장음표시 사용
321쪽
uum appeII set, quod neque novum esset, neque vetua, et plerumque homines ita loquantur, ut omne vinum aut novum esse dicant, aut Vetum nullam vim habere igni scavit neque novi, neque veteris, quod medium esset; ideire pro vino non habendum, quia neque refrigeraret,
neque calefaceret. Refrigertire id dicit, quod Graeca
Adveraum talos, qui aeae Chaldaeos seu genethliaeos
appeIIant, ac de motu deque positu leuarum dicereio se quae futura sunt, profitentur, audivimus quondam Favorinum philosophum Romae Graee disserentem egregia atque illuatri oratione 2 exercendine ut ostentandi gratia ingenii, an quod ita aerio iudicatoque istimaret, non habeo dicere. Capit autem loeorum a gumentorumque, quibus usus est, quoad eius meminiam potui, egressu ibi ex auditione propere annotavi e que fuerunt ad hanc ferme sententiam Disciplinam istam Chaldaeorum tantae vetustatis non esse, quantae videri volunt; neque eo principes eius auctoresque esse, quos ipsi ferant ae id praestigiarum atque offuciarum genua commentos esse homines aeruscatores, et ethum quaesiumque ex mendaciis aptantes. 3. Atque eoa, quoniam viderent terrena quaedam inter homines sit coeIestium rerum aena atque ductu moveri quale est, quod οςeanus, quasi Iuuae eomes, eum ea simul se-
322쪽
neaei ado eaeitque hine videIiee sibi argumentum ad
Perauadendum paravisse, ut erederemus, omnia rerum humanarum, et parva et maxima, tanquam steria atque rideribus evineta, duci et regi. 4. Esae autem nimis quam ineptum absurdumque, ut, quoniam aestus oceani eum lunae curriculo congruit, negotium quoque alieuius, quod ei forte de aquae ductu cum rivalibus, aut de eommuni pariete cum vicino apud iudicem eat, ut existia memus, id negotium quasi habena quadam de coelo vinctum gubernari. 5. Quod etsi vi et ratione quapiam dia vina fieri potest, nequaquam tamen id ensebat in tam brevi exiguoque vitae spatio, quantovis hominia ingenioeomprehendi posse et pereipi; sed coniectari pauea quaedam, ut verbo ipsius utar, παχυμερεστερον nuno scientiae fundo oncepta, sed fusa et vaga et arbitraria; qualis longinqua oculorum acies est, per intervallu media caligantium. 6. Tolli enim, quod maxime inter deos atque homines differt, si homines quoque res omnes Post
futuras praenoscerent. I. Ipsam deinde siderum teu Iarumque observationem, quam esse originem eientiae
suae praedicarent, haudquaquam putabat liquide eonalia atere. 8. Nam si prineipea Chaldaei, qui in patentibus eampis colebant, stellarum mistus et .vias et discessiones Eteoetus intuentes, quid ex iis emceretur, observuVerunt proeedat, inquit, hae sane disciplina, sed au ea modo inelinatione coeli, sub qua tune Chaldaei fuerunt: non enim potest, inquit, ratio Chaldaeorum observationi manere, si quia ea uti velit sub diversia coeli regionibus. Nam quanta, inquit, artium circuIorumque eo I ex devergentia et onvexionibus mundi varieta ait, quia non videta s. aedem igitur stellae, per quasoninia divina humanaque ser eontendunt, leuti non, quequaque pruina aut calores eient, ae mutant et variant, tempestatesque eodem in tempore alibi placἐdas, Mihi violenta movent eu non eventa quoque erumne negotiorum alia emetunt in Chaldaeis, alia in Gaetu-
Iia, auri apud Danubium, Ita apud uum I0. Per au-
323쪽
lem, inquit, ineonaequens, ipsum quidem orpus et habitum tam profundi aeria sub alio atque alio oeli euru
mine non eundem manere in hominum autem nemittaate11as ista opinari idem semper ostendere, si ea ex quacunque terra conspexeris. II. Praeterea mirabatur,
id euiquam Pro ereepto liquere, stellas istas, qua a Chaldaeis et Babylonii sive e ptii obaervatas ferunt, quas multi erramos, Nigidius errones vocat;
