C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

231쪽

C. CALIGULA. 121gistanum abstinuisse, quod apud Parthos iustiti instar est. Romae quidem, cum ad primam famam valitudinis attonita etimaesta civitas sequentis nuntios opperiretur, et repente iam vesperi incertis auctoribus convaluisse tandem precrebruisset,spassim cum luminibus et victimis in capitolium concursum est ac paene revolsae templi sores, ne quid gestientis vota reddere moraretur, expergefactus e somno Tiberius gratulantium vocibus atque undique concinentium: Salsa Roma, salva patria, salvus egi Germanicus. io Et ut demum fato functum palam actum est, non solatiis

ullis, non edictis inhiberi luctus publicus potuit, duravitque etiam per festos Decembris mensis dies. Auxit gloriam desideriumque defuncti et atrocitas insequentium temporum,

cunctis nec temere opinantibus reverentia eius ac metu re-15 pressam Tiberi saevitiam, quae mox eruperil Habuit inamatrimonio Agrippinam, M. Agrippae et Iuliae filiam, et ex ea novom liberos tulit: quorum duo insantes adhuc rapti, unus iam puerascens insigni festivitate, cuius effigiem habitu Cupidinis in aede capitolinae Veneris Livia dedicavit, Augu-

et stus in cubiculo suo positam, quotiensque introiret, exosculabatur ceteri superstites patri fuerunt, tres sexus feminini,

Agrippina Drusilla Liuilla, continuo triennio natae totidem mares, Nero et Drusus et c. caesar. Neronem et Drusum senatus Tiberio criminante hostes iudicavit. 25 C. Caesar natus est pridie l. Sept. patre suo et c. Fon 8 teio Capitone coss. ibi natus sit, incertum diversitas tradentium facit. ἘΝ. Lentulus Gaetulicus Tiburi genitum scribit, Plinius secundus in Treveris, vico Ambilarvi supra constuentes addit etiam pro argumento, aras ibi ostendi in-3 scriptas ob Agrippinae puerperium. Versiculi imperante mox e divulgati apud hibernas legiones procreatum indicant:

In casisis natus, patriis nutritus in armis, Iam desionati principis omen erat.

35 Ego in actis Anti editum invenio. Gaetulicum refellit Plinius quasi mentitum per adulationem, ut ad laudes iuvenis gloriosique principis aliquid etiam ex urbe Herculi sacra sumeret, abusumque audentius mendacio, quod ante annum fere

232쪽

122 C. AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. ΠII. natus sermanico filius Tiburi erat, appellatus et ipse C. caesar de cuius amabili pueritia immaturoque obitu supra diximus. Plinium arguit ratio temporum. Nam qui res Augusti memoriae mandarunt, Germanioum exaeto Onsulatu in Galliam missum consentiunt, iam nato Gaio. Nec Plini opinio snem inscriptio arae quicquam adiuverit, cum Agrippina bis in ea regione filias enixa sit, et qualiscumque partus sine ullo sexus discrimine puerperium vocetur, quod antiqui etiam puellas pueras, sicut et pueros puellos dictitarent. Extat et Augusti epistula, ante paucos quam obiret menses ad Agrip-isi pinam neptem ita soripta de Gaio hoc neque enim quisquam iam alius infans nomine pari tunc supererat: Puerum Grium XU. M. Iun. si dii olant ut ducerent Talarius et AH-ιius heri cum aes consumi nix praeterea cum eo eae servis meis medicum, quem scripsi Germanico si Diale vinretineres. Ualebis, mea Agrippina re dabis opstrem ut Maseris peremias ad remanserum tuum. Abunde parere arbitror, non potuisse ibi nasci Gaium, quo prope bimulus demam perductus ab urbe sit. Versiculorum quoque fidem eadem hae elevant et eo facilius, quod ii sine auctore sunt. r Sequenda est igitur, quae sola restat publici instrumenti auctoritas, praesertim cum Gaius Antium, omnibus semper locis

