De apologia Athenagorae, patris graeci IIe seculo florentis. Thesim

101쪽

attinet, iiihil doloriores ob vulgi opillionem suerunt, sic non magis nos, quod ad rectam Vitae rationem spectat, inquinant judicii X portus nonnullorum calumniae : bene enim apud Deum

ha b, . Attamen illis quoquo sexprobrationibus respondebit thenagoras. Quod munus illic e X plore coepit, dum animi immortalitatis doctrinam, quae apud Christianos valet, cum duplici Seu praemii Seu poenae aeternitat aptissime explicat illi vero qui ullam post mortem vitam esse negant Epicureos omnino designare videtur , non mirum est si carni et sanguini inserviant '. sed nos, parum veri Simile nosmetipsos puniundos lubenter magno tradituros ess Judici Cap. 1).

Ρost hoc univorsum dicendi Xordium, quod ad amli crimina in christianos mores intenta aeque pertinet, horum prius magis propriis Athenagoras lacessit argumentis, illicitarum scilicet tonsuetudinum exprobrationem, cui nimirum materiam

υους γλ P. 42 V. 4 et 5 Validis his Vocilius, quae cupiditate quasi tyranno Slingunt, usque utitur AthenagoraS. . Utraque capitis parte comiter affirmat imperatore de rebus qua aSSerite SS doeto p. 41, V. 19 et 31 Sqq. .

102쪽

praebi bat leneri initis ille amor quem prisca aetatis citristiani viri erga ratres suos liabere ac pio )iacis os h/lo dicto potissimum declarare solebant. Λrguta igitur ironia animadvortere co0pit Noster istos luod ipsi Christianis vitio vertunt, idem ribuere diis suis, praecipue JOVi qui Culi matre Cum Sorore, cum lilia ooeliatus esse ab ipsorum Oola Orpheo refertur . Nobis aulem inquil, 0 ipsius Dei praeceptis nam divina st doctrina nostra ne oculi quidem concupiscere

multorem fas est, cum Oculi modo ut lumen Sint nostrum sint sol mali . Itaque socios nostro Secundum aetatem filios ac silias fratres ac sorores aut patre ac matres habemus et V Oeam HS Cum Summa corporum Verecundia, sicut tiam indixit

Verbum hic assertur nunc ignota Christi VOX, qua ab aliqua apocrypha Scriptura Vel ab aliquo vetere Euangelii commentario deprompta fuserit' a quo illos improbat qui bis propter

delectationem Sculantur, ut a X imam commendat in dando

os qui, cautionem ap. 32). Tunc brevi, allo, Severo capite X ponit apologela de mulieribus doctrinam, difficillimam sane maleriam, quam Strictim, sed penitus tractavit Scilicet cupiditati, rigidius etiam quam

l. tio Sententiam a L. inet. s. Justinum II Apol. c. 2. - JOVem ab Omnibus chri Silanis apolos et is ut permultorum reum flagitiorum citatum e SSecon Sentaneum St. Eum jam oster haud semel, ae potissimum capite 20', Sic in jus voca Vit. 2. II Sum dictum Montanae orationis jam plurios pologiae initio Sur Patae, hic a Ostro post u Stinum Apol. I c. 15 citatum est Matth. V, 28). Quod Athenagoras de vera oculorum utilitate superaddit, ab Euangelio quoque e S Se hau Stum videtur Matth. VI, 22-23. et Lus XI, 34-36; hoc nemo iactenuS, quod Sciam, animadvertit. 3. Vide varias de hoc interpretum sententias ab Otto code etas, p. 169 n. 20.4. Ac forsan in facienda prae sa' erdotibus ad geniculatione et aps σκω γ μα . Vide de hoc apud Ollo longam notam 3, p. I 0. 5. Hic locus quosdam sive improbo sive voluntate infirmos viro hoc pio OScul ab USUS SSe robat. pio te Alatur Clemens Alex in aedag. II. 11, '. l. Cf. RE NAX, Oci yines l. VII, p. 5. Ceterum eo facilius a Romanis de hoc prosecta est aliamnia quod in rotica eorum dictione Date ' et soror de amatore et amica dici Solebant, ut animadvertit Otto, P. 69 n. s.

