C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

151쪽

DIVUS AUGUSTUS. 41tem Prosectum mox avunculum in Hispania adversus N. Pompei liberos, vixdum firmus a gravi valitudine, per infestas hostibus vias paucissimis comitibus naufragio etiam sacto subsecutus, magnopere demeruit, approbata cito Deliam morum indole super itineris industriam. Caesare post receptas Hispanias expeditionem in Dacos et inde in Parthos destinante, praemissus Apolloniam studiis vacavit. Utque primum occisum eum heredemque se comperit, diu cunctatus an proximas legiones imploraret, id qui- id dem consilium ut praeceps inmaturumque omisit, ceterum urbe repetita hereditatem adiit, dubitante matre, vitrico vero

Marcio Philippo consulari multum dissuadente. Atque ab eo tempore exercitibus comparatis primum cum M. Antonio M.que Lepido deinde tantum cum Antonio per duodecim serea annos, novissime per quattuor et quadraginta solus rem p. tenuit.

Proposita vitae eius velut summa partos singillatim ne sque per tempora sed per species exsequar, quo distinctius demonstrari cognoscique possint.

o Bella civilia quinque gessit Mutinense, Philippense,

Perusinum, Siculum, Actiacum e quibus primum ac novissimum adversus M. Antonium, secundum adversus Brutum et Cassium, tertium adversus L. Antonium triumviri fratrem, quartum adversus sextum Pompeium CN. F. Omnium bello-1025 rum initium et causam hinc sumpsit nihil convenientius ducens quam necem avunculi Vindicare tuerique acta, confestim ut Apollonia rediit, Brutum Cassiumque et vi necopinantis et quia provisum periculum subterfugerant legibus

adgredi reosque caedis absentis deferre statuit audos au- ad te victoriae caesaris, non audentibus sacere quibus optigerat id munus, ipse edidit. Et quo constantius cetera quoque exequeretur, in locum TR. L. forte demortui candidatum se ostendit, quanquam patricius necdum senator Sed adversante conatibus suis M. Antonio consule, quem Vela praecipuum adiutorem speraverat, ac ne publicum quidem et translativum ius ulla in re sibi sine pactione gravissimae mercedis impertiente, ad Optimates se contulit, quibus eum invisum sentiebat, maxime quod D. Brutum obsessum ut,

152쪽

42 C. SUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. nae provincia a caesare data et per senatum confirmata expellere armis niteretur. Hortantibus itaque nonnullis percussores ei subornavit, ac fraude deprehensa periculum in vicem metuens veteranos simul in suum ac rei p. auxilium quanta potuit largitione contraxit iussusque comparato exercituis pro praetore praeesse et cum Hirtio ac Pansa, qui consulatum susceperant, D. Bruto opem serre, demandatum bellum tertio mense consecit duobus proeliis. Priore Antonius fugisse eum scribit ac sine paludament equoque post biduum demum apparuisse, sequenti satis constat non modo ducis, 1ssed etiam militis functum munere atque in media dimicatione, aquilifer legionis suae graviter saucio, aquilam umeris sub-11 isse diuque portasse. Hoc bello cum Hirtius in acie, Pansa paulo post ex vulnere perissent, rumor increbruit ambos opera eius occisos, ut Antonio sugato, re p. consulibus orbata 1ssolus victores exercitus Occuparet Pansae quidem adeo suspecta mors fuit, ut Glyco medicus custoditus sit, quasi Venenum vulneri indidisset. Adicit his Aquilius Niger, alterum e consulibus Hirtium in pugnae tumultu ab ipso interi 2 emptum. Sed ut cognovit Antonium post sugam a M. Lepido 20

receptiim ceterosque duces et exercitus consentire pro aditibus, causam optimatium sine cunctatione deseruit, ad praetextum mutatae voluntatis dicta factaque quorundam calumni tus, quasi alii se puerum, alii ornandum tollendumque iactassent, ne aut sibi aut veteranis par gratia referretur. Et quo etsmagis paenitentiam prioris sectae approbaret, Nursinos grandi pecunia et quam pendere nequirent multatos extorres oppido egit, quod Mutinensi acie interemptorum civium tumulo publice extructo ascripserant, pro libertate eos occubuisse.