atque secessibus praelatum, non aliter quam natale solum dilexerit tradaturque etiam sedem ac domicilium imperii taedio urbis transferre eo destinasse tis caligulae cognomen castrensi ioco traxit, quia manipula rio habitu inter milites educabatur. Apud quos quantum praeterea per hanc nutrimentorum consuetudinem amore et gratia valuerit, maxime cognitum est cum post excessum Augusti tumultuantis et in furorem usque praecipites solus haut du- 'bio et conspectu suo flexit. Non enim prius destiterunt, quam ablegari eum ob seditionis periculum et in proximam civitatem demandari animadvertissent tunc demum ad paeniten- . tiam Versi reprenso ac retento vehiculo, invidiam quae sibi Io fieret deprecati sunt comitatus est patrem et Syriaca ex-npeditione. Unde reversus primum in matris, deinde ea relegata in Liviae Augustae proaviae suae contubernio mansit; quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudarit.

233쪽

C. CALIGULA. 123 Transitque ad Antoniam aviam et undevicensimo aetatis anno, accitus capreas a Tibreio, uno atque eodem die togam sumpsu barbamque posuit, sine ullo honore qualis contigerat tirocinio fratrum eius. Hic onmibus insidiis temptatus elicien- tim cogentiumque se ad querelas, nullam umquam occasionem dedit, perinde obliterat suorum casu ac si nihil cuiquam accidisset quae vero ipse pateretur, incredibili dissimulatione transmittens tantique in avum et qui iuxta erant obsequii, ut non immerito sit dictum, ne servum meliorem tilium, necio aeteriorem dominum fuisse. Naturam tamen saevam atqueal probrosam ne tunc quidem inhibere poterat, quin et animadversionibus poenisque ad supplicium datorum eupidissime interesset, et ganeas atque adulteria capillamento celatus et veste longa noctibus obiret, ac scaenicas saltandi canendique 15 artes studiosissime appeteret facile id sane Tiberio patiente, si per has mansuesseri posset feram eius ingenium. Quod sagacissimus senex ita prorsus perspexerat, ut aliquotiens praedicaret, exitio suo omniumque Gaium vivere et senatricem serpentis id genus P. R. Phaethontem orbi terra

m rum educare.

Non ita multo post Iuniam clauditiam M. Silani nobili 12simi viris duxit uxorem. Deinde augur in locum fratris sui Drusi destinatus, prius quam inauguraretur ad pontificatum traductus est insigni testimonio pietatis atque indolis, cum, a deserta desolataque reliquis subsidiis aula, Seiano iam tunc suspecto mox et oppresso, ad spem successionis paulatim admoveretur Quam quo magis confirmaret, amissa Iunia ex partu, Enniam Naeviam, Macronis uxorem, qui tum praetorianis cohortibus praeerat, sollicitavit ad stuprum, pollicitus et a matrimonium suum, si potitus imperio fuisset deque ea re et iure iurando et chirographo cavit. Per hanc insinuatus Macroni, veneno Tiberium adgressus est, ut quidam opinantur, spirantique adhuc detrahi anulum et, quoniam suspicionem retinentis dabat, pulvinum iussit inici, atque etiam au- bces manu sua oppressit, liberto, qui ob atrocitatem facinoris exclamaVerat, confestim in crucem acto. Nec abhorret a Veritate, cum sint quidam auctores, ipsum postea etsi non de perfecto, at certe de cogitat quondam parricidio professum:

234쪽

124 C. AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. IIII. gloriatum enim assidue in commemoranda sua pietate, ad ulciscendam neoem matris et Iratrum introisse se cum pugione cubiculum Tiberii dormientis, et misericordia codireptum abiecto ferro recessisse nec illum, quamquam sensisset, aut inquirere quicquam aut exequi ausum.

