C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

171쪽

DIVUS AUGUSTUA. 61 mutuis iunxit, promptissimus affinitatis cuiusque atque amicitiae conciliator et lautor nec aliter universos quam membra partisque imperii curae habuit, rectorem quoque solitus apponere aetate parvis aut mente lapsis, donec adolescerents aut resipiscerent ac plurimorum liberos et educavit simul

cum suis et instituit.

Ex militaribus copiis legiones et auxilla provinciatim dis 49 tribuit, classem Miseni et alteram Ravenna e ad tutelam Superi et Inseri maris conlocavit, ceterum numerum partim in 1οnctis partim in sui custodiam adlegit, dimissa calagurritanorum manu, quam usque ad devictum Antonium, item Germanorum, quam usque ad cladem Varianam inter armigeros circa se habuerat. Neque tamen umquam plures quam tres cohortes in urbe esse passus est easque sine castris, reliis quas in iniberna et aestiva circa finitima Oppida dimittere assuerat. Quidquid autem ubique militum esset, ad certam stipendiorum praemiorumque formulam adstrinxit, definitis

pro gradu cuiusque et temporibus militiae et commodis mis- sionum, ne aut aetate aut inopia post missionem sollicitari 20 ad res novas possent. Utque perpetu ac sine difficultate sumptus ad tuendos eos prosequendosque suppeteret, aerarium militare cum vectigalibiis novis constituit. Et quo celerius ac sub manum adnuntiari cognoscique posset, quid in provincia quaque gereretur, iuvenes primo

25 modicis intervallis per militaris vias, dehinc vehicula disposuit commodius id visum est, ut qui a loco perserunt litteras, interrogari quoque, si quid res exigant, possint. In di boplomatibus libellisque et epistolis signandis initio sphinge

usus est, mox imagine Magni Alexandri, novissime sua, MDioscuridis manu sculpta, qua signare insecuti quoque principes perseverarunt. Ad epistolas omnis horarum quoque momenta nec diei modo sed et noctis, quibus datae significarentur, addebat. clementiae civilitatisque eius multa et magna documenta41 hsunt. Ne enumerem, quot et quos diversarum partium venia et incolumitate donatos principem etiam in civitate locum tenere passus sit Iunium Novatum et cassium Patavinum e plebe homines alterum pecunia, alterum levi exili punire

172쪽

62 c. UETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. satis habuit, cum ille Agrippae iuvenis nomine asperrimam de se epistolam in vulgus edidisset, hic convivio pleno proclamasset, neque votum sibi neque animum deesse con&diendi eum. Quadam ver cognitione, cum Aemilio Aeliano cordubensi inter cetera crimina vel maxime obiceretur quod s. male opinari de caesare soleret, OnVersus ad accusatorem

commotoque similis elim, inquit, hoc mihi probra; faciam sola Aelianus et me linguam habere, iura enim de eo loquar nec quicquam ultra aut statim aut postea inquisiit. Tiberio quoque de eadem re, sed violentius, apud se eoo epistolam conquerenti ita rescripsit Aetati tuae, mi Tiberi, noli in hac re indulgere e nimium indignari quemquam esse, qui de me male loquatur; satis es enim, si hoc habemus ne quis nobis male facere possit. 52 Templa, quamvis sciret etiam proconsulibus decerni so-15lere, in nulla tamen provincia nisi communi suo Romaeque nomine recepit nam in urbe quidem pertinacissime abstinuithoo honore atque etiam argenteas statuas olim sibi positas conflavi omnis exque iis aureas cortinas Apollini Palatino dedicavit. 20 Dictaturam magna vi offerente populo, genu nixus de-53iecta ab umeris toga nudo pectore deprecatus est Domini appellationem ut maledictum et obprobrium semper exhorruit cum spectante e ludos, pronuntiatum esset in mimo: dominum aequum et bonum et universi quasi de ipso etsdictum exultantes comprobassent, et statim manu vultuque indecoras adulationes repressit et insequenti die gravissimo corripuit edicto dominumque se posthac appellari ne a liberis quidem aut nepotibus suis vel serio vel ioco passus est, atque eius modi blanditias etiam inter ipsos prohibuit. Non sotemere urbe oppidove ullo egressus aut quoquam ingressus est nisi vespera aut noctu, ne quem officii causa inquietaret. In consulatu pedibus fere, extra consulatum saepe adaperta sella per publicum incessit Promiscuis salutationibus admittebat et plebem, tanta comitate adeuntium desideria exci-3apiens, ut quendam ioo corripuerit, quod si sibi libeιium porrigere dubitaret, quasi elephanto stipam. Die senatus numquam patres nisi in curia salutavit et quidem sedentis,

