Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

361쪽

quam fieri poterit, diligentifime ost breui me proposi

rist. Eruditis ab Ordine hoc data est libertas, vel latina, vel gallica viendi lingua: ante primum tamen mensis augusti diem stnni 176 conscripta elogia, ut iudicio ordinis huius possint subiici, solutis antea

publici cursus ergo impensis. IO AN NI IACOB. MELLE TESTE, Decano, summittenda. Ut iacturam, quam morte ROEDERE Rr pas Iasuerat, Academia Gottingensis resarciret, munus eius academicym celebri viro, GUALTHERO VANDOS PER EN, medicinae in Ac demia Groeningesi Prosessori eximio tradere constituerat, quod ver delatum cum illo non Recepisset, a Curatoribus Academiae Groeningensis ipsi nunc demandata est prouincia Professoris medicinae theoreticae atque practicae, chemiae et artis obstetriciae, qua antea h. LAMBERGEN runctus sustra

Aocepimus quoque, HUniae in munere Dem.

natus facultatis medicae, quo b. s ALTHASARI O A N. DE BUCHWALD laudabiliter periunctus suerat, ei nunc laeeessisse CHRISTIANuM LODBERGv x 1 I s, Consiliarium hactenus Iustitiae et Proseis

rem medicinae.

Patauit anno praeterito, I 762, vivere desiit celebris Marchio, IOANN S POLENUS, io Arademia Patauina Physices experimentali' et Matheseos Professor, Reg. Scient. Academiae Parisiensis membrum, vix in rebus mathematicis atque physicis versatissimus, cuius scripta Amplae et solidae eruditionis testes, non poterunt, quin nominis eius famam conseruent quam diutissime. Inplaruit vero, ut alia eius merita atque scrip transeamus, vel maximo, editione librorum ac de arcutectium M. v 1τRU VIL

362쪽

' o Io Os atque exercitationibus suis in eundem librum, quas edidit Patauit i739. Inserta his exercitationibus quoque est Mono AG Ni epistola, de quodam VITRuvii loco, ad re medisam peribnente, zonscripta, in qua nonnullae ad nomina mO horum continentur obseruationes. Nouam qu0 quo et satis elegantem editionem curauit Commeditorii desquaeductibus urbis Romae s*xTI IV I RON-

Titi', ibid. Izφω 4ε Herotini quoquo nuperi dio nimirum vigesimo se eundo mensis octobris, anni huius I 763, supremum

ubiit diem D. O HRISTIANOR FRIDERI CUS1UDoLP, summus rerum medicarum atque Chiru

gicarum in exercitibus Regis Boxussiae Praofectus, Consiliarius supremi Collegii medicorum et Azgdemias scientiarum Berotinensis membrum, nnum agens quinquaSesimum septimum; cuius locum apud

exercitus ot collegium modicorum supremum, ex voluntate Regis, nunc Occupat Cl. ELLLN sΚRGER DE INNENR ORDAqu m marinam ob salsum, amarum et nauseorum saporem, qui ex admixto fgle marino, nitroso g que unguine bituminoso oritur, sine nausest atque damno a nauigantibus bibi oon posse, res est n0tissima. ingratam hanc et noxiam indolem multi physici vel eme dat , vol abstrahere ab ea nnisi fuerunt. Nee sine selici euent varia huno in usum instituta

bum Sigius, Resi Christianissimo a Onsiliis medicis

363쪽

Fac talis Meditae Parisinae Donorem, Chamibo in Collegio Re io Prosessorem non soluim Parisiis s cisse, sed etia' ast Brivates in alto mar, nauigantem repeti sie, xelatum legimus. Aqua haec marina, eius tificio, quod num ab eo, quo alii usu suφrunt, diffs Ri, non innotuit, purificata et eduleorata, ita mollis, inuis sto p a suit, ut, qui illam degustarunt, cum aqua phiuiali aequiparandam esta, perhiberent. Machbn , quam ad hsteo experimenta adhibuit, licet adna dum exiguum spatium, cuius summa in nguibus haebenda est ratio, impleuexit, ex ea tamen intra inatu tinum atque vespertinum tempus TSO mensurast intro a iusto p ae destillauit. quae copi ad 2 Ooci me ,stir. augeri posse dicitur, quod si ignis gradus, ligno atquς fossilibus carbonibus adi eius, Rugeatur.

quem Augustissimum Regem, FRIDERI CUM AUGUM STUM, uti omnium litterarum amantissimum, ita et su1 statorem venerata semper fuerat Vniuersitas nostra Lipsiensis, eum hae vita nuper defunctum, eadem pio.

