장음표시 사용
201쪽
dein moderatum aqua Vinum, tum per Vices et parVO hau 8 tu, acidula pura Vina, ac generatim pro instinctu et ardore Silis, nunc mi Xtu S aceto potus, nunc Vinosus debent concedi. Victus , ni sorte ex animali nausea sit, constet ex lauto carnis decocto, nec tamen pingui; ex coctis blandis Vogetabilibus, et arefactis frugibus; ox edulcato ad ignem cum Vitellis OVOrum Vino; ex embammatibus, aliisque similibus. Aliquando etiam, urgente casu, quae nutriant, ingerenda clyS-
Per errorem Omnino creditur, acutam aceto aqUam puerperis in febre maligna noxam sacere; e diverso optimum lactis, ut cujusvis alius, qui per has sebres cietur in solutionem, humoris eorrigens est. Quod Valenti nutrici aut matrino Vae ubera non impleat, idcirco non desinit, febrienti puerperae remedio esse. Pleraque per OS assumpta non aliteΓ ΡΓΟ Sunt , Vel ob Sunt, quam Pro modo, et opportunitate. Nonnunquam simplicissima illa medicina et in rebus extraneis ob Servatione graVior quoque febris seliciter cedit. Attamen si diu cruciat morbus, Si corruptio ac paSSiones non desinunt increscere, contra Vire S decre Scere; tum oportet acetum largius admiscere potui, liberalius propinare Vinum, perque Vices et cOOhleatim extracta Vina Hungarica seu cocta Hispanica exhibere, Vitamque novis et in Suetis pungere incitamentis. Vilibus consiliis pro mea quidem experientia ante Omnia moschus innuit; tum caStoreum ac probabiliter gibethum; hoc nempe nunquam tentaVimus. Verum tristis Observatio est, in hac demum malignitatis Statione neque i Sta 1alec Caetera plurimum laudata praesidia, in puerperis earumque hisce morbis adeo ac evidenter sese efficacia praestitisse;
id quod etiam de interno usu camphorae, de Omni acido sortigraxiore ac VaporOSO, minerali praeprimis, non tacemuS, quin tamen insitiemur, Similia alios forte probata invenis Se . Tandem Vero ex Vehementia et mora febris organa interdum resolutione ita mollescunt, ut in elementis Suis nec OSSA - via demum cohaesio et sirmitas desit. Tum enim Vero consu-
gero ad talia juvat, quae in materiam animalem adstringen-
202쪽
tempeculiarem quandam Vim exserunt. Quibus ex medicamentis si sorte quodpiam adhuc alia ac speciali ad vitalitatem ensicacia inclaruit, prudens illud caeteris antepones. De cortice Peru iano hic esse Sermonem, quis non sentit Equidem procul ab Sum, ut pretiosum medicamentum accidam; sed
praemoneo Solum, in puerperis oportere, cautissime hoc intus uti, cum Sub morbo, tum in conVale Scentia, ac primum nonnisi sorma infusi aut tenuis dococti, cum eo praetentandum e SSe. Inflammatio, meteorismus primo, congestiones, induratione S, hydrops et Similia, errore altero, ineptum uSum protinuS in-Sequuntur. Interea, quod Cortice per os assumendo cireum
spici imperitat, id idem ad chirurgica ossicia illum summopere extollit: virtus nempe, qua impuritias abstergit, Ρ utredinem cohibet, membraque cum vigore inflammando ad vitam roborat et intendit. In omni genere febrium acutarum potest accidere, Ut ali-Cubi Corporatura exterius cum inflammatione tumeat. Similis Ossensio in puerperis nonnunquam labia VulVae, Vel alias prope genitali plagas capit. Interea, si reliquas Vexationes, Prae Cipue affectum prius membrum, aegritudinisque totam indolem salubriter mitescere cernis; imo ubi loci ipsius non tanta est
praerogativa, ut in omnem e entum res Vertere in perniciem
queat; Π0Vae alienitati nihil opponas, sed potius recta Sub-Venito; deinceps, ut decet, persanato. Enim Vero ingruente tali passione majus damnum saepe praepeditur Vel tollitur. Sed graVissima ac pertinaci febre, si sciripta hucusque Observatione aut meliore fortassis, tantum ea coerceri nequit, ut contingentes in corporatura mutationes ad salutem Verius
Conspirent, quam in destructionem; quando ex topica Viti O- Sitate partis vel hac latente, ex turbatis saltem lanctionibus,ac Omni calamitate subsenties, topicum morbum non Satis tempestivo ad salubritatem properaro; in conflictu rerum utique non amplius tuta est mora, ne in cavum quoddain Vel Plagam Sanies irruat. Namque ut primum in omni, quae puer Peram cepit, continente febre quacunque caeterum forma et
typo, in C QPp 0ratura, et in communibus, et in propriis Te -
203쪽
centi matri humoribus talis obvenit mutatio, ut in ossicientibus suis principiis eorumque mixtione ab norma et indole,
quibus ad naturam animalem maxime Constituuntur, Vitiose devortant; tum enim Vero lethalis illa congestio, criseos haec calamitosa species, neceSSaΓio Occupat. Quo discrimine praesertim oportet, ut Secundum Certa Sindicationes justoque tempore naturae Validis Stimulis occasionem ac Vias Commodemus, quibuS ea materiam summo
periculo in descensum ad interiora alioqui proclivem, aut jam inchoatam Congeri, per emunctoria utriusque superficiei aucta nempe CXSpiratione, per meatuS urinarios, item per uterum et Vaginam expellat; atque quidem, ut CeISus monet:
uo celerius ejusmodi tempestates Corripiunt, eo maturius auxilia, etiam cum quadam temeΓitate, Tapienda sunt.