173쪽

DIVUS AUGUSTUS. 63a nominatim singulos nullo submonente etiam discedens eodem modo sedentibus valere dicebat ossicia cum multis mutuo exercuit, ne prius dies cuiusque sollemnes frequentare desiit, quam grandi iam natu et in turba quondam sponsaliorum die vexatus. Gallum Terrinium senatorem minus sibi familiarem, sed captum repente oculis et ob id inedia mori destinantem praesens consolando revocavit ad vitam. In senatu verba lacienti dictum est: Non intelisaei, et ab 54 alio Contradicerem tibi, si locum haberem. Interdum ob id immodicas disceptantium altercationes e curia per iram se proripienti quidam ingesserunt, licere oportere senatoribus de re p. loqui. Antistius Labeo senatus lectione, cum vir virum legeret, M. Lepidum hostem olim eius et tunc exulantem legit, interrogatusque ab eo an essent alii digniores, 15 suum quemque iudicium habere respondit Nec ideo libe tas aut contumacia fraudi cuiquam fuit. Etiam sparsos de se 55 in curia amosos libellos ne expavit et magna cura redarguit ac ne requisitis quidem auctoribus, id modo censuit, cognoscendum posthac de iis, qui libellos aut carmina ad in- ad lamiam cuiuspiam sub alieno nomine edant. Iocis quoque quorundam invidiosis aut petulantibus laces 56 situs, contradixit edicto. Et tamen ne de inhibenda testamentorum licentia quicquam constitueretur, intercessit. Quotiens magistratuum comitiis interesset, tribus cum candidatis suis et circuibat supplicabatque more sollemni Ferebat et ipse su fragium in tribu, ut unus e populo. Testem se in iudiciis et interrogari et refelli, aequissimo animo patiebatur. ο-rum angustius fecit, non ausus extorquere possessoribus

proximas domos. Numquam filios suos populo commendavit . ut non adiceret Si merebuntur. Eisdem praetextatIs adhuc assurrectum ab universis in theatro et a stantibus plausum, graVissime questus est. Amicos ita magnos et potentes in civitate esse voluit, ut tamen pari iure essent quo ceteri legibusque iudiciariis aeque tenerentur. cum Asprenas No- nius artius ei iunctus causam veneficii, accusante cassio SeVero, diceret, consuluit senatum, quid of icii sui putaret; notari enim se, ne si superesset, eripere legibu3 -m,ri de set, destimere ac praedamisare amicum emistima-

174쪽

64 c. AUETON TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. retur; et consentientibus universis sedit in subselliis per aliquot horas, verum tacitus et ne laudatione quidem iudidiali data. Affuit et clientibus, sicut Scutario cuidam, evocato quondam suo, qui postulabatur iniuriarum. Unum omnino e reorum numero, ac ne eum quidem nisi precibus eripuit, bexorato coram iudicibus accusatore, castricium, per quem de coniuratione Murenae cognoverat. 57 Pro quibus meritis quantopere dilectus sit, facile est testimare omitto senatus consulta, quia possunt videri vel necessitate expressa vel verecundia. Equites R. natalem 10 eius sponte atque consensu biduo semper celebrarunt omnes ordines in lacum curti quot annis ex voto pro salute eius stipem iaciebant, item Kal. Ian. strenam in capitolio, etiam absenti, ex qua summa pretiosissima deorum simulaetra me catus, vicatim dedicabas, ut Apollinem Sandaliarium et Io tavem Tragoedum aliaque In restitutionem alatinae domus incendi absumptae veterani, decuriae, tribus, atque etiam singillatim e ceter genere hominum libentes ac pro facultate quisque pecunias contulerunt, delibante tantum modo eo

