Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

521쪽

ait, se delineationi suae colarem naturalem, sed colo- p.r Iss. xem descriptioni Marsiglianae a dc0mmodatum, dare duntaxat voluisse. Sub finem huius capitis Cl. Auctor modum nutriendi in pennis disquirit, quem tmediantibus tentaculis fieri arbitratur. Hinc tenta-Cula pennarum oris munere iungi, eaque singula to-64em unius animalis ora esse ait. Cuius sententiae dirimendae causa eorum opinionem refutat, qui ista

tent ictyla pro polypis distinctis habent, hoc potissimum usUS argumento, contra naturam esse, ut diuersa numero animalia simul vitum animal constituant. Itaque pennam, cum ex pluribus animalibus non sit composita, concludit simplex esse animal, et tentacula eius ora, qui US eseam apprehendit. Quod vero animal oro toties multipliς p. i et r. opus habeat, id Au itor ex victu, structura et situ horum animalium fixo, nec loco motivo, deducit; eodem forte modo, ut in lithophytis et corallius res sese habet, quippe quae ab Auctore ad animalia huiusmodi simplicia reseruntur. Quod Cl. PO p. 126. HADSC H demonstratum it, atque lithophyta et co- milia quoad omnem substantiam non plantas, sed animalia esse ostendit. Caput septimum de Tethyo agit, ZOOphyto ARI' P. I 29. Saeo Eo iam cognito, sed a nemine accurate descripto. Hinc Cl. Auctor diu dubius haesit, an huiς sinimali tethyi an holothurii nomen imponeret: Tandem tethyi adpellationem retinuit, illudque sequentem in modum descripsit : est zoophytorum genurcoryore FBr minus oblango, organis duobus protens, altero breuiore praeditum, et tentaculis carens. Praeter tethyum vulgare, quod ostreis potissimum adhaeret, et apud incolas maritimos esculentum es , Auctor tres alias eius species obseru uit: unum Coriaceum, alterum gelatinosum, tertium membranaeeum, quast PRulΘ curatius recenset. Primum tres

522쪽

plerumque pollices longum est, unum cum lineis septem latum, ovalis figurae. Cuti S eius crassa et corii instar dura est. Secundum duorum fere pollicum latitudinem, et sedecim linearum longitudinem habet, formam Compressam, cutem leuem, COCCi- P. I t. neam, gelatinosam. Tertium tethytim Cl. Auctori videtur id ipsum esse animal, quod L. PLANCUS sub nomine mentulae marinae, penem Caninum referentis, venditauit. Id ipsum tethyiam ex aliis suae speciei indiuiduis compactum deprehenditur; unde tethyum fasciculatum non inepte diceretur. Namque in hoc uno fethyo, quod Auctor ob oculos habuit, septem alia tethya unita erant. Quodsi corpus eius acicula vel stylo quocunque irritaret, totum animal contrahebatur et corrugabatur. Utrum

haec tethyi species talis sit, quae ex pluribus aliis indiuiduis semper constet, an vero simplex aliquod individuum saxis interdum adhaereat, id vero do- terminare Auctor non ausus est i separatuin quam doque in littore deprehendit, sed in fasciculos mi- tum plerumquo vidit. Aliquando tethyum solutum satis magnum inuenit, in cuius trunco octo iuniora tethya inerant, cum aliis pluribus exiguis. Aliud Zoophytum caput octauum perti astat, quod a Cl. Auctore medusa pol insa, ab aliis urtica adpellatur. Figura eius , ut in omnibus medusae speciebus, orbiculata est, innumeris tentaculis exiguis stipata, et cute extrinsecus eandida, interspersis Punctis coccineis, vestita. Haec medusae species hoc singulare habet, quod extrinsecus alia cute a Corpore orbiculato separata veluti palliolo tecta sis, unde nomen medusae palliatae accepit. Testis vacuis cochleas vimbilicatae subalbidste punctis coccineis notatae insidet, et palliolum veli instar expandit, quamdiu in aqua moratur; quare animal etiam in mediis aquis natat, et per mare vagatur, ubi in pisca-

523쪽

piscatorum retia incidit. Mereretur haec medusio species propter hane nauigati0nem velifera adpellari; at maluit Auctor nomon Palliatae: adoptare, ne cum

Capite nono de cuiusdam statur ovis disserit, et p.ragi

MuM ouarium resae describit, quod boo, in quo delineando occupatus Auctor fuit, dulei sum est ab eo, quod citati Auctores deline auerunt Primo igitur Cl. Auctori externam ouarii atque Duorum faciem, postea oui zorpus sollertimine describit, hinc argument0m euidentissimum ducens distincta dari