13 Inita cum Antoni et Lepido societate, Philippense quo anque bellum, quamquam invalidus atque aeger, duplici proeli transegit, quorum priore castris exutus vix ad Antonicornu fuga evaserat. Nec successum victoriae moderatus est, sed capite Bruti Romam misso, ut statuae caesaris subiceretur, in splendidissimum quemque captivum non sine ver 35borum contumelia saeviit ut quidem uni suppliciter sepulturam precanti respondisse dicanu, iam istam Olacrum

fors potestatem alios, patrem et filium, pro vita rogantia

153쪽

DIVUS AUGU8TUA. 43 sortiri vel micare iussisse, ut alterutri concederetur, ac spectasse utrumque morientem, cum patre, quia se optulerat, oeciso filius quoque voluntariam occubuisset necem. Quare ceteri, in his M. Favonius ille Catonis aemulus, eum catenatio producerentur, imperatore Antonio honoristo salutato, hunc foedissimo convitio coram prosciderunt. Partitis post victoriam officiis, cum Antonius orientem ordinandum, ipse Veteranos in Italiam reducendos et municipalibus agris conlocandos recepisset, neque Veteranorum id neque possessorum gratiam tenuit, alteris pelli se, alteris non pro spe meritorum tractari querentibus. Quo tempore δε L. Antonium fiducia consulatus, quem gerebat, ac fraternae potentiae res novas molientem confugere erusiam coegit et ad deditionem fame compulit, non tamen sine magnis suis 1s et ante bellum et in bello discriminibus. Nam cum spectaculo ludorum gregarium militem in quattuordecim ordinibus sedentem excitari per apparitorem iussisset, rumore ab Obtrectatoribus dilato quasi eundem mox et discruciatum necas set, minimum suit, quin periret concursu et indignationero turbae militaris. Saluti fuit, quod qui desiderabatur repente comparuit incolumis ac sine iniuria. circa Perusinum autem murum sacrificans paene interceptus est a manu gladiatorum, quae oppido eruperat Perusia capta in plurimos animadver-1

tit, orare Veniam vel excusare se conantibus una voce occur- inrens, moriendum esse. Scribunt quidam, trecentos ex dediticiis electos utriusque ordinis ad aram Divo Iulio extructam Idibus Martiis hostiarum more mactatos. Extiterunt qui traderent, conpecto eum ad arma isse, ut occulti adversarii et quos metus magis quam voluntas contineret, facultate L. Anastoni ducis praebita, detegerentur devictisque is et confiscatis, promissa veteranis praemia persolverentur. Siculum bellum inchoavit in primis, sed diu traxit inter- 16 missum saepius, modo reparandarum classium causa, quas tempestatibus duplici naufragio et quidem per aestatem ami-3 serat, modo pace facta, flagitante populo ob interclusos commeatus famemque ingravescentem donec navibus ex integro fabricatis ac viginti servorum milibus manumissis et ad remum datis, portum Iulium apud Baias, inmisso in Lucrinum et Aver-

