Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

701쪽

aequatori apud nos et probabiliter etiam alibi parallelam esse, Noster arbitratur. Oseruntiones de Murochtho , Auctore Lotim. p. 37. Morochthus in Franconia luto vel lapidibus admixtus reperitur; si purus apparet, color albissimus est, linguae admotus adhaeret et dulcem saporem excitat; pondere admodum leuis est et lapidis valde Porosi et fragilis vel terrae speetem sistit, Impurus

terram heterogeneam, arenam vel lapides minores in simi fouet; praecedente magiS cohaeret, grauior est et colore variat: qui in Franconia Occurrit, rubicundus est vel cinereus. Purus cum aqua efferuescit, eam lacteo colore imbuit, paulo tardius inest dilabitur, nec penitus soluitur. Spiritu vitrioli aliisque acidis affusis maior suboritur effervescentia, et amusa salis ammoniaci solutione, salis alcalici volatillis odor pergipitur. Morochthum hunc exostra-Codormatibus, a natura in calcem mutatis ortum duxisse, Noster putat. Hinc moroChthum pro terra alcatina vel calce minerali habendum esse, colligit.

s) Hyloria terrae et moris ex historia Thuringiae P. 4 .

per montium descriptionem eruta Aut fore Cl. pii C H- SEL. Montes, Thuringi RN ambientes, omnes stratis exstruis os esse, atque secundum stratorum massam, modum compositionis, nee non situm non mullos ita conuenire, Noster perhibet, ut genus montium constituant, a caeteris distinctum. Nouem series montanas et sex series statuminum enumerat. Ex his ultima series montana, montibus

calcareis, infinito numero corporUm marinorum testaceorum resertis c'nstructa est et a Nostro series testaceo calcarea, muschelhastis, das ober se Mich-geburge, vocatur. Series statuminis, situm et positum horum calcareorum montium sequens, ex stra-

702쪽

his argillaceis, hinc inde gypseis, componitur et

itatum era gypseo - argillaceum rubrum, das rothein stager, appellatur. Subtus et a latere prioris series montium arenaceorum, stratis argillaceis distinctorum procumbit et seriem arenaceam, dar nugebisti ge, exhibet. Huius seriei statumen ex stratis argillaceis, maxime rubris, et nonnulliS arenacei S, igniS vim perserentibus, componitur et si, tumen arenoso - argillaceum, Glii Uund, Hiitten- ringer formas. Tertia series iterum calcarea est, quam vero ob diuersam mixtionem et ob farinaceam, quam habet faciem, farinaceam calcaream, Meinbsteten, Brenn uiolaeburge, Noster appellat. Huius seriei statumen e stratis, ex glauco - nigriCantis, rarius rubrae, argillae, et quibusdam spuriis constat, quae in nonnullis alabastrina aut gypsea continent, hinc statumen hoc alabastrino- argillaceum glaUCUm,dos graue Gyyy Oder Alabaserfuger, Noster nominat. Quarta series secundum strata quidem Calcarea est, sed ob heterogeneam metallicam admixtionem calcareo - metallica series, die Flaetae, das Fboetzν-bnirge appellatur. Huius statumen ex strato arenoso, dein calcareo, impuro. limose, tandem e stratis

albidis argillaceis lapidosis constat et a Nostro

statumen metallico- arenosum, Sand laud. voeatur.

Quinta series e stratis argillaceis, lapidosis, plerumque fissis constat, quorum color viridiusculus albicans est, diciturque series fissilis albicans. mei frG-bii Nemesessita Schalgeburge. Sub hac statumennulium Noster detexit. Sexta series itidem ex stratis argillaceis lapidosis, plerumque rubris et aeque fissis constat, et series fisiilis rubra, rotis Geburge,

rotis Schulgeburge nuncupatnr, neque etiam stati men habet. Septima series, aeque fissa, ex stratis patiter argillaceis constat, quorum Color e gryseo

703쪽

tur. Statumen, tribus his seriebus substratum, quoad stratorum massam, non vero quoad duritiem, suis seriebus conuenit et ob alumen, in plurimis locis producturia, et ob nigredinem statumen aluminosum fissile nigrum, Aloin iefer, Ichinard Ak-lager, vitriolii Her Gebiirge vocatur. Octaua series carbonum fossilium ratione numeri stratorum et altitudinis pro tali assumenda non esset, nisi usus et utilitas peculiarem suaderent descriptionem: nomeri

