Xenophontis De Socrate Commentarii

31쪽

subiicerentur fundamenta ' . Quum Superiores philosophi in exquirendis rebus occultis et ab ipsa natura involutis occupati fuissent, Socrates Primus Philosophiam ab his physicorum quaestionibus, quae nihil ad bene vivendum conferrent, ad cognoscendum

humanam naturam vocavit et nil vitam communem

iidduxit moralisque doctrinae auctor exstitit '' , quae licet Platonicae sublimitate Obruatur, tamen, Si eam primam suisse reputemus, admiratione nostra longe ost dignissima. Adde, quod a Socrate, humniane cognitionis sonte aperto, Sophi Starum, qui, quum omnem

rerum scientiam non in Cogitatione et mento, sed in sensibus sitam esse sibi persuasisSent et inani verborum strepitu notionumque confusione civium suorum mentes perturbare Studerent, Perniciosissimam vim in homines exercebant, levitas ac vanitas dotecta omniSque eorum auctoritas fracta est. Huc deniquo

accedit, quod Socratesivitae integritate et morum sanctitate civibus suis recte vivendi viam praseivit illustrissimumque omnis virtutis exemplum exhibuit et pulcherrima morte doctrinae Suae Veritatem confirmavit. Quae quidem omnia si cogitatione complecti volemus, mirari deSi nemus, quod Socrates talis, qualis a Xenophonte descriptus eSt, tantam apud omnes existimationem nominisque claritatem sibi paroro otvel in divino Platonis ingenio tantam excitare Potuerit admirationem, ut is omnia sua tribueret magi- Stro Suo, e cuiuS Ore Prima omnis verae cognitionis praecepta didicisset.

) Praeclare Ito et selier. I. d. p. 395: Wer libertiaupi donsedanken ais das Bemegende uno Gestat tende erhenn mird darin gerado das unsterhliche Verdiensi des SocratessetZen, Euersi das Selbstbe ussisein der Untersuchung un-termorsen gu haben nnd guerat in dio Tiose der Ιnnerlieh-keit herubgesti egen tu sein. Sie gegen jede andere Machials das absoIut Hellige und Ηochste festgehalten, die eigno Einstetit als das eingigo Bestimmendo Rusgesprochen auhaben, maelit sein Austreten Eu einem melthistori schen, inclem dee Weli mit thm die vorher verbOrgeno Region des Gemissens eromet morden ist, und, EO Eu Sagen, ein neuer Goti sieti an die Stelle des alten geselgi una bellauptet hal. ') CL. Cicer. Academ. I, 4, 15. et Tuscul. V, 4, 10. Pulcherrimum locum: Socrates primus philosophiam devocavit e coelo Et in urbibus collocavit et in domos etiam introduxit et coμgit de vita et moribus rebusque bonis et malis quaerere.

32쪽

Sed iam propius ad rem aecedamus. Xenophon tot Socratis doctrina moralis in omni actione exquirit, cui bono quidque sit. Platonici contra Socratis doctrina moralis tunquam Summum Proponit.ro re omύν, i. e. deum et quicquid pulchrum ac praeclarum mens humana assequi potest; illud persectissimum omnis virtutis exemplum esse vult, quod intuentes in omni vita sequamur. Praeclaram ne divinam hanc doctrinam esse quis negabit; sed Socraticam esse, id nego atque pernego. An ulla reperiri potest ars vel doctrina, quae primo statim ortu omnibus numeris ah- soluta atque persecta exstiterit 3 Immo rei plane consentaneum eSt eum,.n quo prima moralis doctrinaosundamenta iacta sunt ' , omnem Scientiam omneSquo virtutes ad utilitatem, i. o. ad quaestionem de sino actionis revocare et in omni actione quaerere, cui bono quidque sit, i. e. quid quaeque res conferat ad consequendam vitae solicitatem, qui summus vitae finis sit. Nam Dissonius et qui eius de Xenophonteo Socrate Sententiam Sequuntur, quum illam utilitatem, quam in omni re Socrates sequendam docuit, ita interpretantur, ne si ea emolumentis quibusdam extra actionem positis cernatur ' ), vehementer saliuntur;

immo illud utilo nihil aliud est quam sinis agendi seu

id, quod quis in actione spectat. Hinc statuit Socrates nihil esse bonum, nisi quod utilo Viλium sit, i. e. nisi id, quod ad vitae solicitatem pertineat; haeo autem vitae selicitas non in voluptate, sed in virtute posita est ' ). Itaque Socrates dicitur Ox-

