장음표시 사용
51쪽
deinceps eius facultatis studia per omnem Europam propagata sunt, & Bononia legum mater, & civitas docta omnium consentu eli appellata. Ρervetusta
est moneta Bononiensis cum hae epigraphe: BONONIA MAT FR STUDIO.RUM , eu illa item cum his literis: BONONIA DOCET, non para tamen antiquitate. In veteri quoque civitatis sigillo, cuius hodie dum in quibusdam adiis
Publicis fit usus, hic versus legitur: PETRUS UBIQUE PΛTER LEGUMQUE
BONONIA MATER. Itaque ut Parisiis Theologia, Salerni Medicina, sic apud nos Iurisprudentia suam veluti sedem fixisse videtur. DXX. Subobscure indicat Cardinalis Ostiensis in suis ad decretales Gregoria.
nas commentariis, quid causae fuerit, cur legum studia Bononiae restituta sint. Cum enim de assis notione. & partibus disseruisset, propter hoc verbum ait Bononiam venisse sudium eisiis , idque se audivisse a domino Itio confirmat. cc Fuerat Ostiensis dominus, idest magister. Iacobus Balduinus, atque hie Allonem audierat. Vigebat igitur inter pri icos se holae Bononiensis doctores haec opinio a majoribus accepta de instauratis Bononiae legum studiis ob assis vocabulum . Sid quid tandem serebat haec opinio Crediderim aliquando exortam de asse
controversam inter Iuris peritos. & Grammaticos Bononienses, cui selvendae cum ceteri impares essent, Irnerium legum libros consulendos censuisse, atque ita factum , ut homo elegantis ingenii, & bonis literis, quantum ea tempora sine. hant , eruditus, legum Romanarum ele3antia , & mira concinnitate captus, totum se iis addixerit. XXI. Si divinare licet. ita natam existimo Irnerianam scholam, illam nim Irum celebrem scholam, & illustrem studiosorum aDuxu, & doctorum praefantia, quae Bononiae florebat Ostientis aetate, in qua ipse quoque eruditus est. Nam ante Irnerium non prorsus Bononiae iacuisse Romanam iurisprudentiam . satis ostendimus. Sed quaecumque tandem Causa. & origo fuerit Irnerianae 1chiniae, summam ei celebritatem conciliavit auctor ipse, non solum ob eruditionem& cloistrinam , qua superiores omnes longo intervallo post se reliquit , sed ob novam docendi rationem, quam in scholam invexit. Excitatus enim exemplo sacrorum interpretum . qui libros divini foederis , non solum viva voce exponebant , sed scriptis etiam adnotatiunculis . & glossis maxime . ut aiebant . inter linearibus. qυibus aetas illa plurimum delectabatur. ad dissiciliora loca appositis. illustrabant; Irnerius eamdem rationem in interpretandis legibus omnium primus secutus est, quae mirum in modum placuit . quamque ante illud tempus nemo tentare auius fuerat, five ob impetitiam . sive quod obstare credere. tur Iustiniani interdictum , qui vetuerat, ne quis legibus ab se editis scholium ullum, aut interpretationem scripto adiiceret: γ veritus nimirum ne licentia interpretum vim faceret legibus, easque in alienam sententiam detorqueret. XXII. Accedebat, quod triae rius non in aliqua tantum juris parte explicanda sistebat, quod ante solebant tenues dii iuris prositares superiorum temporum, qui vix Institutiones, ct codicem noville videmur, di Codice etiam integro caruisse. At Irnerius universum iuris corpus scholae commendavit, latentes in magnis Pandectarum voluminibus Iuris prudentiae opes . paene ignotas feliciter detexit & exposuit. in Codice ipso, quem luxatum, & mancum habebant, restituendo & perficiendo. quantum conjicere possumus, non levem OP
rosa in caulis Bononia legi hos ornat Nidos: Par litis disperitat in artihiis illos
Palica, urido cibat robustost Aurelianis
niairi studium civi Ie, ut auisivi a Domino meo. i. a t νιον. de resam. Studium bre intilii eo x qualeeumqtae , sed commv- , publicum , magna fudi ον vin . a octo, iam frequentia celebre , tit of teor aetate rirere amabant et Sie Maurisus iabi or. Melitat apud muratori Rer. Itat. Seripe. TO. MII. est. 13. Sub isto venit studium scho. latium in civitate Vicetiae, & duravit usque ali,otestariam domini Dmdi.