non esse iuris, quam vulgo dicerentur; 2 posse enim seri exis imabat, ut et alii quidam planetae pari potestate essent, sine quibus Tecta atque perpetua observatio perfici non quiret; neque eo tamen ernere homines Possent, propter exsuperantiam vel aplendoris vel altitudinia. 3. Nam et quaedain, inquit, sidera e quibu dam terri conspiciuntur, earumque terrarum hominibua nota sunt; sed eadem ipsa ex omni terra alia non videntur, et sunt aliis omnino ignotissima. 4. Atque uti demus, inquit, et has tantummodo tenas, et ex una parte terrae observari debuisse quae tandem finis observationi latius fuit, et quae tempora satis esse visa sunt ad pereipiendum, quid praemoniaruret aut oetus ate1Ἀ-rum, aut circuit , aut transitus 3 5. Nam a lato modo oepta fieri observatio est, ut animadverteretur, quo habitu, quaque forma, quaque ponitura stellarum aliquis nasceretur tum deinceps ab ineunte vita, fortuna elua, et mores, et ingenium, et cireum stantia rerum negoti rumque, et ad postremum snis etiam vitae pectaretur, eaque omnia, ut usu venerant, Iiteris mandarentur, a Postea Iongia temporibus, euin ipsae illae eodem in is eo, eodem habitu forent, eadem ceteri quoque eventura existimarentur, qui eodem illo tempore nati fuissent; I6. Diato, inquit, modo observari coeptum est, exque ea observatione composita quaedam diaeipIina est, nuIIo id pacto potest proeedere. II. Dicant enim, quot in stem annis, vel potius quot aeculia orbis hie observationi perfici quiverit. S. Constare quippe inter astroIogo dicebat, tenaciatas, qua errat ea diaerent, quR.
324쪽
eaae omnium rerim laeMea riderentur, Infinito prope es innumerabili numero annorum ad eundem Iocum, eum eodem habitu simu omne profectae sunt, regredi ut neque ullus observationia tenor, neque memoriae Ita effigies literarum tanto aevo potuerint edurare. s. Α que iIIud etiam cuimodi esset onsiderandum Putabat; quod aliud ateIIarum agmen foret, quo primum temporueonciperetur homo in utero matria, Miud poate eum in decem mensibus proximis inducem ederetur; uner hatque, qui conveniret, diversam auper eodem fieri d monstrationem si, ut ipsi putarent, aliua atque anus earundem tenarum altu atque ductus Hia atque Hi fortuna daret. 20. Sed et nuptiarum tempore, ex quiati cliberi quaererentur, atque ipa etiam illa maria a que feminae coitu, iam declarari oportere dicebat, certo quodam et necessario stellarum ordine, quiae quatique fortuna homine gignerentur: ae invito etiam aenis, quam pater ipse atque materi uerentur, ex eorum genitum debuisse iam tum prospiei, quinam olim futuri maent, quos ii creaturi sorent, et supra Ionge atque lange per i finitum ut, si disciplina ista fundamento aliquo verit ei nixa est, entesimo usque abhinc aeculo, veImula Primo me marino mundi exordio, atque Inde iam dei eepa, eontinua signistatione, quotiena generia uel rea eiusdem hominea naacerentur atenae istae praemo atrare debuerint, quiata quaIique fato futurus sit, qui quia hodie natus est II. Quo autem, inquit, Paeto 6 di potest, uniuaeuiuaque Menarum formae et positionis sortem atque fortunam uni omnino homini eertain destinatamque esse, eamque formam, post Iongisaim a culorum spatia restitui, si vitae fortunarumque eiundem hominis indicia, in tam hrevibus intervallia, par sing Io maiorum tua gradus, perque infinitum auegellaionum ordinem, tam saepe ae tam multipliciter, eadem isa non eadem stellarum faeie denotantur 22. Quodsi iafieri potest, eaque diversita atque varieta admittitur per Omnes antiquitati gradus, ad vignifieanda eorum ho-
325쪽
ininum, qui post nascentur, exordia imparilitas haeuturbat obaervationem, omnisque ratio disciplinae confunditur. 23. Iam vero id minime ferendum esse cenaehat, quod non modo casus et eventa, quae evenirent extrinaec , sed consilia quoque hominum ipsa, et arbitria, et varias voluntates appetitionesque et decIinatione , et fortuito repentinosque in levissimi rebus animorum impetu recessusque moveri agitarique desupere coelo putarent tanquam quod sorte ire in balnea v rueris, ae deinde nolueris, atque id rursum volueris, non ex aIiqua dispari variaque animi agitatione, sed ex ne-eeaaaria quadam errantium siderum reciprocatione contigerit ut plane homine non, quod dicitur, λογικα ζωα,