103쪽

li anslatione, Christiano declarat una in matrimonio mulierulia id socias uti atque agricola qui p0Stquam in terram ocits omina, mes Sem X Spectat, nihil Sta perinjicien S, o Σ ΟΘΙ0ς

ρ , , ' , Quin etiam nonnullo refert in Virginitale aut in spadonatu consone Score quod Sperant arctiu Se cum De Sic con

junctum iri . Nos igitur, qui nequitia vel cogitationem fugi

mus, multo magi re it Sa turpe nVer Samur. Itaque Secundis nuptiis, etiam priore X Ore defuncta, abstinemus, si nam hoc spodiosum est adulterium, ὀ ΨΘ ΞυzΣΘ0 et 4 α λος Ξυπίε i SI IL PIP. ae , Cum ab initio en Unum Virum unam quo croaverit seminam ' ut duo in carne una osse Statuerit'

2. Eamdem Omparationem non ut tam diligens praeceptum daret, cum eadem matrimonii legis desinitione, postea resum pSit Clemens Alexandrinus,

Sanctum Franciscum Salesium qui in libro Introduction, a Vie de Dole inscripto maxime ardua Ora Silia conjugibus dare potuit, dum conjugii Voluptatem cum cibi voluptate comparat, cap. XXXIX, De ' Ion ueste te ducit nuptial. 3. De spadonatu vide ustinum Ioseo l. c. 29; ertullianum. De cultu sem. li c. 9 Clementem leXand P., trom ill p. 4 ,9 edit Paris. a Maran emendatus locu apud Uiune Patr. r. l. Vt, p. 965, . in Attamen Origeni e Viratio, is eis Zelo secis Set Dei, sed non Seeundum Scientiam , ut ait S. Hieronymia S, ab Ecclesia improbata est. Hanc Sententiam, postolorum canonibus 22 et 55 et concilii Nicaeensi canone 1 confirmatam, professi Sunt S. Joanne Cla PySOS- tomus Matth. 10), . Ambrosius De Viduis c. 13 , . Augustinus Contra ullanum . . , C. 14 , . a Silius De Vera Virginitatu se Epist. S ad Simpliciam), ac postea S. Thomas vide Summam moralem uoci Dinae thom isticae circa 10 D cal. Praecesela, auctore MAVOL, 9. IGNE, Cour complet de Theolouie t. XIV, p. 98. Item - d Spirituales sines non licere evirationem sacere aut ei On Sentire nunc docet Ecclesia, vide LCKMuin , Theologia moralis, liburgi riSgoviae,ap. Herder, ed. Oeta Va, Ol. I, P. 348. Supra animadvertimus quam incaute su es Serit Athenagora S, dum pagan OS deos de salso esse declarat, quoniam eoruni cultore Se truncare Solerent

Cap. 26 . 4. Hic eximiam vocem adhibuit oster de illo qui Secundis indulget nuptiis

104쪽

nulli ses immerito crodiderint apud eum lies deprelisendisso

vestigia hontani Smi, 'luo matrimoni una trans uiri intum AES Se constat'. Quod autem ad secundas nuptia perlinet, a Ximam

cuique mirationem injecit apologeta judicium. Λ eumdem nimium animi rigorem aut etiam majorem prae o tulisse plurimos alios, praesertim Graeco S, ecle Siae Seriplores, ad Diogne luni scilicet Epistulae auctorem. Theophilum, Irenaseum, Clementem lexandrinum, Origenem, Ba Silium Joannem Chrv-SOStomum, nec non ortullianum et Minucium Felicem et Hidron vinum primo animadVertendum est'. Ab universa Ecclesia quid om istiusmodi nuptiae nequaquam prohibebantur, sed quitis indulgebant non clam Solemnem iterumque in cipiebant