52쪽
ram contulit . ex fastidiosa Novellarum farragine utiliora capita selegit. & In
studiosorum commodum Coclici inseruit, quae omnia uberius explicauimus. ubi
XXIII. commendabat etiam Irnerit scholam magistri ficundia. & dicendi copia . qua in exponendis legibus. & causis agendis utebatur. Atque haec non inqma laus fuit Irneri arue scholae, quae diu viguit in ejus alumnis . ob quam si qui copiose ornateque in legibus interpretandis, & agendis causis dicere didicissent . ii Bononien 1em in morem dicere, sive Bononietim 1ermonem, ut ab Anglo scriptore appellatur. usurpare dicebantur . ab Excelluerat in hoe etiam S. Lansrancus, ut eloquentiam cum Iurisprudentia conjungeret, quare a Milone Crispino . auctore synchrono , laudatur, non quod aridas legum formulas . &sententias in causis agendis depromeret, sed quod eloquenter de jure disceptaret. Ut autem de Irnerio constat eius glossas eleganter nitideque scriptas
fuisse, te sic & prisci illi doctores . qui ex ejus schola prodierant, pari laude
noruerunt. Sed eorum glossas Accursit pelago absorptas. difficile est internosce. re. ac multo dissicilius est vetustos codices legum nancisci, in quibus purae. ac genuinae Bulgari, Martini, Iacobi, aliorumque antiquiorum interpretum glossae
XXIV. Communicavit mihi nuper Vir Clarissimus Caietanus Montius, quem & deinceps saepissime honoris . ce grati animi causa nominabo , & alio loco demonstravi. quantum ex incredibili eius humanitate . & eriaditione profecerim in hisce commentariis perficiendis. sententiam Iacobi glossatoris antiqui. quem primum ferunt Bononiensem scholam Iuri prudentiae post Irnerium rex ille . ex qua apparet quantum primi illi doctores a balbarie posteriorum temporum distarent. Ob quod etiam apparet ex legibus, & edictis antiquioribus Populi Bononiensis . quibus scribendis non dubium est, quin legum prosetares adhiberentur. Atque ejus etiam rei specimen infra exhibemtis. e) Sunt & Pilli quae. siones, satis dilucide nitideque scriptae, quaeque hominem P od uiu. qui si vel- Iet, posset ornate copioseque dicere. Tale aliquid elucet in Placentini scriptis.
nec in Aronis summa ea barbaries grassatur, quam in Accurso, ae multo magis in Odosedo. reprehendimus, quaeque adeo deinceps crevit , ut non solum eloquentiam posterioris aevi interpretes non coluerint . sed sprevisse etiam videantur. Id autem accidisse oportuit, cum studioli Iurisprudentiae. relictis te gum sontibus puriis mis, faeculentos rivos. & Iacunas interpretum adire coepe.
runt: quo factum est , ut invisa politioribus ingeniis legum studia aliquando evaserim. quae olim allicere solebant homine. Ob nativam quamdam orationis puritatem. & elegantiam . quam in legibus mirabantur. f XXV. Auxit famam schola Irnelianae Friderici I. iudicium , apud quem in summo honore suerant quatuor principes eius scholae doctores Bulgarus. Marti-
Nos Bononiensi posvitus propter per: et ratum scelus a Grasso de Raiiduino comm .iliam, quod Octolinum , tuum videt cet Actaerum, occulte nocte iliter fecit; iuramus prael: sturn Graisum,& qui eum eo conscii & participes fuerant mortis praefati tactolini, deii,ceps in perpe
cium neque Concives civitatis iam Boii Tuae ,
neque imbi latores ealtri seu brargi, lix e villae, vel euiuslibet alterius loci, di territorii, sive comitatus Boraoniensit, eorumque hona in nullius botiis elia volumus , sed vacua se mi r adique deserta, velut pae licata, & proscripta incommune totius popiali Bononiensis ei, itatis Permaneant. Ex Reg. Gros. Arellis suis. XXII. Lὲκων alia ei, ea an. 4 UCLIII. Icripta .
ἐκ Deum fibris, quam vim quamdam eloquenlioc ,
scholis liberalium artium, & legum saecularium
ad suae morem patriae. Molescens orator Uete. nox adversantea ia actiociabus caritarum se quenter vicit torrente Horridiae accurate dicen
sum, iv Αχotiem; cum cogi overim, lai tum allegationiblis in acta a repositis, potiorem esse caiisam de Ungarelligo in Braida, quam praedi ctus rivosus petit ab eis, eos ab omni ii' cn. tici te ipsius Ravoli absolvo. Actum a dctariam di dum a potes aris. Ugo causidiuus, di alii te sies in Here . Ex arebiti. ean te. s. Io. in monte.