33쪽

secrari solitus eos, qui Primum honestum et utile. natura cohaerentia, opinione distraxissent ').

Sed ad ea, quae de Socratis philosophandi ratione

et doctrina morali exposuimus, etiam alia multa nccedunt, quae nullam eSSe idoneam cauSam, cur Xenophontis in describenda Socratis philosophia si domin dubium vocemus, luculenter demonStrare videantur.

Ac primum quidem Xenophon diligontissimus

suit Socratis auditor et, quanquam ad subtiliores philosophiae disquisitiones minus erat factus, tam Praeclaris tamen animi ingeniique virtutibus enituit, ut ex omnibus Socratis amicis et familiaribus nemo sa-cile aptior fuisse videatur ad magistri sui doctrinam et recte percipiendam et fideliter describendam. Quid

commemorem eiu S animi integritatem, morum sanctitatem, iudicii sanitatem, mentem literis egregie excultam, ingenii venuStatem et leporem, veritatis Studium, totam denique vitam in hominum celebritate consumptam 3 Quae quidem omnia praeclare respondent Socratis indoli, moribus, vitae. Xenophon, Si quis alius, Socraticus appellandus eSt. Nam magistri sui disciplinam ita animo combibit, ut non solum in omnibus Scriptis suis eandem quam in commentariis consignatam videmus Socratis mentem eXpresserit, sed etiam totam vitam ad illius praecepta direxisse et composuisse Videntur. Denique eX eo ipso, quod Xenophontis ingenium natura non ita erat sactum, ut in amplificanda magistri doctrina et novis iuventis ditanda elaboraret, gravissimum fidei argumentum ducendum ost. Quod longe aliter comparatum est in Platone. Hic enim amore quidem Socratis atquctadmiratione nequaquam cessit Xenophonti; sed quum

divina quadam ingenii ubortate, incredibili mentis acumine, admirabili rerum imagines concipiendi facultato praeditus et ad philosophiae subtilitatem plano

natus factusque esset, intra magistri sui fines consistere eiusque iuventis conquiescere non potuit, Sed

philosophiae initia ab eo accepta divina ingenii vidivinitus amplificavit et ex vitae humilitate ad idoarum divinitatem extulit. Neque subtilitas Platonicaophilosophiae neque sublimitas et maiestas orationis,

34쪽

qua Plato usus eSt, concinunt cum ingenio Socratis, qui de virtutibus et vitiis, de rebus bonis et malis in officinis ot in publico quotidie philosophabatur ' . Ex omni Socratis disciplina, exceptis paucis quibusdam decretis,squale est id, quod cum Socrato dicit omnem vinulem scientia contineri '' , nihil foro aliud

Plato videtur amplexatus esse, quam noVum atque praeclaram disserendi artem, qua ille omnium primus humanae mentis rationem subtiliter perscrutatus est et humanae cognitioni firma fundamenta subiecit. Neque ulla apud Platonem reperiuntur vestigia, equibus veram ac germanam Socratis doctrinam in illius dialogis exhiberi certo concludi possit; immo si diligonii lectione hos dialogos pervestigamus, clare

perspiciemus multas doctrinas a Platone procedente tempore magis magisque excultas atque persectasESSe: unde apparet non absolutam iam ab alio et consummatam doctrinam Platonem tradidisse, sed