Capitis decimi argumentum est: is o iis Aquasi p.r

Ex rufio varii, pinna mi media tuter anum et caudam pinnatam, ARTE DI. Anno 17S Cl. MAURI T. DE MAV ERS B ε CH, Medicus Pr gensis , in It

liam profectus, misit ad Maoi qm varia cor-ΡOra marina , eorumque aliquod sub nomine dorsis deis mare , vesicae aereae instar, sibi plane incognitum, ideo iue admiratione dignissimum, Dum it que in secundo itiner' Itali 30. 17 ST Auctor per ali quot menses Neapoli Commoraretur, do corporo isto in vino magnopere sollicitus, easu quodam istud in corpore squali detexit, quem, Ut siccum Pragam

mitteret, exenter ri iusserat. Corpus ossi squali oblongo quadratum est, altera extremitate late patens, altera in sinum angustum fere ovalem contracta. Utraque extremitas ψompressa in , it ' ve. duplex lamina, qua totum conflatur ovi corpus, is inuicem attingat, et simul Ponereta videatur. Inter medium corpus Vtrinque QOnuexumi est, Riqud ea-uum cum marginibus tumentibus, utrinque ita elior-dam diuersimode abeuntibus. Corpus oui eistuum

ex duplici laminR tenui constat, forti tamen, et viscalpelli restit to. Repletur humore salio, crassi-p, IS

524쪽

isculo ex albo et lutescente colore variegato. Si ouurn coquit Πυ resta et chordae molliores fiunt atque insipidae scint, hi imbr autem intus contentus solidio. . rem consistentiam acquirit, et vitellum volatilium

sapit. 3. De admirando pholadis saxorum, Italis dattelo

det mare dicti, monumento ad littus Puteolanum e sente, breuem anirri aduersionem caput undecimumisistit. Cl. Auctor dum Puteolos peteret, in antiquissimum fer pidis ductus templum, paucis abhinc annis detectum, ibique quatuor himplissimas Colum- Π S marmoreas, ad trium circiter pedum altitudinem undique persorgias, et dactylis siue pholadibus plenas conspexit. Quemadmodum minime proba bile pst , quod veteres has columnas pertusas et pholad bus repletas erexerint; sie e contrario opinari licet: mare ibidem loci, ubi templum istud nunc exstat, quondam non fuisse; postea eo usque iniminuisse et pholades dportas e , tandem longo tem pore interiecto rursus recessisse: pholades autem dura ista et polita marmora, yt in iis tuto delitesce rent. foraminulis cauasse. Modum, quo id faciant, quum ipse non obseruauerit Auctor, determinare non

audet; arbitratus, id partim proboscide animalis, Par

iam ipsa testa fieri I.

Ο Id vero, negari non potest, fore, ut non nulli S improbabile videatur, qui cum Cl. O EI NIo mersucbeuud Abbania. der Natum. Gef. in Duun T. LI. P. 3S . sentient, pho ades nunquam perserare lapides posse.

Itaque aut marmor hocce columnarum principis, quum induresceret, pholadibus refertum fuit, quippe qu Qin yrgillaeea et lutosa terra, marmori primaeva, ad littora maris copiose reperiuntur; aut, si mare ad has Vsque columnas aliquando accesserit, lutum ibi pholadibus plenum deposuit, et columnas tali crusta Perforata circumdedit.

525쪽

Caput tandem ultimum Cl. Aut svis dissertatio p.r s 3. nem profert, olim super ouis sepiarum conscriptam 'ini nunc vero, postquam e-tus fuit, Oua abs se dehoripta loliginis ova esse, Oorrectam et mutatis mRrtandis, sub elogio: de lolis inis ouis recusam.

Franconica collectio obseruatiomam ex physica, medicina, re Reconomica, et reliquis, assinitate quadam cum his connoxis, scientiis depromptarum. Volumen V et VI. Ρ istina nune utamur methodo in recensendis his

Voluminibus , nec nisi eorum praecipuas , et eas inprimis obseruationes indicemus, quge ad me dicinam spectant. Part. XXV N. S. Bo ENNEκη retii Sen. Obser- T. Vuatio, de Mniugibus nobilibus, qui nocte subit 'Itaui pi λ esomno excitati, in melancholium inciderunt, attamen

tandem rursur con aluerunt, Arnhemiae uterque COI-

526쪽

bat summa cum anxietate et idea fixa, quasi ob liciri id d supplicium ducendi essent. Venaeses tib et medicamenta statim, sed frustra applicabantur. Vterque deinde in peculiari conclaui custodiebatur. Mulier tandem di auo die, postquam aquam Selle-