I Sio imperium adeptus, P. R. vel dicam hominum genus Τ voti compotem fecit, exoptatissimus princeps maximae parti provincialium ac militum, quod infantem plerique

cognoverant sed et universae plebi urbanae ob memoriam Germanici patris miserationemque prope amictae domus it Itaque ut a Miseno movit quamvis lugentis habitu et funus Tiberi prosequens, tamen inter altaria et victimas ardentisque taedas densissimo et laetissimo obviorum agmine incessit, super fausta nomina sidus et pullum et pupum et alumnum 14 appellantium ingressoque urbem, statim consen8 senatus ibet irrumpentis in curiam turbae, inrita Tiberii voluntate, qui testamento alterum nepotem suum praetextatum adhuc coheredem ei dederat, ius arbitriumque omnium rerum illi permissum est, tanta publica laetitia ut tribus proximis mensibus ac ne totis quidem supra centum sexaginta Alia victi-2θmarum caesa tradantur.

cum deinde paucos post dies in proximas campaniae

insulas traiecisset, Vota pro reditu suscepta sunt, ne minimam quidem occasionem quoquam omittente in testificanda sollicitudine et cura de incolumitate eius. Ut vero in adver rasam valitudinem incidit, pernoctantibus cunctis circa Palatium, non defuerunt qui depugnaturos se armis pro salute aegri quique capita sua titulo proposito voverent. Accessit ad immensum civium amorem notabilis etiam externorum lavor. Namque Artabanus Parthorum rex, odium semper 30

contemptumque Tiberi prae se ferens, amicitiam huius ultro petiit venitque ad colloquium legati consularis, et transgressus Euphraten aquilas et signa Romana caesarumque imagines adoravit. 15 Incendebat et ipse studia hominum omni genere popu-as laritatis Tiberio cum plurimis lacrimis pro contione laudat, funeratoque amplissime, confestim landateriam et Ponlias ad transserendos matris fratrisque cineres festinavit,

235쪽

C. CALIGULA. 125 tempestate turbida, quo magis pietas emineret, adiitque venerabundus ac per semet in urnas condidit ne minore

scaena Ostiam, praefixo in biremis puppe vexillo e inde Romam Tiberi subvectos, per splendidissimum quemque sequestris ordinis medio ac frequenti die duobus ferculis ausoleo intulit, inferiasque is annua religione publice instituit, et e amplius matri circenses carpentumque quo in pompa traduceretur; at in memoriam patris Septembrem mensem Germanicum appellavit. Post haec Antoniae aviae,1 quidquid umquam Livia Augusta honorum cepisset, uno senatus consulto congessit patruum claudium, equitem R. ad id tempus, collegam sibi in consulatu assumpsit fratrem

Tiberium die virilis togae adoptavit appellavitque principem

iuventutis de sororibus auctor fuit, ut omnibus sacramentis 1 adiceretur neque m liberosque meos cariores habebo

quam Gaium habe e sorores eius; item relationibus consulum quod bonum elisque sit C. Caesari sororibusque eius. Pari popularitate damnatos relegatosque restituit; cribis minum, si quae residua ex priore tempore manebant, Omnium gratiam secit commentarios ad matris fratrumque suorum causas pertinentis, ne cui postmodum delatori aut testi maneret ullus metus, convectos in forum, et ante clare obtestatus deos neque legisse neque attigisse quicquam, conas cremavit libellum de salute sua oblatum non recepit, contendens, nihil sibi admissum cur cuiquam Hvisus esset, negavitque se delatoribus aures habere. Psinthrias mon- 16strosarum libidinum, aegre ne profundo mergeret exoratus,

urbe submovit. Titi Labieni cordi Cremuti, cassi Severim scripta, senatus consultis abolita, requiri et esse in manibus lectitarique permisit, quando marime sua interesset ut facta quaeque posteris tradantur. Rationes imperii, ab Augusto proponi solitas se a Tiberi intermissas, publicavit. Magistratibus liberam iuris dictionem et sine sui apso pellatione concessit Equites R. severe curioseque, nec sine moderatione, recognovit, palam adempto equo quibus aut probri aliquid aut ignominiae inesset, eorum qui minore culpa tenerentur nominibus modo in recitatione praeteritis.

