Commentarii duodecim de febribus ad Hippocratis disciplinam accommodati

51쪽

lata sit. In Febribus porro intermittentibus,m teria accessionemFebrilem concitans, intra ipsum insultum concoquitur, &in ipso ejus impetu ejicitur. In Febribus vero continuiS, materia Fe.. brilem aestum concitans, longius, ut Concoquatur, spatium requirit, jam autem exire parata, nullum tempus aptius inveniri potest, quo ex- rbari expedit, quam in vigore accessionis, quoniam sub eo omnes humores longe maximo impetu per vasa projiciantur. Igitur ubi in Febribus accessiones alternis diebus eveniunt; insultus vehementiores alternis accessionibus, sive quaternariis in vehementissimi alternis quaternariis septenarii maxime critici erunt; deinde quaternarii deinde dies impares. Ex his ratio quoque petenda est, cur Febres, quae paribus diebus moventur, iisdem quoque judicantur. Caeterum sive haec verisimilsa videntur,sive non ;historiae aegrotorum in libro Epidem. evincunt, quod judicationes Mearum ligna criticis diebus saepius apparere soleant pud nos sane, ob diversitatem vel coeli, vel vitae studii, vel victus rationis, vel potissimum medicarum curationum, Febres non adeo solenniter, ut olim in Graecia, atque Romae alternis diebus intenduntur. Quae vero alternis diebus vix quic, quid moventur, vim dierum Criticorum saepe eludunt atque lentae plurimum spernunt. Irihi quidem motus labriles, si qui sunt, magis quam dies criticos respicere expedit. Praeter haec quidem, altera facultas dierum criticorum proponenda est utique Febres, quae revertuntur post impersectam judicationem, iterum ingruere die aliquo ex Critici Consueverunt. Et nos observamus Febres quartanas Corti

Peruvian inhibitas, recidiva fieri eo tempore, quo

52쪽

quo accessio sutura esset, etiamsi ebres per septimanas cessaverint. Qui plura de his scire emagitat, Galeni libros de dieb decretor. Commentarios ad libros epid. 14 3 perlegati, in quibus notante doctissimo viro J. Freind id sibi unice proposuisse videtur, ut dierum criticorum doctrinam traderet, Chac potisamum auth ritate confirmaret id monuissis prius debuerim, ubi aliqua judicationis pars in diem criticum inciderit, ei ipsi quidem, modo indicium die contemplatorio comparuerit, tribuenda est judicatio. Sequitur ut explicentur notae, quibus tempus judicii praesagitur. In his igitur consideranda est Constitutio morborum vulgarium, tum coelum, tum anni tempus, tum aegrotantiSaetas, temperamentum, consuetudo, tum motus

febriles, sed omnium maxime cruditatis χο-ctionis signa 7 .

Si aegrotus aetate laribus viget, si tempus est aestivum, vel ei proximum secundum rationem constitutum, si regio non frigida Compusque bene compactum moridum , si Febres vehementes, si notae coctionis primo die ad sunt, caetera accidentia securissima, huic quidem morbus ante quartum diem, et ipso quar. to feliciter discernetur. Quo enim plura ex

his concurrunt, eo certior res est. Sic Pericles

qui secundo die urinas concoqui inciuientes, tertio probe concoctas reddidit, quarto iudicatione absolutus erat 8). Ne fallat hic moneo

sedimentum probabile, quod aliquando circa initium

Dieb. Decret. lib. I.

53쪽

initituri febrium in urina conspicitur: quidem

hoc coictionis cibi Mison materiae febrilis indicium est quod a Cocto cibo provenit, cito evanescit, quod a cocto morbo, in dies maturatur. Si vero nulla coctionis nota neque primo die neque secundo tuerit is, licet omnia reliqua sine culpa sint, primo circuitu, Vel quod idem est, intra quartum diem, non liberabitur.

Si quarto die urina illi concoctionem significet, septimo judicatio speratur 9 praesertim 1 Fu-bres more tertianarum intendantur , ubi neque Iaredicus, neque aegrotuS, neque adstanteS, neque externa, quid impediverint: id quidem

in omnibus sedulo aestimandum est Cum enim horum quodvis naturam interturbaverit, judi-Catio nulla certitudine praesagiri potest io). Si autem concoctio non si aerit ante septimum diem, judicatio ante undecimum non erit; neque in ipso nisi calor multus, insultus vehemens, motus imparibus diebus accesserint Notae auiatem coctionis, si undecimo in excretis apparue rint, vel accidentia mala morbi attenuata fuerint, materiam haec intra venas coctam esse indicant, quamvis non prodierit, judicium decimo quarto futurum praedicunt. In secundo hoc septenario, instignis mutatio plurimum Contingit atque aestus vehementeS rariuSultra hunc circuitum Continuantur quamobrem terminum ebrium acutarum aliquando Hippocrates 1 diem statuit. Attamen si is dies morbum non decreverit, sed coctionis indicia pro