tiones necnon interpretatione apti l Otto. p. I. n. 5. Illi quidem Athenagoras alludere videtur huic Genesi versui II, 24 si sit mrunt duo in ca ne una , quem Sic explicavit Christus apud Matthaeum, XIX, 5 et erunt duo in cui ne una. Ita lue jam non Sunt duo seu una caro. Quod 3 9 Deus On-junae t. OAn non Sesearet. . Athenagoras igitur illam quasi carnis unitatem. quam Deus ab initio primi matrimonii institutione undavit, secundis disrumpi nuptiis videlicet Significat quod Superiore et miro Verborum nexu de illo qui

lymm a priore Xore ab Ilienat, etiamsi nortua est. Oce ultu est adulter o radeamdem concluSionem de divortio pervenit eruditis, imus in medicina doctor FERR Νs in recenti di SSertatione legenda Physioloote et In lissolubilite Annales de Philosophi chrelienne duit. 189 ).1. Inter ceteros illemon quo viro neminem aequiorem, neminem ad vituperandum tardiorem jure declarat Maranti S. Turpe adulterium secundas nuptia appellabant montani Stae. Lege contra doctissimam Marani disputationem qua Athenagora hac Suspicione abSolvitur Miu/he, at P. Gr. t. l. D. 188-19 , caP. XIV).2. De hoc ad Diognetum Epistulae loco lege ah bii her fur protestantische Theolos te. LeipZig 188l, DRASERE, p. 28 sqq. is Theophilum Antiochenum. Ad Autol. III e. o Clementem lex. Strona. II, 2 Origenem, Om. 1 in Lucam Basilium, p. 16I Joannem ChrySoSt. Serm. 46 Tertullianum, De Mon Ogami a Minucium Felicem, Oetavius c. 28 II ieronymum Epi St. si alia 1 l. et passim Ambro Sium, De Viduis etc. Monent Maranus et illo OnStali OsSe ejusmodi testimoniorum longam seriem apud Colelerium ad Herm. PaSt. Imand 4 et Iiud F. Cis R. ΛΓΗ, Die ooen Pastoralbriel'. tuti g. 835, p. 1 P Sqq.

105쪽

bene lictionem quam prior vices In Orioni autem tales eo causariens concilio habebantur jejuniis ut poenissentiae Vacare,

ut secundarum nuptiarum epuli ad QSS Votabantur sacerdote S,

no as hoc ipSO approbare Viderentur immo X ecclosiastico juro postea Basilii et Leonis imperatorum constitutionibus confirmalo, videtur fuisse conjugium ulli a tertium invalidum'. Illa vero severitas liquido intell0gitur, si quis solita harum nuptiarum incommoda in servanda parentum liberorumque concordia perpendit ac potissimum istius au talis pernoscit mores. Namque talo matrimonium jam ethnica religion apud Romanos improbabatur 0 Sonoea in libro de Benosidiis

postquam S Seruit neminem ducero Xorem posse, nisi quisu se amica fecit insignem is fortibus his Verbis concludit Athenagorae sententiae propioribus Inde decentissimum sponsaliorum uenus est adulterium D. Itaque lio tempore, quo

solutissimi, ut palet, erant more S non mirum e St OV amsi dem, quae cupiditate frenare nitebatur, Secundas nuptias aegre tulisse. Immo in Oriente ubi moros in pejus abierant, cum ii maXim pugnarunt Graeci patres, in quo ultra

modum Sunt progres Si et Athenagoras cum cetoris adductus est ut secunda nuptias non quidem condemnaret ne pro

hiberet, sed i Speciosum adulterium D dos iret, quod morito dici poterat quotiescumque vidua amatori suo nubebat aut Viduus amatricem suam ducebat uxorem ttamen noluit Ecclesia severiorem Me lino ro praebore frontem meque tu

5. L. I, C. .

6. illis vel nimiis Athenagorae affirmationibus adversus Protestante probari caelibalum P et II seculo christianae disciplinae quasi nervum suisSe en SetDARRAS Histoire uenerale de Eglise, t. Vil, p. 338 .

