Auli Gellii Noctes atticae: cum indicibus locupletissimis ; ad optimorum ...

271쪽

LIB. XII. CAP. 5. 26

perpetiebatur et cohibebat coercebatque intra aes vio Ientias effrenati doΙoria. unos eiuIatua, nullas com-pIorationes, ne ullas quidem voces iudecoras edebat signa tamen quaedam, sicut vidistis, exsistebant virtutis et corporis, de possessione hominis pugnantium. . Tume ectatoribus Tauri iuvenis, in disciplinis philosophiae non ignarus: Si tanta, inquit, doΙoria acerbitas est, ut eontra voIuntatem contraque iudicium animi nitaturi imuitumque hominem cogat ad gemendum de malo morbinaevientia, cur dyIor apud Stoico itidisserens esse diciatur, non malum Cur deinde aut Stoicus homo cogi alia quid potest, aut dolo eogere, eum et doIorem Stoici ni-hu cogere, et sapientem nihil cogi posse dicant 1. Ad ea Taurus vultu iam propemodum laetiore deIectatua enim iam videbatur iIlecebra quaestionis;): Si iam ami- eua, inquit, hic noster melius vaΙeret, gemitus eiusmodi neeensarios a calumnia defendisset, et hanc, opinor, tibi quaestionem dissoIvisset: me autem scis cum Stoi eis non bene convenire, e eum Stoica potius disciplina. si enim pleraque et sibi et nobis incongruens sicut libro,

quem stuper ea re composuimus, decIaratur. 6. Sed, ut

tibi a me mos geratur, dicam ego indoctius, ut aiunt, et apertius quae fuisse dicturum puto sinuosius atque sollertius, si quis nunc adesset Stoicorum nosti enim eredo, verbum illud vetus et pervulgatum: is μαθέστερον πως εἰπὲ καὶ σαφέστερον λέγH. Atque hinc exorsus de doΙore atque de gemitu Stoici aegrotantis ita disseruit: I. Natura, inquit, omnium rerum, quae nos genuit, induit nobis inolevitque in ipsis atatim principiis, quibus nati sumus, amorem nostri et inritatem, ita prorsus, ut nihil quidquam esset artua

pensiusque nobis, quam nosmetipsi Atque hoc esse fundamentum rata est conservandae hominum perpetuitatis, si unusquisque nostrum, simu atque editus in lucem foret, harum rius rerum sensum affectionemque aperet, quae a veteribus phiΙosophis τα πρωτα κατα φυσιν PPellata sunt ut omnibus uuieet corpori aut eommodis

272쪽

gaudere , ab incommodis omnibus abhorreret. Postea per incrementa aetatis exorta e geminibus suis ratio est, et utendi consiΙii reputatio, et honestati utilitatisque verae contemplatio, subtiIiorque ei eXPIoratior commodorum delectus atque ita prae ceteris omnibus enituit et praefu1gii decori et honesti dignitas ac, si ei retinendae obtinendaeve incommodum extrinsecus aliquod obstaret, contemtum est. Neque aliud esse Vere et sim-pIieiter bonum nisi honestum, Ilud quidquam malum, nisi quod turpe esset, existimatum est. Reliqua omnia,

quae in medio forent, ac neque honesta effaeni neque tur-Pia, neque bona esse neque mala decretum est. Productiones tamen et relationes suis quaeque momentis diastinctae divisaeque sunt, quae προηγουριεν καὶ πο--προηγουμενα ipsi vocant. Propterea voluptas quoque et dolor, quod ad finem ipsum bene beateque vivendi pertinet, et in mediis relicta, et neque in bonis neque in maiis iudicata sunt. 8. Sed enim quoniam his primisi sensibus doIoris voluptatisque, ante consilii et rationis

e corium, reeens natus homo imbutus est; et voIuptati quidem natura conciliatus, a doIore autem quasi a gravi quodam inimico abiunctus Ilenatusque est idcirco affectiones istas primitus penitusque inditas ratio post a lita conveI1ere ab stirpe atque exstinguere vix potest. Pugnat autem cum iis semper: et exsuItantes eas opprimit obteritque, et parere sibi atque obedire cogit 9. It que vidistis philosophum, ratione decreti sui nixum, eum petulantia morbi dolorisque exsultantia coIIuctantem, vilii cedentem, nihil confitentem, neque, ut plerique do-Ientes so1ent, eiu1antem atque Iamentantem ae miserumaeae et infelicem appellantem, sed aerea tantum anhelitus et robustos gemitus edentem, signa atque indicia non victi neque oppressi a dolore, sed vincere eum atque OP-primere enitentis. 10. Sed haud scio, inquit, an dicat