236쪽

126 i. suETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. IIII. Ut levior labor iudicantibus foret, ad quattuor prioris qui tam decuriam addidit. Temptavit et comitiorum more revocato suffragia populo reddere Legata ex testamento Tiberi

quamquam abolito, sed et Iuliae Augustae, quod Tiberius

suppresserat, cum fide ac sine calumnia repraesentata per-ι solvit. Ducentesimam auctionum Italiae remisit multis imoendiorum damna supplevit ac si quibus regna restituit, adiecit et fructum omnem vectigaliorum et reditum medii temporis, ut Antiooh commageno sestertium milio confiscatum. Quoque magis nullius non boni exempli fautor vi-iιderetur, mulieri libertinae octoginta donavit, quod excruciata gravissimis tormentis de scelere patroni reticuisset. Quas ob res inter reliquos honores decretus est ei clipeus aureus, quem quot annis certo die collegia sacerdotum iacapitolium terrent, senatu prosequente, nobilibusque pue-uris a puellis carmine modulato laudes virtutum eius canentibus. Decretum autem ut dies, quo cepisset imperium, mrilia vocaretur Velut argumentum rursus conditae urbis.17 consulatus quattuor gessit, primum ex Kl. Iul. per duos menses, secundum ex El. Ian. per xxx dies, tertium us-roque in Idus Ian. quartum usque septimum Idus easdem axomnibus duos novissimos coni ait Tertium autem Luguduni init solus, non ut quidam opinantur superbia neglegentiaue, sed quod defunctum sub Kalendarum diem ollegam rescisse absens non potuerat. congiarium populo biar dedit trecenos sestertios . totiens abundantissimum epulum senatui equestrique ordini, etiam coniugibus a liberis utrorumque posteriore epulo forensia instipe viris, feminis ac

pueris fascias purpurae a conchylii distribuit. Et ut laetbtiam publicam in perpetuum quoque augeret, adiecit diem MSaturnalibus appellavitque Iuvenalem. I Munera gladiatoria, partim in amphitheatro Tauri partim in Septis, aliquot edidit, quibus inseruit atervas Afrorum

campanorumque pugilum ex utraque regione electissimorum. Neque spectaculis semper ipse praesessit, sed inter ηdum aut magistratibus aut amicis praesidendi mimus inlami Scaenicos ludos et assiduo et varii generis a multifariam fecit, quondam et nocturnos, accensis tota urbe luminibus.

237쪽

C. CALIGULA. 27 Sparsit et missilia variarum rerum, et panaria cum obsonio viritim divisit qua epulatione equiti R. contra se hilarius avidiusque vescenti partes suas misit, sed et senatori ob eandem causam codicillos, quibus praetorem eum extra r- , dinem designabat. Edidit et circenses plurimos a mane ad vesperam, interieeta modo Africanarum venatione modo Troiae decursione, et quosdam praecipuos, minio et chrΥsο- colla constrato circo, nec ullis nisi ex senatori ordine aurigantibus. commisit et subitos, cum e Gelotiana apparatum 10 circi prospicientem pauci ex proximis Maenianis postulassent. Novum praeterea atque inauditum genus spectaculi e 19 cogitavit. Nam Baiarum medium intervallum ad Puteolanas moles, trium milium et sescentorum fere passuum spatium, ponte coniunxit, contractis undique onerariis navibus et is ordine duplici ad anohoras conlocatis, superiectoque aggere terreno ac directo in Appiae viae formam. Per hunc pontem ultro citro uommeavit biduo continenti, primo die salerat equo insignisque quercea corona et caetra et gladio aureaque clamide, postridie quadrigario habitu curriculoque 20 biiugi famosorum equorum, pras se ferens Dareum puerum ex Parthorum obsidibus, comitante praetorianorum agmine et in essedis cohorte amicorum. Scio plerosque existimasse, talem a Gaio pontem excogitatum aemulatione Xerxis, qui non sine admiratione aliquanto angustiorem Hellespontum et contabulaverit alios, ut Germaniam et Britanniam, quibus imminebat, alicuius inmensi operis ama territaret. Sedam meum narrantem puer audiebam, ausam operis ab interioribus aulicis proditam quod Thrasylus mathematicus anxi de mee fore Tiberio et in verum nepotem pronioria affirmasset, non magis Gaium mperaturum quam per

Baian m sinum equis dis ursurum.