ranam sumserat, in tam profundum Arianum incidit, ut, velut ab opto, ad 2 horas dormiret. E inde expergefacta nihil praeteriti recordabatur et tranquillo animo erat, . nec, post usum eiusdem aquae per duodecim dies continuatum, ulla amplius melancholiae signa aderant. Maritus , grauiori melancholia, quodammodo malign , t borans, minimo ad usum aquae Selteranae impelli poterat ; venaesectio tamen repetita, remedia evacuantia et diluentia largiter adhibebantu ; tandem vernali tempore variis corporis exercitationibus φt usu aquae Spadanae plane conualuit. P. 9O. N. 9. I. C. HENNI CKE de glande plumbea, quae

diu post occρptum uulnus vomitu reiecta est. Viri pectus ita laedebatur gigndo plumbea, Vt, eo perfosso,

aeger baem opto e decumberet, tandem conualesceret, remanente ibi glande. Post viginti annos, domso cistam impellere cupiens , singorem in peffore sentiebati et frigore, calore, anxietate, tussi sicca,

haem Optoe, nausea, cet. corripiebatur; tandem

vomitu, maximo ςuni nisu suscepto, glandem hano

reiiciebat.' IT . Part. XXVI. N. 6. Pecu inres renum et meri laesiones; Auctore B. Vesica urinaria feminae maxime obesae, ex ischuria mortuae, valde confracta et vaeua deprehendebatur, urether sinister naturali similis. doxter nimis amplus, niger et sanguine plenus. Ren sinister, spithamae longitudinem aequaris,

pugni crassitiem superans et vitulini renis figuram si-iens , pollucidus erat, et dimidiam mensuram aquae lacte-

527쪽

lactescentis et albis densisque flocculis resertae eontinebat; corticalis substantia tenuis, et interna su perficies valde sinuosa et callosa apparebat. Rendexter, praeter nimiam magnitudinem et crassitiem, vix mutatus, maximopere instammatus erat et extratias ato sanguine seroso repletuS. Iuxta ouarium sinistrum, ad ultimam vertebram lumborum, aderat

substantia ossea oboli magnitudine. in uno latere convexa, in altero concaua. In ipso hoc ovario tuberculum pisi magnitudine conspiciebatur, quod materiam, lapidibus cancrorum cum aqua tritis similem continebat. Dextro lateri orificii uteri adhaerebat mollis exerescentia carnosa, aequanS nugismoschatae magnitudinem, quae exiguo principi ex uteri cauo oriebatur. Cum exinde uteri orificium fere clauderetur: causa sterilitatis seminae satis constat.

Part. XXVII. N. r. M. p. L EDERMuLLER I p. 2OI. obseruatio microfiopica neruorum. Cum Cl. Auctor disquireret, an neruuS cauus esset, variis rebus in hac opinione confirmabatur. Oculus enim vitulinus, in cuius neruum Opticum spiritus nitri , aqua dilutus, iniectus erat , non solum exinde intumescebat, sed cornea etiam coerulea reddebatur. Unde concludit, neruum opticum esse cauum, quippe qVivias habeat, quibus spiritus nitri ad oculi bulbumdpseratur. Deinde in neruo optico horiZontaliter secto et nudo oculo, et armato, multos tubulos succo albo spista repletos detegebat. Idem longitudinaliter sectus ostendebat sub microscopio multos tubulos. arcte iuxta se positos, ex quorum superiori superficie, si neruus premebatur, succus lacteus emanabat.Eodem modo se habebat neruus ischiadi cuia Cum vero post aliquod tempus eundem neruum Opti cum exsiccatum et corrugatum iterum contemplR'tis: M a wtur,

528쪽

retur, eosdem tubulos sed vacuos, in altero autemnerUO Optico, perpendiculariter secto, fila fusex confuse posita animaduertit. Cum heruum aqua humectasset et acu haec fila dissoluere tentasset: tandem hoc modo nonnulla fila separauit, et cauitas

singuli tubuli, siue fili sub micros copio tum plane

cernebatur.

ner de dysenteria anno 17S9 Sumfurti grassante.

Quamuis saeuus fuerit hic morbus, tamen Conualescentium numerus quinquies superauit numerum inde demortuorum. Qui maligna dysenteria cum vomitu laborabant, plerumque intra quatuordecim dies moriebantur, certe vix ante sextam septimanam consanescebant; benigna vero dysenteria affecti ad septimum vel decimumquartum diem sanitatem recuperabant. Vitrum antimonii ceratum et rhabambarum huic dysenteriae inprimis utiliter oppositum est. Maxime autem mirandum est, in hoc morbo omnia adstringentia et terrea anxietatem, molestiam

