sano , idea profluit. Abnormi quippe habitu corporis, dum extraneae SPu intus exortae potentia θ naturam diVe1 SO modo conturbant, processus Vitae talis esse ultra non pote St, quali S erat, PriuS- quam damna illa ipsum exercerent; quaeque ΡΓΟΡterea modo Se noxia probant, quod per Sese aut per intermedia informatam materiam, ex eaque in ip Sum, unde materia Vitam trahit, principium damno Se agitent, quae Conjuncta, Vis nempoatque materia, Vitam et Sanitatem, nunc Vero turbata vitam et morbum ConStituunt. Quemadmodum salubri corporatura et actu OSa propemodo ViScerum con Spiratione, Omne illud, quo corpus ad sui conservationem indiget extrinsecus, attrahitur, recipitur, mutaturque; partim assimilatur, partim rejicitur, ac pleraque munera, Sicut ad Sanitatem et conStantiam Competit, solenniter procedunt; ita in aegrotante animali eodem paene modo eaedemque res functione Sque Summatim quidem, sed perperam modificatae Versantur, eatenuSque Solum ΡΟΓStant, quatenus ad ducendam ampliuS Vitam CSSe utcunque pOSSunt, ac necessario debent. At sit tamen imperfecto huic et inordinato processui Vitae aliud nunc atque novum incumbit munus, idque non minimum: morbum Videlicet persanare, Vel,
si magis libet, in sanati0nem saltem adjuVare.
174쪽
Talibus praemissis, totidem nos convalescendi arbitramur modo S, quot morborum SpecieS Sunt; porro in ipsa alienitale
sinitam ot temporis et ritu S contineri normam, qua COPPUS vel re vel titur in salubritatem Vel ultra ad naturam exstinguituΓ. Omnium communissima in turbata quavis Valitudine ea paSSionum Apparitionumque complexio e St, quam Febrem
dicimus: Morbi item illius causae et Principii vitalis opus ;manifestatio ab Ormis energiae in Vitioso et justo celeriore processu Vitae; Varia ratione Vel destructioni favens, Vel conservationi ; itidem nece S Saria ad curationem morborum, atque ad illorum essentiam. Qua febris lucta, Viriumque Oppositarum continuo nisu
reni Suque, natura Secundum aeternas leges cum omni Sua
penu urget, tendit et nititur; Verum non aliter, quam ad prae SenS momentum ubique. Quapropter ad intellectum seu artem, in Casu praecipue ancipiti, ante omnia pertinet, ut apposite in morbum, et habita ad illius exitum et sinem recta ratione, pleraque ita instruat, dirigat aut praepediat, quemadmodum in salutem competens ac neces Sarium Vide tui .
Idque in permultis certe morbis quandam e S SQ a1'ti in Organismum aetionem neces Sario ponit ; namque Cau Sam morbi tollere, Seu morbo anteVertere, hic ad unum redit: quo, Si quidem pote S exequi, utique aegro boni consules. Sicubi Vero noxa, Seu labes uni Versam constitutionem jam intravit, morbus tanquam enS proprium PCI Stat, ex Se, neque tollendae causae ultra locus datur. Summa nunc Verti
tur in eo, ut perniciei effectus frangas. Quodsi praeterea in- 1luxus a primordio ultra potest prohiberi, citra dubium haud
levem partem ad Curationem OgeriS. Neo unquam Simplex et recta in qualemcunquo facultμ-tem actio e St, per quam nempe Sentimus, percipimuS, et irritari apti sumus. De quibus potentiis universim probatuΓ, Cunctas quidem ab una eaque sola, Sed di Verse dumtaxat, cui inhaerent, composita materia, atque per eandem materiam, modificata solum aliter vi vitali pollere, caeterum inter
175쪽
t 61 Se esse Simillimas. Quapropter et in ossens s febrilibus et intractandis externis xitiis id maximum et unicum OΡUS e St, ut iis prope, quo S ip Sa natura in suam conservationem sibimet sines et con Sentaneos nisus posuit, materiam Corpori S aggrediamur; ne tamen immemores, eidem huic materiae inhabitare Sensum et Vitam.