154쪽

44 C. SUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. num lacum mari, effecit. In quo cum hieme tota copias e ercuisset, ompeium inter Mylas et Naulochum superavit, sub horam pugnae tam arto repente somno devinctus, ut ad dandum signum ab amicis excitaretur. Unde praebitam Antoni materiam putem exprobrandi, ne rectis quidem oculis seum aspicere potuisse Structam aciem, verum supinum, caelum inruentem, stupidum cubuis8e, nec prius surreaeisse ac militibus in conspectum enisse quam a M. Agrippa fugatae sint ostium naves. Alii dictum factumque eius criminantur, quasi classibus tempestate perditis exclamaverit 10 etiam innito Neptuno ictoriam se adeptur , ac die circensium proximo sollemni pompae simulacrum dei detraxeAt. Nec temere plura ac maiora pericula ullo alio bello adiit. Traiecto in Siciliam exercitu, cum partem reliquam copiarum continenti repeteret, oppressus ex inproviso a Demochare et 15 Apollophane praesectis Pompei, uno demum navigio aegerrime effugit. Iterum cum praeter Locros Regium pedibus iret et prospectis biremibus Pompeianis terram legentibus, suas ratus, descendisset ad litus, paene exceptus est. Tunc etiam per devios tramites refugientem servus Aemili Pauli comitis asei is dolens proscriptum olim ab eo patrem Paulum et quasi occasione ultionis oblata, interficere conatus est. Post Pompei fugam collegarum alterum M. Lepidum, quem ex Africa in auxilium evocarat, superbientem viginti legionum fiducia summasque sibi partes terrore et minis in-25 dicantem spoliavit exercitu supplicemque concessa vita Circeios in perpetuum relegaVit. 17 M. Antonii societatem semper dubiam et incertam reconciliationibusque variis malo socilatam abrupit tandem, et quo magis degenerasse eum a civili more approbaret, testamen-3otum, quod is Romae, etiam de Cleopatra liberis inter heredes nuncupatis, reliquerat, aperiundum recitandumque pro contione curavit. Remisit tamen hosti iudicato necessitudines amicosque omnes, atque inter alios C. Sosium et T. Domitium tunc adhuc consules Bononiensibus quoque publice, quod 3a in Antoniorum clientela antiquitus erant, gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Nec multo post navali proelio apud Actium vicit, in serum dimicatione prore

155쪽

DIUUS AUGUSTUS. 45cta, ut in nave Victor pernoctaverit. Ab Actio cum Samum in hiberna se recepisset, turbatus nuntiis de seditione praemia et missionem poscentium, quos ex omni numero consecta victoria Brundisium praemiserat, repetita Italia, tempes state in traiectu bis conflictatus primo inter promuntoria Peloponnesi atque Aetoliae, rursus circa montes ceraunios, utrubique parte liburnicarum demersa, simul eius, in qua vehebatur, fusis armamentis et gubernaculo diffracto nec amplius quam septem et viginti dies, donec desideria militum 10 ordinarentur, Brundisii commoratus, Asiae Syriaeque circuitu Aegyptum petit obsessaque Alexandrea, quo Antonius cum Cleopatra confugerat, brevi potitus est. Et Antonium

quidem, seras conditiones pacis temptantem, ad mortem adegit viditque mortuum. Gleopatrae, quam servatam triumpho 15 magnopere cupiebat, etiam psyllos admovit, qui venenum ac virus exugerent, quod perisse morsu aspidis putabatur. Ambobus communem sepulturae honorem tribuit ac tumulum ab ipsis inchoatum perfici iussit. Antonium iuvenem, maiorem de duobus Fulvia genitis, simulacro Divi Iuli, ad quod

ad post multas et irritas preces confugerat, abreptum interemit. Item Caesarionem, quem ex caesare Cleopatra concepisse praedicabat, retractum e fuga supplicio adfecit Reliquos Antonii reginaeque oommunes liberos non secus ac necessitudine iunctos sibi et conservavit et mox pro conditione cuius- αι que sustinuit ac fovit Per idem tempus conditorium et cor-18pus Magni Alexandri, cum prolatum e penetrali subiecisset oculis, corona aurea imposita ac floribus aspersis veneratus est, consultusque, num et Ptolemaeum inspicere vellet, regem se roiuisse ait videre, non mortuos Aegyptum in pros vinciae formam redactam ut feraciorem habilioremque annonae urbicae redderet, fossas omnis, in quas Nilus exaestuat, oblimatas longa vetustate militari opere detersit. Quoque Actiacae victoriae memoria celebratior et in posterum esset,

urbem Nicopolim apud Actium condidit ludosque illic quin-35 quennales constituit et ampliato vetere Apollinis templo locum castrorum, quibus fuerat usus, exornatum navalibus spoliis Neptuno ac Marti consecravit. Tumultus posthac et rerum novarum initia coniurationes-19

156쪽

46 C. 8UETON TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II.

que complures, prius quam invalescerent indicio detectas,oompressit alias alio tempore Lepidi iuvenis, deinde Varronis Murenae et Fanni caepionis, mox M. Egnati, exin Plauti Rufi Lucique Pauli progeneri sui, ac praeter has L. Audasi,

salsarum tabularum rei ac neque aetate neque corpore inte smi, item Asini Epicadi ex gente Parthina ibridae, ad extremum Telephi, mulieris servi nomenculatoris. Nam ne ultimae quidem sortis hominum conspiratione et periculo caruit.