53쪽
nus , Hugo . & Iaeobus de porta Ravennate. quorum opera potissimum usus est in constituendis Italici regni legibus, in celebri principum. & magnatum conventu ad Roncalliam habito ad amium MCLVIII. a) Iisdem suadentibus aliae leges ab eo Principe latae sunt, quarum aliquae totidem verbis descriptae sunt apud Radevicum. G & ea, quae est de feramentis puberum γ) inter Authen ticas Codici insertas. locum obtinuit. Aliae suerant de Iure sudorum, ac de Pace tenenda , quas dubium non est, quin suerint ab illis ipsis nostris doctoribus scriptae. XXVI. Sed, cum Friderico austores Rissent, ut multa decerneret ad Imperatoriam maiestatem in Italia augendam, & pacem tranquillitatemque publicam conservalidam ; um vero etiam suae ipsorum dignitati egregie consuluerunt. Tunc enim, iis Oadentibus . edita est celebris illa constitutio de scholarium . & do torum immunitatibus & privilegiis, quae totius juris Λcademici basis & sundamentum est. d Eius tria sunt capita. Primum, ut qui eati sudiorum peregrinantur . maxime divinarum , lacrarumque legum professores ad Ioea , in quibus literarum sudia exercentur , tam las , quam eorum nuseii veniant, eum eis secure habitent , quibus verbis non solum scholaribus liberum litum, & reditum, sed immunitatem etiam a vectigalibus, portoriis, aliisque lon ribus concelsam interpretantur. Alterum, ne quis in eos, resve eorum, lmanum injicere queat, iure . ut alunt, represaliarum. Tertium , ut sit eis op.
tio, utrum velint coram domino. vel magistro suo, e an coram episcopo in ljudicio . tibi opus sit, conveniri. XXVII. Ante illud tempus doctores, & scholares eodem iure fuerant, ac ceteri cives. Post autem dcMctores legum D in sua quique schola dominatum quemdam exercere coeperunt, & jus dixere auditoribus suis cum in civilibus, ltum in criminalibus causis. g) Ex eo tem te non jam doctores tantum, sed ldomini legtim dici amarunt. h) praesertim autem illis visa est vilescere sola dictoris appellatio, cum eam quoque Usurpare coeperunt sacrorum canonum Pr
fetares. decretorum doetores postea nuncupati. Sed haec privilegia doctoribus i& scholaribus a Friderico concesta , non tam valuerunt eius principis auctoritate . quae cito post conventum Roncallientem , in quo ea lex edita est, apud i
nonienses nosti os refriguit, quam beneficio ipsius Populi Bononiensis, cib
a Interea Imperator eolloquium in Ron- d) Hae etiam , mandante ni erira , co. callia in A. Martitio movinio venietite maxi- diei injeνta es ad tit. ae Illius pro patre. D
noniae magistros, iussit iue eis, quod ipsi incli. fg Iudit a criminatium rerum desere apti eareat ei in vCina e os inia regalia iura quae- doctoνει paulo pos ιUtiu, Io uti xlia. Vise in. mqine imperii iure in lamgohardia ad ipsum Isa in detone .
54쪽
ma & alia multa deinceps indulsit legum doctoribus . & studiosis, quae post modum magna ex parte communicata Iunt aliarum ficultatum , & maxime juris canonici proselIoribus. XXVIII. Sed doctoribus Iegum praecipuus semper honor habitus est a Populo Bononiensi. Ita ante omnes locus datus in consilio civitatis, Ob ac nihil publice actum, quod alicujus momenti esset, iis inconsultis: ut vere dici possit
civitatem nostram ad tantam magnitudinem , qua nunc eli , di ad eam potentiam , qua erat XII. & XIII. saeculo , cum magnam a miliae partem subiectam habebat. quod jurisprudentium consilio regeretur, pervenisse. Ilinc facile intelligi potest . cur priscis temporibus . cum aliarum disciplinarum studia cuique Paterent, legum prosessionem non alii sere tequerentur, quam nobiles viri, di primarii cives. b) Tales fuere nostri legum professores plerique omnea usque ad saeculum XV. & multo etiam serius. Contra vero Philosophia, Medicinae.& humaniorum literarum protes res Academia nostra plerumque habuit nulla olim generis commendatione illustres. plerosque etiam exteros, nostria civibus facile concedentibus, quibus earum facultatum professio, nec aeque nobilis, nec
aeque etiam quaestuosa videbatur. Sed ne ipsi quidem prosessores iuris canoni ei initio fuerunt pari honore cum doctoribus legum apud majores nostros: quam. quam progressu temporis, ac praesertim postquam laici homines cives nobilissi. mi hanc facultatem profiteri coeperunt, quam soli ecclesiastici olim sequebantur; Gistores decretorum, non solum aequati sunt, sed praelati etiam doctoribus legum. Atque haee hactenus de nostra Iurisprudentiae schola, eiusque antiquitate . & praeliantia. Deinceps de claris eiusdem prosesbribus , qui usque ad amnum MCCC. vixerunt, servato temporum ordine dicendum erit.
