A.D. Conr. Theoph. Marquardt a.m. & mathem. prof. publ. extr. in Regia Academ. Regiom. Philosophia rationalis methodo naturali digesta in vsus academicos

171쪽

aue Elementa Philosephiae rationalis moueant, deinde, quid unum quodque horum ut res oriatur conferat.

Modi formandi definitiones reales quatuor laudantur, quorum primus collatione possibilium absolvitur. Assumimus nempe pro arbitrio de quorum possibilitate nobis constat satis, ea inter se conserimus, recori dantes eorum quae de iisdem aut similibus rebus olim percepimus, denique quae ex ista compositione

oriantur noua obseruamus. Via hac incedunt architecti . g. m

chanicis artibus dediti, pictores etc. Ex defi I76. Secundus modus definis. I riones reβle sermat ex nominalia ha bus , comparatis et de singulis vo-bus quo cibus in his occurrentibus deis di-

... in sti. ab notiones formatae in-

Σ' ter se conferantur vel ab inuicem, ut nouae semper exsurgant conci sones, separentur, 3 perceptorum olim recordemur Ita ex definitione hac nominali Eclipsis solis est defeetiis luminis solaris in novilunio, notionibus e g. de Sole, luna, tellure, novilunio, comparatis, adhibitis

172쪽

methodo naturali digesta. iso adhibitis insuper luminis proprietatibus etc. inseres, me videre Solis. Eclipsin eo tempore, quo luna medium solem inter et oculum meum occupat locum. Haec via admodum dissicilis, nam multarum rerum cognitionem praerequirit, tyronibus adeo haud commendanda, nisi sorte, in rebus iam inuentis tentare velint qua ratione dicta lege inueniri potuerint. Et hic initium faciant a facilioribus transituri ad dissiciliora. f. 77. Tertius udus vult ut Tereius praesentes simus res ubi exsurgunt, x qu 'quartus tandem, ut easdem Anato 2, subiiciamus. Vtroque modo sine ulla dissicultate percipere licebit, partim , quae ad genesin rei necessaria sunt, partim, quid unumquodque horum conserat ad N

eum s. 1750, sicque definitiones

'Teales detectae erunt. His viis ma- chinas e g. compositiores etiam, structuram corporum, varia artifi-

Cum , in et Opilicum opera cose noscimus.

173쪽

16o Elemen=Philosophiae rationalis Quid . 78. Obserua, quae circa no- obser tiones notata sunt 3 I7a), ea etiam Mntam ad definitiones extendenda. --que putandum iam sussicere, quodsi dicamus, haec vel illa notio est definitio nominalis aut realis, ergo statim est bona. inime gentium; sed bonitas eiusdem , aut potius

realitas, euincenda prius, quam ea idem uti possemus. Fit hoc pro . uocatione vel ad experientiam vel ad demonstrationes, ostensuae illae

tuta. Haec veritatis criteria te reddent certiorem, te in nominali definitione proprietates rei β. 73. seq. veras vel enumerasse, vel mi- nus, in reali contra , te obseruasse

dum requiruntur , aut non obser . uasse Consequenter te quae defini 'tiones bonae quae malae, verae vel sessae sint haud latebit. Quo mo IIo Iudicia cum in idearum combinatione vel separatione conuiuidem istunc g. 5et , patet facile, quod taxianua ipsi modi notiones gignentes , nos

174쪽

methodo naturali digesta. 6x ad iudiciorum perducant originem fibrmem Et cum propositio sit iudicium ver x bis indicatum 6s. 57), clarum quoque erit, qua ratione et haec debeat formari. Ad iudiciorum inter ea intuitiuorum f. 53 genesin specia- liora haec pertinent, I attendas ad ea quae instin rebus, qua percipis,

aut quae ad easdem quandam habent relationem, a rem perceptum subiecti loco habeas , cui ea quae in eodem inuenisti, praedicati instar vel attribuere poteris, vel ab eodem separare. Prior casus tu dicium amrinatiuum, posterior ne-

Sic e. g. cognoscimus coe

tum nubibus obducrum sudare pluviam madefacere est. Quodsi hac ratione formata iudicia voci-hus decentibus exprimis, propositiones deteges bene multas, de quiabus supra si 88. seqq.)aclum. I. 18o Fluunt ulterius proposi- Exup xiones vel ex experientia I. 12oc Rx 'seqq. , vel e de itionibHs, et pra-do otian positionibus, seu quod idem est, aliae turi apo

175쪽

a 6 Elementaphilosophiae rationarii a posteriori, aliae a priori nobis innotescunt Experientia vel rem ipsam una cum affectionibus suis, vel mutationes vel effectus rei sensi- bus nostris offert. De casu priori

modo est actum s. 790, ad reli-

quos ergo transeo. mutatio cum accidit simulac res una alteri iun-

gitur, aut corpus commiscetur cum corpore , rem unam mutationis in

altera factae causam dico. Dico vero causiam mutationis illud, quod eiusdem cur existat rationem in so continet. rite scintilla causa dici tur incensionis pulueris pyrei, sol illuminationis, pluuia irrigatim

nisetc.

obse I. 181. Ne in determinanda. ii: ' causa aberremus considerandum μ' ' )virum aliqua vel in ente uno aut aliero, vel in ambobus simul, antea iam praecesseritalteratio praesentemessiciens aut adaugens minimum. E. g. iram sentit Caius sub aduentum Titii, quoniam plures iam olim cum-eodem hoste habuit lites Nque altercationes Cauendum a ne