audit. Statumen ultimum, secundum Lehmannia nos indices ex arena et argilla rubra potissimul incompositum esse, Noster refert; id tamen rationae altitudinis magis seriem esse, prout praecedentem seriem carbonum magis indolem statuminis hubere, autumat, ob delactum vero certiorum ObseruatiOnum statumen, germanice dar rothe tose Luger nominat. Finita hac serierum et statuminum descri. ptione situm harum serierum et statuminum Noster describit, quem non secundum grauitatem specificam euenisse dicit. Situ descripto obseruationes has tam inter se quam cum aliis combinare atque ouentus seu historiam exinde deducere annititur, tunc quo ostendit, series hasce montanas non immediate sed successive per coordinationem particularum et a fluido, quod particulas terrestres continet et ad sundum sub luti seu crystallorum sorina delabi permittit, productas steataque omnia ex fluidis praecipitata primo mollia et lutum, temporis vero successu duriora vel lapidea facta esse. Tandem quoquo maris conditiones exponit et docet, quomodo a varia eiusdem constitutione varius stratorum ordo productus esse videatur. 6 EIUS

704쪽

s) Eius DEM Uut historiis esse terrae et maris. Hie ostendit Cl. Auctor, quomodo talis terrae marisque historia primo literatis viris, dein metallicolis, porro ametallurgis seu, qui mineras fundunt, tum agricolis et architectis, qui ad aedificanda domicilia arenam, Calcem, gypsum etU quaerunt, tandem fossoribus, qui scaturiginem quaerunt et Omnibus artificibus et opificibus, qui plurimis naturae productis opus habent, utilitatem parere possit.. T) Descriptio acuum magneticarum, nouiter inuentarum, quae Uulgaribus prae sanitures sunt, utque artificii, virer magnetum naturalium iu igniter augendi. Auctore Cl. AEPINO,

8 Cl. LEMMAN NI animnaeuersones de vera fati Gracha veterum et de puteo sandaracino Phil birati, latine reddidit Cl. MANGOLDUS. SandaraCam, Sala daracham, Risigallum, Realgar, Harnat, Zarnich, Zi nich, Alonsis, sulphur rubrum, rubrum sulphur montanum, rubedinem montanam, P groethe, auripigmentum, flauurn fuliginosum, Raus eμ, RH-

geg, gallice serpiment, unum corpuS designare, et a veteribuS sandaracham veram, Cinnabarim et minium saepe confundi, Nostersostendit, quodque PLINIO Sandaracha spuria appelletur, id nobis minium esse, hoc vero apud veteres cinnabarim designarC, OXPOnit. Quod ad puteum illum sandaracinum attinet, cuius apud Philustratum mentio facta est, quiue ob te

ram sandaracinam, ut vocarunt, nomen inde accepit, terram istam indolis martialis suis e. fontemque istum vel e vicinia sua rubram ferri terram absorpsisse, vel illum ipsum nihil aliud forte suisse, quam sodbnam, praeteritis temporibus exustam, quae, Con- suoatis in ea omnibus facile comburendis minerali-

705쪽

bus, sensim eb pedetentim desierit ardere, relicta eiusmodi terra rubra ferrea quaeque ab adfluentibus aquis in fontem mutata fuerit, Noster variis argumentis probare annititur.

ρὶ Quid veterum sumit in Achiter veri simili ra- p. 29 I.

tione eruit atque de ortu cIstallinarum et quae in fluiscerpi possunt, inprimis coloratarum, minera megit IDEM: latine reddidit Cl. MANGOLDUS. Naturae hoc productum mineram cupri viridem crystallinam et compactam esse, Noster ostendit, omneSque speetes minerarum radiosarum et crystallinarum formam suam spatis immistis debere et ab eis in mineralia redactas esse, asserit. I o) Determinatis geometrica propugnaculi maximi p. 3I7. in polygono g ouis dato, Auctore Cl. MYLIO.

11) De psentutis frumenti feminatibus olferuatio' p. 3 36.

nes quasdam Proysuit Cl. NONNE. Obseruauit Cl. Auctor in uno seminis grano vnam tantum plantulam seminalem nec plures haerere, eamque vagina inuolui, hanc autem ad defendendam plantulam ab iniuriis et ad praeparandum alimentum adesse, eandemque cum plantula tamdiu cressere, douec haec ipsa plumulam radiculasque emiserit. Ia) Annotationes bolanico- oeconomicae de Glata e p. 3 s.