summarum acerVos neque ex quoquam plus denari aufe-20rente. Revertentem ex provincia non solum faustis minibus, sed et modulatis carminibus prosequebantur obserVatum etiam est, ne quotiens introiret urbem, supplicium de 58 quoquam sumeretur Patris patriae cognomen universi repentino maximoque consensu detulerunt ei prima plebs rotegatione Antium missa dein, quia non recipiebat, ineunti Romae spectacula frequens et laureata mox in curia senatus, neque decreto neque adclamatione , sed per Valerium

Messalam. Is mandantibus cunctis, tuo bonum, inquit, faustumque sit sibi domuique tuae, Caesar Auguste sic M nim nos perpetuam feliinatem rei p. et laeta huic urbi

precari Mistimamus senatus te consentiens cum populo R.

consalutat patriae patrem cui lacrimans respondit Augustus his verbis ipsa enim, sicut Messalae, posui): Compos factus τοιοrum meorum, P. C. quid habeo aliud deos as

immortales precari, quam ut hunc consensum restrum ad

ultimum finem euae mihi perferre liceat 69 edico Antonio Musae culus opera ex ancipiti morbo

175쪽

DIVUM AUGUSTUS. 65 convaluerat, statuam aere conlat iuxta signum Aesculapi statuerunt. Nonnulli patrum familiarum testamento caverunt, ut ab heredibus suis praelato titulo victimae in capitolium dueerentur Otumque pro se solveretur, quod superstitems Augustum reliquissent. Quaedam Italiae civitates diem, quo primum ad se venisset, initium anni fecerunt. Provinciarum pleraeque super templa et aras ludos quoque quinquennales paene oppidatim constituerunt Reges amici atque socii et 60 singuli in suo quisque regno caesareas urbes condiderunt et iocuncti simul aedem Iovis Olympii Athenis, antiquitus inchoatam, perficere communi sumptu destinaverunt Genioque eius dedicare ac saepe regnis relictis, non Romae modo sed et provincias peragranti cotidiana mota togati ac sine regio insigni, more clientium praestiterunt.1 Quoniam, qualis in imperis a magistratibus regendaque 61

per terrarum orbem pace belloque re p. fuerit, exposui: r feram nunc interiorem a familiarem eius vitam, quibusque moribus atque fortuna domi et inter suos egerit a iuventa usque ad supremum vitae diem. et Matrem amisit in primo consulatu, sororem octaviam quinquagensimum et quartum agens aetatis annum. Utrique cum praecipua officia vivae praestitisset, etiam defunctae honores maximos tribuit.

Sponsam habuerat adulescens P. Servili Isaurici filiam, 62ra sed reconciliatus post primam discordiam Antonio, expostulantibus utriusque militibus ut et necessitudine aliqua iungerentur, privignam eius claudiam, Fulviae ex P. Clodio filiam,

duxit uxorem vixdum nubilem, ac simultate cum Fulvia socru orta dimisit intactam adhuc et virginem m. Scriboniam in ah matrimonium accepit, nuptam ante duobus consularibus, ex altero etiam matrem cum hac quoque divortium fecit, pertaesus, ut scribit, morum perversitatem eius, ac statim Liviam Drusillam matrimonio Tiberi Neronis et quidem praegnantem abduxit, dilexitque et probavit unice ac perseVe

ssetanter.