Audasius atque Epieadus Iuliam filiam et Agrippam nepotem

ex insulis, quibus continebantur, rapere ad exercitus, Tele-1. phus quasi debita sibi fato dominatione et ipsum et senatum adgredi destinarant. Quin etiam quondam iuxta cubiculum eius lixa quidam ex Illyrico exercitu, ianitoribus deceptis, noctu deprehensus est cultro venatorio cinctus, imposne mentis an simulata dementia, incertum nihil enim exprimi 1squaestione potuit. 20 Externa bella duo omnino per se gessit, Delmaticum adulescens adhuo, et Antoni devicto cantabricum. Delm tic etiam vulnera excepit, una acie dextrum genu lapide ictus, altera et crus et utrumque brachium ruina pontis con 20 sauciatus. Reliqua per legatos administravit, ut tamen quibusdam Pannonicis atque Germanicis aut interveniret aut non longe abesset, Ravennam vel Mediolanium vel Aquileiam 21 usque ab urbe progrediens. Domuit autem partim ductu partim auspiciis suis cantabriam, Aquitaniam, annoniam, Del- ismatiam cum Illyrico omni, item Raetiam et Vindelicos ac salassos, gentes Inalpinas. coercuit et Dacorum incursiones, tribus eorum ducibus cum magna copia caesis, Germ nosque ultra Albim fluvium summovit, ex quibus Suebos et Sigambros dedentis se traduxit in Galliam atque in proximis do Rheno agris conlocavit. Alias item nationes male quietas ad Obsequium redegit. Nec ulli genti sine iustis et necessariis causis bellum intulit, tantumque afuit a cupiditate quο- quo modo imperium vel bellicam gloriam augendi, ut quorundam barbarorum principes in aede Martis Ultoris iurare 35 coegerit mansuros se in fide ac pace quam peterent, a qui busdam ero novum genus obsidum, seminas, exigere tem pi Verit, quod neglegere marum pignera sentiebat et tamen

157쪽

DIVUM AUGUSTU8. 47 potestatem semper omnibus secit, quotiens vellent obsides recipiendi. Neque aut crebrius aut perfidiosius rebellantis graviore umquam ultus est poena, quam ut captivos sub lege

Venundaret, ne in vicina regione servirent neve mira tricen-5 simum annum liberarentur. Qua Virtutis moderationisque fama Indos etiam ac Scythas, auditu modo cognitos, pellexit ad amicitiam suam populique Rom. ultro per legatos petemdam Parthi quoque et Armeniam vindicanti acile cesserunt et signa militaria, quae M. Crasso et M. Antonio ademe- 10 rant, reposcenti reddiderunt obsidesque insuper optulerunt, denique, pluribus quondam de regno concertantibus, nonnisi ab ipso electum probaverunt. Ianum Quirinum, semel atque iterum a condita urbe ante 22 memoriam suam clausum, in multo breviore temporis spatio 1 terra marique pace parta ter clusit iis ovans ingressus est urbem, post Philippense et rursus post Siculum bellum curulis triumphos tris egit, Delmaticum, Actiacum, Alexandrinum, continuo triduo omnes. Graves ignominias cladesque raduas omnino nec alibi quam in Germania accepit, Lollianam et et Varianum, sed Lollianam maioris infamiae quam detrimenti, Varianam paene exitiabilem, tribus legionibus cum duce legatisque et auxiliis omnibus caesis. Hac nuntiata X-cubias per urbem indixit, ne quis tumultus existeret, et praesidibus provinetarum propagavit imperium, ut a peritis et 25 assuetis socii continerentur. Vovit et magnos ludos Iovi optimo Maximo, si res p. in meliorem statum vertisset quod actum imbrico Marsicoque bello erat. Adeo denique consternatum serunt, ut per continuos menses barba capilloque summisso caput interdum soribus illideret, vociferans: 0u-ratili Vare, legiones redde diemque cladis quot annis maestum habuerit ac lugubrem. In re militari et commutavit 24 multa et instituit, atque etiam ad antiquum morem nonnulla

