Commentarii duodecim de febribus ad Hippocratis disciplinam accommodati

161쪽

go M M. IX. De Morbi derivatione, si Ias

De Morbi Derivatione per Urinae Ductus. I rofluvium crudae urinae nequaquam Febres solvit. Id autem laeve, album, eqUale, quod mirina cocta subsidet, modo instigni copia, constanter prodeat, hosce morbos semper extenuald submovet. Huic quidem signo maxime fisus est Hippocrates, eoque secundum rationem superveniente morbi solutionem brevi expectavit; raro admodum fallit thoc indicium, ubi curatio ad ejus praecepta dirigitur. Quod si data es lent medicamenta, haud minus

Certo urinam moUentia, quam alia alvum du-Cunt, aut sudores eliciunt, vix aliquid iis profi-Ceremu adversu Febres, nisi ea probabile simul sedimentum eduxerint sed tota Curatio, ad optimam rationem instituta, urit arum Concoctionem maxime promoUet.

Ubi autem materia Eebrilis exitum petit in primis per vessicam, sedimentum multum, Cras istum, quasi purulentum, urinae inesse Consuevit, quodque in transsit per urinae vias haud raro dissicultatem parit. Hoc in casu, medicamentum aliquod ex iis, quae urinam Citant, praebere oportet, tum potione idoneas majori copia exhibere, tum ductus urinae, omentis oras juxta renes admotis, clysteribus lenibus per alvum infusiis, laxare alioqui Uenter siccandus est, cutisque densanda &hoc quidem ne serosi

162쪽

ia Cora Μ. IX. De Morbi Derivatione, . humores, quibus materia Febrilis elui debet, arenibus avertantur.

Caeterum ad educendos sales lixiviosos, oleum urinosum, siserum Corruptum magnopere necessarium est, ut urina inter Febres semper probe exeat isti enim iter solenne per renes constituit natura, sed hae sordes longe majori copia in ebribus, quam integra valetudine gignuntur, uti experimentisiel montii, Browne Langristi, pro certo scimus i). Iis vero retentis, quod fit, ubi urina sistitur, vel aquosa redditur, pessima vitia, uti omnes norunt medici, capiti imminent. Ad has ideo vel eluendas sordes, potiones in ebribus boriores, quam in prospera Valetudine, requiruntur. I De pondere urinae ab eodem homine sanoa Febricitante emissae, Vid. Helmont Trin. scholar hu

morist. cap. q. ari I.

163쪽

COMM. X. De Sudorum Evocatione. Ia

COMMENTARIUS

De Sudorum vocatione.

Sudores, vel saltem lenis mador, sub exitu Febrium fere semper desideratur morbi enim omnes solvuntur, author Hippocrate, aut peros, aut per alvum, aut per Vesileam, aut alium quendam ejusmodi articulum sudor vero omnibus communis est i). Idem confirmatur historiis aegrotorum in primo Ctertio morborum vulgarium ex his enim omneS, qui Convaluerunt, tribu exceptis, exsudabant ita ut liberationem, per allias evacuationes inceptam

provectam, saepissime perfecerint sudores. De alio eorum, qui Febribus absque sudore desuncti sunt, observatur, quod vicesimo die Febris conquievit, sed non sudavit. Vitium autem, quod intus remansiit, circa diem 27 ad Coxen dicem decubuit, atque ibi non diu perstante, tubercula, quae ad aureS erant, extabant χolebant. tricesimo die alvi profluvium, intestinorum difficultas, irinde Crasile, cum abscessum tum morbum sensim debellarunt, tandem circa o diem oculi dextri dolor subortus est, hebetior visus est, constitit a) Quamobrem et huic judicatio, me sudoribus effecta, admodum laboriosa, diuturna fuit. Atqui horum

164쪽

Sudores vero Constantes, tepidi, a toto Corpore manantes, post probatum urinae concoctionem opportune prodeuntes, sine alia aliqua critica evacuatione Febres persecte discernunt.

Exemplo sint aegrotus sextus, decimus insect. a. lib. 3. Epid. At sudores licet copiosi, calidi, die criti-Co erUmpant, non tamen morbum prorsus submovebunt, si urina concocta non fuerit, vel saltem, si aliud quoddam non accedat praesidium. Sic profecto aegroto 7 lib. I. Epid.4 12 sect a. lib. a. morbus per sudoreSJudicatuS, non reUersus est, licet urina cruda fuit 1ed alteri sanguis post judicationes crebro e naribus erupit, alteri per uterum prosusus est. Caeteris fere aegrotis sudores accidenteS, dum Cruda esset urina, vel Febres non sustulerunt, vel tantum intervallo sedaverunt. Nihilominus tamen conserunt sudores, si aliquid a Febribus detrahunt, vel aegrum facilius ferre morbum faciunt ni in posterum magis of ficiant, utique incrassando sanguinem circa initia morbi, vel inhibendo filiorem evacuationem circa statum. Boni sudoreS magna expam te sub fine accessionis erumpunt, hoc interVallum sudoribus maxime opportunum esse Febres intermittentes ostendunt. In Febribus itaque bene constitutis, sudores diebus imparibus seu criticis speravit Hippocrates qui si aliis diebusa

165쪽

De Sudorem vocatione. 129bus,d extra accessiones contigerunt, laborem metuit, morbi longitudinem s).