sed Iudiera et ridenda quaedam νευροσπαστα esse videantur, at nihil sua sponte, nihi arbitratu suo faciunt, aedducentibus stellia et aurigantibus. 4. Ac si, inquit, potia uisse praedici amrman. Pyrrhusne rex, anmanius Curius proelio victurus esset cur tandem non de aleariu quo ac de aleulia et alveoIo audeant dicere, quisnam ibi rudentium vineat 3 n videlicet magna seiunt, parva nesciunt et minora maioribus impereeptiora uni φ25. Sed si magnitudine rerum sibi vindicant, magisque a perspieuaa et faelitust eomprehendi posse dieunt: Volo, inquit, mihi respondeant, quid in hae toties mundi eontempIatione, praestantis naturae operibus, in tam parvis atque brevibus negotiis fortuniaque hominum magnum putent 2s. Atque id velim etiam, inquit, ut respondeant si tam parvum atque rapidum est momentum temporis, in quo homo nascena fatum accipit, ut in eodem illo puncto, sub eodem eirculo coeli, plures simuIad eandem ompetentiam nasci non queant et si ideireo gemini quoque non eadem Vitae sorte sunt, quoniam non eodem temporia puncto editi sunt; peto, inquit, eapo deant, eursum illum temporia transvoIantis, qui vix cogitatione animi comprehendi potest, quonam pacto auteonsulto allaequi queant, aut ipsi perspicere et depre-handere eum in tam praeeipiti dierum noctiumque e
326쪽
tigine, minima momenta ingentea faeere dieani mutati nes. II. Ad postremum autem, et quid esset, quod adversum hoc dici posset, requirebat, quod homine utrin que sexus.omnium aetatum, diversis leuarum motibus in vitam estiti, regionibua sub quibus geniti nunt, Ionge distantibus, omnes tamen isti, aut hiantibus terris, aut Iabentibus tectis, aut oppidorum eXpugnationihua, aut eadem in navi fluet obruti, eodem genere mortis, eodemque letu temporis funiversi simul interirent. Quodaeilicet, inquit, nunquam eveniret, si momenta nascendi singulis attributa, uas unumquodque leges haherent. 28. Quodsi quaedam, inquit, in hominum morte atque vita, etiam diversia temporibu editorum, ras per ate1-
Iarum pares quosdam Postea eonventus, Parta nonnuna
et consimilia posse dieunt obtingere cur non Hiquando pomini omnia quoque paria usu venire; ut exala antper huiuscemodi steliamin concursiones et simiIitudines Soeratae stimul et Aristones, et Ialones muIti, genere, forma, ingenio, moribus, vita omni et morte pari Quod nequaquam, inquit, prorsus seri potest. Io. Non igitur hae causa probe uti queunt, adversum hominum imparea tua, interitus pares. II. IIIud autem condonare aeus dicebat, quod non id quoque requireret, si vitae mortiaque hominum rerumque humanarum omnium tempullet ratio et causa in eoelo et apud stellas foret, quia de inuaeia aut veriniculi aut echinia multisque aliis min tissimis terra marique allimantibus dicerent ran ista quoque iisdem, quibus homines, legibus nascerentur, iisdemque itidem exstinguerentur: ut aut ranunculia quoque et cuIicibus nascendi fata sint de oelestium i-derum motibus attributa aut, si id non putarent, nuIIa ratio videretur eur ea siderum vis in hominibus aIeret, deficeret in eteris. 32. Haec nos iee et incondita et propemodum ieiuna oratione attigimus. Sed Favorinua, ut hominis ingenium fuit, utque Graecae facundiae eo- pia simuI et Venustas, latiua ea et amoenius et splendia diu eo prostuentiu exaequebatur atque identidem om
327쪽
monebat, ut eaveremus, ne qua nobis isti symphantae ad faetendam fidem irreperent, quod viderentur quaedam interdum vera effutire aut apargere. 33. Non enim comprehensa, inquit, neque definita neque pereepta di- eunt; sed Iubrie atque amhagiosa coniectatione nitentes, inter falsa atque vera pedetentim, quasi per tenebras ingredientes, eunt et aut muria tentando, incidunt repente imprudente in Veritatem aut ipsorum, ut eos consulunt, multa reduIitate ducente, perveniunt ealliden ea, quae vera sunt et ideire videntur in praeteritis rebus quam fini futuris veritatem quellius imitarι. Ista tamen omnia, quae aut temere aut astute vera dicunt, prae eteris, inq*sit, quae mentiuntur, pars ea non fit millesima. 34. Hae autem, quae dieentem Favorinum audivimus, multa etiam memini po/tarum veterum testimonia eonfirmare, quibus huiuaeemodi ambage fallaetosae eonfutantur ex quibus est aeuvianum illud: Nam ει qui, quae eventura sunt, praevideant aequia Frerent Iovi.