Miquis, ipsum illud, quod pugnat, quod gemit, si malum

doIO non est, cur necesse est gemere et pugnare Ruia enim omnia, quae non sunt mala, moΙestia quoque omni

273쪽

non carent; sed unt Ieraque noxa quidem magna et perni ei privata, quia non sunt turpias eontra naturae tamen mansuetudinem lenitalemque opposita sunt, et infesta, per obscuram quandam et necessariam ipsius naturae consequentiam. Haec ergo vir sapiens tolerare et cunctari potest; non admittere omnino in sensum sui non Potest; αναλγησία enim atque παθεια non me tantum, inquit, sed quorundam etiam ex eadem porticu

prudentiorum hominum, sicuti iudicio Panaetii, gravia atque docti viri, improbata abiectaque est. II. Sed cureontra voluntatem suam gemitus facere cogitur philosophus Stoicus, quem nihil cogi posse dicunt Nihil

sane potest cogi vir sapiens eum est rationis obtinendae Iocus eum vero natura cogit, ratio quoque a natura data cogitur. Quaere etiam, si videtur, cur alicuius manu ad oculos suos repente agitata invitus conniveat, eurmigente eo elo a Iuminis iactu non sua sponte et caput et oculos dec1inet, cur tonitru vehemeritius facto, sensim pavescat, cur sternumentis quatiatur, cur aut in ardoria hua solis aestuet, aut in pruinis immanibus obrigeseat.12. Haec enim, et pleraque Ita non voluntas nec con- allium nec ratio moderatur, sed naturae necessitatisque decreta sunt. 3. Fortitud autem non ea est, quae contra naturam, monstri vicem, nititur, ultraque modum eius egreditur, aut stupore animi, aut immanitate, aut quadam misera et necessaria in perpetiendia doloribus exercitatione qualem fuisse accepimus ferum quendam in ludo Caesaris gladiatorem qui eum vulnera eius medicis exsecabantur, ridere solitus fuit sed ea vera et proba fortitudo est, quam maiores nostri 'cientiam esse dixerunt rerum tolerandarum et non tolerandarum 14.

Per quod apparet, esse quaedam intolerabilia, quibus fortes viri aut obeundi abhorreant, aut austinendis. 15. Cum haec aurus dixisset, videreturque in eandem rem plura etiam dicturus, perventum est ad vehicula, eteonaeendimus.

274쪽

De aenigmate.

I. Quae Graeci dicunt aenigmata, hoc genus quidam e nostris veteribus scirpos appeIIaverunt quale est, quod nuper invenimus per hercle antiquum perque lepidum, tribu versibus aenariis compositum, aenigma: quod reliquimus inenarratum, ut Iegentium coniecturna in requirendo acueremus. a Versus tres hi sunt: Semel minusne an bis minus, non sat scio, An utrumque eorum, ut quondam audiri dirier, vi ipsi regi noluit concedere. 3. IIoequi nolet diutius apud sese quaerere, inveniet quia ait in II. Varronis De sermone Latino astruarcellum Iibro secundo,

I. Ad Cn. DOIabellam, proconsulari imperio provinciam Asiam obtinentem, deducta inuiter Smyrnaea est. 2. Eadem mulier virum et filium eodem tempore venenis Iam datis vita interfeeerac atque id fecisse e confitebatur, dicebatque, habuisse Re faciendi caullam, quoniam iidem illi maritus et Ieiust fiIiu a1terum fiΙium m lieris, ex viro priore genitum es adolescentem optimum es innocentissimum, exceptum iustidiis, occidiasent. Idque ita esse factum, controversia non erat. 3. Dot bella retulit ad consilium. . emo quisquam ex consilio sententiam ferre in ausa tam ancipiti audebat; quod et confessum veneficitam, quo maritus et fiIiua necati forent, non admittendum impunitum videbatur, et digna tamen poena in homine aceIerato vindieatum fuisset. 5. DolabeIla eam rem Athena ad Areopagitas, ut ad iudicea graviore exercitatioresque, reiecit. s. Areopagitae, eognita uuaa, accusatorem muIieris, et ipsRm, quae ceusabatur, entesimo anno adesse iusserunt. I. Sic neque absoIutum mu1ieris veneficium est, quod per lege non lieuit; neque noeena damnata uni-

