C. Suetoni Tranquilli quae supersunt omnia: quae supersunt omnia

261쪽

DIVUM CLAUDIUS. 151 ac damnum liberalitate sua resarturum pollicente. Qui tamen moriens et in tertiis heredibus eum ex parte tertia nuncupatum, legat otiam circa sestertii vicies prosecutus commendavit insuper exercitibus a senatui populoque R. inter

steteras necessitudines nominatim.

Sub Gaio demum fratris filio, secundam existimationem 7 eiro initia imperii omnibus lenociniis colligente, honores

avspicatus consulatum gessit una per duos menses, evenitque ut primitus ingredienti cum lascibus forum praetervolans 16 aquila dexteriore umero consideret sortitus si et de alter consulatu in quartum annum praeseditque nonnumquam spectaculis in Gai vicem, adclamante popillo: Feliciter partim patruo imperatoris partim Germanici fratris

Nec eo minus contumeliis obnoxius vixit. Nam et si paulomis serius ad praedictam caenae horam occurrisset, nonnisi aegro et circuito demum triclinio recipiebatur, et quotiens post cibum addormisceret, quod ei sere accidebat, Olearum aut palmularum ossibus incessebatur, interdum ferula flagrove velut per ludum excitabatur a copreis solebant et is manibus stertentis socci induci, ut repente expergefactus faciem sibimet confricaret. sed ne discriminibus quidem caruit Primum in ipso consulatu, quod Neronis et Drusi, fratrum caesaris, statuas segnius locandas ponendasque curasset, paene honore sum-2s motus est deinde extrane vel etiam domesticorum aliquo deserente assidue varieque inquietatus cum vero detecta esset Lepidi et Gaetulici coniuratio, missus in Germaniam inter legatos ad gratulandum, etiam vitae periculum adiit, indignante ac remente Gaio patruum potissimum ad se misso sum quas ad puerum regendum, adeo ut non defuerint, qui traderent praecipitatum quoque in flumen, sicut vestitus ad-

Venerat. Atque ex eo numquam non in senatu novissimus

consularium sententiam dixit, ignominiae causa post omnis interrogatus Etiam cognitio salsi testamenti recepta est, in assu et ipse signaverat. Postremo sestertium Octogies pro introitu novi sacerdotii eoactus impendere, ad eas rei familiaris angustias decidit, ut cum obligatam aerario fidem liberare non posset, in vacuum lege praediatoria venalis

262쪽

152 c. 8UETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. V. 10 peponderit sub edicto praesectorum. Per hae a talia maxima aetatis parte transacta, quinquagesimo anno imperium cepit quantumvis mirabili casu. Exclusus inter ceteros ab insidiatoribus Gai, cum, quasi secretum eo desiderante, turbam submoverent, in diaetam, ut nomen est 5 Hermaeum, recesserat: neque multo post rumore aedis exterritus, prorepsit ad solarium proximum interque pra tenta laribus vela se abdidit Latentem discurrens orto gregarius miles, animadversis pedibus, e studio sciscitandi quisnam esset, adgnovit, extractumque et prae metu ad ge-1. nua sibi adcidentem imperatorem salutavit. Hino ad alios commilitones fluctuantis nec quicquam adhuc quam Dementis perduxit. Ab his lectieae impositus et, quia sui diffugerant, vicissim succollantibus in castra delatus est tristis ac trepidus, miserant Obvia turba quasi ad poenam raperet sinsons. Receptus intra vallum, inter excubias millitum pernoctavit, aliquanto minore spe quam fiducia Nam consules cum senatu et cohortibus urbanis sorum capitoliumque occupaverant, assertur communem libertatem accitusque et ipse per TR. n. in curiam ad suadenda quae viderentur, stos e necessitate teneri respondit. Verum poster die, et senatura Diore in exequendis conatibus per taedium ac di

sensionem diversa censentium, et multitudine quae circumstabat unum rectorein iam et nominatim exposcente, armatos pro contione iurare in nomen suum passus est promisit Ioque singulis quina dena sestertia, primus caesarum fidem militis etiam praemio pigneratus.