Ad quom finem sorte emetica utiliter faciunt, inprimis
dorem simul et urinam apta hujus metalli praeparata. Horum quippe egregiam Vim agyrtae pridem jam rectius videntur dignaVisse usu, quam plurimi hodie etiamnum medici ex opinione callent. Sane ad confirmandum illud pharmacon, narratis in secundo libro historiis, post tot ampliuS annos, Centum subjungi exempla Praesto Sunt; sed nihil est, quod ad
Interim Saepe neque hoc, nec quocunque alio modo adoptata perVenitur, dum nempe malignitas, seu morbi Omnis natura, vel loci etiam offenSio tanta est, tamque in perniciem properat, ut ex Terum ordine medicationi non ultra Iocus sit. Tum Omnis alioqui prudentiae ad sanationem prae- Clusa Via est; Strictaque nunc Cura ad mulcendum id solum reStat, Ut Sine perspecta cognitione de celata potestate clusi
et latentis organismi non desperemus, licet haud frequentius in hoc fine miracula, quam in infinito prodigia fiant. Quando igitur colluvies praeverti nequit, Seu, quod aS- solet, illius ne qua forte intraVerat Suspieio, tum humor, ut in praecedentibus indica i , creberrime in Vontro considet:
204쪽
idque colerius in malignis et acutis; lente ac tardius in non tam perfidis, mitiusque moderatis morbis; intenso tum et dolente abdomine, atque ita quidem, ut Ventris ea mutatio colluviem siVe praecedat, Si Fe, ex quo sanies inquit, una ac cedat, sive serius, hac quippe dudum deposita, superveniat. Idque etiam de inflammatione est tenendum, quae similiter collectionem Vel praecedit Vel comitatur, Vel sequitur. Fit Vero etiam, ut abSque omni Vera et manifesta phlogosi sanies
Colluvio in his febribus semel facta, si neque natura To- sorberi liquor, nec per artem a chirurgo pote St educi, malorum vitaeque finis proxime instat. Quin imo , ubi morbus a miasmate uni Versali processit, quod uti alios mortales, ita ex casu quoque puerperam insestat; hanc ut plurimum, quam Caeteros, quoniam Puerpera est, citius interimit.
FEBRIS PUER ΡERΛLIS MALIGNA NON PII LOGISTIC 1.
