장음표시 사용
71쪽
38 Elementa Philosophiae rationalis pars sita est, inseruient. Et et,sine generalibus de rebus ideis iudicia multis conuenientia formari nequeunt. Vtrumque insequentibus paulo clanus patebit. Vtilita f. 48. Quod ad definitiones attites defi net, earum utilitates has generaliritima ter capias, non tantum res agnoscen genere das sine Vllo monstrant errore, sed et lapidum angularium naturanae tuentur, cum sibi totam disciplinae alicuius molem imponi patiantur
3 39) Quo ipso distincta docent
distinguere, ita ut peculiari doctrina de diuisone non sit opus Quum, qui distinctas , completas de rebus.
obuiis ideas formare nouit, sine in formatione ulteriori totum e. g. in partes, genus in species subordinatas diuidere,aut essentiam et asse fiones, attributa puta et accidentia 9 38 causam et effect tis effectus et causas, subiecta et qualitates etc. 1eparare cognoicet quae maximo oratori solent esse usui
Vsus de s 49. Specialius , sum in vita finitio communi et disciplinis plane insig
72쪽
nem praestant definitiones nomina minatiles 3 43) Docent enim unam umet re- quamque rem citra confulionem suo compellare nomine cognitio inem humanam adaugent magis magisque firma demonstrationibus principia ponunt, et haud raro ipsas gignunt definitiones reales. mo 'tes interim, de rebus omnibus definitiones nominales frustra desideramuS, Occurrentes enim in iisdem notas suis semper indicare vocibus, sermonis indoles vetat. Sicque
quidam termini non nisi claram admittunt ideam 3 24 sensuumque ministerio agnoscendi. Realium denique definitionum utilitatem Philo pho conuenientissimam, ipsa earum notione et quotidiana suffultus experientia, statuo. CAP. IV. De Iudiciis et Propositionibus. f. O. Quoties rei, de qua nobis Quidi notionem formavimus, aliquid vel di xς- attribuimus, vel ab eadem separamus , toties iudicauimus , et in eo altera mentis operatio consistit
73쪽
6o mementa Phihsephiae rationalis si I 8) Iudicare quid sit paulo distinc itus ita capimus Res re
praesentata, multa, quae ab inuicem differunt, quae tamen una menti praesentia sistuntur in se continet. E. g. corpus meum dum iiitueor,
variis illud partibus, membris, prae- ditum, varia agere, pati actu, plurima agere, pati posse, obseruo. Iam quando consideramus aliqua ex his corpori competere vel non Competere, competere posse vel non posse; similiter, quando cogitamus corpus nostrum hoc vel illud posse efficere vel non posse, iudicamus. Sic iudico corpus meum constare capite, collo brachiis, pectore, ventre, pedibus; me sedere, mox ambulaturum; hominem non solo corpore eonstare, manum non esse pedem , manum non posse loqui, et ita porro. Irati in cis 3I. Videre exinde licebit nos sex*x binas minimum iudicando compo-
ntinum ideas. Dixi notanter, binas mini-
mum, nam plurima prostant exem iuncere ita , in quibus plurimae notiones
74쪽
vnitae aut seiunctae apparent, . g. vel sep quando dico, vita corporis in sang- raro idc-uine consistit quamdiu sanguinis circulus non tollitur in corpore humano, tamdiu vivit homo omnos vitam felicem longaeuam agere possumus, modo velimus mortuus leo nec mordet, nec pedes mO-
f. a. Iudicia, adeo omnia par Quae iu-tim in dearum compositione, par diςi tim in earundem separatione Con-sstunt Iudicia quae coniungunt tiua,smi- notiones, o mativa, quae separant, Hist/, negativa salutantus Vtraque rur ιγ' sus simplicia sunt et composita olla binarum, hae plurium idearum combinatione vel eparatione absoluuntur. Cons exempla 3 5o 5 i) 3 33. Differunt quoque iudicia Iudi elaratione modi quo ad eadem perue Rii jn
nimus. Quando sensuum ope for ἄπ'
mantur, intuitiua, quando vero per cursima, ratiocinia ex cognitis veritatibus ς prio
eliciuntur, discursua dicuntur. In-gendum. tuitiuorum exempla iam adsuere, discursiuorum itaque haec erunt,
75쪽
6a Elementa Philoisophiae rationalis
horologium quod manu teneo est machina , quoniam eidem machi- nae definitio competit amor est affectus gratus, quoniam e confusa boni repraesentatione oritur. Notes me in hoc capite tantum de iudiciis intuitiuis acturum, siquidem discursiua caput sequens Xponet. Facem haec accendent dictis G1 .49 in sine. Annota si 54. Non adeo dissicile est iu-moudi dicare de rebus obuiis , ut quidam
esse dissi putant, Iez haec nostra iam fuit occile et cupatio ab ineunte aetate. Quamqu*ςm uis enun omnis cognitionis exper
tura quaeles in hoc mundi theatrum prodire immat videamur , nouimus tamen , OS, quamprimum in lucem expositi sumus, plurimarum rerum ideas nobis acquirere, easque Vel componere, vel ab inuicem separare. Infantes serulae conceptum doloris inde oriundi notioni contulimus crescentibus annis adauctae sunt de re-