II Imperio stabilito, nihil antiquius duxit quam id biduum,

quo de mutando rei p. statu haesitatum erat, memoriae erimere omnium itaque lactorum dictorumque in eo veniam δοet oblivionem in perpetuum sanxit ac praestitit, tribunis modo a centurionibus paucis e coniuratorum in Gaium numero interemptis, exempli simul causa et quod suam quoque caedem depoposcisse cognoverat. conversus hinc ad Omeia pietatis, ius iurandum neque sanctius sibi neque re abbrius instituit quam per Augustum Aviae Liviae divinos honores et circensi pompa currum elephantorum, Augustin similem, decernenda curavit parentibus inserias pubi,

263쪽

DIVUS CLAUDIUs. 153oas, et hoc amplius patri circenses annuos natali die matri carpentum, quo per circum duceretur, et cognomen Augustae, a viva recusatum. Ad fratris mem'riam, per omnem occasionem celebratam, comoediam quoque Graecam Neapoclitano certamine docuit ac de sententia iudicum coronavit. Ne Marcum quidem Antonium inhonoratum ac sine grata mentione transmisit, testatus quondam per edictum, tanto impensius petere se ut natalem patris Drusi celebrarent, quod idem esset et avi sui Antonii. Tiberi marmoreum arcum iuxtat Pompei theatrum, decretum quidem olim a senatu Vesum omissum, peregit Gai quoque etsi acta omnia rescidit, diem tamen necis, quamvis exordium principatus sui, vetuit inter estos

referri.

At in semet augendo parcus atque iussis, praenomine 121 Imperatoris abstinuit, nimios honores recusavit, sponsalia filiae natalemque geniti nepotis silentio ae tantum domestica religione transegit. Neminem exulum nisi ex senatus auctoritate restituit. Ut sibi in curiam praesectum praetori tribunosque militum secum inducere liceret, utque rata essent quae 2 procuratores sui in iudicando statuerent, precari exegit Ius nundinarum in privata praedia a consulibus petit cognitionibus magistratuum ut unus e consiliariis frequenter interfuit: eosdem spectacula edentis surgens et ipse cum cetera turba Voce ac manu Veneratus est. R. n. adeuntibus se pro tribu-25nali excusavit, quod propter angustias non posset audire eos nisi stantes. Quare in brevi spatio tantum amoris avorisque collegit, ut cum profectum eum ostiam perisse ex insidiis nuntiatum esset, magna consternatione populus et militem quasi proditorem, et senatum quasi parricidam diris execra- sotionibus incessere non ante destiterit, quam unus atque alteret mox plures, a magistratibus in rostra producti, salvum et appropinquare affirmarent. Nec tamen expers insidiarum usque quaque permansit, 13 sed et a singulis et per lactionem et denique civili bello ins sestatus est E plebe homo nocte media iuxta cubiculum eius cum pugione deprehensus est reperti et equestris ordinis duo in publico cum dolone ac venatorio cultro praestolantes, alter ut egressum theatro, alter ut sacrificantem apud Martis

264쪽

154 C. AUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. V. aedem adoreretur conspiraverunt autem ad res novas Gabius Asinius et Statilius Corvinus, Pollionis ac Messalae oratorum nepotes, assumptis compluribus libertis ipsius atque servis Bellum civile movit Furius camillus Scribonianus, Delmatiae legatus verum intra quintum diem oppressus est, legionibus, quae sacramentum mutaverant, in paenitentiam religione conversis, postquam denuntiat ad novum imperatorem itinere, casu quodam ac divinitus neque aquilae ornari neque signa convelli moverique potuerunt. I consulatus super pristinum quattuor gessit ex quibus duo loprimos iunctim, sequentis per intervallum, quarto quemque anno, semenstrem novissimum, bimenstris ceteros, tertium autem, OV circa principem exemplo, in locum demortui suffectus Ius et consul et extra honorem laboriosissime dixit, etiam suis suorumque diebus sollemnibus, nonnumquam festis is quoque antiquitus et religiosis Nec semper praescripta legum secutus, duritiam lenitatemve multarum ex bono et aequo, perinde ut adficeretur, moderatus est: nam et iis, qui apud privatos iudices plus petendo formula excidissent, restituit actiones, et in maiore fraude convictos, legitimam poenam etοI5 supergressus ad bestias condemnavit. In cognoscendo autem ac decernendo mira varietate animi fuit, modo circumspectus et sagax, interdum inconsultus ac praeceps, nonnumquam rivolus amentique similis cum decurias rerum actu expungeret, eum, qui dissimulata vacatione quam beneficio libero-25rum habebat responderat, ut cupidum iudicandi dimisit alium interpellatum ab adversariis de propria lite, negantemque