Ex Scribonia Iuliam, ex Livia nihil liberorum tulit, oum 63

maxime cuperet Insans, qui conceptus erat, immaturus est editus Iullam primum Marcello, octaviae sororis suae filio

176쪽

66 c. SUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. H. tantum quod pueritiam egresso, deinde, ut is obiit, N. Agrippae nuptum dedit, exorata sorore, ut sibi genero ederet; nam tunc Agrippa alteram areellarum habebat et ex ea liberos. Hoc quoque defuncto, multis a diu, etiam ex equestri ordine, circumspectis condicionibus, Tiberium pri 5vignum suum elegit coegitque praegnantem Morem, et ex qua iam pater erat, dimittere. u. Antonius scribit, primum

eum Antonio filio suo despondisse Iuliam, dein cotisoni Getarum regi, quo tempore sibi quoque in vicem filiam regis

in matrimonium petisset. 1064 Nepotes ex Agrippa et Iulia tres habuit c. et L. et Agrippam, neptes duas Iuliam et Agrippinam Iuliam L. Paulo

censoris filio, Agrippinam Germanico sororis suae nepoti collocavit Gaium et L. adoptavit, domi per assem et libram emptos a patre Agrippa, tenerosque adhuc ad curam rei p. 5admovit et consules designatos circum provincias exercitusque dimisit Filiam et neptes ita instituit, ut etiam lanificio assuefaceret, vetaretque loqui aut agere quicquam nisi propalam et quod in diurnos commentarios reserretur extraneorum quidem coetu de prohibuit, ut L. Vicinio, laro re decoroque iuveni, scripserit quondam, parum modeste fecisas sum, quod filiam suam Baias alatarum aenisset. Nepotes et litteras et notare aliaque rudimenta per se plerumque docuit a nihil aeque elaboravit quam ut imitarentur chirographum suum neque caenavit una, nisi ut in imo lectoris assiderent, neque iter fecit, nisi ut vehiculo anteirent aut 65 circa adequitarent. Sed laetum eum atque fidentem et subole

et disciplina domus Fortuna destituit Iulias, filiam et neptem, omnibus probris contaminatas relegavit c. et L. in duodeviginti mensum spati amisit ambos, Gai in Lycia, Lucio MMassiliae defunctis. Tertium nepotem Agrippam simulque privignum Tiberium adoptavit in or lege curiata ex quibus Agrippam brevi ob ingenium sordidum ac ferox abdicavit seposuitque Surrentum. Aliquant autem patientius mortem quam dedecora suo Mrum tulit. Nam c. Lucique casu non adeo fractus, de filia absens ac libello per quaestorem recitato notum senatui secit abstinuitque oongressu hominum diu prae pudore, etiam de

177쪽

DIVUS AUGUSTUA. 67neeanda deliberavit certe cum sub idem tempus una ex oonsciis liberta Phoebe suspendio vitam finisset, maluisse sat Phoebes patrem fuisse. Relegatae usum vini omnemque delicatiorem cultum ademit neque adiri a quopiam libero ser-5 vove, nisi se consulto, permisit, et ita ut certior fieret, qua is aetate, qua statura, quo colore esset, etiam quibus corporis notis et cicatricibus. Ost quinquennium demum ex insula in continentem lenioribusque paulo condicionibus transtulit eam. Nam ut Omnino revoearet, exorari nullo modo potuit, de 1 precanti saepe P. R. et pertinacius instanti tales filias talesque coniuges pro contione inprecatus. Ex opte Iulia post damnationem editum infantem adgnosci alique vetuit Agrippam nihilo tractabiliorem, immo in dies amentiorem in ins iam transportavit sepsitque insuper custodia militum cavit 15 etiam s. c. ut eodem loci in perpetuum contineretur, atque ad omnem et eius et Iuliarum mentionem ingemiscens, proclamare etiam solebat: A, οφελον αγαμος, ἔμεναι πονο τ απολέσθαι sne aliter eos appellare, quam tris vomicas ac tria carcino-

et mala sua.