4amvis ante Irnerium non omnino iacerent Jurisprudentiae studia, ut satIs
demonstratum est ; exiguos tamen progredis ad illud tempus secerant. Ille omnium primus leges Romatias ex veteri barbarie caput erigere nitentes sustulit, & pristinae dignitati restituit. Sed vir tantus, ac tam bene meritus de literis, ac de humana societate. vix nomine notus est. & quae de illo narrantur. Plerumque incerta. dubia, & fabulis non raro admixta. Ac nomen quidem ejus Germanicam originem prodit. Est enim genuinum hujus hominis nomen, non Irnerius, uti nunc dicitur, sed Hernerius. Warneri . sive Guar. nerius , quod miris modis ab imperitis scriptoribus letortum , ve, vitio sermonis corruptum est, c) ac tandem ex ea corruptione Irnerius effluxit, quod omni.bus deinde placuit. ccl) Haec autem eius nominis inversio in causa fuisse videtur. cur aliqui existimarint primum Romana Iurisprudentiae instauratorem Warne. B a rium,
eum, o decretorum , ut ea antiquis tabulie ma-
sapientes , α laeum timentes constiti iri sint . . . Quod s viles persenae , & minus idoneae ad hoc constitutae sunt, eliciantur. Credi eνim aliis suo sitiam bustus antiqui moris in Italia Iu- perfusse Iν oiὲ aetare, ut quoniam trito bomines a suileiiι exercen I,s Meebantur , iidem ab Iuris peritorum ordiae uadox Io exeiadenti Majeremur. e) Breae. .us variis modi, ιι jur bomων
55쪽
rium , sive Guarnerium . alium fuisse ab Irnerio nostro, pro quo etiam Ireum Helcio quem, gratis omnino confictum , nonnulli intruserunt. a II. Εκ eo autem, quod Verum Irnerii nomen Warnerius, sive Guarnerius Germanicam originem redoleat, pluribus persuasum est illum parria Germanum
fuisse. b) Nec desunt etiam qui Mediolanensem , c & qui Florentinum dicant. γ) Sed nihil vetat, quominus & Italus, & quidem Bononiensis fuerit,
quamvis Germanicum nomen tulerit. Et vero Bononiensem fuisse plura demon- Isrant. In primis vetus charta anno MCXIII. scripta, quam edidit in Historia. Ium Ravennatium libro quinto Hieronymus Rubens. In ea rearneritis de Bonmma. eum aliis iudicibus S causidicis adfuisse dicitur, cum Mathildis comitissa in Deo Palmiana ius diceret. θ) Triennio post idem Warnerius in placito Henrici U. Imperatoris. quod a Muratorio editum est, Bononiensis dicitur , f) &rursum in alio eiusdem Imperatoris placito, quod insequenti anno MCXVII. scriptum est, a Muratorio item editum. g) Αdde & Landulphum seniorem . magnae auctoritatis scriptorem . & sere synchronum , qui illum appellat magi rum Guarnerium Bononiens m , ch) ut jam de eius patria dubitare non liceat . Nam
qui Germanum , aut alia quavis ex natione dicunt, nec antiquitatis praerogativa gaudent, nec ullum satis probabile argumentum pro se afferre possunt.