cognitionis rem, sed ordinari iuris esse, agere causam On-sestim apud se coegit, proprio negotio documentum daturum, quam aequus M ae in alieno negotio futurus esset soFeminam non agnoscentem filium suum, dubia utrimque argumentorum fide, ad consessionem compulit indicto matrimonio iuvenis Absentibus secundum praesentes facillime dabat, nullo delectu, culpane quis an aliqua necessitate cessasset. Proclamante quodam, praecidendas salsario manus, carnificem rastatim acciri eum machaera mensaque lanionia agitavit. Peregrinitatis reum, orta inter advocatos levi contentione, totagumne an palleatum dicere causam Oporteret, quasi aequi-

265쪽

DIVUM LAUDIUs. 155tatem integram stentans, mutare habitum saepius et prout accusaretur defendereturve, iussit. De quodam etiam negotio ita ex tabella pronuntiasse creditur, secundum eos 3 3-tire, quirer proposui33ωι. Propter quae usque eo eviluit, ut passim ac propalam contemptui esset Exeusans quidam testem e provincia ab e vocatum negavit praest esse posse, dissimulata diu causa a post longas demum interrogationes

Morrutis est, inquit puis, uouu Alius gratias agens, quod reum defendi pateretur, adiecit: tuamen fieri solet Illud

a quoque a maioribus natu audiebam, adeo causidicos patientia eius solitos abuti, ut descendentem e tribunali non solum voce revocarent, sed et lacinia togae retenta, interdum pede apprehenso detinerent. Ac ne cui haec mira sint, litigatori Graeculo vox in altercatione excidit καὶ συ γέρων εἶκαὶ μωρος. is Equitem Didem Romanum obscenitatis in seminas reum, sed salso et ab impotentibus inimicis conficto crimine, satis co stat, cum scorta meritoria itari adversus se et audiri pro testimoni videret, graphium et libellos, quos tenebat in manu, ita cum magna stultitiae et saevitiae exprobratione iecisse in faciem eius, ut genam non leviter perstrinxerit. Gessit et censuram, intermissam diu post Plancum Paulum- 16que censores sed hanc quoque inaequabiliter varioque et animo et eventu Recognitione equitum iuvenem probri plenum, sed quem pater probatissimum sibi affirmabat, sinem ignominia dimisit, habere diem censorem suum alium codiruptelis adulteriisque famosum nihil amplius quam monuit,ti aut parcius aetatulae indulgeret aut certe cautius addiditque ovare erim ego scio, quam amicam habeas Et cum orantibus familiaribus, dempsisset cuidam appositam mi notam, Litura tamen, inquit, eaetet splendidum virum Graeciaeque provinciae principem, verum Latini sermonis ignarum, non modo albo iudicum erasit, sed in peregrinitatem redegit. Nec quemquam nisi sua voce, utcumque quis posset, a sine patron rationem vitae passus est reddere. Notavi, a que multos, et quosdam inopinantis et ex causa novi generis, quod se inscio a sine commeatu Italia excessissent quendam vero et Dod comes regis in provincia suisset, referens, malarum temporibus Rabiri Postumo Ptolemaeum Alexan-