176쪽

methodo naturali digesta. 163

in rebus coexistentibus , quarum mutationes latente causa cum aliquo tertio, vel semper vel saepi me combinatas , aut idem seque tes inuenit, statim inseratur , rem unam hanc in altero produxisse mutationem. Ε. g. vigiles non sunt homicidii aut incendii causa, licet nocte qua homo intersectus , aut domus combusta, in specula suerint. f. 8a mectus porro rei ut ag Vt est

noscamus, quod in experimentandi e

potissimum arte utile erit tis. 22 , eamus necessum est ut omnia quae ad esse .d .ctum quendam concurrunt sigillatim prius expendamus, post bina binis, et ita porro , componamus, donec tandem, sic dicta ingrediem ita , simul sumi queant. Ita e g. pulueris pyrei compositio requirit sal petrae, sulphur, carbones et cordatiores medici nulla praestriubunt medicamina nisi de viribus

singulorum ingredientium, de viriabus totius compositionis, satis suerint certi. Notes omnes, rientia duce sermatae propositiones,

a singulares

177쪽

singulares equidem sunt, transformantur tamen in uniueriales modo saepius laudato 3. 2O) Axioma 4s. Quae propositiones ex iii.' Vna definitione fluant, quae ex plu- quo mo ribus cf. 71 loquitur. Axiomarado sex et 'Mulata,obseruato, propositiones menturi meoieticas et practica V. Odiscrimine, inuenmrus initio, definitionem I)in tot resolvo proposi- tiones, quot in ea partes, seu VΟeabula, dantur. Quae de propositi num affectionibus dicta prostant 3 78-8o suam hoc in passu manifestabunt utilitatem es autem, propostiones has inter se confero, ut mihi succurrant aliae quae cum

sorinatis terminum communem habent. Sic e g. ex hac definitione, totum est quod ex uis constatpartibus, in sero, totum esse diuisibile in partes,partes determinatas totumque respicientes postulare,totum esse maius qualibet sui parte etc. Theoxe - 84. Quodsi ratione haud absim tum mili plures inter se conserimus

ideas distinctas, et ad ea attendimus

178쪽

methodo naturali digesta. 6s

quae vel ex olim perceptis, vel ex idemonstratis antea,imaginstitamenti suppeditat, memoriaque agnoscit, Moremata formamus. Habitum vero in formandis theorematibus nobis acquirimus yeas assumendo definitiones, quae adeo multa in se non continent, et et si tales formemus propositiones , quarum Xamen facillimo institui potest negotio. Optima hac in parte exerciaria athesis pura dabit. . IM Problemati luimus vel x

Heffectum aliquem, pombilem Aulio

assumentes, vel eundem et e verita. prima et

tibiis cognitis, vel 3 ex experientia 29

deducentes In primo casu, cognita effectus quaesiti notione in nostram de istiusmodi rebus cognitionem inquirimus, consideraturi, num nobis obueniant a quibus hunc derivare possimus Metum. Ita e g. nostri notitiam e persectionum et operationum Numinis consideratione deducimus Solui secundo posse problemata e veritatubus cognitis vel Meo verum est,

179쪽

166 Elementa phius hiae rationalis quoniam problemata modo indic to 3. 4 in theoremata transformantur. Tandem quae ab experientia expectanda s. 18o 8.

ostendent. Corolla f. 1 86. Corollaria format, qui vel modo in easum specialiorem suo generalio- ueniam ri annotare, Vel ex antecedanea qua- dam propositione immediate alia

quid inferre nouit β. 73. O9

vrior casus circumstantiarum o currentium considerationi accurratiori, suam debet originem, poste rior contra eas eo tutius obseruat

regulas , quae pro axiomatibus et postulatis inueniendis modo sunt traditae 3 183 , quo certius est axioma corollarii speciem consti

rici ' quorun inuentio ideo perquam est facillima , quoniam vel propositao . veritatis historiam, utilitatem, X-plicationem ulteriorem , vel Occaqsionem inuentionis, adminicula modum, vel fata auctoris, aut quaecunque notatu digna sunt, modo adferre

180쪽

methodo naturali digesta. i67 adsere debemus. In singulis his propositionibus detegendis β. 83. seqq yquanta commoda meditatio decenter instituti f. 49. seqq. adferat, dici sussicienter nequit. f. 188. Denique ratiociniorum Ratioῶ- inuentionem quod attinet si 163 I' ad sequentia attendas, )differt ra e sinoatiocinium a Syllogismo si. 83). rvmi'- Rotiocinium et oritur, quando mens nus mea in formati iudicii intuitivi, quod rem praesentem comprehendit, contemplatione, aliud iudicium olim habitum , cum priori tamen fimilitudinem quandam habens, sibi

Tepraesentat, et ex combinatione

binorum horum iudiciorum, vel ex unius ab altero separatione nouum insertis. 8 i). Sicque nόn incon-einne loquuntur qui ratiocinii omnis fundamentum hoc dicunt, intuere

rem et praescinde dissimilitudinem. 39 'segisnum bifariam componi

mus, vel e conclusione data et e medio termino , qui modus Vete in xibus iam sui cognitus , quique multos, e recentioribus etiam ad