Item Attianum illud: Au, inquit, ero ,aemrotis sui aurea verbis disia
escentes a genethliaeis istit et quihuinam aIiis id genua, qui prodigiosi artibus itura omnia dieturos ae poIIieentur, num paeto adeundos esse eonsulendosque hu-suaeemodi argumentis eoneiud ae 36. Aut adversa, lnquit, eventis dieunt, aut prospera. t Meunt prospex et fallant, inlaer fies frustra exspeefando. Si adversa dieunt et mentiuntur, miserae frustra timendo. Sin ve- T respondent, eaque sunt non prosperae, iam inde ea aninio miser ses, antequam e sat sas. Si selieni pe mittunt, aque eventura sunt, rem plane duo erunt incommoda: et exspeetatio te spei suapensum fatigabit, et futurum gaudii metum apes tibi iam praestorabit. GELLIUA. X
328쪽
Nutio igitur paeto utendum est istiuamodi hominibus,
ei iussicis. I. Quo primum tempore a praetoribus Iectua in iudi-- aum, ut iudicia, quae appellantur privata auseiperem, libro utriusque linguae, de mei iudicia aeri pios, conquisivi, ut homo adoIescena a poetarum fabutia et a rhetorum epilogia ad iudicandas Ille voeatus, rem iudiciariam, quoniam vocis, ut dieitur, vivae nimia penuria erat, ex mutis, quod uiunt, magistria eognoscerem. Atque in rerum quidem dimasionibus compere dinationibusque, et aliis quibusdamdegitimis ritibus, ex ipsa lege Iulia et ex Sabini, suri et ex quorundam Miorum iuriaperitorum commentariis ommoniti et adminiculati sumus. 2. In his autem, quae exsistere olent, negotiorum ambagibus, et in ancipiti rationum diversarum circumstantia, nihil quidquam nos huiuscemodi libri iuverunt. 3. Nam etai consilia iusti-ethua ex praesentium causarum statu capienda sunt, generaIta tamen quaedam praemonita et praecepta sunt, quibus ante causam praemuniri iudex praepararique ad
incerto casu futurarum dimeuItatum debeat; sicut iIIa mihi tune a idit inexplicabilis reperiendae mententiae ambiguitas. 4. Petebatur apud me pecunia, quae dicebatur data numerataque sed qui petebat, neque tabuIta neque testibus id factum docebat, et argumentia admodum exiIibua nitebatur. 5. Sed eum constabat virum ae serme bonum, notaeque et expertae fidei, et vitae ineuIpatissimae muItaque et iuustria exempla probit
tia sinueritatisque eiu exponebantur. 6. IIIum autem, unde petebatur, hominem esse non bonae rei, itaque turpi et sordida, eonvictumque vigo in mendaciis, Ienuina' que esse perfidiarum et fraudum ostendebatur. I. Iari
me eum suis multis patronis clamitabat, Probari Uud
329쪽
m debere peeuniarn datam eonsuetis modis, expensi tione, mensae rationibu himgraphi exhibitione tab- Iarunt obsignasione, testium interee ione; . ex quia hos omnibu si nulla re probaretur, dimitti iam empo tere, et adversarium de calumnia damnari quod de utria usque autem vita atque facti dieeretur, frustra id serintque diei Teni enim de petenda pecunia apud iudieein Privatum agi, non apud cenaoros de moribus. s. Tune hi amici mei, quos rogaveram in consilium, Viri exemetiati atque in patrocinii et in operia fori elebre nemperque a circumundique distrahentibus auata seontinantea, non sedendum diutius, a MihiLenae dubium dicebant, quin abaolvendus foret, quem accepisSeseeuniam tuam nuua probatione ouemni docebatur. I 0.Selenim ego homines num eo iderabum, alterum fidei, aruterum probri plenum, pureianimaeque vita ne defam tisaimae, nequaquam adduei potui ad ahaolvendum. I. Iussi igitur diem dimndi, atque inde a subaelaaia pergo ire ad Favorinum philosophum, quem in eo tempore Romae Iurimum ectabar, atque ei de causa ac de omniatius, quae apud me dicta fuerant, uti rea erat, narro omnia, o peto, ut ' ipsun, illud, in quo haerebam, MCetera etiam, quae observanda mihi forent in ometori dieis faceret me, ut earum rerum ensem prudentior. a.