Quidquid autem sit, ex quo ossicitur vita, id ipsum tantum mutari aptum Videtur, quatenus eadem, Cui ine St, mutari patiens materia est. Qua positione materia ipsa haud p O- te Si Commutari, quin quoque etiam Vitae in ea principium in Odificationes subeat: gradu scilicet Vel augeatur Vel minuatur 3 SecuS enim nequit. Materia organica, donos illo principio non penitus Vacat, in proce S Sum di S Solutionis generalis contumax e St; ad Summum noxias solum modo mutabilitates admittit suae ipsius naturae. Hinc omnis in corpore Vivo alienitas ab hoc principio neces Sario pendet et Stringitur. Namque ex eo materia Suam formam tenet et proprietates, illudque ipsum Stat conSerVaturque per materiam in essentia et Vi sua.
In eo quod emceret, vim esse censebant: in eo autem, quod emceretur , materiam quandam: in ulvoque tamen utrumque; neque enim materiam ipsam cohaerere potuisse, si nulla vi contineretur, neque vim, Sine aliqua materia.
Haud quidem recta rebus extraneis in principium vita oingressus datur et actio; at id tamen perpetuum est, ubi morbuS Corporaturam possidet, illud etiam suo modo affligi, ne C re aliquacunque utiliter quiddam in materia effici, quin ipsa illa res huic principio, unde quippe materia Vitam habet,
congruens et perquam accommoda Sit. Propterea modus, quo alia corpora solent mutari, Vel in corporibuS aliis mutabilitates inducere, haud strictam praebet normam ad aestimandum effectus item et affectus, qui animali materiae eique
In omni assectione febrili quaedam in calore, qui animanti proprius inest, inconsuetae mutatione S mani&Stantur, idque varia intentione; vel incremento vel decremento calo-
176쪽
ris, variis periodis; tum quia incerta calidi in variis locis corporaturae diffusio et temperies est, seu quod sub febre in
toto organismo, Vel in Singulis membris nunc plus nunc minus calidi desoris intret, vel intus generetur, Vel laras effluat, sive demum, quod eadem copia Vario tempore nonnisi diversimode agitet, Vel corpus etiam ex insolita, quam patitur, modificatione aliter indo aliterque Sese assectum sentiat. In qua omni valitudine nequit abesse, ut ad ultimum fluida etiam, nec subtilissimi modo, sed etiam sensibus Oh-Vii, ac per Vasa moderati omnis generis humores insolentore OnStituantur; accensendo simul, quantum ii ex multifario Casu a naturali sua temperatura jam prius recesserint. Eae quippe mutationes, quas SanguiS, reliquorum Omnium humorum fons et materia, corporisque ad Vitam praestantissimum elementum, ex febre Vel interdum ex ipso miasmate contrahit, pro Varietate illarum rerum maximopere inter se discrepant, ut aliter in simplici phlogistica febre, quam in an O- mala, aliterque in maligna habeant. quodlibet intus in corpore enutritum aut deforis invadens damnum et illata laesio vitam vel repentino eximit, Vel illius
Tegularem processum ad tempus conturbat. Ubicunque fel, veprehensum est animal, infesti quid agere in illud, vel certe
egis Se necesse est; quin tamen afflictu semper cum excitante causa strictim consentiat; permultum namque ab ipso corpore, in quo febris ortum duxit, tum ab anni tempestate, tum rebus extraneis aliis regitur. Hinc febres accidunt, ac simplicissimae quidem, sine quopiam Singulari neque materiae neque vi Vita o infenso Stimulo. Aliae contra nequiores
sunt, per quas scilicet in solidis et fluidis phlogistica sit mutatio, majori metu, Si principium vitae simul una infirmatur , ac graVius quidem, quam indignationibus febris, quantum in sensus cadunt, illiusque morae et indoli conveniat. Omnium denique pessimam classem illae febres definiunt, in quibus sine phlogos eos incessu corpus et in materia Sua et in vi sua tantum in statur, ut constituentes partes illico in putridum Vergiant.