III. Hunc aliqui exitii mant CPolim discendi studio prosectum, ibique non solum graecas literas didicisse . sed sedulam quoque operam Iurisprudentiae navas- lse, atque ita juris Romani scientiam ex ea civitate in Italiam , ubi iamdiu amissam fuisse putant, revocasse. Aliis tamen probabilius videtur, Irnerium juiis Ro. mani aediscendi cupidum Ravennam prosectum esse, ubi nondum omnino ex. itineta erant ea studia, quemadmodum ex s. Petro Damiano intes igimus. ci) Sed haec etiam gratis asseruntur . nec ullus est antiquus auctor, qui horum ali- iquid memoriae prodiderit. Ac de allata ab Irnerio in Italiam legum scientia ex iurbe CPolitana non immerito Donatus Antonius Astensis Janum Vincentium Gravinam ridet, ch qui hanc fabulam eκ Mornacio. Cironio nimis credulus acceperat. lj Graecas autem literas Irnerio ignotas manifestum videtur. Si enim eam linguam novisset, quae 1unt in legum libris graece scripta, interpretatus ollat, ut ea auctitoribus suis expoliere posset. At certum est, vivente Irnerio. id a nemine adhuc tentatum. Itaque aliqui existimarunt hanc laudem tribuendam
fuisse Bulgato Irnelii discipulo. Sed id etiam falsum est : Buegundioni enim Pi. sino . q i alia multa ex graeco in latinum transtulit, id debuere veteres ICti . ut quae in libris legum g aece scripta sunt, latine reddita possent intelligere. m Floruit autem Burgundio annis non paucis post Irnerium, quippe qui aetatem
s) I iam in Dei nomine die Sabati, quae ci S. λιν. Dum. Opine. de parent ei
est sola dies intraricte mense Martii in loco r. E. Ces ritu e scilicet in emonica sancti Remigii clo Douatur Aut. A . L. II. e. r. p. III. Heiaricus Dei gratia otiarius Romanorum Iin- I V1η Gramna de OrIu is p=os s. lptitator Alagullus in conlitio staret pro sui im- juri eivit. I. c. 143. Purii, tuorumi iae huc um utilitate, Mellent cin) Viae quiae insta a Leentap ta Bulgaro Ir cum eo inartierius Bononiensis, Ubaldus de irerii dijeιpulo.
Caryeiacis , Ribal dux Veriniensis &e. Factum
56쪽
produxit ad exitum usque saeculi XII. ab Neque minus a vero alienum iudico
Itnerium Iuris prudentiam ex schola Ravennate Bononiam comportasse . Ut enim 'libenter concedo apud Ravennates non incelebres aliquos legum prose res sae-
culo XI. vixisse . ita nulla mihi ratio 1uccurrit. silentibLs antiquis scriptoribus, i cur Irnerius Ravennam proficisci debuerit ad Iurispludentiam adipiscendam, :quam suo sibi marte comparavit, & ad quam potui siet initiari, si volui siet, in schola Bononiensi, quam nullam non misse ante Irnerium, supra ostendimus. IV. Est hic omnino audiendus Odofredus, illustris Irnerianae scholae alum. inus, qui unus omnium aliquid scripto tradidit de ejus scholae initiis, de eius ifiandatore Irnerio. Quamquam enim annis multis post Imerium vixerit, quippe , qui anno MCCLXV. decessit. & antiquae Hiltoriae parum peritus suerit; non vi. deo tamen, cur ei fides abneganda sit. cum ait Irnerium prius docuiss in arti- 'in civitate nostra . dein se ad Iuris prudentiam contulisse , ac studuisse per δε : ut potuit in legibus. Haec narrat Odos edus ex auctoritate , ti traditione ma- ljorum, idest Irnerianae scholae doctorum, qui perpetua successione ab Irnelio ad lOdostedum ipsum pervenerunt, quem reputare possumus ultimum ejus scholae moderatorem : etenim post illud tempus schola Bononiensis unum sere Accur- sitim secuta est. Sed iuvat odosredum ipsum suis verbis dicentem audire, quamquam enim sermo ejus horridulus est . & incultus, tamen nativa quadam lim- plicitate placet. Sic ergo Odos edus auditores suos in schola alloquitur. D. betis inire vos. Domini. quos scut nos fuimus infructi a noseris majoribus , dominusnnerius fuit primus . Die ausus dirigere eor suum ad I gem Uum. Nam dinminus Truerius erat magi er in artibus. dominus 'nerius stiduis per se . isistit potuit. postea eaepit Meere in jure eisili. b Similia habet alio loco Od fredus : Segnori. dominus Tmerius , qui fit apud nos meerna iuris, idest primus qui Metiis in eisitate ista . nam primo ea it 6s sudium in eisitate isa in arti tis. Et eum sudium esset dfructum Romae , libri I geses fuerunt duortati od ei. ωitatem Risenna, de Ravenna ad civitatem istam . Quidam dominus Peposit auctoritate sua legere in legibus . tamen , quidquid fuerat de sientia sua, nullius nominis fuit . Sed dominus Trueritis, dum doeeνet in artibus in cisitate Ga , eum fuerunt deportari libri legales , carit per se pudere in libris nostris , sudendo erepit docere tu legibus,m aps fuit maximi