Tum Favorinus, religione tua eunetationi et aestieit clinis nostrae comprobata: Id quidem, inquit, super quo nune deliberas, videri potest aperie tenvi parvaque etae ne si de omni quoque omei iudicis pineire tibi me vis nequaquam est vel Ioel huius, veI temporia I 3 est enim diseeptatio lata multiiugae et sinu a quaestionis, muItaque et anxia eum et cireumapicientia indigena. 4. Namque, ut pauca tibi num quaeationum eapita attingam, iam omnium primum hoc de iudieia mei quaeriatur: Si iudex forte id aetat, super qua re apud eum litigatur, eaque res uni ei, priusquam agi eoepta aut in iudieium dedaei ait, ex alio quodam negotio eamque aliquo cognita liquido, et comperta sit; neque id tamen in
330쪽
agenda eausa probatur oporteatne eum gemnium ea, quae sciens venit, iudieare, maeeundum est, quRe Mntur. 5. Id etiam, inquit, quaeri soIot, an deeeat atque eonveniat iudiei, causa lain cognita, si saevitas eas videatur componendi negotii, mei paulisper iudiei di-1ato, ommunia amisitiae et quasi paeificatoria aertea recipere. I At me illud amplius ambigi ae dubitari aei
debeatne iudex inter eo Oaeendum ea, quae dicto quaestitoque opus est, dicere et quaerere, etiamsi euius ea diei quaerique intereat, neque dieat neque Poatu et patro-einari enim proraua hoc ellae aiunt, non iudieare. II. Praeter haec super ea quoque re dissentitur, is ex usu exque omeso ait iudieis, rem ausamque de M. eom Mit, interIaeutionibus auis ita exprimere consignare que, ut ante sententiae tempus ex iis, quae apud eum in Praesens eonfuse varieque dieuntur, Θriindio, ut quoque in loco ac tempore movetur, igna et indicia faeta mo- tua atque aenaus aui. 8. Nam qui iudices, inquit, acres atque eIere videntur, non aliter existimant rem, qua de agitur indagari comprehendique posse, nisi is, qui iudieat, crebris interrogationibus necessariisque inte Meutionibus et auo sensu aperiat, et litigantium deprehendat. s. Contra autem, qui sedatiorea et gravio-- putantur, negant iudiem debere ante ententiam, dum caum utrinque agitatur, quotiens Hiqua re poposita motu eri totiens signifieare, quid gentiat. Eventurum enim aiunt, ut, quia pro varietate Propollitionum argumentorumque aIiua atque alius motus animi patiendus eat, aliis atque Miter eadem in caua eodemque 4n tempore gentire et interloqui videatur. 20. Sed de his, inquit, e eeteris huiuscemodi ludicialis omeli tractatibus, Minoa posthae, eum erit otium, dieere, quid sentiamus, eonabimur, et praecepta AeIii Tuberonis super ometo iudieis, quae nuperrime Iegi, reeensebimus. II. Quod autem ad pecuniam pertinet, quam apud iudicem peti dixisti, suadeo hercle tibi, utarem Catonis, prudentissimi viri, eonsulo qui in oratione, quam pro L. Turio