adhuc luget num omnibus bonis ciuibus, Sed prolido lari vilicum idque summum quod rem nebat, sol liuiri paulo post uobis quoque er*ptum fuit. Verum enim Patriae Patrem, quippq quem haud adullantes, set

persuasi omnique ex animo talem appellare numiuam intermittemus, FR iu RRI Cum L 'RISTIANUM, vix nacti fueramus Dφminum , quum dirus variol rum morbus, inseeutusque apoplexiae insultus, carissimae nimiumque breui ipsius vitae tristissimum finem. imponoret. Huius vere.Optimi Principis desidorturneo magis e dit Saxonum pectora, quo maiore felicutatis spe maioriquφ gaudio omnium an-mos ille exple uerat, et quo rarius tam probatae tamque, verae vi

tutis Principem populis dari constat. Inter alia Pe Nuit , qui erit , sybulare'

364쪽

quoque ipsius in litteras amorem depraedicare nostruiri in primis est ossicium. Non enim ipse solum amabat colebatque litteras,sed illarum quoque iuuabat incrementum,cultoresque honoribus aliisque praemiis assiciebat luculentissimis. Quo scientiarum amore sectum etiam fuit, ut ipsius iussu calculi in cystide se, lea, et polypi in corde Ae gustissimi Regis inuenti, in illum valde eximium rerum naturalium, quae Dresdae asseruantur, thesaurum illati fuerint, addito Medicorum et Chirurgorum Regio-Electoralium testimonio, quod ab ipsis conscriptum, permissu Principis commentariia nostris nunc inserimus. En illud l

Cum ad condiendas sacras exuuias Augustissimi et Potentissimi PoloniarumRegis,Electoris Saxoniae, AususTIIlI die V Octobris,MDCCLXIII ex apo- ploxia serosa sanctissimis satis functi, corpus dissec iretur, reperti sunt in vesica sellea calculi diuersae magnitudinis viginti duo, pauca bile crassa ad sormam ipsius vesiculae cohaerentes, et ponduS unciae unius cum dimidia et granis duodecim aequanteS. Inuentae etiam sunt cuncretiones verae polyposaei maior qu, dem in sinu et auricula cordis dextri, quae crassis radicibus in ipsum ventriculum illius pordis demisia, intra Carneas columnas firmiter implipata et adnata erat; minor vero, digitum longa, in arteria storta leuiter solum columnis carneis ventriculi cordis adhae

Haee itaque, ex mandato Serenissimi Principis Regii, Electoris Saxoniae, FRIDERICI CHRISTIANI

Domini nostri Hementissimi, splendidae pollectioni rerum, ad historiam naturae pertinentium, d perpetuam memoriam illata, Medici et Chirurgi Regii atque Elo-

storales, qui cisiectioni intectuimus, has ipsas partus

365쪽

esse, communi subseriptione festatum Acimus. DDtum Dresdae, die VIII Octobx. MDCCLXIII. D. Ioannes Ludovicus blanconi. D. Christianus Henripus Haenet. D. Carolus Philippus Ge*ner. Ioannes Guillelmus Frideri s I lin

Petrus Charron. Vincentius Henr

Ioannes Augustus Montanu . Philippus Soumain. Carolus Fridericus Gaertnerus I xiderious Henricus Sehumannus. Μemoria IOHANNIS DE GORTER, A. L. Mi

Philoisphiae et Medicinae Doctoris, Vn uersae Medicinae in Academia H rdemulcent Prosetaris Ordinarii, Reipublicae Harderou cenae Archiatri, Nisabe tiara. Russorum Impera ricis , Personaς Medici per quadriem nium, Academi φ Naturae Curioserum, Scientiarum Petropolitanae et Societatis Batauo Harlemensis Sosii.

Huplex est virorum doctorum ornamentum, ira terum in doctrina, alterum in honestate possitum. Doctrina, praesertim si magna sit et exqiuisita. celebratur illa quidqm iacile ab omnibus, proditurque scriptis etiam ad exterorum memoriam, et gloria eius do ius viris omnibus communis est; yerum hominestas, quae non libris declaratur, sed vita ostenditur, sero non nisi Nuibus, amicis aut familiaribus innotescit, hisque solis tribuitur, quorum animum yenitus perspexerimus Quod quam parum rectoves bino intelligitur, quia dostrinae opinio