266쪽

156 i. sUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. V. Miam Mediti servandi causa seouto, crimen maiestatis apud iudices motum. Plures notare conatus, magna inquisitorum neglegentia sed suo maiore dedecore, innoxios fere repperit, quibuscumque caelibatum aut orbitatem aut egestatem obiceret, maritos, patres, opulentos se probantibus eo quidem, qui sibimet vim ferro intulisse arguebatur, inlaesum corpus veste deposita stentante. Fuerunt et illa in censura eius notabilia, quod essedum argenteum, sumptuose fabricatum

ac venale ad Sigillaria, redimi ooncidique oram imperavit; quodque uno die XX edicta proposuit, inter quae duo, quο- lorum altero admqnebat, ut uberi vinearum proventu bene dolia picarentur altero, nihil aeque facere a viperae morsum quam taxi arboris sucum. i Expeditionem unam omnino suscepit, eamque modicam.

cum decretis sibi a senatu ornamentis triumphalibus, leviο- 15 rem maiestati principali titulum arbitraretur velletque iusti triumphi decus, unde adquireret Britanniam potissimum elegit, neque temptatam ulli post Divum Iulium et tunc tumultuantem ob non redditos transfugas. Huc cum ab Ostia navigaret, vehementi circio bis paene demersus est, prope Liguriam iuxtaque a. Stoechadas insulas. Quare a Massilia Gesoriaeum usque destri itinere confecto, inde transmisit, a sine ullo proelio aut sanguine intra paucissimos dies parte insulae in deditionem recepta, sexto quam profectus erat mense Romam rediit, triumphavitq- maximo apparatu. Ad cuius spectaculum com 25 meare in urbem non solum praesidibus provinciarum permisit, verum etiam exulibus quibusdam atque inter hostilia spolia navalem eoronam fastigio Palatinae domus iuxta civicam fixit, traiecti et quasi domiti Oceani insigne currum eius Messalina uxor carpento secuta est secuti et triumphalia ornamenta Meodem bello adepti, sed ceteri pedibus et in praetexta, crassus Frugi equo phalerat et in veste palmata, quod eum honorem iteraVerat.

I Urbis annonaeque curam sollicitissime semper egit cum Aemiliana pertinacius arderent, in diribitorio duabus noctibus somansit, a deficiente militum ac familiarum turba, auxilio plebem per magistratus ex omnibus vicis convocavit a posius ante se cum pecunia fiscis, ad subveniendum hortatus est,

267쪽

DIVUS CLAUDIUS. 157 repraesentans pro opera dignam cuique mercedem Artiore autem annona ob assiduas sterilitates, detentus quondam medio foro a turba conviciisque et simul fragminibus panis ita infestatus, ut aegre nec nisi postico evadere in Palatium valuerit, nihil non excogitavit ad invehendos etiam tempore hiberno commeatus. Nam et negotiatoribus certa lucra proposuit, suscepto in se damno, si cui quid per tempestates accidisset, et naves mercaturae causa fabricantibus magna commoda constituit pro conditione cuiusque civi vacationem 191 legis Papiae Poppaeae Latino ius Quiritium, seminis ius ΙΗΙ

liberorum quae constituta hodieque servantur. Opera magna potiusque necessaria quam multa perfecit, 20 sed vel praecipua ductum aquarum a Gaio inchoatum, item emissarium Fucini lacus portumque Ostiensem, quamquam is sciret ex iis alterum ab Augusto precantibus assidue Marsis negatum, alterum a Diuo Iuli saepius destinatum ac propter dimouitatem omissum claudiae aquae gelidos et uberes sontes, quorum alteri caeruleo, alteri curtio et Albudigno nomen est, simulque rivum Anienis novi lapideo per in urbem is perduxit, divisitque in plurimos et Ornatissimos lacus Fucinum adgressus est, non minus compendii spe quam gloriae, eum quidam privat sumptu emissuros se repromitterent, si sibi siccati agri concederentur. Per tria autem passuum milia partim classo monte partim exciso, analem absolvit aegre