Amicitias neque facile admisit et constantissime retinuit, Mnon tantum Virtutes a merita cuiusque digne prosecutus, sed vitia quoque et delicta, dum taxat modica, perpessus. Neque enim temere ex omni numero in amicitia eius amictia reperientur praeter Salvidienum Rusum, quem ad consulatum usque, et cornelium Gallum, quem ad praesecturam Aegypti, ex infima utrumque forinna provexerat. Quorum alterum res novas molientem damnandum senatui tradidit, alteri ob ingratum et malivolum animum domo et provinciis suis inter-30 dixit. Sed Gallo quoque et accusatorum denuntiationibus et senatus consultis ad necem conpulso, laudavit quidem piet tem tantopere pro se indignantium, ceterum et inlacrimavit et vicem suam conquestus est, quod sibi soli non liceret mmicis quaisnus vellet, irasci. Reliqui potentia atqueas opibus ad finem vitae sui quisque ordinis prinoipes floruerunt, quanquam et offensis intervenientibus. Desi eavit enim nonnumquam, ne de pluribus referam, et M. Agrippae patientiam et Maecenatis taciturnitatem, cum ille ex levi frigo-

178쪽

68 c. 8UETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. ris suspitione it quod Hareellus sibi anteferretur, nilenasse relictis omnibus contulisset, hic secretum de comperta urenae coniuratione uxori Terentiae prodidisset. Exegit et ipse in vicem ab amicis benivolentiam mutuam, tam a defunctis quam a vivis. Nam quamvis minime appe steret hereditates, ut qui numquam ex ignoti testament capere quicquam sustinuerit, amicorum tamen suprema iudicia morosissime pensitavit, neque dolore dissimulato, si parcius aut citra honorem verborum, neque gaudio, si grate pieque quisse prosecutus fuisset. Legata vel partes hereditatium, a qui-1οbuscumque parentibus relicta smi, aut statim liberis eorum concedere, aut si pupillari aetate essent, die virilis togae vel nuptiarum cum increment restituere consuerat. 67 Patronus dominusque non minus severus quam facilis et clemens, multos libertorum in h=ore et usu maximo habuit 1su Licinum et celadum aliosque Cosmum servum, rarissime de se opinantem non ultra quam compedibus coercuit. Diomeden dispensatorem, a quo simul ambulante incurrenti repente sero pro per metum obiectus est, maluit timiditatis arguere quam noxae remque non minimi periculi, quia tamen 20 fraus aberat, in iocum vertit. Idem olum ex acceptissimis libertis mori coegit compertum adulterare matronas: Thallo a manu, quod pro epistola prodita denarios quingentos accepisset, crura ei fregit paedagogum ministrosque C. fili, per occasionem valitudinis mortisque eius superbe avare 25que in provincia grassatos, oneratos gravi pondere cervicibus praecipitavit in flumen. 68 Prima iuventa variorum dedecorum infamiam subiit. Sextus Pompeius ut effeminatum insectatus est M. Antonius adoptionem avunculi stupro meritum item L. Marci frater quasi pu ad

dicitiam, delibatam a caesare, Aut etiam Hirtio in Hispania

treoentis milibus nummum substraverit, solitusque sit crura suburere nuce ardenti, quo mollior pilus surgeret. Sed et populus quondam universus ludorum die et accepit in contumeliam eius et adsensu maximo conprobavit Versum in 35 scaena pronuntiatum de gallo atris deum tympanigante:

si ridems, ut cinaedus orbem digito temperat Adulteria

quidem exercuisse ne amici quidem negant, excusantes sane

179쪽

DIVUS AUGUSTUS. 69 non libidine, sed ratione commissa, quo facilius consilia adversariorum per cuiusque mulieres exquireret M. Antonius smper festinatas Liviae nuptias obiecit et feminam consularem e triclinio viro coram in cubiculam abductam, rursus in convivium rubentibus auriculis incomptiore capillo redu-cιam dimissam Scriboniam, quia liberius doluisset nimiam potentiam pelicis conditione quaesitas per amicos, qui matres familias et adultas aelate rimines denudarentaιqus perspicerent, tamquam Thoranio mangone vendente. 16 Scribit etiam ad ipsum haec familiariter adhuc necdum plane inimicus aut hostis: uid te mutavit, quod reginam ineo'