Suam atque propriam Philosophiam per omnes quasi aetatis gradus progredientem litoris mandasse. Difficilem sane atque admodum lubricam viam mihi ii videntur esSe ingressi, qui, qualis doctrina magistri aut esse debuerit aut non esse, o doctrina discipuli concludi posse arbitrentur, praesertim si utriusque indoles ot vita et consilium diversissima sunt. Xenophon contra in commentariis suis de Socrate non philosophum agere, Sed simplicis narratoris personam Sustinero et magistri sui vita et doctrina describenda eum contra iidversariorum criminationes desendere voluit. Ex quo intelligitur nihil magis eum curare debuisse, quam ut in omnibus dietis historici fidem quam religiosissimo servaret. Quod si Xenophontis fidem in dubium vocaro volumus, Prosecto Omnes

') V. supra p. VIII. et de Platone cons. Stat thaumium ad Lachet. p. 3

35쪽

veterum Scriptorum sontes turbidos esse omnemquo antiquitatis veritatem in lubrico versari confiteamur necesse eSt. Socrati S cuin amicis et familiaribus sermones integros et immutatos a Xenophonte redditosos so dici quidem non poteSt, quum nec ipse Se id sacoro voluisse significet et non pauci S locis quae memori neustodita teneat commemorare se velle dicat' , denique otiam alia tradat, quae a testibus, qui Socratem coram et viderunt et audiverunt, Sibi narrata acce

pit '' . Sed id dubium esse non potest, quin Xe

nophon a Ssidua magiStri Sui consuetudine usus om-nom illius vitam diligentissimo observarit et in eius disputandi rationem plane Se insinuaverit omnia tuo illius dicta et praecepta Saepe multumque memoria et cogitatione repetiverit. Nec dissimile veri vido turcX ei S, quae a Socrate neceperit, Summa veluti capitaliteris eum notasse ).

Ceterum quod in omnibus qui in his Commentariis traditi

sunt sermonibus unus tantummodo est, quem cum ipso

Xenophonte Socrates habuit I, 3, 8. 14 , atque tres II, 4.

II. 5. IV, 3. , quos eX ipsius Socratis Oro percepisso se testatnr Xenophon; ex eo concludi non potuit alios sermones omnes non ab ipso Xenophonte auditos, sed ex aliorum narrationis ah eo traditos esse. Immo viae dubitari potest, quin assiduus illo Socratis assectator plurimorun, sermonum non modo mutus auditor, sed etiam socius ac particeps fuerit. Verum Xenophon in conscribendis his libris non sui ingenii gloriolam aucupatus est, sed totus versatur in Socratis vita, moribus, doctrina disserendique ratione describenda ut quo eXplananda. Quare satis hahuit Socratem in sermonibus suis, in quorum societatem saepe plures venerint dubium non est, uti V. o. eX III, 3, 1: ἔχοις ari ἐχνη, ω νεανία, εἰπεῖν ζ μἰν, et O. 3: ιδ ιδ' λήξον ῆμι, videro licet, cum uno tantum colloquentem inducere, ceterorum nulla plano mentione lacta.

ριον καὶ διαλεγομενου τινα, ων ἐμνημονε υεν υποση-μeres σε is επορεῖ ro, i. e. quae meminerat literis notabat

36쪽

Atque ipsa Socraticorum sermonum apud Xenophontem forma totusque habitus usquequaque sere ita comparatus est, ut nihil insit, quod non veritatis speciem prae so ferat et ex ipSa vitii ductum videatur. Huc accedit etiam, quod idem argumentum saepius pluribus eisque disiunctis sermonibus tractatur, qui si in unum confusi QSSent, reA multo clarius ntque accuratius absolvi potuit ' : unde haud temere concludas non pro Suo arbitratu Xenophontem Socraticos sermones confinxisse vel composuisse, sed ut a magistro suo acceperit, ita, Si non ad verbum, certe diligonter servatis sententiis argumenti Sque consignasse. Denique haud leve sane ad Xenophontis fidem demonstrandam in oo positum videtur momentum, quod illo commentarios suos eo consilio conseripsit, ut magistri sui et vitam et doctrinam contra adversariorum criminationes defenderet. A quo quidem consilio quid magis nbhorrere potuit, quam Si Sermo