Etsi multae perscriptae usque huc affectiones ob malignitatem , item ex ipsa adjuncta phlogosi, naturam et artem eludant, brevique trucident; nihilominus tamen, quae Sino omni phlogistica labe tenent, eae perniciosae febres maju9 multo quam illae periculum minantur ac velocius in destructionem tendunt. Quemadmodum enim in benignis non phlogisticis morbis natura maximam partem ad sanationem Sola confert, arte ferme praeter VictuS rectam procurationem nihil faciente; sic in non phlogisticis malignis febribus creberrime nec natura quidquam nec industria proficit. Hae febres ex eodem sente, quo malignae phlogisticae, oriuntur; attamen, quin de intercurrentibus morbis nece Ssario participent, in sestae singulariter puerperiS Sunt. Permulti medici et Obstetricantes febrem puerperarum absque phlegmone inter paradoxa habent. Non est, quod Objiciam. Quilibet nempe suo modo videt et coecutit. Attamen in eo saltem cavemu ne noxa illa, quae subinde, antequam
205쪽
81en latur, in gravida, Sub acutis forte, sed non recte obse vatis , vel lentis etiam ac tacitis passionibus in membris, praesertim in systemate uteri exenit, adeoque subruta Sensim constitutione , demum vix exsoluto foetu malignam maxime se brim excitat, sine genuina phlogosi, puta , nec inflammata parte quadam; tum plilogo Sis Vera ea et consecuti a , quae facta inter febrem intus, in abdomine, Vel in yiscere aliquo colluvie, ex comitatu dudum adrepentis mortis nunc jam partes adurit, non cum morbo ac febre illa principi confundatur, quae confluxus Sine Phlogo si prima et efficiens causa
Eiusmodi febres saepe perniciosum cxanthema primordio
socium, Vel subsequum hahent: pete chias, maculas, malignam Se a1 latinam, cum Virium non ultra firmandarum lapsu, ae manifesta corporis in putridum adpropinquatione. In permultis tam graviter febrientibus, paucis post illarum in hospitio adventum simul atque Obitum horis, Omnem cutem foedatam vibice, pete chiis, et saVere et nigrescere Vidi. Quarum febrium horribilem se enam breviter sic habes :incidit puerpera repente et gra iter; durat paucos dies et
Profecto, si modum reputamus, quo execrabilis sobris
ista sanissimas florentissimasque foeminas subito sine omni que cognita cauSa corripit, Sparsa Conse Stim Super toto corpore macula, Vix dubium est, larin Secam pestem cutis per poros et Vasa perinde ac infinita lumina intus penetrare, sicque opportunam ad suscipiendum Virus ex ge Statione et puerperio corporaturam illico evertere. Hic quoque origo, et infectionis primus locus non Una diScreta plaga, neque unum Viscus modo, sed corporis uniVerSa facies, totusque organis mus est. Quinimo destruens horumce morborum Virus tam repente, tantaque Se ex Serit Vi, ut naturae ne quidem excitandae phlogos eos facultas, Seu excitatam forte maturandi, tempus maneat. Transitus quippe in solutionem putridam
praeceps adeo est, ut humor illuViei paucis horis magna jam copia sit congestus; imo locorum rerumque malitia ultima
206쪽
ne quidem naturae id restat, ut par solummodo saniem colligendo Sit. Eadem prope pernicie Vel tristiore febris est, quae gravidi uteri ab putrescentia et exit, et alitur. Cujus morbi fusius primumque notati a me historia quum ad hanc dissertationem nece S Sario pertineat, id circo, ne quid fastidiose re-Sumam , remittendus ad loca lector est.
Quia igitur nihil exstat, nec quidquid sorte unquam erit,
quod febrium malignarum venenatam Vim in corpus recta destruat; oportet, ut, ni Si ab initio Sponte natura sive per artem excito Vomitu, Vel effusione sudoris Vel aliter Virus, una Cum Corruptis ab eo primum humoribus, tempore opportuno eliminetur, aliove quo Vis pacto reddatu D innocuum; Saltem contra perniciem illiusque effectus et damna instituamus. Ve-Tum tamen quaecunque in febribus malignis cum phlogo si ad virium sustentationem, item ad Sospitandum a putrido Ser Viunt , ea Certe pro passionum morbique Varia indole plurimum etiam in hac calamitate indicantur, atque intensius quoque : ut corpuS non tam ad phlogo Sin loci, nisi quatenus competit forte, quam phlogistice veriuS et generaliter ad energiam exstimuletuΓ. Raro interim, quae tam graViter patitur, sanatio aegrae quacunque Cura impetratur. Evanidae nempe sunt corporis vires, quarum defeetione minus, quam congruit, Sospitata, et a pernicie nimis contaminata materia univer Sae COΓΓuptioni tanta vi ac praecipitatione subjicitur, ut necessariae ad itam conditiones mox eVertantur et concidant. Non jam in materia vis et in Vi materia, et in utroque utrum que e St; Sed Spiritus a corpore aVOlavit et corpus revertitur in elementa
Neque tamen Omnis quanquam graVior puerperarum se-bris in mortem desinit. Darius Certe, Sed tamen aliquando, Citra Omnem exspectationem ad Salutem convortitur. Qua laeta mutatione decrescentis mali, et ipsius convalescentiae haec ObSerVatio et norma est, ne ex Vitio regiminis Vel alio errore stat relapsus. Uhique id maximum teneto, ut PeΓ COI -
207쪽
gruum Victum potius quam per Varias medicationes salubritas coalescat: longa Videlicet in lecto mora, frigoris alia-Γumquo noXarum fuga, competente Viribus cibo, facili digeri et ex animali potissimum; moderato usu Vini probi Vulgaris, tum p as Sim extracti genero Si, aut aliuS fermentati potus, ex- Cretionum justa temperie, somno et quiete, animi ad hilaritatem motu, commoratione in amato puritia aeris cubili, tum modica agitatione in libera calore et solis radiis mollita luce; Sol enim, quodcunque ViVit, Te creat SoSΡitatque.