275쪽

taque, quae digna venia fuit. 8. Scripta haee historia est in libro VaIerii Μaximi Factorum et dictorum memorabilium nono.

Reditiones in gratiam nobilium virorem memoratu vignae.

I. P. Africanus uperior et Tib. Gracchus, Tib. et C. Graechorum pater, rerum gestarum magnitudine, et honorum atque vitae dignitate iIIustres viri, dissenserunt saepenumero de repubIica; et ea, sive qua alia re non amici fuerunt. 2. Ea simulta eum diu mansisset, et sollemni die Iovi puluin libaretur, atque ob id saerificium aenatus in Capitolio epu1aretur, fora fuit, ut apud eandem mensam duo illi iunctim Iocarentur. 3. Tum, quasi diis immortaΙibus arbitria in convivio Iovi optimi maximi dextras eorum conducentibus, repente amicia-aimi facti neque oΙuin a nicitia incepta, sed amnitas simul instituta. 4. Nam P. Scipio filiam virginem hahena iam viro maturain, ibi tunc eodem in loco despondit eam Tib. Graccho quem probaverat eIegeratque ex ploratissimo iudicii tempore, dum inimicus est. 5. Aemilius quoque Lepidua et Fulvius Flaccua, nobili genere, amplissimisque honoribus et summo loco in civitate praediti, odio inter eae gravi et simuItate diutina connietati sunt. 6. Postea populus eos imul cen-aorea facit. Atque illi, ubi voce praeeonia renuntiatiaunt, ibidem in campo statim, nondum dimissa concione, uItro uterque et pari voluntate coniuncti omplexique sunt exque eo die et in ipsa ensura et postea iugi con-eordia fidissime amicissimeque vixerunt.

Quae, antur, se ab v I an eis tela, e quod honoris quoquo voeaburum ancipiti sententia fuerit.

I. at plurifariam videre atque animadvertere in veteribus scriptis, pleraque Vocabula, quae nunc in sermonibus vigi unam certamque rem domonstrent, ita fuisse

276쪽

media et eommunia, ut nimineare et capere omen luna inter a rea contrarias ex quibus quaedam alia nota sunt, ut tempestoc valetudo, facinus, Ius groti , austria. 2. Hae enim fere iam vulgatum est ancipitinesse, et utroqueversus diei Pollae. Periculum etiam, et vexenum, et contremum, non, uti nune dicuntur, Pro -- Ita tantum dictaease, multum exempIoram huiusmodi reperias. 3. Sed onorem quoque inediam vocem fui se, et ita appetiatum, ut etiam malus Aonos dicereiur, etaigmficaret iniuriam, id profecto rarissimum eat. 4. Quintus autem Metellus umidicus in oratione, quam De Triumpho auo dixit, hi verbis usu eat Qua in rastuant universi me unum unιistatis, tam vobis gurem mihi maiorem iniuriam atque eomaemeliam recit, vir tes et gurento probi iniuriam Dei ius σμωμαι, urem reueri μα--, tanto tu vobis quam mi Upeiorem non rem Quia nam me iniuriam ferre, si cere vult, Quirites ut Me eonquestio, isti vituperreti relinquo tur. 5. Honorem, inquit, peioram vobis habuit, gurem mos euius verbi sententia est, quam ipae quoque suΡm dieit: maiore vos offecit iniuri et contumeliosu--α s. Praeter huius autem verbi notionem adaerihendammae hanc aententiam ex oratione .meteII extatimavi, ut definiremus Socratis sae decretum κώκων εἰνω τοαδικεῖν του ἀδικεἐσθω.