uoeor mea est. Nunc coepi, an abhinc annos norem Tu

deinde solam Drusillam inis ita aleas, ut tu, hanc epistolam cum leges, non inieris Tertullam aut Terentiliam 15 aut Rufillam aut Saleiam Titiseniam aut omnes. An referι, ubi et in qua arrigas' caena quoque eius secretior in sabulis fuit, quae vulgo 70δωδεκάθεος vocabatur: in qua deorum dearumque habitu

discubuisse convivas et ipsum pro Apolline ornatum, non et Antoni modo epistolae singulorum nomina amarissime enumerantis exprobrant, sed et sine auctore notissimi versus:

Cum primum istorum conduxit menSa choragum,

Maeque deos vidi Maliis eaeque deas; si dum Phoebi Caesar mendacia Iuda,

dis Dum nova divorum caena a ueris omnia se a terris tunc numina declinarunt,

Fugit et aurasos Iuppiter ipse thronog. Auxit caenae rumorem summa tunc in civitate penuria ac fames, adclamatumque est postridie, omne frumentum deos ad comedisse et Caesarem esse plane Apollinem, sed Tortor me quo cognomine is deus quadam in parte urbis colebatur. Notatus est et ut pretiosae supellectilis corinthiorumque praecupidus, et aleae indulgens. Nam et proscriptionis tempore ad statuam eius ascriptum est: ab Pater argentarius est Corinthiarius, cum existimaretur quosdam propter vasa corinthia inter proscriptos curasse reserendos et deinde bello Siciliens epigramma Vulgatum est:

180쪽

70 C. AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. II. Posutiam bis classe visus naves perdidit, aliquando, vineas, ludi assi e aleam.

71 Ex quibus sive criminibus sive maledictis infamiam impudicitiae facillime refutavit et praesentis et posterae Vitae castitate item lautitiarum invidiam, cum et Alexandria capta

nihil sibi praeter unum murrinum calicem ex instrumento regi retinuerit, et mox vasa aurea assiduissimi usus constaverit

omnia. circa libidines haesit postea quoque ut ferunt, ad vitiandas virgines promptior, quae sibi undique etiam ab

uxore conquirerentur. Aleae rumorem nullo modo expavit, iolusitque simpliciter et palam oblectamenti causa etiam senex, ac praeterquam Decembri mense, aliis quoque festis et profestis diebus. Nec id dubium est. Autographa quadam epistula Caenavi, ait, mi Tiberi, cum isdem; accesserunt convisae inicius et Silius pater. Inter caenam lusimus 15 geronticos et heri et hodie; talis enim iactatis, ut quisque canem aut senionem miserat, in singulos talos singulos denarios in medium conferebat, quos tollebat universos, qui Venerem iecerat. Et rursus aliis litteris: Nos, mi Tiberi, uinquatrus satis iucunde egimus; usimus enim 20 per omnis dies forumque aleatorium calfecimus. Frater tuus magnis clamoribus rem gessit ad summam tamen perdidi non uisum, sed eae magnis detrimentis praeter spem pauιatim retractus est perdidi riginti milia nummum meo nomine, sed cum suse in rusti liberalis Nofuissem, ut soleo plerumque. Nam si quas manus remisimique saevissctm, aut retinuissem quod inque donavi,

vicissem re quinquaginta milia. Sed hoc malo benignitas enim mea me ad caelestem gloriam efferet Scribit ad filiam nisi tibi denarios ducentos quinquaginta, quos m 30gulis conrisis dederam, si vellent inter se inter caenam ne talis re par impar Iudere.

72 In ceteris partibus vitae continentissimum fuisse constat ac sine suspicione ullius vitii. Habitavit primo iuxta Romanum larum, supra Scalas anularias, in domo quae calvi ora 35 toris fuerat postea in Palatio, sed nihili minus aedibus modicis Hortensianis, et neque laxitate neque cultu conspicuis, ut in quibus porticus breves essent Albanarum columnarum,