Disciplinam severissime rexit ne legatorum quidem cuit quam, nisi gravate hibernisque demum mensibus, permisit uxorem intervisere Equitem R., quod duobus filiis adulescentibus causa detrectandi sacramenti pollices amputasset, ipsum bonaque subiecit hastae quem tamen, quod inminere

158쪽

48 C. 8UEΤΟNI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. emptioni publicanos videbat, liberto su addixit, ut relegatum in agros pro liber esse sineret. Decimam legionem contumacius parentem cum ignominia totam dimisit, item alias immodeste missionem postulantes citra commoda emeritorum praemiorum exauctoraVit cohortes, si quae cessis Ssent loco, decimatas hordeo pavit centuriones statione deserta, itidem ut manipulares, capitali animadversione puniit, pro cetero delictorum genere variis ignominis adfecit, ut stare per totum diem iuberet ante praetorium, interdum tunicatos discinctosque, nonnumquam cum decempedis, vel 10 25 etiam cespitem portantes. Neque post bella civilia aut in contione aut per edictum ullos militum commilitones appellabat, sed milites, ac ne a filiis quidem aut privignis suis imperi praeditis aliter appellari passus est, ambitiosius id existimans, quam aut ratio militaris aut temporum quies aut sua 13 domusque suae maiestas postularet Libertino milite, praeterquam Romae incendiorum causa et si tumultus in graviore annona metueretur, bis usus est semel ad praesidium coloniarum Illyricum contingentium, iterum ad tutelam ripae Rheni fluminis eosque, servos adhuc viris feminisque pecu 20niosioribus indictos ac sine mora manumissos, sub priore vexillo habuit, neque aut commixtos cum ingenuis aut eodem

modo armatos.

Dona militaria, aliquanto facilius phaleras et torques, quicquid auro argentoque constaret, quam vallares ac mura 25 les coronas, quae honore praecellerent, dabat has quam parcissime et sine ambitione ac saepe etiam caligatis tribuit. M. Agrippam in Sicilia post navalem victoriam caeruleo exillo donavit. Solos triumphales, quamquam et socios expeditionum et participes victoriarum suarum, numquam donis ad

impertiendos putavit, quod ipsi quoque ius habuissent tribuendi ea quibus vellent. Nihil autem minus persecto duci

quam sestinationem temeritatemque convenire arbitrabatur.

Crebro itaque illa iactabat Σπευδε βραδεως L 'Aσφειης γάρ ἐστ αμείνων η θρασυς στρατηλατης. Et, at cete 35riιer fleri quidquid a satis bene Proelium quidem aut

bellum suscipiendum omnino negabat, nisi cum maior emο- lumenti spes quam damni metus ostenderetur. Nam minima