ventriculi et flatus effecisse, uti etiam vinum, volmerum, vel aqua dilutum, aqua et decoctum panis frigidum, nocebant. In mortuis plerumque gangraena intestinorum conspiciebatur ; qui verbhunc morbum superauerant, variis assii gebantur incommodis, ut inflammatione oculorum dolorosa, ulceribus in variis partibus, tumore faciei, parotidum, manuum pedumque, scroti, cet. alii arthri

tide, dolore ischiadico, colico post pastum, lienteria. Nimia vero vicissitudo calidae et frigidae teni-pestatis, quae mense malo, iunio et tutio fuerat, hanc dysenteriam mense tutio, augusto et septembri inprimis produxisse videtur, praeterea frumentum nimis humidum praeterito anno collectum atquis eorruptum, et panis inde famis, silui facillime o noxius; etiam vermes, quibus omnia cerasa tum

insecta

529쪽

insecta inueniebaptur; nee minus usus fructuum

grossulariae nondum maturorum.

Pare. XXVIII. N. 3. EIUSDEM obseruationes p. 28 2practicae de morbis animi Ι iust melancholis, breui tempore in maniam lethalem mutata. Cum puella octo. decim annorum tempore Catamentorum pedibus iterfecisset, et imprudenter, aestuante corpore, frigidum potum sumsisset, haec statim suppress a, nec

unquam rite restituta sunt. Ab hoc tempore capitis vehementibus doloribus, anxietate, melancholia vexabatur, et tumorem durum dolorificum sub axilla sinistra percipiebat, qui vero emplastro cedere videbatur. Sed deinde melancholia in veram maniam, in dies crescentem, mutabatur, et aegra paulo post febre lenta moriebatur. Eius sectione facta. animaduersa est corporis macies summa, intestinum rectum variiς scirrsis resertum, pulmones multis calculis repleti, et sub axilla sinistra, ubi tumor fuerat, cauitas, quae magnam saniel copiam continebat. Sinus eranti sanguine, vacui erant, et

in sinu sagittali, ad occiput descendente, polypus tendinosus digiti longitudine, in ventriculis vero cerebri unciae duae seri deprehendebantur; ex quibus causa proxima maniae profecto satis intelligitur. z De vehementi mania, a phantossa et nausea P. zy ,exo Yst, quae brevi tempore, in rimis camphora, curabatur. Superioris mulieris soror post eius mor tem in morbum eundem incidebat. Pulsus erat plenus, durus et celer atque quamquam copiosus saliuauasfluxus et appetitus auinis vermes indicabat: sic fiarum tamen anthelm inticum cum mereurio vivo, ve

sicatoria, ipsaque venaesectio nihil essiciebant. Cum vero aegra sectioni sororis interfuisset, indeque nausea astecta esset, tartaro emetico, sed exiguo cum effectu, vsa est. Attamen puluis camphorao

530쪽

scrupulus unus, cum nitri depurati, et sacellari albi semisse scrupulo, et somnum et blandum sudo

rem excitabat, atque inaniam mitigabat, quae sum, tis tuto illo tempore eamphorae scrupulis octo plane cessabat. N. 4. Perusiare visius vitium, Auctore B. Vir quadraginta octo annorum , in angulo interno oculidextri, exterius minime mutati, circulum obscurum

oriri vidit, qui oblique versus dextrum latus sensim Pergens, tertiam oculi partem, uti luna in eclipsi solis, tegebat, visumque impediebat. Initio quidem hic circulus pellucidus erat, et obiecta quodammodo magis exigua sistebat, quas deinde curua et fracta videbantur, ipse que circulus sensim Coeruleus fiebat, tandem post septem dies plane opacus. Sola pediluuia adhibuit et hirudinem prope oculum dextrum applicuit. Post sex vel septem menses visus quidem paululum correctus erat , ipse autem dimidia parte dextra oculi dextri omnia quasi per nebulam, sinistra vero parte vix aliquid distinguebat. Causa huius morbi fuit lapsus, quo dextrum faciei

latus, inprimis oculus ita vulnerabatur, ut tunicaeoniunctiva plane secederet. Cum vero hunC Oculum ad viginti quatuor horas vino nimis calido fouerit, fortasse exsiccationem et corrugationem lemtis excitauit.

P S N. 7 De Mura globulorum sanguinis disserit S.Cl. Alictor in dissectis animalibus micros copio obseruauit, globulos sanguinis, cum largo sero mixti, invasis maioribus rotundam habere figuram, sed oua Iem, ubi parum vel nullum serum admixtum est, invasis vero capillaribus oualem, quamquam non semper. Vbi duae minores venae in unam maiorem mutantur, globuli, in minoribus antea rotundi, tum ouales, in progressu vero maioris vasis rursus

rotundi fiunt. Ex his conclu4it cl. Auctor, glο-