nominis, primus illumihistoriciem ae nostrae. γ Hactenus odosredus a quo duo haec intelligimus . Bononiae scilicet antiquissimam scholam fuisse. in qua Irnerius Philosophiam . eique cognatas facultates, quas artium nomine hodie dum appellatas novimus. docuerit, amtequam ad Iuri Iprudentiam accesserit. db Quare manifesti erroris convincitur Muratorius . cum solam Iurisprudentiae scholam diu in civitate nostra viguisse autumat, reliquarum vero facultatum studia multo serius in Academiam nostram inducti. e) Deinde constat Irnerium nec alibi liberales artes professum , quam Bononiae . nec alio migrasse, ut leges Romanas addisceret. V. Sed quam felici omine Irnerius reli stis artium studiis ad leges accesserit, novae scholae ab eo institutae celebritas ostendit, & judicium omnium natio, num . quae ab Irneriana schola, quasi ex lante. Iurispria detitiam hauserunt. Placuit ejus nova docendi ratio, placuere eius glosiae elegantes & breves. quae r
conditas legum opes nitide & candide exponebant, ut ferri nullo modo possit Catellianus Cotta D aliique pecudum instar eius iudicium secuti, qui dicere ausi sunt Imerium immerito iuris me ream appellari, cum non lucem sed tendibras ejus glossae legum libris induxerint. Qui hanc contumeliam Irnerio irrogant, nullo modo perspectum habuerunt. quam interpretandi rationem secutus sit
57쪽
st, & in scholam suam Induxerit Irnerius. Fuerunt eius glosae breves, & eIe. gantes, a & illae quidem non continenti oratione scriptae, sed intercisae . &ad loca tantum obscuriora legum & dissiciliora applictae . Atque haec optima. &Commodissima est ratio interpretandi veteres libros. quam primi & antiquissimi
cujusque facultatis interpretes usurparunt. Visuntur adhuc in pluteis bibliothecarum, quae antiquis libris abundant. veteres codicea manu exarati ejusmodi glossematibus, brevibusque adnotationibus instructi, quas vulgo glossas interlineares appellare solent, quia inter ipsas scripturae lineas insertae lunt, & raro ad occupandum libri marginem excurrunt. Erat autem haec interpretandi, sive . ut ajum. glosandi ratio maxime familiaris sacro: um bibliorum interpretibus, eamque in. sit tuto suo opportunissimam censuit Irnerius , cuius interlinea es glossa svissi inememorantur ab Odosredo. bb quod de aliorum veterum JCtorum glosti non aeque dictum reperio . Sed hanc magiitri sobrietatem , qui post illum ad intera
pretandas leges accesserunt, non admodum diu tenuerunt: cum enim suas singuli glossas, & adnotationes, primum exemplo & aemulatione magistri. post autem vel novitatis amore. vel ostentatione ingenii in medium afferrent; paulatim enatae sunt immanes illae, quas cernimus apparatuum. lecturarum, repetitionum farragines, quas non injuria multi conque ili sunt, non lucem afferre Iegibus.
sed tenebras & caliginem. Sed procul abfuit ab hac culpa Irnerius, cuius glosae cujusmodi fuer Int, si quis nosse cupiat, praeter illas, quas identidem Azo, c Odofredus. d) aliique veteres commemorant. ac de brevitate. & elegantia
commendant, earum specimen videre poterit, quod ex codice Vaticano . venerandae antiquitatis in appendice damus. ce) Sunt in eo codice Irnerii glosiae.
quantum conjicere licet, purae putae, nec aliorum doctorum glossis admixtae. sae sunt, ut plurimum, inter lineares. ac semper certe breves, & elegantes. Mulotae leges intellectu faciliores . vel glossis omnino carent, vel rarissimas habent . Ruthentilae autem non sunt Coclicis legibus insertae, sed ad marginem. vel in summa, aut ima pagina , glossarum instar, applictae, nec semper iisdem verbis expressae, quibus nunc in libi is editis leguntur. Desiderantur etiam interdum aliquae ex Authenticis, quas in editis habemus, ει quaedam abundant. Optandum esset, ut ex certis indiciis e)us libri aetatem cognoscere liceret. Ac mihi sane, quantum ex literarum forma coniicere possum , non videtur scriptus post Irne- xii tempora. Accedit. quod sunt in eo libro unius Irnerii adnotationes, S glossae. Credibile autem non est, si post Irnerium scriptus esset, voluisse illum qui Gquis fuerit . qui eum librum sibi exscribendum curavit, Carere omnino eorum flossis & interpretationibus, qui post Irnerium interpretandis legibus claruerunt. nde etiam eius antiquitas comprobatur , quod non solum secundi, sed primi
etiam Friderici constitutiones ab eo absunt. Sola autem Ruth. Saeramenta piab
stum. D quae est Fiiderici I. in ima pagina , & quidem minus antiqua manu,
scripta est . ut multo post exaratum libium additam appareat.