I. Aeritimus verbum Latinum eat et vetua, ea forma dictum, qua uimus et Iegitimus. 2. Sed pro eo a I risque nunc aedituus dieitur, nova et commenticia usu Patione, quasi a tuendi aedibus appellatua. 3. Satia hoc eas potuit admonendi gratia dixisse, propter o alea quosdam et indoinitos certatores, qui nisi auctorit tibua adhibitis non comprimuntur. . . Varro in libro secundo AdmarceΙIuin de Latino sermone aeditumum dici oportere censet, magis luaan aedituum; quod ait

277쪽

rum ali re aut novitat fletum, alterum antiqua origine ineo pluuia . Livius quoque ut opinor, in Proteai-Iaodamia eLaustrisumum dixit, qui elauatris ianuae praeesset eadem ellicet figura, qua αeditumum diei vide-hat, qui aedibus praeest. 6. In Verrem Μ. Tuuii in exemplaribus fidelissimis ita inveni aeriptum: Aeditumi custo astae mature senιiunt in Iibris autem vulgariis σεditu aeriptum eat. I. Pomponii fabula AtteIIana est, quae ita inseripis eat Aeditumus, in qua hic versus eat: Qui postquam tibi Nares atque aeditumor in tem-

Errare istos in spe etsi es Meemniseeeene, eum Zatebra Fecerati Perpetu niussa sui et ameris re Peregriniphilosophi sermo ex Sophoriis poetae sententia.

I. Philosophum nomine Peregrinum, mi postea ο- momentum Proteus faetum est, virum gravem atque eonstantem vidimus, eum Athenia essemus, diversantem in quodam tu rio extra urbem. Cumque ad eum frequenter ventitaremus, multa berete diuere eum utiliter

et honeat audivimus; in quibua id luit, quod praecipuum auditu meminimus. 2. Virum quidem aapientem non peecaturum eas dicebat, etiamsi peeeagae eum dii atque homine ignoraturi forent. . Non enim poenae aut infamiae metu non esse eeeandum ensebat, sed iusti honestique studio et omelo. . Si qui tamen non essent tali vel ingenio veI diaeiplina praediti, uti ae vi sua aeaponte facile a.peeeando tenerent, eos omnes tune Pe euro Proelii tua existimabat, eum latere ponae id Peee tum putarent, impunitatemque ex ea Iatebra Perarent. 5. At si seiant, inquit, hominea, nihil omnium rerum GELLIus. S

278쪽

χiutius posse eesari, repressius pudentiusque ye abitur. s. Propterea versus istos Sophoelia, prudentissimi poetarum, in ore esse habendo dicebat: Προς ταῖτα, κρυπτε μηδεν ώς ὁ πανθ ορων

καὶ παντ-κουων πάντ' αναπτυσσει χρόνο I. Ilus quidam Veterum poεtarum, euius nomen mihi nunc memoriae non eat, veritatem temporis iam esse

dixit.

festimen ea I. Haec quoque diseiplina rhetorica est, callide et

eum astu res criminosa citra perieuIum confiteri ut, si Obiectum sit turpe aliquid, quod negari non queat, reapolisione ioeulari Iudas, et rem facias risu magis dignam, quam crimine. Sicut fecisae Cieeronem aeriptum est, eum id, quod infitiari non poterat, urbano facetoque dicto diluit. 2. am eum emere veΙlet in PaIatio domum, et pecuniam in praesen non haberet, a P. Sulla, qui tum reus erat, mutuo sestertium viciens tacite accepit. 3. Ea res tamen, priusquam emeret, prodita est et in vuIgus exivit, obieetumque ei est, quod peeuniam domus emendae aua a reo aecepisset. . Tum Cicero, inopinata opprobratione permotus, accepisse se Nega ti, Re domum quoque se emturum negavit atque adeo, inquit, verum sit, accepisse me pecuniam, si domum eme-

To. Sed eum postea emulset, et hoc mendacium in senatu ei ab inimicis obiiceretur, risit aatia atque Inter ridendum Ἀκοινονόητοι, inquit, omines estis, eum ignoratis, prudentis et cauti patrisfamireres esse, quod emers sui, emturum ego negare, propter eo etitores e-tionis.