159쪽

DIVUS AUGUSTUS. 49 commoda non minimo sectantis discrimine similes aiebat esse aureo hamo piscantibus, cuius abrupti damnum nulla captura pensari posset. Magistratus atque honores et ante tempus et quosdam 26ε novi generis perpetuosque cepit consulatum vicesimo aetatis anno invasit, admotis hostiliter ad urbem legionibus, missisque qui sibi nomine exercitus deposcerent cum quidem cunctante senatu cornelius centurio, princeps legationis, reiecto sagulo ostendens gladii capulum, non dubitasset 1ο in curia dicere: Hic faciet, si vos non feceritis. Secundum consulatum post novem annos, tertium anno interiecto gessit, sequentis usque ad undecimum continuaVit, multisque mox, cum deserrentur, recusatis duodecimum magno, id est septemdecim annorum, intervallo et rursus tertium decimum is biennio post ultro petiit, uti et Lucium filios amplissimo praeditus magistratu suo quemque tirocinio deduceret in forum. Quinque medios consulatus a sexto ad decimum annuos gessit, ceteros aut novem aut se aut quettuor aut tribus mensibus, secundum Ver paucissimis horis. Nam die Kal. Ian. ,ο cum mane pro aede capitolini Iovis paululum curuli sella praesedisset, honore abiit suffecto alio in locum suum. Nec omnes Romae, sed quartum consulatum in Asia, quintum in insula Samo, octavum et nonum Tarracone init. Triumviratum rei p. constituendae per decem annos ad-2725 ministravit in quo restitit quidem aliquandiu collegis nequa fieret proscriptio, sed inceptam utroque acerbius exercuit. Namque illis in multorum saepe personam per gratiam et preces exorabilibus, solus magnopere contendit ne cui parceretur, proscripsitque etiam C. Toranium tutorem suum,3 eundem collegam patris sui Octavi in aedilitate. Iunius Saturninus hoc amplius tradit, cum peracta proscriptione M. Lepidus in senatu excusasset praeterita et spem clementiae

in posterum fecisset, quoniam satis poenarum Xactum esset, hunc e diverso professum, ita modum se proscribendira statuisse, ut omnia sibi reliqueri libera. In cuius tamen pertinaciae paenitentiam postea T. Vinium Philopoemenem, quod patronum suum proscriptum celasse olim diceretur, equestri dignitate honoravit. In eadem hac potestate mul-

160쪽

50 SUETON TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II.

iiptio flagravit invidia. Nam et Pinarium equitem R. oum,

contionante se admissa turba paganorum, apud milites subscribere quaedam animadvertisset, curiosum ac speculatorem ratus, coram confodi imperavit et Tedium Afrum consulem designatum, quia actum quoddam suum maligno sermone carpsisset, tantis conterruit minis, ut is se praecipitaverit et Quintum Gallium praetorem, in ossicio salutationis tabellas duplices Veste tectas tenentem, suspicatus gladium occulere, nec quidquam statim, ne aliud inveniretur, ausus inquirere, paulo post per centuriones et milites raptum e tribunali, ser 1e vilem in modum torsit ac latentem nihil iussit occidi, prius oculis eius sua manu effossis quem tamen scribit conloquio petito insidiatum sibi coniectumque a se in custodiam, deinde urbe interdicta dimissum, naufragio vel latronum insidiis perisse. Tribuniciam potestatem perpetuam recepit, incis qua semel atque iterum per singula lustra collegam sibi cooptavit. Recepit et morum legumque regimen aeque perpetuum, quo iure, quamquam sine censurae honore, censum tamen populi ter egit primum ac tertium cum collega, medium solus. dio et De reddenda re p. bis cogitavit: primum post oppressum statim Antonium, memor obiectum sibi ab eo saepius, quasi per ipsum staret ne redderetur ac rursus taedio diuturnae valitudinis, cum etiam magistratibus a senatu domum accitis rationarium imperii tradidit. Sed reputans, et se privatum etsnon sine periculo ore et illam plurium arbitrio temere committi, in retinenda perseveravit, dubium eventu meliore an Voluntate. Quam voluntatem, cum prae se identidem ferret, quodam etiam edicto his verbis testatus est na mihi salvam ac sospitem rem p. sistere in sua sede liceat, atqus eius sarei fruorum percipere, quem peto, ut optimi status auctor dicar, e moriens, feram mecum spem, mansura in vestigio suo fundamenta rei p. quae iecero. Fecitque ipse

se compotem voti, nisus omni modo, ne quem novi status paeniteret. 35

Urbem, neque pro maiestate imperii ornatam et inundationibus incendiisque obnoxiam, excoluit adeo, ut iure sit gloriatus, marmoream a relinquere, quam latericiam c-