54쪽

unum praebet. In exitiosis autem assectionibus, mala signa apparentia, degrota ntibus perniciem praesagiunt, eadem prorsus ratione, ac in securis liberationem bona. Maxime igitur malignae, quae cum gravisamis signis invadunt Febres, qua to vel prius interficiunt ii , quod aegro ex phrenitide laboranti accidebat ia). Sin vero inter Febres exquisite acutas, lethale signum quarto die inciderit, septimo mortem expectare oportet; nisi irruens ante destinatum tempus insultus aegrotum sexto interemerit. Atque haud levi sane conjectura ipsa mortis hora praesentiri potes: utique si in morbo exitioso incipiente accestione, aeger Vehementeram

frigeratus fuerit, Qui tandem recaluerit; si una difficillime multo roncho piraverit; si animo desectus, si sopore obrutus, vel tale quid terrificum pas u fuerit, neque deteris

accessionis temporibus tam gravia tulerit, Cremdibile est, quod inter initia proximae accessionis peribit, praesertim si ea criticum diem oc- Cupaverit. Si vero accesssionis initium mitius

fuerit, status vero ob summam menti perturbationem, anxietatem, jactationes, nervorum

distentiones gravior, is vitam finiet. Ubi haec circa statum non fuerint, sed sudores frigidi illaequales, vel circa aciemin cervices tantum expressi,

55쪽

De Audieationibus, cte. Is expressi, si mentis impotentia, Corporisque m solutio inclinationem exceperint; Mor speranda est ea hora, qua ad futura accessionis inclinatio praevidetur a 3 . Caeterum in primis diebus praevideri nequit quo die Febris minus acuta desitura est. At protinus inter initia intelligere licet, quod morbus longior erit ubi Febres non admodum

acutae sint; ubi motus ejus tardiores; ubi acces siones non alternis diebus ubi aegrotus natura

vel aetate algidus, corpus laxius, tumidum; ubi constitutio temporis humida, frigida, diu constiterit ubi morbus omnino Crudus perstet Subi malae notae quo enim plura ex his una CO Currunt, eo diutius, stiva vita, trahi solet affectus. Iste autem medicus, qui morbos longos a brevibus inter initia distinguere non intelligit,

neutiquam poterit aegrotantibus rationem victus commodam saltem ex mente Hippocratis praescribere. 13 Galen. deeris lib. 3.

56쪽

De vacuatione se Absessu criticis. MORBI acuti sponte sua, me aliqua Evacuatione ins1gni, aut sedimento multo in urina laudabili, aut abscessi quodam critico, haud judicantur. Huiusmodi igitur affectus, ex authoritate Hippocratis, die critico discernuntur, fluore sanguinis sudore multo urina colorem probabili, qude optimum sedimentum hahet, .consertim effunditur ventre mucosa, billiosia, vel aliquando sanguine notata derepente effundenti vomitione quoque, abscessia justo si . instantiaratione autem, quae CircapuliMonem tonas sunt, sputis coctis & facile rejectis, potissimum solvuntur, Talia sputa inflammationes quoque circa fauces, glandulas ad aures sitas, sedare Valent et . Speciem vero judicii in universum praemon-srabunt tempestas praesens, 'nstitutio epide- mica, aegri temperamentum, morbi genuS,maxime ero naturae motus, tumorum inclinatio. Acutiores Febres finire solent evacuationes, longiores abscessiis 3 . Sangui-

3 Galen de cris lib. 3.

57쪽

De Evaeumone, sec. at Sanguinis profluvio maxime opportuna sunt, ex temporibus Ver aut Asta. 4); ex Constituistionibus sicca&calida, praesertim si frigidam ex- Ceperit, ex aetatibus, qua intra annum 18 3 sest tum habitus corporis strictior, temperamentum sanguineum, Febres acutissimae, quae

in primis circuitibus judicantur super haec, si

pulsus arteriarum vehemens est; si calor, praesertim circa superiora exaestuans si urinae post signa coctionis ex improviso tenues in alvus tardi syi inclinantes autem versus superiora humores scimus; si caput vehementer&continuo dolet; si vertigine rotatur; si aures male audiunt, aut sono implentur, si arteriae Circa tem- Dora Uehementius agitari sentiuntur; si collum Cum rubore intumescit; si vultus conspicuus est; si oculi inflammantur, vel iis salsi splendores objiciuntur; si lacrymae praeter voluntatem sillant; si nares pruriunt; si praecordia sine dolore intenduntur; si spirandi difficultas derepente incidit , hisce vel magna ex parte, ita accidentibus stiperveniet protinus sanguinis Cursu per nares 6) Si vero ad ea, quae sanguinis prosinsionem ostendunt, sed absque notis inclinati nis ad superiora, gravitas, tensio, Calor dolord pulsatio circa lumbos accedant sanguis per

inferiora potiuS erumpet, utique aut per Ora Uenarum sanguinem undere solita, aut oeminis per naturali ) Sin miniis sanguis exitum per