R I v INI, Auctore Cl. FRID. AUG. CARTHEU

SER. Glaux RIvlNI, planta tum viridis quam siccata pecori, praesertim vaccis, gratissimum pra bet pabulum, numerosis foliis tenerisque caulibus inst icta est; per radices suas repentes intra breue tempus multiplicatur; nullam peculiarem Culturam requirit, ex plantarum indigenarum numero est et hyemis iniurias sustinet. Propagatio glaucis per ra' dices

706쪽

dices transplantationis ope absoluitur, transplantatio autem vere vel autumno sicca tempestate coelo. que sereno instituenda est. Radices huius plantae

dulci sapore praeditae' sunt, hinc eas, nisi glycyx-rhizae, tamen polypodii radicibus in arte medicasiubstitui poste, Noster arbitratur. 36 I. I 3 Examen chinoum visci betulini, Auctore

non E M. Viscum belulinum respectu truncorum. soliorum, florum, fructuum totiusque faciei exter nae a visco quercino nihil differt, ratione saporis autem et odoris utrumque differentia notabilis intor-

cedit: visci enim betulini folia si masticantur saporem obtusum, leniter amaricantem et in recessu quasi sub dulcem inprimunt et sub concisione aut contusione odorem subbalsamicum de se spargunt: Viscum contra quernum odore et sapore sensibili de stituitur. Fruchis tamen seu baccae utriusque visci eandem naturam habent. Extractum resinosum foliorum et teneriorum ramorum visci betulini, ope spiritus vini paratum, odorem melleo - balsamicum et saporem e sub dulci amaricantem leniterque balsamicum habuit; extractum vero gummo sum, opea quae paratum, Odore visci contusi vel disiecti specifico debili et sapore amaricante leniterque balsamico infructum fuit. Extractum ramorum crassorum resinosum odorem melleo - balsamicum et saporem sub dulcem aliquanto balsamicum inque recessu nauseose amaricantem exhibuit; extractum vero gummosum odore visci natiuo et sapore amar, cante vix sensibili dulcedine remixto donatum fuit. Eadem experimenta cum visco querno instituit Cl. Auctor, primoque extractum resinosum soliorum et teneriorum ramorum odore balsamico et sapore amaricante lenissime in recessu adstringente instructum obtinuit. gummossiun vero extractum odorem

707쪽

nauseolam et saporem amaricantem, salsedine quadam remixtum obtulit. Ex traictum resinosum ramorum crassorum odorem balsamicum singularem, et saporem satis austerum et nauseosum in simul, sed singularem habuit. gumnaosum autem extractum Odorem debilem, pruna, tostione exsiccata, paululum aemulantem, et saporem salsum, amaricante et sub adstringente lenissime remixtum exhibuit. Decocto

ex foliis ramisque visci betulini parato vitriolum ferri

pulueris alum admixtum nullam, ratione colOAS, mutationem produxit, visci querni vero deco flo obscuressatio admixtum ferri vitriolum mox nigroremastumst. Tandem visci betulini folia et ramos cum aqua in cucurbitam immisit et solito more destillauit, sicque aquam limpidam, odore visci betulini specifico, sed fragrantiori et nonnihil ingratiori, et sapore debili subbalsamicb imbutam, neque tamen Oleum, obtinuit; aqua vero visci querni odoris nauseosi, maxime ab illius aqua distincti absque oleo transtillauit. staque visco bitulino et quercino ratione virium medicarum differentiam inesse, Noster colligit.

Aphronitrum gustatum linguae saporem nitrosum, nonnihil obtus uni impressit, carbonibus candentibus iniectum multas cum sibilo scintillas circumspersit acidisque affusis efferbuit. A qua solutum et colatum terram, partim albam, partim gris eam, in filii oreliquit, quae, spiritu salis instillato, efferbuit et ex

parte soluta, postmodum evaporata, materiem plumoso - seleniticam exhibuit. Liquor colatuS , euaporatus et ad crystallisationem repositus, crystallos tenues, Oblongo tetraedras, utrinque Obtus S, planiusculas cum interies a materie plumosa, tenerri'ma, seleniti eae naturae exhibuit. Crystali, prunis

impositae, vivide scintillantes, sapore nitri vulga-

708쪽

ris instructae suerunt, quarurn solutio, aqua simplici facta, as fuso oleo tartari per deliquium, vel ebiam solutione salis sodae, lactescens materiem albam deiecit, quae instillato spiritu salis efferbuit. Insiit lato oleo vitrioli, o crystallis fumi rubentes exeunt, quibus dispersis. massa in coagulum plumoso - striatam abit, quod affusa aqua calida facile soluitur. Euaporata solutio crystallos oblongo - compressas, latas, sali mirabili GL A usERI similes, largitur, quae, prunis iniectae, aquae instar liquescunt, in calcem albam fatiscunt et in aqua frigida facillime

soluuntur. Itaque aphronitrum depuratum ex acido nitroso et sale alcati fixo minerali componi, ideoque nez ad natri species, nec ad salia uicalia, sed ad genuinas nitri species referendum et nitro cubico analogum e sto, Nos er autumat, et a nitro embryo nato, quod sticali volatile fouet, nec crystalli satur, sed pHr euap orationem avolat, longe recedere,