177쪽
In omni acuta febro membra in compagine sua, quatenus tactu et oculis potest indagari, vel immutata et illaesa manent, Vel morbosas sensibusque ObVias Subeunt mutationes. Atque inter reliqua damna, quibus obnoxia Sunt, dominatum Phlogosis tenet, indole sua et ex febre, quam concitat, qua e incensa ipsa fuit, Seu pura, Seu maligna anomala. Frequentissime aliqua tantum membra urit, modo hoc, modo aliud, pro Varia quippe causa extranei, PTO genio regnantis morbi, et peculiari opportunitate aegrae. Neque tamen Semper ex phlegmone laborant amictae partes ; affectu scilicet cum tumore, tenSione, rubedine et dolore. Morbida partis mutatio perSaepe Solum ex Commota per errorem sensibilitate, cum Vel Sine organi ex intentione, vel languore Variata consistentia: Videlicet Per Spasmum proditur; cui offensioni membranacea et caVa ViScera, tum etiam apone VPOSes quammaxime Subjacent. Accidit etiam interdum, ut pessimum Virus, praesertim ubi in membranaceo tenui, vel quopiam etiam craSSiore caVO ViSCere longius ac vehementius SaeVit, Omnem nonnunquam in illo Vim et calorom repente tollat, Subsequo mox membri totius sphacelo. Ita etiam sporadice, et extra nos000mia, in foeminis brevi ante salubriter gestientibus, primo morbi impetu, ac ne praegresso ferme dolore, aliqua membra subito et sine ulla Phlegmonis nota per ne erOSin eXStinguuntur.
FEBRES PUERPERALES BENIGNΛE, NON P II LOGISTICA E.
Febrilem omnem morbum proprio quodam, sui ipsius vitaeque potentiis, incitato, continuatoquo ProcesSu pergere, dirimique, nulla dubitatio est. Hinc in affectibus, qui artis
opem non Strenuo POStulant, dum aegrotanS modo antecepta opinione et consuetudine Vacat, nec Orba omni extrinsecus adjumento natura est, ipsa plerumque eΓΓOre S Omnium ΟΡ- time ad salutem ex se corrigit et componit.
178쪽
Non o quidem id puto, cunctas Vel plurimos morbos sola natura vinci: multae aegritudines Sine industria artis difficulter aut nequaquam Sanarentur. Verum dicimus etiam et confitemur, ex inepta Cura centies fraudari salutem. Atqui non mediocre istud inter convalescere et non ConValescere discrimen in ipsis gravissimis illis morbis, ubi sanitas Cummaxime ex Spectanda ab arte e St, a modo proficiscitur, quo curationem inchoamus. Namque in ipso exordio et cruditate morbi decursus ac finis illius jam comprehenditur.
Morbis enim quoque quasdam leges natura posuit. PLIN. H. N.
Atque ita accedente arte mox a primo ejus conatu judicium exit, num ab intercedente medicina fructum natura an damnum sortiatur. Quare ad VerSa Valitudine prudentius agitur, inter initia morbi deliberare, quam ad finem; dum quae facta sunt, haud fieri infecta, quaeque fient, haud ultra impediri queunt.
Quaedam, ut noscitur, labriles affectiones insontes plane Ot mites sunt, ac nihil omnino Phlogos eos, multoque minus proclivitatem quandam in maligna S noxa S mon Strant; quas etiam, siquidem more ferme ac man Suetudine brutorum toleramus , natura Propria penu ac SaepiSSime BOSi moram aliquam quodammodo per ori Sim Vincit. Quae brevi post partum Saepe puerperas inVadunt passiones, irruendo et Conturbationi S Vi majuS aliquando, quam intus alunt, discrimen minantur. Tum medicuS, aegrotationem fortassi S non apprime di Scernen S et heroicis aDmis non tam morbum oppugnans, quam naturam, illum jam nunc lacessit, Vel id ipsum praVa arte malum asperat, quod salso mollire Studet. Propterea, donec cauSa et natura paSSionum minus Sunt patefacta, quacunque forti medicina abstineto. Idque de excitante pariter atque de eo, quo debilitant, omnique fere alio ritu est accipiendum. ConsultiuS in UniVersum arbitror, ut inces Sentes puerperae assectiones, donec nullo Vitio peculiariter et topice diStinguuntur, apto Victu, rerum ambien-
179쪽