58쪽

- IV. inseriora intentans, versus superiora recurrerit,& dolor caetera lumbos reliquerint,is caput brevi postea obsederint, copiosum profluvium per nares denotatur 8 . Post sanguinis profusionem, alvus emolliri, & cutis huiNectari con

Vomitus autem, mediam aetatem, natur1

biliosos , sub exitu aestatis calidae, Minitio autumni, magis exercet; si Febres, more terti

narum, horrore uremore incipiunt, in his

ad eorum normam exacerbantur. Gravati vero ventriculi, instantis vomitus notae sunt. Dolor capitis acer ejusdem gravitaS, praecordiorum molestiae, inquietudo, anxietaS, Xtremorum frigus, pulsus parvi duri inaequales, oris ventriculi morsus, tenuecsputationeS, nausea, labi inferioris tremor ho). Quae vomitu educuntur, non admodum crassa, aut multa esse debent atque ex bile pituita penitus permi tis constare. Sudores aestate magis expectare oportet, praesertim ubi imbres frequentes, sicut in vere decidunt ii , si cutis laxior est, si incipientibus accessionibus delirium accidit, desinentibus vero calor multus ad pedes descendit, cutisque madescit. Sed proprium sere hujus evacuationis indicium, pulsus plenus mollis undosus est. Adhaec si alvus paulo ante judicationem contrahiis

59쪽

De vacuatione, sec. 23 trahitur, sicirca eam urina retinetur, Macces, si incipit cum quadam horripilati0ne, sudores plurimum intra eam Consertim a toto corpore Calidi dissiuent. Quod quidem optimum es ra). Atque alvi fluor praesentitur, si anni constitutio humida fuerit, si autumnus sit, si Febres, quae vulgo grassantur, per alvum sibi exitum quaerant, sicut in constitui 3. Lib. 1. Epidem ita late provectioribus accidit; si in Febribus biliosis, inanes vomendi conatus, absque tamen VO- initu sub initio praecessierint: si judicatione jam cognita instare, nullum signum est alterius Cujusvis evacuationis criticae, urinaque parCiuS fluit. Ventris autem orborygmi, strepitus, elevatio, tormina lumborum dolor, alvi exturbationem praecedunt 1 3). Probatur critica egestio, si liquida, non tenuis est, & speciem purulenti faecibus alvinis permixti praebet. Cruen ii quid cum ea in malis non est. Per has potisti'um excretiones Xpurgantur Febres, quae intra i dies, Celeriter, cum multa perturbatione judicantur. Per sputa autem Curinas sensim plerumque extenuantur; ex his, quae a morbi principio in dies maturescunt,& diebus criticis concoli a prodeunt, securis i- me morbum solvunt 14).Ρersectam judicationem promittunt signa probae coctionis praegressa his enim visis, quani3 unque perturbationes insultui die critico su- Perveniant, nil metuendum est in procinctu enim stat evacuatio, per notas suas praesentien-

60쪽

da, quae aegrotantem a morbo prorsus vindicabit. Si excreta copia justa indole laudabili

Consertim efferantur, eaque judicando morbo apta sinta, sicut juvenibus, Febri vehementi, sanguinis profluvium Febri bilios, vomitus, C. Caeterum ut judicium in die critico impetu accessionis fiat, expetendum eae Judicationem perfectam uim scimus, i nocte subsequente somnus placidus sit, si Calor naturalem vix excedat si lingua mollis silium idast, mitis sedetur, de appetitus redeat, Mens vigeat denique si pulsus siexcrementa a sanis haud multum abludant inter honas judicationes, post integras nil movere oportet, DCqUeturbare, siquidem in his per naturam prorsus ,

inorbo liberabuntur aegri . Sin vero natura lacessita movere,, expellere morbi materiam moliatur, antequam ea

concocta sit vel ubi tempus non idoneum sum rit vel per vias minus aptas vel parciore copia; integra udi Catio raro su Ccedet: nam morbus aut non quiescit, aut si quieverit, ob relictam intus materiam iterum redit is . id genus j dicationum omnino frequentissimum est, tot se- retulus rei exempla sunt apud Hippocratem, quot sunt in lib. i s Epid. aegrotorum historiae absolutorum. Unum tamen proponam i ,, Anaxionem invasit Febris Cuta, Cum dolor ,,Continuo dextri lateris, Clusii primis diebus,,sicca sit cruciabatures informinia, Urinae pro ,,be Coloratae erant, Capios des tenues, Sexto,bdio