Ex dictis hucusque satis probatur, in omni puerperae morbo ad permulta esse attendendum , quod quaevis assectio Variam ferme curam postulet. Cadit nimirum hic omnis febrium nomenclatio docta, et generalis quaeque pro lubitu constructa, fluxaque methodus. Sed Oportet, Singula, quae
assectionem Sistunt, ae cireumVeniunt, praecipue opinia loci externa et interna Vitia membratim diSquirere, illorum possibiles exitus cum morbo principe comparare, ac quidquid efficacissime eas mulcere aut Sanare Valet, tempesti e invenire et perSequi.
Eveniunt quippe in aliis quoque mortalibus cum benignae,
tum malignae topicae inflammationes, quae, tametsi non solicissime judicentur, nec tamen Semper in Punt mortem.
Secus vero accidit inflammatis membris in febriente puerpera; etenim qui aliis in aegris haud exitus pessimus est: suppuratio si noxa saltem neque nobilissimum viScus Occu-Ρat, nec TeCJMSum ΡuS remanet), imo ipsa, quae simillima puri est, materiae in CorΡΟΓe coctio, qua Plei umque natura in acutis, quanquam nulla Singula pars laboret, devincere morbum consue it; in puerperis majus habent periculum et ad salutem vix faciunt. Alios mortales plerumque, ut suis vivunt integre Viribus, arripit noxa; corpora illorum, antea nihil infirmata, insidiis fortius resistunt, luctamque diutius sustinent, quam graViditate et partu eorumque Subsequis necessitatibus nunquam non debilitatae puerperae. Hae Vide-I3
208쪽
licet recedentes a muliebritatis summo fastigio, quo dissicultates patientius ferunt, iisque minia S affliguntur, posito nunc foelm, omni Ρatent aegritudini, magisque obnoxiae sunt. Quippe quodcunque damnose agitat, in illis ad evertendam sanitatem Vitamque promptiUS materiam et Suppetias offendit, quam in hominibus aliis. Quin imo idem tempuS, Cuncta quo, quibus ad salutem Vulgo natura Utitur, advocata prae Sidia, haec ipsa in puerperis adducere Socia sibi et in exitium ae
Interea in rebus, ad gra Viditatem pertinentibus, tum ad parium et puerperium, Si pleraque modo ad naturae simplices ritus et fines instituerentur, puerperarum passiones sine dubio Occurrerent rarissime. At ipsa jam Sub gestatione plurimae obnoxium sibi morbis et dissicile puerperium ipsa emet parant. Non equidem, ut olim, adeo Venae sectionibus infirmantia Ppurgantibusque; attamen pro illis ineptiis repetito nunc ad luxuriam clyStere , utque elegantia inValuit, frequenti praesertim et diutino ante partum balineo, item levi nimium, at
Nunc rursu S Constricto improbe, nec formae COPPOriS , neque climati accommodato Vestitia, Copiosa nec minora in Sedetrimenta contrahunt; ne scilicet pro Scripto uno peccato Stultitiae non novum mOX Sequatur cum pluribus. Ita genitri-Ces hominum perpetuo a naturae Commodis et usu devortunt longius; ita ex falsa mollitie Vix demum sentiunt, nihil Se Sentire, nequidem naturalem Sanctissimumque instinctum, ut porrigant proli Suae . Hocque Stigma foedissimum in cordibus maternis nec communi SSimus hominum et animantium sen Sus abolere potis est, quia jam pridem ex fallaci sapientia occalluit animus. Hinc plures ubique ex promptis morbis a
Consuetudine pereunt, quam ex ne CeSSaria Sorte intercurrentium aut regnantum febrium, aut Vero a caeteris injuriis alioqui haud praevertendis Omnibus. At Suntne forsan a damnis similibus et in universum ab epidemia et contagio immunes Puerperae Principium opidemiarum atque contagii, quamquam nobis exitiabile, generali lamen rorum ordine comprehenditur, PTO
209쪽
terrisico exemplo, materiam nobilissima sorma et ad supremas Vitae profectam subtilitates, quantocunque eminet sustigio , ut pleraque creata alia, subjectam uni Ierso Numini esse. Quippe natura illatis hujus generis stragibus, uti suam inde Struendo Corpora Vim et majestatem monstrat, ita illimitatam Se et benignissimam valentissimamque exhibet, in iis progignendis; ut iniquum foret dicere, tantum esse ejus in illa re tyrannidis, quantum in hac beneficentiae. Quin homine S naturao imprudenter antevertendo, suas Sibi adversitates Verius ipsi parant. quae enim ex aere, Vel aliis rebus extraneis gignuntur, nec Lirequente S noxae Sunt, ne Ο ΡΟΓti-Πaces 3 Plerumque etiam nonniSi paucos feriunt. Plurima, maxima damna mortales propria culpa excruciant, modo nempe, quo illa arce S Sunt, moVent et Sustinent.