Edidit et peregre spectacula, in Sicilia Syraeusis asticos mludos, et in Gallia Luguduni misovillos: sed hic certamen

quoque Graecae Latinaeque facundiae, quo certamine serunt a. victoribus praemia victos contulisse, eorundem et laudes eo onere eoactos eos autem, qui maxime displicuissent, scripta sua spongea linguave delere iussos, nisi ferulis obiurgari aut flumine proximo mergi maluissent.

238쪽

128 c. AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. HII.

II per sub Tiberio semiperfecta, templum Augusti theatrumque Pompei, absolvit. Inchoavit autem aquae duetum regione Tiburti et amphitheatrum iuxta Saepta, quorum

operum a successore eius claudio alterum peractum, omissum alterum est Syracusis conlapsa vetustate moenia de0-οrumque aedes resectae. Destinaverat et Sami Polycratis regiam restituere, Mileti Didymeum peragere, in iugo Abpium urbem condere, sed ante omnia Isthmum in Adhaia perfodere, miseratque iam ad dimetiendum opus primipila 22 rem Hactenus quasi de principe; reliqua ut de monstros

narranda sunt.

Compluribus cognominibus adsumptis nam et pius ei castrorum filius et pater exercituum et optimus maximus caesar vocabatur cum audiret forte reges, qui officii causa in urbem advenerant, concertantis apud se: super caenam de nobilitate generis, exclamavit: - κοίρανος ἔστω, εἷς βασιλευς nec multum afuit quin statiae diadema sumeret speciemque principatus in regni formam converteret. Verum admonitus, et principum et regum se excessisse fastigium, divinam ex eo maiestatem assererer sibi coepit datoque negotio ut simulacra numinum reliqgione et arte praeclara, inter quae olympi Iovis, appor tarentur e Graecia, quibus capite dempto suum imponeret, partem Palatii ad forum usque promovit, atque aede casto' eis et Pollucis in vestibulum transfigurata, consistens saepe vinter fratres deos, medium adorandum se adeuntibus erit bebat et quidam eum Latiarem Iovem consalutarunt. Templum etiam numini suo proprium et sacerdotes et X cogitatissimas hostias instituit. In templo simulacrum sta' bat aureum conicum, amiciebaturque cotidie veste, quali qipse uteretur. Magisteria sacerdotii ditissimus quisque ei ambitione et licitatione maxima vicibus omparabant. 0 stiae erant phoenicopteri, pavones, tetraones, numidicae, meleagrides, phasianae, quae generatim per singulos die immolarentur. Et noctibus quidem plenam fulgentemquo lunam invitabat assidue in amplexus atque concubitum, in terdiu vero cum capitolino Iove secreto fabulabatur, modo