VI. Sed quod magis in eo Vaticano exemplari quispiam miretur illud est. quod non solum tres postremi Codicis Justinianei libri in eo desunt. sed multae etiam leges in novem prioribus libris delideramur . Ex eo intelligi potest ob eamdem causam, cur tres Polite mi Iullinianei codicis libri, tamquam minusne es
eurimis verti. s. DIUM ἐκ I. maum 1 nu . 1. des n. cue Iuu ω kta saepe loquituν, eris tineri, grossas pro uelo . Ad istud breviter ichrandebo, ut di. xit dii. Yr. 8c hoe dicit inter linearia sua in libris antiquis, servuin fugitis im sui furtum re dicat ii se , non in eo , quod homo es , sed in eo, quod serviast non ini; ecto iure naturali, sed i ire gentium inspecto. ino'. i. Lbus eitate. σοῦ de Iv . b suis. Unde vox ais.
ηitabitis rationem talem , licui declarat glossa Interirnearia dia. Yt. . . . Ac dieit se litora istar
duo pluresve po furit habere in solida. ., usum balnei, vel portἰei, vel campi. DIcit glo. n. ii,specta licentia iuris, non considerata potentia facti. Orasee . i. t. s duoias Debiei, m. F
rommorati , μι ron. Uta dicitur quod nullas purpuram audeat vendere. Interliaeavit dri. Y Herius myeio quare . Sed Segnori , si ipse δε
58쪽
necessarii, olim negligebantur . nec scribi etiam solebant cum novem prioribus libris; sic ne ipsos quidem novem priores libros integros aliquibus placuisse, multasque leges, quod minus necessariae reputarentur, omissas. Itaque illud accidit Iustiniani Codici , quod ejus Novellis, quarum plures in antiquis libris desideramus, ob eamdeni causam ab legum studiosis omissas, quod 1 cholae, di foro minus utiles reputarentur. a VII. Est etiam illud peculiare in Vaticano exemplari, quod Codicis libri non per titulos, ut in aliis cxemplaribus, sed per capitula distinguuntur . & aliqua etiam identidem in ipsius titulis . sive capitulorum argumentis , varietas , & eis. crimen cum editis libris reperitur. O Et licet leges ipsae in hoc codice admo.
dum emendate scriptae sint; tituli tamen, live capitulorum inscriptiones non raro mendosissimae sunt & confusae. Atque in hunc fere modum detruncata & mintila fuisse arbitror codicis lu1tinianei exemplaria , quae ante restituta Iurisprudentiae strudia in usu erant. Nec meliori usum exemplari Irnerium ipsum puto, cum primum ad Codicem interpretandum accessit. Euare . ni meae me rationes fallunt, in hoc Vaticano exemplari primos Irnerii conatus in jure civili enuclean. do deprehendere licet , quos deinde perfecit , Cum integrum . sanumque Codicis exemplar nactus, libros apte per titulos distinxit , priores glossas S adnotatio nes ad incudem revocavit, &, quod caput est, Authenticas, ut vocant . sve novas constitutiones suis quasque locis aptavit. reiectis nonnullis, ac nonnullis etiam adicitis, quae in prima operis insormatione vel admiserat, vel rejecerat. Atque hinc etiam apparet. Irnerium haud sane indignum ea laude, qua donari solet , quod nimirum variis eodicibus tindique maritis . 'e' simul conitis , atque plaribui ex fragmentis iudicio 'ci acumine ho eommissis , sarra juris membra eoAtigerit , quemque nunc habemus voluminum ordinem in regiones , atateuque omnes ,
additis obseuriorum Iocorum interpretationibus transmiserit. c)Vili. Non sum equidem nescius magnum esse inter eruditos ICtos dissidium quoad Authenticarum epitomas Codici insertas. Et quamvis olim adeo certum vulgo reputaretur id Irnerii inventum fuisse . ut ne dubitaret quidem ea de re quisquam; postea tamen exorti sunt acri judicio viri, qui hanc laudem Irnerio. vel non temere tribuendam, vel novis etiam rationibus plane auferendam putaverint. Rursum inter eos. qui Irnerio tribuunt Authenticas Codici additas, non desunt plures , qui eum graviter accusant, quod vel Punica fide , vel per summam inscitiam Authenticarum epitomas Codici inserendas concinnaverit, quarum aliquae extra locum collocatae . aliqu* non rediam continere sententiam dicuntur. Sed mei instituti non est hoc loco Irnerianae doctrinae apologiam contexere , quod ad legum profesta res pertinet. & alii diligenter secerunt. d) Nam de ejus Punica fide quod aliqui suspicantur, plane calumniosum reputo. Quis enim sibi suadebit tantae auctoritatis virum non bona fide egisse , cum Novella. rum excerpta Codicis legibus vel corrigendis, vel moderandis, vel supplendis insereret i Patebant unicuique Novellae ipsae, sive ex Iuliani Epitome , sive ex Ruthenticorum, ut vocabant. libro . Quare unusquisque potuisset Irnerium falsi arguere, si quid ex Novellis decerptum Contra rectam, veramque, & palam receptam earum sententiam , mala fide, in Codicem intulisset. IX. Quantum ad eos attinet. qui ab irnerio negant Authenticas Codici insertas, non video quid respondere polunt Agoni, Odoi redo. & Accurso, qui quoties Authenticarum epitomas Codici additas interpretantur, vel unum Irnerium
rore advocatorum vel libellos confitentium . VIIII. Ut qaae desunt ad Mationi partium judex suppleat. X. Ila causis quibus irrogatur infamia. XUI. Ne fisciis vel res per procura
tu cor progressu Iuri civ. q. CAAM .cha Patet id Me uno ex mylo; se enim μseribuutur beundi tibνi eapitula initio erus libri r Incipiunt capitula secundi libri. I. De edem do. II. De in tua vocando die. VIII. De M.