366쪽

siae gloria honestatis mera vel ingenii vel industrias

admiratione censetur, peterum non indicat, quod longe utilius est ad imitandum, et ad laudem gloriosius, fuisse alicuius animum, quem tantopere scientia ornarat, etiam in eius potestate, nee denique anquirit, Ru quis, quamuis pra*clare vixeris in solitudine et imter libros, elim inter homines usi bonus vel probus fuerit, Sed cum utrumque sit necessarium viridom ornamentum, Optime videntur officio satisfacere, qui vitas eruditorum scribunt, si praetor na

rationem φorum, quae ad rem literariam pertinent, imaginem vilao morumque intuendam propon munes poenitet nos, eiusmodi effigies aut cognoscero aut proponere. Ideo, cum a certissimis auctoribus

omnem rationem vitae G QRTERI, Cum mδgu

laude honestatis actae, cognouerimus, cum liis quoque communieandum put uimus, quod ipsi non sine summa voluptate legimus. Haud dubi', qui talem imaginem adspoclare cupiunt, ante omni quaerent, qua erga Deum pietate fuerit. Magnam vero fuisse cognoscent, si audierint , eum et libe ter ut crebro se ad diuinos libros sacrasque coneiones legendas Re audiendas dedisse, et hunc fructum inde 4eportasse, ut religionis venerationo atquctRmore plenus esset, ceterum vitam omnem diuinae voluntati conuenienter ager't, magna praesertim an

mi tranquillitate beatam, quem Deo prosperiS', Huc ad uersis rebus vltra modum efferri passus est. Hinc integritgs in sentiendo et v statii amor, qui φ omnibus eius scriptis cognostitur, quibus pr0pu'nendis non sermon hominum captabat, sed utilitatem cetprorum et vexitum spectabat. Namque sua modeste tradidit, .liona raro et ςaute cui utauit, ne aut gloriosus, aut rixosus videretur. ac interdum maluit iniquas obiurgantium repreli siones praete

M, Fria anim0. ruarum amantes, qui idissiculter

367쪽

placantur , respondendo incondero. Similis litii emodestiae humanita in ceteris vilao partibuS GORTE RUM amicis carum reddidit, neminem enim sciens Ec prudens umquam laesit. Praecipuae suit temperantias, quκ rpus, quod a natura puer imbelle acceperat, subinde roborauit, nec ullo vitae tempore nimio cibo potitue grauatus esse dicitur. Acerrimo

contemsit ac fugit delicias et voluptates eas, in quibus magis est inopinata vitiorum disciplina, quam

aut honesta oblectatio animi, aut corporiS recreatio necessaria: nam tePapus, a negotiis Vacuum,

vel ambulando transegit, vel musica, quam sua sponte didicerat. Egenis praesertim lacilem se praebuit, siue liberalitate, siue consiliis succurrendum esset:

quo loco prae ceteris studium erga aegros Commemorari debet, quorum non solum maximum num

rum eius curae se commisisse constat ; sed quos etiam diu noctuque sine aliquo natalium aut diuitiarum discrimine alacriter et fideliter iuuit. Ac ne tum qui dem aliquid ex hac cura remittendum putauit, cum Ρομdagra eum lecto adfixit, quo tempore cuique consi liis prodesse non desiit. Docuit etiam auditores electo, quando hoc ipso morbo vexabatur, quo Vno argumento adsiduitas docendi, studium, conten io et fides, quae hoc loco laudanda erant, planissimo cognosci possunt. Huic vitae grauitati nihil nimiae seueritatis aut morositatis adiunctum fuit; sed ut adeuntibus facillimus erat et in primis comis, ita, si tempus ferret, inter amicos adeo lepidus et urbanus, ut sui sermonis suauitate facile ceteros ad hularitatem commoueret. Domi etiam talem se gessit, qualem esse virum honestum volunt, hoc est, coniugis amantissimum , et liberorum optimum pDrentem, non alendo tantum, sed educando, non indulgentia, sed prudenti facilitate, et vero etiam virtutis eius praeclaro exemplo, quae diuino auxilio in anumis

368쪽

mis hominum gignitur. Filios praesertim regendo,

monendo et docendo ad veram doctrinam acuit, vexaque laude dignos esse docuit. Corporis imaginem fuit autem mediocris staturae, nec propter muciem nimis exsiccum, aut a pinguedine crassum accurate expressam dicunt, qui eum quotidie viderunt,

in tabula, quae libro de insensibili perspiratione Lugd. Bat. 1736 et compendio medicinae Patav. 7 s i in praefixa est. Quem ergo huc usque lectores

virum honestissimum et imitatione dignum cognouerunt, eius reliquam vitae rationem enarrabimus, eum neminem esse crodamus, quin tanti Viri vitam, quatenus in literis versata est, per partes intueri cu

piati

llam dem patriam habuit, quam vir summus v ANDER LINDEN, Enchusam, celebrem Wesistisiae urbem, ubi a THEODORO DE GORTER, ciue apud Enehusanos honesto, a. i 689 d. l9 Febr. progna' tus est. Materna familia, habuit autem matrem WIO ELMINAM DE BOER, inde a longissimo tem.