Malorum autem sudorum alioS X corporis exolutione, alios ex vehementia aestuantis ardoris concitari notavit medicorum sagacissimus 6 Atque jam hodierna experientia demonstratum est, quod imminuto humoris vitalis impetu, per sanguinis detractionem ad , protinuSaccedent sudores viscidi, frigidique quales in

aegrotantibus plerumque observamus, ubi in propinquo sit mors, aut animi desectio. Tales equidem ex resolutione fibrarum, extrema a terias toros glandularum utanearum amplectentium, apparere verissimile est. Pulsus parvi cinaequales, natos ex hac causa sudores de notant, & hujusmodi excretio in Febribus lentis nervosis frequens est. Quemadmodum autem in corporis exolutione humoribus a vasis dilabentibus, sudores apparent, sic etiam in Febris ardentis vehementia, vi impetus impellentis exprimente humore per arterias. Ex notis hujus est pulsus vehemens, aut Celer admodum frequens, cum ingenti corporis aestu. Incredibile sane foret, tantam humoris copiam per cutem & vias spiritus quotidie bene- valentibus abdite dimuere, nisi id certo Sanctorii experimento constaret. Ab eodem etiam inventum est, quod perspirationem plurimum augeat calor, ita ut copiosius perspiretur in regionibus calidis, cibi aestate, Minter aestatem diebus

166쪽

Mo a. diebus servidissimis. At calor non modo copiam, sed acrimoniam quoque humoris perspirati auget, quamobrem in Italia, ejus evacuatione inhibita inter aestatem, Calor molestus mox sentitur, 'revi Febris arcessitur maligna hieme vero idem accidens nil hujusmodi essicit S . Materiam autem perspirabilem acrem

reddi, vel calore externo, Vel motu humorum violento, et mora intra corpuS, author est Sanctorius 9 Humores equidem animalium, vellcnissimi, ex corpore educti, calore penitus dissolvuntur, & putrescunt, Ceo citius hoc fit,

quo propiu calor accedat ad eum gradum, qui ovi albumen Cogit, modo non attingat Conflatur id liquamen ex salibus oleosis acerrimis volatilibus latici inhaerentibus, quibus plurimum exaltatis putrefactolone, ut chemici loquuntur

nil vitae magis insidiatur minima enim particula ovi ex incubat corrupti, si devoretur, horrorem, Omitum, anxietatem, tormina, alvi profluvium, aestum, sitimque concitat, atque

sanguinem vel instar veneni testis disibivit. Quinetiam vel olidi tantum cadaverum foetores talia essicere possunt so) Prorsus vero admirandum est, quod Canis detentus calore, quin turalem hominis teporem dimidia parte haud excedit, intra go sorte minuta necatus fuerit,' moresque ejus brevi hoc spatio prorsus distatuti, in putidum liquamen conversi adeo ut minime abfuerit, quin athleticus vir, propius accedens, solo nidore exanimaretur II . Quam cito

167쪽

De Sudorum Evocatione. 13 Icit intra corpus hujus animalis per calorem si' lum usi erant succi quam acerrimi venenati redditi verissimile itaque videtur, quoc quo serventius coelum siti, eo vehementiUS omnium animalium humores ad dii Iolutionem, putredinem inClinant. Secretioni siexcretioni talium particularum, quae vel tritura comminutae, vel calore solutae, inutiles sunt subtilissimae, moxque putridae evasurae, poros circa Cutem, Masperas pulmonum arterias, aliasque spiritus vias, construxit natura. Activae particulae, tam sudoris, quam

abdite dissiuentis per cutem humoris, salinae Oleosaeque sunt, quibus pro vehiculo inservit aqua. minc conjectura haud levi assequimur, quapropter servidiori coelo plenior perspiratio

necesssaria sit, & cur tanta mala ex ejusdem desectu corripiant. Facile νorro concedetur, Cr do, quod organum singulum excretorium, proprium sibi humorem commode tantum admi tat, alienosque sere excludat Sic quidem ad

excernendam urinam, cui renes accommod

vit natura, ductus sudoris inepti sunt: nam ex

Urinde retentione citra renes, quantacunque si doris copia effluat, non praecavebuntur vitia,

inde capiti imminentia. Demendo sane lati-Cem, urinae desectum partim Compensant sudores, sed ea salia Molea, ad quae excernendar nes nati sunt, intus relinquunt. meque sufficere videntur renes ad secernendam eam materiam, quae per cutem evacuari debet. Atque ob eamdem rationem, materia Febrilis vix poterit educi, live per renes, sive per Cutem, siUe

Per alia emissaria, antequam illi assimiletur humori, qui per ista organa colari coasuevit. Id a autem