Hercule, liomini plurima ex homine sunt mala. PLIN. H. N.
Ipsimet propagant et exasperant lues sua S ac epide micum Virus mox in Contagiosum acuunt. Ipsi Saepius absque omni inclementia coeli, in summis mortalium institutis publicis haud scrupulosius, quam in nugis, perniciem ineptia Sua inferunt, cujus postea tristes effectus pestilentiae aeris adseribunt. Virus enim populare missa interim vox sit) atque epi-demia immensum distant. Istaec extrinsecus advenit, illud intus in hominum corporibus gignituY et eVale Scit. HIngenS naturae beneficium, si illud in injuriam suam non Vertat ho-ininum furor. Dici etiam de ventis potest; adeo quidquid ex illis utile aut nece Ssarium est, non potest hiS repenSaΓi, quae in perniciem Suam generis humani dementia excogitavit ;- Seneca monet. Verumtamen in CaterVa malorum, quae animum pii philosophi movent, conferta magna ΠΟSOCOmin, ΡueΓΡΟΓaxum hospitia, et infantum talia inStituta frustra quaerimus. Quilibet opidemicus morbus, imo ex CuΓSu naturae , ni ultima paupertas, incuria, inscitia, miserorum congestio, illorumque tractatio nequissima pestem alant, aliunde Obtunditur ac semet ipse exhaurit. Ubi Vero per Singularem perplexitatem grassante malignitate duplo major triploque aegro-
210쪽
rum numerus in IOCO anguSto accumulatur, qui salubri etiam tempore ne Sporadicis quidem et Vulgaribus morbis commodo suffecerat; tum perperam Venenato aeri Calamitates, Vel cum prudentia naturali miseriae mortes imputantur; sed Vituperia artis et sordidae administrationis studia sunt. Sed partim fuerunt talia exempla; tum plura praeteriri Satius est, ne reViVi- Scant. Interim communiter Omnis typhus nos o comialis in hominum ignominiam furit. In priscis medicis istam caedem Vix reperies; at barbara illi et rudia tempora Vixerunt lPaucissima, hercle, mortalium parS mOΓbi S perimuntur, qui in se cadunt; plurimos Vitia necant, quae ipsi sibi consciscunt 3 quod neque brutum facit; aut quae ab aliis inferuntur , quod nec brutum patitur. IpSa utiquo natura nec quem is surculum in arbosem increSCero, nec Omnem juVenem sinit attingere Senile S anno S; atqui tamen SanUS paeno omnis homo longaevitatis, naturali nonnisi morte siniendae, innata semina gerit, ad quam adipiscendam innumerae orbis plagae largiter suppetunt. Verumtamen quo fato ipsimet nostram alioquin ad breve tempus Commen Sam Vitam amaritudine condimus, praescindimuSque 2 Patimur, ut ViVamVS, Viximus , ut Pati3mUI .
IN PUERPERIS ANTE NON SCRIPTO.
Forme sempoP ad duos fines militamus, diterum hominis, alterum artis: quorum alter obseurus eSt, alter Scientiae determinatus. Opus est autem in utrisque his etiam fortuna.
uelopatum in pol vi caput laetus, dum per exitum agitUT,
tensio partium ac pressio perinaei obtinet, donec transgressum per genitale eSt. Hac parturitionis epocha accidit subinitide, ut in labiis, seu vagina uteri, quin illius externa tu-