ostendit. p. 379. Ps) Obleruntio 'de relatione succinii versis nitrum,

Auctore Eodem. Succinum, Cum nitro mixtum et

detonatum, Noster varie disquisiuit, tuncque acidum succini sub detonatione dissipari, nec sal commune inde nasci, idemque acidum ob volatilitatem ab acido vitri ilico discrepare, hocque, corporibus inflammabilibus immixtum, sub diueto natione cum nitro in sal medium; polychrestum dictum, abire, salacidum vero succini omniumque bituminum perde tonationem cum nitro in algali fixum mutari, re-Pαrit. 8 3 8 8. 16 Obseruauio circa mercurium vitae, Auctore Eo m. Obtinuit Noster, dum butyrum antimonii cum aqua miscuit et aquam super puluerem album antimon alem per aliquot dies in ritro aperto reli-

709쪽

reliquit, crystallos plumosas, albas, insipidas, quas

siccatae et aeri expositae siegae permanserunt. Hinc aquam, in qua butyrum antimonii solutumi est, sea aliquamdiu super mercurium vitae relinquatur, acidum salis communis, ex butyro antimonii ante susceptum, ex parte rursus deponere, hocque cum mercurio vitae nouam mixtionem inire , et substantiam non amplius corrosiuam, nec in aere deliquescentem, sed insipidam et siccissimam oriri, cylligit. ir) De cera Mun pictoram inui cccommodata, p. 39

Auctore Cl. I A C o si I. Admiscuit Cl. Auctor aquas calciS uiuae concentratae unciis quatuor, olei tartari per deliquium valde saturi unciam semiS, idque eas terreo in vase cerae flauae unciam semis immisit, lenique applicato igne, et adhibita absque interruptione cum spatula lignea agitatione nitidissimam solutionem cum permultis pigmentis, ab acido liberis, iunctionem subientem. Massam hanc per linteum candidum, ad separandas partes grumosas ce- CeaS, tralegit, eamque, quo diutius ustu inclusa asseruetur, eo melius picturae inseruire obseruauit VRS, Ceraeeam massam reConden S, vitreum aut, si ferreum adhibeatur, exactissime coctum probeque vitreatum requiri, notat. HanC Cerae trachalionem eundem quidem in pingendo usum cum noto illo Neapolitano artificio habere, sed a Neapolitana cerae dissolutione, quae cerae in aquam transitum, additione paucarum guttularum liquoris cuiusdam essicit, differre monet, siquidem Cl. Auctoriς solutio notabilem lixivit soluentis copiam pro eodem obtinendo scopo exposcpt. Quam ob rem saponariorum lixivium, nondum saponis coctioniadaptatum, maxime satur, ad si itatem usque eua ΡOratum, calcinatum vitreaeque tabulae impositum, spontaneae in cella deliquescentiae exposuit, iterum-

710쪽

que sua poratum simili deliquio tradidit, sicque operationem ad quartam vicem repetiit, tandemque liquorem. Neapolitano sinultimun4, obtinuiti Caeterum DisiuraS, reCenter paratas madida statim cum spongia detergendas non esse, sed interuallum quoddam quo tempus exsiccationi relinquatur, ConCedendum innuit, omnemque peregrinartim rertim, ut verni Cum . mucilaginum etc. adiunctionem vetat,

siquidem sussicientem splendorem exsiccatione, aliquot hebdomadum spatio concesto, sponte obtineri perhibet. Respectu pigmentorum, Cerae admiscendorum, omnia acidae indolis pigmenta exu lare debere, contra pigmentis, germanice Lacoar-hen dictis, locum concedendum esse, monet p. QI. 38) Experimenta quaedam themita de cinnabari eiusque partibus con siluentibus eum obseruationibus quihusdam de eiusdem vi medira, Auctore Cl. MAN GOL D. Cinnabarim, cum singulo metallorum et semimetallorum mistam per caementationem disquisiuit et sequentia obseruauit. I MercuriuS, in Cinnabari contentus, facillime omnium liberatur percuprum et ferrum; a stanno contra maxime retine tur. a) Mercurius; a cupro liberatus singulari modo in globulos colligitur, radios formanteS. 3, Nullum metallum et semimetallum, praeter argentum , cuprum et quodammodo stannum cinnabari qualitatem, qua instar plumbi vel saltem cerussae scindi potest et metallicum splendoirem acquiris, communicat. - Pondus cupri , stanni. reguli antimonii, plumbi, ainci et argenti cum cinnabari per caementation est iugetur, bis mullium vero pondere minuitur. S) Cinnabaris crystallos, splendore metallico praeditas, ex argento producit, quae pe culiarem speciem sistunt et salinae acidae sunt, eademque vel pars eiusdem generationi et vegetationi metallorum fauet. 6 Cinnabari metalla