168쪽

autem, quod per cutem evacuatur, omnium re-

Crementorum corporis subtilissimum est itaque particula Febrilis, liu evasura, maxime Comminuta concocta esse debet', quamobrem post alias evacuationes plurimum superveniunt sudores critici. Neque his aliena est medicinae patris sententia sudores enim in ebribus hac de causa fieri praecipit, quibus morbi in diebus judicatoriis discernuntur Febrilis ignis dimittit, in his de pituita ille has utique materiam Febrilem ille habuit quod tenuissimum es , eliquatur .secernitur, secedit, partim extra corpus, partim intus, cisthi in corpore relinquitur, partim prae Caiore attenuatur, V

por fit, sicum spiritu permixtum oras procedit. Haec igitur sunt ejusmodi, ex his sudor

oritur Ia . Tantam autem molituram, iubactionem, Vix Videtur requirere materia Febrilis, ut urinae naturam induat nam ea sere in urina cernitur COOta, antequam sudores critici erumpunt: Mi prius sudores Contingunt, raro morbum finient. EX notis autem optimae concoctionis in urinis, materiam Febrilem aptam natam eis Cum sudoribus exire cognoscimus. In hoc statu veteres, si ardens erat Febris, si vires valentes, si nullum inflammationis, aut

visceris alicujus in farti signum, plena pocula frigidae aegrum confertim devorare cogebant, ex quo vel vomitum, Vel dejectionem, vel sudorem, sed hunc semper post illa evacuationes, expectabant, quibus pro spe cedentibus Febris

protinus sublata fuit i3 Verum ex hujusmo

12 Lib. I. de morti. 4s 83. 13 Galen method medend. lib. 9. cap. r.

169쪽

De Sudorum Evocatione. I 33di curatione, gula aliquando laeditur, ut aeger

vix devorare sustineat, modo ventriculUS , Ut jecur, aut pulmo, aut septum tranSVersutal, Ut alia quaedam pars Corporis nobilior male affigitur. Id praesidii itaque haud temere arripiendum est. Caeterum praeter Coctionis notas in urinis, alia signa criticos sudores praecedunt calor utique, sed non renS, externum Corporis habitum, extrem OSque pervadit artus, Cutis, prius astricta, mollescit, tendines Circa carpum minus rigidi sunt ad tactum, linguaque humescere incipit; sed minime fallax, & proprium critici sudoris imminentis indicium ess pulsus plenus

mollis talens is cum humores aptos esse ad subeundoS poros, tum poros bene dispositos esse ad transmittendos humores, ostendit In exprimentis igitur sudoribus, non temere inhaerebit medicus, naturae servus, priusquam Mavisa sint , sed praesentita per sudores judicatione, istiusmodi motum expectabit, eumque ari riis Concilliare quam primum molietur. Id autem non sine diverso, plane contrario remediorum genere, assequi poterit; siquidem in lentis Febribus, ubi pulsus, qui exilis Clanguidus fuit, appropinquante judicio invalescat, plenior tangatur, is calidiori medicina eousque incitandus est, done normam a natura praescriptam attigerit. Contra, in acutis inflammatoriis Febribus, ubi pulsus in vehementia&duritie peccat, Commodis evacuationibus potionibus aquosis, medicamentis nitrosss, XC sum subducere oportet, done is ultra modum valens non sit, .mollis sentiatur. Desiderata vero Conditione pulsuum obtenta, sudores, si s tarda-

170쪽

tardaverint, provocandi sunt eoque magis, si isto tempore, CFebris moveatur, & morbus

judicari soleat. Hippocrates quidem, naturaeXCretionem per Cutem moliente, ex exhalationibus aquarum Calidarum sudores ciendos esse aliquando monet i atque aeger in hoc rerum statu, resoluta cute percalidae vapores, si sub veste satis multa contineatur, facile exsudabit. Caeterum, ad provocandos sudores, singulare prae-ssidium rarissime usurpasse, sed artificiose cur tiones dirigens, donec ii sponte sua dimuerent,

utplurimum expectasse, videtur medicorum optimus. Ex immensa autem remediorum internorum sudores moventium farragine, quae in Usum traxerunt recentiores, nullum CertiUS, Ut minori cum Corporis turbatione, excretiones per Cutem Citat, quam quod pium amphoramque recipit. Opium forte fibras musculares spiracula Cutis constringentes relaXat, amphora autem subtilitate omnibus aromatibus praecellit,is cutem insuper petit. Adhaec potiones

aquosae, in quibus maceratae fuerint plantaear

maticae, si servide sorbillentur, sudores promovent, materiam Febrilem eluunt, sanguinis densationi impedimento sunt. Sed haec Curatio, ut id iterum moneam, ubi urina cocta sipulsus mollis atque plenus fuerint, optimo successu instituitur. Quibusdam vero, observantibus Febres universas sudoribus sere finiri, multasque nempediariasin concitatas a unio se rerum non Dat ratium cito solvi, verinutile vitum est, omni- Senasci a Lib. de arte 7 .