25 et post undecim annos, quamula continuis XXX hominum milibus sine intermissione operantibus. Portum ostiae e truxit, ircumducto dextra sinistraque brachio et ad introitum profundo iam sal mole obiecta quam quo stabilius landaret, navem ante demersit, qua magnus beliscus ex Aegypto diuerat advectus, congestisque pilis superposuit altissimam turrem in exemplum Alexandrini Phari, ut ad nocturnos ignes cursum navigia dirigerent. congiaria populo saepius distribuit Spectacula quoque 21 complura et magnifica edidit, non usitata modo a solitis 35 Ioeis, sed et commentitia et ex antiquitate repetita, et ubi praeterea nem ante eum Ludos dedicationis Pompeiani theatri, quod ambustum restituerat, e tribunali posito in orchestra commisit, cum prius apud superiores aedes supplicasset,

268쪽

158 i. sUETONI TRANQ. DE VITA CAESARUM LIB. V. perque medium caveam, sedentibus ac silentibus cunctis, descendisset. Fecit et saeculares, quasi anticipatos ab Augusto nec legitimo tempori reservatos, quamvis ipse in historiis suis prodat, intermissos eos Augustum multo post, diligentissime annorum ratione subducta, in ordinem redegisse s Quare vox praeconis irrisa est, invitantis more sollemni ad ludos, quos nec specta e quisquam nec pectaturus esset, cum superessent adhuc qui spectaverant, et quidam histrionum producti olim tunc quoque producerentur circenses frequenter etiam in Vaticano commisit, nonnumquam inter isiecta per quinos missus venatione circo ero maximo madimoreis carceribus auratisque metis, quae utraque et tofina ac lignea antea fuerant, exculto, propria senatoribus constituit loca promiscue spectare solitis a super quadrigarum e

tamina Troiae lusum exhibuit et Africanas, conficiente turma 1sequitum praetorianorum, ducibus tribunis ipsoque praefecto; praeterea Thessalos equites, qui feros tauros per spatia circi agunt insiliuntque defessos et ad terram ornibus d

trahunt.

Gladiatoria munera plurifariam ac multiplicia exhibuit: eto anniversarium in castris praetorianis sine venatione apparatuque, iustum atque legitimum in septis ibidem extraordinarium et breve dierumque paucorum, quodque appellare coepit sportulam, quia primam daturus edixerat, veιut ad subitam condictamque caenulam invitare se populum. Neo 25 ullo spectaculi genere communior aut remissior erat, adeo ut oblatos victoribus aureos prolata sinistra pariter cum vulgo voce digitisque numeraret, ac saepe hortando rogandoque ad hilaritatem homines provocaret, dominos identidem appellans, immixtis interdum frigidis et arcessitis iocis qualis is est ut cum Palumbum postulantibus daturum se promisit, si captus esset Illud plane quantumvis salubriter et in tempore: cum essedario, pro quo quattuor fili deprecabantur, magno omnium lavore indulsisset rudem, tabulam ilio misit admonens populum, quanto opere libreos su3cipere deberet, quos ab

ridere et ριadiatori praesidio gratiaeque esse Edidit et in Martio campo expugnationem direptionemque oppidi ad imaginem bellicam et deditionem Britanniae regum, praese-

269쪽

DIVUS CLAUDIUS. 15sditque paludatus. Quin et emissurus Fucinum lacum naumachiam ante commisit. Sed cum proclamantibus naumachiariis Have impctrator, morituri te aiuιant respondisset: ati non neque post hanc vocem quasi venia data quisquam 5 dimicare vellet, diu cunctatus an omnis igni ferroque absumeret, tandem e sede sua prosiluit a per ambitum laeus non sine laeda vacillatione discurrens, partim minando partim adhortand ad pugnam compulit. Hoc spectaculo classis Sicula et Rhodia concurrerunt, duodenarum triremium singulae,1ο exciente bucina Tritone argenteo, qui e medio lacu per

machinam emerserat.