nos ex vano hausisset, quos Socrates nunquam usurpasset, et res atque sententiaS ProtuliSSet, quae cum

illius doctrina, a tot hominibus percepta, pugnarent 3 praesertim quum ipse Xenophon identidem planissimis verbis pronuntiaverit Se narrare ea, quae vel suis ipse nuribus vel ex aliorum ore accepi SSet. Neque vero eorum opinioni necedere POSSumus, qui Xenophontem ea tantum commemorare cenSent, equibus Socratis ad sensum popularem accommodata philosophandi ratio cognoscatur, non ea, quae eX interiore quasi philosophia ducta a Socrate cum paucis quibusdam excellentioris ingenii hominibus communicata sint. Quis senim credat hanc maximi momentirem Xenophontem offugere potuisse, aut si id ab oo intolloetum sit. nullam plane illius rei in commentariis tactam esse montionem )3Profecto nisi statuere volumus Xenophontem vel tam tenuiter a natura instructum fuisse, ut Socratis philosophiam, non umbratilem illam et a vitae luce remotam, Sed popularem ei.in hominum celebritate

noph. Comment. p. 225.

37쪽

et natam Ot excultam, Percipere non posset, vel tam mente captum, ut, magistri sui doctrina corrupta vel immutata, se Suae ipsum desensionis vim omnem atque auctoritatem elevaturum fore non intelligeret, voltam improbum 'ut falsa pro veris venditare omnemque veritatem et fidem susque deque habere non verecundaretur, vel denique tam levis animi, ut ingenii gloriolam quandam captare quam certi Re veraeis Scriptoris famam conservare mallet: haec igitur nisi statuere volumuS, non POSSumus sacere, quin Xenophontem verum ne germanam Socratis doctrinam tradidisse confiteamur. Quanquam tantum

abest ut Xenophontis libris omnem Socratis doctrinam contineri credam, ut persuasissimum mihi 'sit

multa a Socrate amicis et familiaribus tradita esse quae vel ad Xenophontis notitiam non venerunt vel ab horum librorum consilio aliena erant, multa etiam, quae in eis breviter admodum a Socrate et minus accurate disputata leguntur aliis eius Sermonibus fusius multo et onucleatius tractata esse; Sed ita Statuo, ut, quaecunque illa suerint, quae in his com

mentarii S non commemorantur, ea omnia re ipsa cum

Socratis doctrina, qualis a Xenophonte tradita est,

non discrepuisse, sod concinuisse existimem. . De Soeralis octatio Pio .

In omnibus antiquitatis de Socrate scriptis Saepe commemoratur δαιμονιων quoddam, quod eius Perpetuus in omni vita quasi comes fuisse perhibetur. De quo quum non solum antiquitus, sed etiam no-

'ὶ E reeentioribus laudo Guil. Gotti. Tun ne in annum ira Geseh. d. Philos. T. H. p. 31 - 36. F. Schleierma chorum ad Platonis interprolat. Part. I. Vol. II. P. 415. Fr. Astium in Platonys Lehen una Schristen, ais Einlei-tung in d. Stud. des Platon. p. 483 - 486. Fr. Thier schium in censura de Astiano opere, insertu Vindobonensibus liter. Annalibus Wiener Jahrb. Part. III. a. 1818. p. 81 - M. n. Th. Ro et se her uin in: Aristophanes unu

38쪽

mirabiles et portentosae prolatae Sint Sententiae; non alienum videtur ab hoc loco, comparatis Xenophonteis et Platonicis in quibus illius Θαιμονίου mentio sit loeis adhibitoque Plutarchi do eo singulari lihello ' , exquirere et explanare, quale illud mente

nostra informandum Sit. Ante omnia observandum est δι οἰνιον generatim idem significare quod re ior, i. e. divinum, quicquid a diis prosiciscitur '' . Sic Cominent. I, 1, 9:

νι ον id idem est, quod antecedens του θείου D. Unde sactum est, ut τὰ dat si , νια plurali numero eadem sero vi dicantur, qua Oi γεο , ut apud nos die Gotthoiton pro Gotter, ut Commentar. I, I, 1:ους ἐν νη πόλις νωMizει δεους DP a os icio P. yraoα δἐ καινὰ δαι/ιονια εiςqερων, et aliis multis locis. Ac primum quidem in partes vocemus Xenophontea..Gravissimus locus logitur in Comment.1, 1, 2 - 5: διε rhoor i. i. ro I. υ, ως uiui Σωκράζης τὼ ore ι ιόνιον ἐαυr 4 σν racti νει υγεν δὴ καὶ

; IIερὶ rου Σωκρurους δαι fovio D ido Socratis Genio in Car. Tauchnitii. stereot. T. IV. p. 62-s IT. Quanquam aliquid discriminis inter utrumque vocabulum intercedit; nam tb δαεμονιον deus est, quum is vi sua homini hus se aperit, uti loci allati ostendunt, in primis IV, 3, 14. Sed I. 1, 1 δαιμονια plurali uumero ab acci satoribus commemorata fiunt, quasi eo nomine ipse Socrates usus sit. V. Brei teti haeli I. d. p. 245. Aristotel Rhetorie. ll, 23, Si tὐ δαιμονιον οὐδέν ἐoειν, ἀλλ' ῆ θεοε ῆ θεου ἔργον. i. o. daemonium nihil est aliud, nisi deus vel det opus. Cf Fr. Λstium l. xl. p. 4 3.

39쪽

δαιιιόνιον fuisse divinam quandam vocem, quam Socrates de rebus suturis animo percipiebat, quae eum aut dehortabatur a re quadam agenda aut adhortabatur ad eam agendam. Divinam autem hane vocem esse Socrates concludebat eX eo, quod nunquam sallebat, sed semper vera erat. IIaec autem certa de rerum suturarum veritate persuasio a nullo repeti potest, nisi a deo. Neque solum in suis ipsius rebus huius vocis perceptio concessa erat, Sed etiam nil alios consilio suo adiuvandos. Denique, quod aliis RuSpicia, oracula, reliqua externa divinae voluntatis

signa orant, id Socrati suit illud suum Παιιιόνιον. Nec minus gravis locus est IV, 3, 12 et 13, ubi, postquam pluribus argumentis deos generis humani

curam gerere demonStraVit, tanquam postremum divinae providentiae argumentum hoc ponit, quod dii hominibus divinationem Concesserint, qua res futurae cognoscantur. Ad haec EuthydemuS: ,, Erga te, inquit, , , o Socrate, Videntur dii benigniores etiam quam erga ceteros homineS SeSe praebere, si qui domno interrogati quidem a te praesignificant tibi, quid facere te oporteat, quid non. II is verbis Euthy- domus significat Socratis dre usi tur, Ad haeo So-

40쪽

cratem illud δα Ηονιον non sibi soli tanquam proprium quoddam beneficium a diis tributum iudicasse, sed commune sibi esse cum ceteris hominibus ' ;ceteros autem homines illud δαιμονιον non agnoSCere, quia non in eo acquieScant, ut eius vim animo percipiant, sed oculis cernere cupiant; sed ut haec divina vox a nobis exaudiatur, deos pie nobis saneteque esse colendos. - His locis accedunt IV, 8, 1: Si di τις, υτι φάσκοντος cevroυ a. κρατυυς ro δαι

demonstrare studet falli eos, qui putent ex eo, quod Socrates capitis damnatus sit neque mortem vitare potuerit, concludi posse Socratem mentitum esse de

daemonio, quum diceret illud sibi praesignificare, quid

'io ν ῆδ, ni Hoc loco Socrates distincte dicit daomonii consilium esse id, quod deo placeat. Eadem leguntur in Apolog. 4 ot 5. Ibid. 12 et 13. Socrates