bus ideae , iudiciis quam plurimis
maturis et immaturis ansam conib)nuo prasientes, ita, ut hodienum modo
76쪽
modo optandum sit, Vt omnes non nisi matura iudicia proserrent, cum multi saepius fructus iudicii imm turos in scenam producant. y. 35. Nemo interim immatu inturara iudicia euitare, matura, iusta sor iudiςi mare nouit, nisi Logicae principiis bimaeo
probe imbutus f. 7) Quaprop- doc*r, viter etiam in hoc capite, de iudiciis uiis
quid tenendum sit, fusius prosequi matura, tur Sunt vero immatura iudicia D m Quae rei tribuunt, quae ad eius con 'uitutionem non pertinent, aut quae rei competentia non adiudicant. Contra matura dico quae id rei repraesentatae addicant quod ad eius constitutionem pertinet, nec non, quae separanda, incompetentia, a re separant. Exempla ubiuis
3 36. ouod iudicia dearum Quando vompositione vel separatione con iudiciossiunt f. 5et , quilibet videt, eo plura de re quadam in nobis oriri tu augetur, dicta , quo diutius maiorique cum qu*0 Q attentione considerata eadem uerit, uitur. quemadmodum iudiciorum numerus
77쪽
M Elementa Philos hiae rationalis
rus imminuatur est necesse , cum circumstantiae variae attentam, diutinamque nobis inuident obseruationem. Experiuntur hoc bini levi ores unius eiusdemque libri, quorum primus fugitiuo oculo singula percurrit, secundus autem libri comtenta animo voluit reuoluitque. Qui f. 37. Iudicium nostrum verbisti inmeatum , nunciationem seu Dr quae e possionem Vocamus. Est igitur pro-ios pax positio oratio rei aliquid vel com- - petere vel non competere indicans. Quam ob rem , ut iudicia clara fiant, in propositionum naturam inquiramus requiritur. Iudicia ex binis minimum notionibus constanti φ si , hinc duo minimum termini g. et et ad unam propositionem requiruntur. Urior subiectum, posterior praedicatum audit. Subisum illud est de quo est sermos Praedicatum, quod rei tribuitur vel non tribuitur pini isti termini copulantur verbo substantius praesentis temporis, quod proinde puta dicitur, et pro linguae cuiusdam
78쪽
methodo naturali digesta. 3dam indole haud raro ubintelligitur, siue implicite ponitur. Sicque
copula, est vox seu terminus nexum subiectum inter et praedicatum Io- cum habere significans. E. g. pietas ad omnia utilis, Eus est remunerator bonorum et vindex malorum, omne malum vindicti manet.
3 53. Considerari initio potest 'tot propositio partim ratione qualitatis, et
partim ratione quantitatis iue quod eonside- idem est, respicimus in propositione aliqua vel ad cohaesionem sub- ΣΙ iecti et praedicati, aut unius ab al- aquaetero separationem, vel ad valorem propositionis, num ubique,an in hoc vel illo lum passu valeat. Priori modo omnis propositio vel a maritia est vel negatiua illa praedicatum cum subiecto connectit, haec unum ab altero remouet. E. g. DEus est ipsa bonitas , Eus non est iniustus si 59 Accidit, ut propositio, negatiuae tantum speciem habeat, iam ' iis ut eam agnoscamus obseruandum, ni, et illam demum, quod optime veteres' id '
79쪽
66 Elementa Philosophiae rarionalia
iam annotarunt, propositionem reuera negativam esse , in qua negatio, i. e. particula non copulam adficit. Reliquae propositiones quao negatiuarum speciem prae se serunt, et assirinatiuis aequipollentes sum, tonitae cicuntur. Sic infinimo
propositiones sequentes sunt, non attente res considerans decipitur, bruta ratione carent, homo non est immortalis. Vtile erit annotasse,
propositiones infinitas Trinatiuis aequipollentes esse debere, in arte syllogistica. Occurrent enim ibidem exempla , quorum rationem concludendi perspicere non licet, nisi infinitarum propositionum n tura cognita. . . Si ita concit do, . contradictionem non inuoluit illud est possibile Notio tria anguli aequilateri contradictionem non involuit. Ergo est possibilis. Quam propositionem negare putas 3
mihi omnes assii mant, neque enim conclusio assimans ex negantibus
80쪽
methodo naturali digesta. 6 f. 6o. Posteriori modo β 58), Quae
qvi competere Vel non competere
dicit. Eius signum est particula omnis vel nullus Particularis propositio nec omni subiecto, nec in omni stati, sed modo huic modo illi, sub his vel aliis circumstantiis aliquid adiudicat, vel non adiudicat. Particularitatis signum vocula quia iam aut quidam non constituit
Tandem propositio sngularii de uno indiuiduo β tantum agit
ei aliquid attribuens vel non attribuens. Eius signum vel nomen proprium, vel particula demonstrativa adfert. E. g. Omne animal vivit, O homo morti obnoxius Q sidam sapientes multas possident diuitias. Quidam libri lectu digna non adserunt Aristoteles summus fuit hilosophus 3 Cartesus eum non superasset nisi talem habutisset