106쪽

censi do inde confirma luna est , o Pauli doctrina Ep. ad

ratum St, denique Supremus Pontifex Eugenius IV ' in decreto pro acobilis non solum secundas, sed tertias nuptias et quartas atque ulteriores, si quod canonicum non Ob Slitori impedimentum licito contrahi posse docuit. Λlhenagora igitur X positio cum de secundis nuptiis lum i matrimonio ubi prorsus praetermitti uir mutui inter conjuges amori ratio in non habenda est christiana quae invaluit doctrina sed gravis et privata quaedam Opinio, quae quidum illi aetate peropportune praedicaretur et celebraretur, eaque non tantum quod ager Solebant Athenagorae fratres, quantum

quod iis agendum proponebatur, exprimit Cap. 33 .

Denique Athenagoras, rursus insectatione usus, Christianorum moribu mores criminantium tam Vehemoriter opponit ut proverbium iis adhibeat '0γυη γ i τυ, et Guae, meretri X

pudieam accusat D. u Nam, ut eloque uti SSime X clamat, qui impudicitia nundinas instituorunt adolescentibusque impura turpissima cujusque libidini de Ver Soria propo Suerunt et . . . masculi in masculos horribilia patrant et ... pulchritudinem otium a Deo factam dedecorant ..., hi tales, quae ibi conscivo runt ut de suis enarrant diis, ea nobi conviciantur, adultoriel puerorum amatores ipsi eunucho et semel nuplos igno

l. I. I p. 8. 2. Case l.

3. Hic modo addit Apostolus, v. . Beatior autem erit si sic vidia a per- man Serit, Secundum meum ora Silium . . - s. ejusdem Primam ad imothaeum Epistulam cap. V). ubi viduas vere vidua et deSolata laudat, sed junioribu Spraecipit ut rurSu nubant. 4. Huic veterum Graecorum Patrum severitati de Secundis nuptiis salse confert Chariton lor cit. Vulgarem vituperationem, Seu illud convistium Gallice charitari), quod ruri Saepe lit iterum uxorem ducentibu S.

107쪽

Eosdem reprehendit quod forarum inoro vivant, scilicet valentissimus quisque infirmiorem laces Sat jacentemque ' oret quod est lium ana vesci carno et legibus ab impuratoribus latis a duo vim inserant ut provinciarum legati litibus fiant impares, ac rudeliter in Christianos sau viant qui sua disciplina bonum pro malo reddere debenti'. Sic conficit hoc brove caput o Paganorum iob illa cupidine et inju Stilia, per quod a Secundo ad fortium crimen transire videtur Cap. 34ὶ

s. Extrem lio verbo quasi colligit Athenagoras quae superiore capite de Secundis nul liis asseruit. - Totus lite dioendi motus quamdam ustini imitationem mihi videtur prodere; qui eamdem sententiam breviri et minore , si

cap. 6 et Minue Fel. Cap. 3l, et cap. 28 Etiam ille sui de adoratis Sacerdotis virilibus adversum nos fabulatur, tentat in no conserre quae Sua Sunt . Apud ostrum ineuntis ea pilis parenthe Sim καὶ et αυ Ξυπ0 11 TI OPTO γγ T ', ad flagitiosissima paganorum libidine S, non ad 4 areani disciplinam is pectare cum Suis ridio Petro et eunue , contra Loth sentio Vide Ollo p. 4 4 n. s) eo magis quod Justinia in supra citato loco de eadem materia αγμ'IO TO . QV

2. Hic ab Athenagora modo pisces designari satis mimim est. Hujus e St idolicol ausa suod quibusdam Hesiodi versibus alludit, ubi pisce S, serae,

3. Nonne haec VOX του Ἀπετυυτα , O iu 2 Iceni ri)χ, Sive illitan qui ceci lit te Signat quom ol, tu iri, praesertim cum se luentibu verbis, tuae sertam hominem imbecilliori inimico instantem quasi lingunt r4. Eruditorum te ilamowitz-Moellenseo i et Sehit artet correctione ἀυθμυbetro oc p. 45, V 2 rejecta, mihi ad Scisco quam praebet eo de Parisinus 5 lectionem di Uz0 υς, cum OSter Scriptor Verba laeto et α υτι ambo juncta pologiae cap. 24 et De Resuri . cap. 9 et 11 adhibuerit. s. etiam εχ ε υο ρ αυτυις De Re SUPP., cap. 3 . Lega de hoc lis, p. 1 I n. 10. 5. Hic iter una alluditur cuidam Montanae rationis odo Liae. VI, 29 et 28).