i pore reipublicae pace belloque profuit . ideoque multis honorum documentis decorata est Puerum incredibilis discendi ardor, et seuerius, quam pro illa aetate, dinhiae odium suis valde commendauit, eum eum viderent tempus, a discendi necessitate reliquium, non iocando fransmittere, sed arithme. ticis potissimum tractandis. Cum primum aetas postularet, ut certum vitae genus sequendum eligeret, adplicuit se ad chirurgiam, quam et in patria urbe, et Harlemi apud TIALLINGiu M v AN DER uo D τ didicit, unde Enchusam redux, sorte quod longius in chirurgia cognoscenda progressus fuerat, ipsi medicinae sua studia dedicare statuit. Sed ante omnia, ne qua disseultas obstaret, accuratius tractauit graecas latinasque literas, ac sedecim mensi-

369쪽

bus ei praeceptoris Mos ART1r, scholae Enchu- sanae Conrectoris, et suo ipsius studio, non contemnendam comparauit in hoz genere Acultatem: mox enim Prosessorum Leidensium scholas utiliter stequentare potuit. Ad hos adiit a. 17o9, operamque dedit PER leto Nio, unico humaniorum litera

medicis celeberrimis, denique magno Bog RHA v Io, enarranti bolanicen et materiam medicam, explicanti etiam institutiones, aphorismos, methο- dum diseendae medicinae, et medicamentorum vis res. Hoc loco non praetereunda est laudabilis eonsuetudo GORTERI, quae omnibus exempli loco

commendari debet. Quidquid interdiu audierat, id, etsi fuit memoria fideli, tamen domi in aduersariis scripsit, ut et denuo cogitaretur, nee in magna rerum multitudine aliquid periret. Edidit interdum doctrinae documenta, praesertim defendendis cum

ALs 1 so thesibus physiologico pathologicis, in quo

genere plures studiosi per vices exercebantur. Si eLeidae triennium egit: nam a. I7Ir edita disputa tione de obstructione Doctor medicinae creatus est. Enehusae, hue enim Leida se contulerat, non se lum aegrotis sanandis quotidie auxit doctrinam, in academia partam; sed, quod multo potius est, quis quid, ut ante diximus, in aduersariis scripserat, recognouit, ipsasque medicinae partes denuo tractauit,

hoc est, cognita earum tractandarum ratione aecur

tius, utilius laciliusque examinauit ac cogitauit. Quae quidem res ut perquam neeessaria est, ita tanti Viri exemplum grauistima ad imitandum cohortatio videri debet. Ceterum physicos medicosque libxos permultos eo teriapore legit, et optima quaeque in seliedis, quibus Siluae nomen inscripserat, collegit. Ineidit per hanc occasionem in ALPH. sORELLL

370쪽

librum de motu animalium, quo fractando Ineen-ια est physicarum et mathematicarum rerum magna cupiditas, qua adiutus et hal culum algebraicum sine doctore sibi familiarem reddidit, et machinam conseci qua syrtes ante urbis pol S remoueri pollent, etsi nonnullorum inuidia inuentionis gloriam aliis tribuere maluit. Item staticam sellam fabrieauit, in qua ipse suo corpore secundum SANCTORII menrem, incredibili cum patientia et accurata diaeta, insensibilem perspirationem expertus est. Inde nata est

occasio seribendi nobilissimi libri de insensibili perspiratione Sanctoriana Batava, qui et argumenti praestantia et doctrina Auctoris satis commendatus est, et vero etiam so KRHAAvia iudicio probatus, a quo scimus GoRΥERUM per literas ad edendum librum esse incitatum, et magnifica laude doctrinae orna. tum. Sed de quo tam magnifiee senserat noERMA AVIUS, eundem Curatoribus academiae Har-dexovicenae commendandum Censuit, quo tempore BARTHOLOMAEUS DE Moo R e vivis

discesserint. In quo etsi multum tribuit GoRTκ-nus voluntati BOERHAAVII erga se, tamen et patriae amor , et honores Commissarii Fori Iudietarii minoris, et Praesidis eiusdem collegii, iam ante ad eum delati, aliquamdiu eum ancipitem tenuerunt, donec, conuento Leidae ipso u OER HA Avio, grauissimis argumentis sibi persuaderi passus est, ut Harderouicum commigraret. Ibi ergo factus est Prosessor uniuersae medicinae anno a Ta S, quod minnus sequenti anno adiit, habita oratione de dirigendo studio in medicinae praxi, f. de tabulis pro diseiplina medica concinnandis. Eodem anno Archiatre urbis, et A. L. M. ac philosophiae Doctor creatus

est. A morte B ARTHOLO MAEL DE MO OR ad aduentum G ORTERI vltra annum medicae scholae

habitae non fuerant: unde studiosi omnes medici-