279쪽

I. Cum Romae a connesibus iudex extra ordinem a tua pronuntiare intra Kalendas iussu emem, SuIpicium ApoIIinarem doetum hominem pereontatus sum, a lita verbia intra Kalendas, ipsae quoque Kalendae tenerentur dixique ei, me videIicet datum iudieem Kalendasque mihi prodiet , ut intra eum diem pronuntiarem. 2. Cur, inquit, hoc me potius rogas, quam ex latis aliquem peritia studiosisque iuris, quo adhibere in consi- Iinin iustieatur so etia a Tum iII ita ego respondi: Si aut de vetere, inquam, iure, aut recepto, aut controverso et ambiguu aut novo et constituto diacenduin emaet issem plane cincitatum ad istos, quo dicis l. sed eum verborum Latinorum aententia, sua ratio exploranda sit, scaevus profecto et eaeeus animi forem, i. eum haberem tui eopiam, issem magis ad alium quam ad te. 5. Audi igitur, inquit, de ratione verbi quid existi- metu ae eo tamen pacto, ut id facias, non quod ego de proprietate vocis di eruero, sed quod in ea re omnium pluriumve consensu observari cognoveris. Non enim verborum tantum ommunium verae atque propriae ignificationes Iongiore usu mutantur; sed Iegum quoque pamam iussa consensu tacito obIiterantur. 6. Tum de- inste di eruit me et pIerisque aliis audientibu In hune ferme modum: Cum dies, inquit, ita praefinita est, ut Eudex intra alanda pronuntiet, oecupavit iam haec omnes opinio, non esse dubium, qui ante Kalendas in- re pronuntietur et id tantum ambigi video, quod taquaeria, an Kalenctis quoque iure pronuntietur I. Ipsum autem verbum sic procul dubio natum est atque ita aesahahet, ut eum dicitur intra alandrea, non aIius aeeipia ies debeat, quam solae KaIendae. mam trectatae v

280쪽

ees: utra e tra, Nurre, quibus certi Ioeorum fines de- nonstrantur, singuluribus apud Veterea syllabis appeII hantur, an eis, uls. 8. Hae deinde articulae quoniam Parvo exiguoque sonitu obscurius promebantur, addita os trἱbus omnibus eadem sylIaba et quod dicebatur eis 'berim, et uti Tiberim, dici coeptum est eitra Tiberim, et diuram herim item, quod erat os, aceedente eadem ηyllaba intra factum est. s. Sunt ergo haec omnia quasi eontermina iunctis inter se finibus obaerentia intris Oppidum, u/trre oppidum, citro oppidum ex quibus intra, sicut dixi, in ignificat. 10. Nam qui diei infra oppidum, intra eubiculum, intraserias, non dicit aliud, quam in Oppi , in euhicuro, inferiis. II 6ιra -- undas igitur non ante καἰenda est, sed in stin is, iaest, eo ipso die, quo aIendae sunt. 12. Itaque secum dum verbi ipsius rationem, qui iussus est,ntra Ien apronuntiare, nisi alendis pronuntiet, eonira usum vocis faeit. 3. Nam, i ante id fiat, non intru pronuntiat sed citra. 4. Nescio quo autem Paeto recepta uiago interpretatio est absurdissima, ut intra Kalenda significare videatur etiam citra Kalendas vel ante aram ad nihil enim ferme interest. 5. Atque insuper dubitatur, an rentes Ien a quoque Pronuntiari possit: quando neque ultra neque eitra, sed, quod inter haec: medium est, intra Kalenares, id est Kalendis pronuntiandum sit. 6. Sed nimirum consuetudo vicit quae

euin omnium domina rerum, tum maxime verborum est. II. Ea omnia eum Apollinaris seite Perquam atque enujHeate disputavisset, tum ego haec dixi: Cordi, inquam, mihi fuit, priusquam ad te irem, quaerere explorareque, quonam modo veteres nostri partieula ista, qua de agitur, si atat atque ita invenimus Tullium in tertia In

Verrem aeripsiηse isto modo: Loeus inrere Oeeanum iam naevus est. nsque trem Anginquus, nestus tum reconditust,stu non per os rem Orre nostrorum hominum tibi iniquitasque pervaserit. 8. Mir Oeeanum dicit, eo tra rationem tuam; non enim vii, opinor, dicere n