108쪽

Tertitim denique crina ui adit Athenagoras, hoc scilicet iriod jusdem aut alis pagani viri Thyesteas cenas Vocare Sole

dignatur autem nisi ortu arcani disciplina is obligatus sit , caerimoniam illam X plicare quae tali calumnia locum sine dubio dederat id est Sacrum Euchari Stia con Vivium, quo Christiani o ui sui lio minis facti carne et sanguine os ei confidebant' Sed satis habui si demonstraverit talem calum niam haud secus ac Superiorem, ab omnibus Christianorum institutis ,rorsus abhorrere cit enim qui li Ominem comedunt

noc0sse est ut eumdem antea interfecerint neminem porro, no

sservos quidem quos domi christiani Viri habeant, vel in lor- rogat OS, Unquam tale quidquam a Se Ss visum dixisses

capite IlI', StendimUS. 2. Haec suit Sententia BICA ROTii E, De disciplinae arcani in eccles christ. Ori-uine mei deib. 1841, 4', p. 24.3. De his acinorosis epulis vide quoque Minucii Felicis Octavium cap. 9 et 30.4. Si quis miratur Athenagoram de Chri Stianorum Servi loqui και οὐ λοι

intendat veteres Christianos servilium, quod Subit abolere nequirent, ne latum civitatis gravius conturbarent invitos admisisse sed Pauli Xemplo. Summa Vi et palam esse prosus Sos cuncto homine coram Deo aequos esse On Siseel Sonarum accepti apud Deum , inquit de servis et dominis postolus Colo SS. II 25 si In uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptigati Sum US, . . . Si V Servi Sive liberi COP. XII, 3 et passim Ephe S. 1, 5; I Timoth. VI, 1; Tit. I. . et I Petri Epi Stula, 11, 18, etc. Sic in directo, sed certo modo Servilii ruinam parabant Christiani haud secus ae dum manuum laborem, ab se Si Stractatum, magnopere commendant: - Laboramus operante manibu noStri S , Pauli l Cor. iv, 2 cs. I Thessal. 11 9 I Thessas iii, , te. Ut Ver eleganti S- Si me dixit Alla d Eselut es p. viii), hujus immensae arboris. Servitii Scilicet radice tanta industria sus Ioderunt ut proximi seculi sponte ruitura SSet.

Itaque iniquus erga vetere Christianos mihi videtur en an cum de hoc agit 0rioines t. VII, P. 560 .

Quae cum ita sint, Servos quibus ipsi sorte utebantur, Summa bene Volentia, Sicut amul OS. aut potius Sicut si ali es ab iis habito esse certi SSinium S : Sic Paulus Philemoni Suadet ut fugitivum Servum . recipiat, jam non Ut SerVUm,

109쪽

Λ oblivisci vi detur Allioli agoras ustinum ipsum in D

Apologia declaravisse quosdam Christianorum famulos, Vel pueros vel mulierculas, torrendis cruciatibus coaelos, talia erimina in os protulisses Torto quidem nondum audiit, hoc ipso anno quo pologiam conscripsit Lugduni in Gallia a non nullis paganis famulis horos suos Tityos earum opularum incit Salo es Se quod Epistula quadam colebri Lugdunon sis i0nnensisque Ecclosia ad Orientis fratros suos retulerunt

celorum id nobis argumentum fuisse ut i Occe Opus ante anni 17 septembrem mensem con Seriptum S Se StatueremuS, lector fortasse etiamnum seminit LPO Sterius Ver apologela argumentum alidius : nam quantum cruori essu si horrorum prae s sorant semper Christi

fautore S pre S Sis Vividisque interrogationibus offundit illos enim si vo indicti logibus supplicii spectaculo, sive publicis ludis vel datis a principibus ideo abstineres quoniam homi-