tium cubitusque regimine, tum recta cura et attentione ad noxa munera, item ad matris justum cum prole animale Commercium primo committamus in naturam. Haec benefica pro- Curatrix omnium bonorum, etiam quoque in adversis, bre- em aliquando a lactatione , interdum a labore partus Vel aliis non tam diris assectibus inductum errorem quam SVRViS-sime mulcet et corrigit. Qua simplicitate inter quingentas foeminas ac multo plures etiam, Vix Opus ullo medicamento e St; addita cautione, ut parturitio quoque ad simplicitatem mini Stretur naturae, nec matres prophylactica intentione, ut ajunt, repurgando e Vacuentur , aut exurantur calidi S, neque
in illis itidem, quemadmodum in aliis hominibus fieri solet,
Venis enim maxime Credimus, fallacissimae rei, quia saepe leniores Celerioresve sunt, et aetate et seTu, et Coi Porum Datura. '
Verum tamen gravior labrilis morbus, quamprimum illius natura significata est, actuosiorem interceSSionem POScit, inprimis ob praecipitem quandoque Opis nece S Sitatem. In omni quidem febre totum corpus patitur; interim aliqua tantum prae caeteris essentialiter pressa Vel afflicta membra et functiones sunt; iisque ipsis aegrotatio praecipue internosci ot speciatim dijudicari debet. Nec tamen in febrientibus etiam puerperis a licta membra semper Cum Securitate definiendo sumus. Tum ea duntaXat, quae Conturbatis ex functionibu , ex Obvia in sensus materia aliisque incertis signis probabiliter suspicari licet, medico normam agendi et delectum suppeditant medicinae. Alioqui in quavis puerperarum febre , Ut Supra proditum, genitalia plerumque non penitus salubria sunt; id quod sectiones Cada erum evidenter demonstrant. Sed amplius contendo, ob illarum partium morboso affectu febrem creberrime produci; quum non raro intra graviditatem, imo saepius sub Partu ipso tantopere patiantur, ut ex illarum vitio febris in
Interea usus hoc etiam aperit, tales injurias in naturali
180쪽
aut vicinis membris non eadem semper sestinatione locum capere. Certis temporibus difficillimi partus imo artificiales impune sunt ; quod in aliis lae minis, aliaque tempestate Secus obtinet. Ita etiam eadem serme in locis offensa nunc brevi et innoxie cedit, quae diversa occasione summum diS- crimen habet; ut igitur simillima prope res Varie accidat, partim ex eo, quod extrinsecus advenit; utpote ex mutabilitate et regnantium morborum genio. partim quoque e aegrarum tunc temporiS ipsa Opportunitate. Quibus reliqua corporis membra , iisdem utique morbis obnoxia similiter muliebria sunt: laesionis, aberrationis, ae tumoris Vario generi; phlegmoni, Suppurationi, gangi aenae,
caetera aliis patet injuriis: nociVarum in se rerum congestui ac retentioni; spasmis; sensusque Visque contrahendi sese omni privationi; quae uti saepe haemorrhagiae causa, Sic non raro illius est effectus et consequentia, quamque pariteΓac ipsum fluxum, ni subito ac per se fuerit lethalis, cum maligna phlogo si Vel sine ea febris puerperalis sequitur, subinde parVa, aliquando nulla apparente congestione; qua Sisere post largam prosusionem pro formanda colluvie desit
necessa14us et sufficiens humor.
Non modo in iis exemplis, ubi topica noxa febrem excitat, illiusque aperta causa e St, Verum etiam, quando calamitas partis a febre provenit, vel labris ob aliquod accidens injuriam loci alia forma modoque . comitatur, quam pro dignitate partis in simili offensa consuevit; sanatio morbi generalis potissimum inde pendet, ut ante Omnia rectissime instituatur curatio loci. quiVis enim in hisce mulcendis vitiis neglectus; quivis in rebus, quae morbum loci oportune et citissime ad salubritatem reducant, commiSSUS eΓΓΟΓ, natuTRO et artis in sanando morbo universali Omne conamen, Omne
opus frustratur. Sed par exitium sinistra labaris cura ossensioni partis inscrt; ut vix in alia aegrotatione, sicut in hac, iam nece S Sarium sit, in universo tractationis et in illius omni puncto fere utramque artem diligentissime inter Se