Quaedam circa caerimonias civilemque et militarem mo mrem, item circa omnium ordinum statum domi forisque aut correxit, aut exoleta revocavit, aut etiam nova instituit. In i cooptandis per collegia sacerdotibus neminem nisi iuratus nominavit observavitque sedulo, ut quotiens terra in urbe movisset, serias advocata contione praetor indiceret, utque

dira ave in Capitolio visa obsecrati h etur, eamque ipse iure maximi pontificis pro rostris popul praeiret summotaque

et operariorum servorumque turbR.

Rerum actum, divisum antea in hibernos aestivosque me rases, coniunxit Iuris dictionem de fidei commissis, quot annis et tantum in urbe delegari magistratibus solitam, in pedipetuum atque etiam per provincias potestatibus demandavit. et capiti Papiae Poppaeae legis a Tiberio Caesare, quasi sexagenarii generare non possent, addito obrogavit sanxit ut pupillis extra ordinem tutores a consulibus darentur, utque ii, quibus a magistratibus provinciae interdicerentur, urbe quoque et Italia summoverentur. Ipse quosdam novo exemplos relegavit, ut ultra lapidem tertium vetaret egredi ab urbe. De maiore negotio acturus in curia, medius inter consulum se, tribunici subsellio sedebati commeatus a senatu peti solitos benefici sui secit ornamenta consularia etiam 24 procuratoribus duoenariis indulsit Senatoriam dignitatem re-35 cusantibus equestrem quoque ademit Latum clavum, quamvis initio affirmasset non lecturum se senatorem nisi civis R. abnepotem, etiam libertini filio tribuit, sed sub conditione si prius ab equite R. adoptatus esset ac sic quoque reprehen

270쪽

160 C. AUETON TRANO DR ITA CAESARUM LIB. V. sionem verens et Appium caesum censorem, generis sulproauctorem, libertinorum filios in senatum adlegisse docuit, ignarus, temporibus Appi et deinceps aliquandiu libertinos diotos non ipsos, qui manu emitterentur, sed ingenuos ex his procreatos collegi quaestorum pro stratura viarum gla sdiatorium munus iniunxit detractaque ostiens et Gallica provincia, curam aerari Saturni reddidit, quam medio tempore praetores aut, uti nunc, praetura functi sustinuerant. Triumphalia ornamenta Silano filiae suae sponso, nondum puberi dedit, maioribus vero natu tam multis tamque iosacile, ut epistula communi legionum nomine extiterit petentium, ut legatis consularibus simul cum exercitu et triumphalia darentur, ne causam belli quoquo modo quaererent. Aulo Plautio etiam ovationem decrevit ingressoque urbem obviam progressus, et in capitolium eunti et inde rursus revertentris latus texit. Gabini Secundo, cauchis gente Germanica superatis, cognomen cauchius usurpare concessit. dis Equestris militias ita ordinavit, ut post cohortem alam, post alam tribunatum legionis daret: stipendiaque instituit et imaginariae militiae genus, quod vocatur supra nume-20rum, quo absentes et titulo tenus fungerentur Milites domos senatorias salutandi causa ingredi etiam patrum decreto prohibuit Libertinos, qui se pro equitibus R. agerent, publicavit. Ingratos et de quibus patroni quererentur revocavit in servitutem advocatisque eorum negavit, se adversus libertos ipso-25rum ius dicturum cum quidam aegra et adsecta mancipia in insulam Aesculapii taedi medendi exponerent, omnes qui exponerentur liberos esse sanxit, ne redire in dicionem domini, si convaluissent; quod si quis necare quem mallet quam exponere, caedis crimine teneri. Viatores ne per Ita 30liae oppida nisi aut pedibus aut sella aut lectica transirent, monuit edicto Puteolis et ostiae singulas cohortes ad arcendos incendiorum casus collocavit. Peregrinae conditionis homines vetuit usurpare Romana nomina dum taxat gentilicia civitatem R. usurpantes in campo as Esquilino securi percussit Provincias Achaiam et Macedoniam, quas Tiberius ad curam suam transtulerat, senatui

reddidit. Lyciis ob exitiabiles inter se discordias libertatem