insusurrans ac praebens in vicem aurem, modo clarius eo

239쪽

c. ALIGULA. Is sine iurgiis. Nam vox comminantis audita est: Hi ἀνομειρ ἐγω σέ doneo exoratus, ut referebat, et in contubernium ultro invitatus, super templum Divi Augusti ponte transmisso, Palatium capitoliumque coniunxit nox, quo propior esset, in area capitolina novae domus fundamenta iecit. Agrippae se nepotem neque credi neque dici ob igno-23hilitatem eius volebat, suscensebatque, si qui vel oratione vel carmine imaginibus eum caesarum insererent. Praedi- 1 cabat autem matrem suam ex incesto, quod Augustus cum Iulia filia admisisset, procreatam a non contentus hac Augusti insectatione, Actiacas Siculasque lotorias, ut funestas P. R. et calamitosas, vetuit sollemnibus feriis ele-hrari. Liviai Augustam proaviam, Ulixem stolatum iden- i5tidem appellans, etiam ignobilitatis quadam ad senatum epistula arguere ausus est, quasi materno avo decurione Fundano ortam cum publicis monumentis certum sit, Aust-dium Lurconem Romae honoribus unotum. Aviae Antoniae secretum petenti denegavit, nisi ut interveniret Macro prae-eto fectus, a per istius modi indignitates et taedia ausa extitit mortis, dato tamen, ut quidam putant, et Veneno; nec de unotae ullum honorem habuit, prospexitque e re, clinio ardentem rogum. Fratrem Tiberium inopinantem, repente immisso tribuno militum, interemit: Silanum item 25 socerum ad necem secandasque novaeula fauces compulit: causatus in utroque, quod hi ingressum se turbatius mare non esset secutus a spe occupandi urbem, si quid sibi per tempestates accideret, remansisset ille antidotum obolui set, quasi ad praecavenda venena sua sumptum; cum et so Silanus inpatientiam nauseae vitasset et molestiam narigandi, et Tiberius propter assiduam et ingravescentem tussim medicamento usus esset. Nam claudium patruum non' nisi in ludibrium reservavit. cum omnibus sororibus suis consuetudinem stupri fecit, Maa plenoque convivio singulas intra se vicissim conlocabat, uxore supra cubante. Ex iis Drusillam vitiasse virginem praetextatus adhue creditur atque etiam in concubitu eius quondam deprehensus ab Antonia avia, apud quam simul

240쪽

l 30 i. UETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. IIII.

educabantur mox Lucio Cassio Longino consulari conlocatam abduxit et in modum iustae uxoris propalam habuit: heredem quoque bonorum atque imperii aeger instituit. E dem defuncta, iustitium indixit, in quo risisse lavisse caenasse eum parentibus aut coniuge liberisve capital fuit. Ἀ 5maeroris impatiens, cum repente noctu profugisset ab urbe transcucurrissetque campaniam, Syracusas petit, rursusque inde propere rediit, barba capilloque promisso nec umquam postea quantiscumque de rebus, ne pro contione quidem populi aut apud milites, nisi per numen Drusillae deie-uravit. Reliquas sorores nec cupiditate tanta nec dignatione dilexit, ut quas saepe exoletis suis prostraverit quo facilius eas in causa Aemili Lepidi condemnavit quasi adulteras et insidiarum adversus se conscias ei. Nec solum chirographa omnium, requisita fraude ac stupro, divulgavito sed et is tres gladios in necem suam praeparatos Marti Vltori, addito

elogio, consecrarit.

25 atrimonia contraxerit turpius an dimiserit an tenuerit, non est lacile discernere. Liviam Orestillam c. Pisoni nubentem, cum ad officium et ipse venisset, ad se deducia. imperavit, intraque paucos dies repudiatam biennio post relegavit, quod repetisse usum prioris mariti tempore medio videbatur. alii tradunt, adhibitum aenae nuptiali, mandasse ad Pisonem contra accumbentem: Noli Maeorsm meam premers statimque e convivi abduxisse secum a proximo 25

die edixisse, matrimonium sibi reperrum amemplo Romuli et Augusti Lolliam Paulinam, C. Memmio consulari exer-oltus regenti nuptam, facta mentione aviae eius ut quondam pulcherrimae, subit ex provincia evocavit ac perductam a marit coniunxit sibi. brevique missam fecit, interdicto Mouiusquam in perpetuum coitu caesoniam neque facie insigni neque aetate integra matremque iam ex alio viro trium siliarum, sed luxuriae ac lasciviae perditae, et ardentius et constantius amavit, ut saepe Iamide peltaque et galea ornatam ac iuxta adequitantem militibus ostenderit, amicisae, Vero etiam nudam: uxori nomine ' dignatus est quam enixam, uno atque eodem die professus et maritum se eius et patrem Infantis ex ea natae. Infantem autem, Iuliam