Sed pro Servo charissimum fratrem , Phil. 6. Ceterum in duobus infra citatis locis, a diastino et Lugdunensibus Christiani non Servos coὐλοι), sed famulos οἰκέ α ), commemorato e S Se animadvertes. Vide tamen a servis suis Christianos alios, Lugduni etiam et alibi esse denuntiatos, apud LLARD ES la DeS, P. 25l n. l). Reperia hanc materiam, quod ad rerum historiam Spectat, praesertim habitam ab H ΕΝΗ WALLO Ν, Histo ire de sis clava Veians antiquit Vol. 8', PariS, De Zobry, 184J-48 et 1 L LLABD, es s laves hi eliens depuis es premier temps de Eglis jus tu' lain de a domination omnine en Occident, 2 ed. PariS, Didier, 1846. s. materiae summam, cum Indico librorum de hoc Scri se torum, apud R. P. H. XTOIAE S. J. Cours 'Economi Sociale Paris, Guilla iam in 1896, 9 149-150. Catholica autem theologia, quemadmodum hoc servitium damnat quod humanam dignitatem atque animi libertatem laedit in quo plerumque OSi tum e St Servitium), Sic illud quasi servitium admittit quod in hoc positum est ut homini latior Sive ad tempus sive in perpetuum, incolumibu corpore et anima, alienetur. V. Theolo9iam moralem, auctore Lechmi/hi, OQ. e Su SaCerdote, ed. octava, 1896, VOL I, p. 46.

apud Eusebium mist Ecel. V cap. ).3. Exeunte capite II . p. 26-27. 4. Attamen Marcum Aurelium conari solitum esse ut in ladiatorii certa-

110쪽

ς' non modo eos cruorem si usum intuor nolle, sed tam sanctam liabor vllam humanam ut si qua mulier abortivi usa sit homicidii rationem Deo olim redditura osse putetur, et Si luis insaniem X posuerit, interfecisse dicatur . u Os ut Scriptor perorat, Omnino et in omnibus nobis mel ipsis similes aequa

Accedit alitum, ut Christiani diluant homi id ii crimen,

quod ad vitam resurrectura corpora et aeterna futura credunt etenim quis illorum se resurrecturis corporibu tumulum prae here vellet Hoc quidem argumentum nobis perlonue merito Videtur, sed maxime Paganos fleelere poterat, cum illud polis simum ab his adv0rsus carnis resurrectionem proferri Sole rel.

Altamon o hic uti quam imprudentis erat Namque quod Cliristiani ad refellondam homicidii criminationem asserebant. hoc dona confra ipso Ellinici ad eruendam de corpori resurrection doctrinam adhibure poterant, iis respondendo Ergo, Si forte, hominem comedentes, urtimescitis ne non hujus corpia resurgat quid liet olim do illorum corporibus qui re ipsa ab hominibus aut feris erunt orati , Itaque huic refutandae

minibias sangui non os Iunderetur, refert Dio CassiuS, Hret. Πολλὰ . . . LXXI, C. 29. Proi Sus eadem de sensione litur Tlieophilus ill 15ὶ De liae ludorum abstinentia remittit Ouo ad Tertia ianum. De Specta: e. 24. et Apolog. C. 38, et ad Prudentem in Symmacti. I. I9 qil. l. Haud aliud argumentum etiamnum ab illi non immerito assertur qui hoc exeunte i X suculo nituntur ut in Gallia taurorum prohibeantur certamina. 2. Hunc unum fuisse e praecipuis servitii sontibus constat. De hoc lege Plinii unioris Epist. X, 1 et 2. - Expo Silo puero commemorat UO JUedustinus I APOl. C. I. 3. De Utroque proximo verbo hanc lectionem recipio quae cum prae Seri Dii SVOctbUS Optime quadrat, eaque propius accedere mihi videtur ad Parisini 451