59쪽
tium memorant, tamquam arum auctorem, vel neminem praeterea. Habemus 'a gonis commentaria in Codicem , scripta ab Alexandro a S. Agidio ejus discipulo, in quibus passim Irnerio tribuitur Authenticarum coaptatio ad Codicis imges. ab Saepius etiam Irnerium memorat . Odosredus, ubi de Ruthenticis Coclici adjestis ex occasione disserit. Scrupulose autem distinguit , & lectorem monets verbum aliquod est ab Irnerio adjectum , ad coaptandam, atque, ut ipse loquitur, continuandam Authenticam Gam Codicis legibus, ne quis scilicet quae Irnerii verba iunt. pro verbis Authenticae, hoc est novae constitutionis, accipiat. Itaque expositurus Auth. Ad hae . de judieiis. I. III. C. monet duas illas voculas ad haee non esse verba legis, sed Imerii aptantis, & conjungentis Authenticam
illam cum superiori lege. Similia habet pluribus Iocis. O Quoties autem
seri occasio, ut in interpretandis Authenticis Irnerium nominet. sic de illo I quitur, ut non dubitet, quin ille unus ante omnes eas novarum constitutionum per iochas Codici adjecerit. Ita Irnerio tribuit, quod Ecclesiae Romanae privilegium centenariae praescriptionis in Auth. quas a mones. C. de M. Ecetis . compete. re dixerit, contra quam a Iustiniano in alia constitutione, qua . ut sibi videtur,
priorem correxit, sit praescriptum. d Quod si quando acciderit, ut aliquis le- sum pro se tar, non contentus tmerii brevitate in illis perio his contexendis, fontes ipsos adierit. & Αuthenticam aliquam uberius & prolixius ex ipso Novellarum libro eduxerit ; id sedulo monet Odofredus. ce Similia habet oclinfredus de Hugolino , celebri legum professbre . qui paulo ante Odos edum ipsum floruit. Sed posteriores illae AZonis, & Hugolini curae ad unam vel
alteram Authenticam, Codici iam insertam, uberius, & ut iplis videbatur, Uarius ex Novellarum corpore extrahendam , non videmur epitomas illas primum
ab Irnerio in Codicem inductas e gradu deiecisse. Certe Auth. nisi rogati satisti evis est, uti nunc legitur in vulgatis Coclicis Iustinianti libris . nec Odo fre-dus ipse videtur eo loco probasse Aaonis, & Hugo lini consilium, qui Auth. illam
uberius extraxerant ex libro Novellarum. Ait enim Auth. illam , ut ab Irnerio expressam, satis claram, & in teste tu ficilem Lisse, secus autem, ut apud Amnem legebatur. Quod si quis nosse cupiat, quantum differat eius Novellae excerptum . ut prius ab Irnerio concinnarum fue at . ab eo . quod Amnis cura si modum eme tum est , utrumque totidem verbis in ipsius Amnis comment
xiis in Codicem reperiet. g X. Acculsus Aroni. & Odofredo consentit in asserendis Irnerio Authenticis codici insertis: lic enim h. bet in Auth. in secessione. C. de his Mitimis: Nota quod hae verba sola naturali . non sunt de eor ore Auth. sed Irnerius posuit. Hic vero mirificus mihi videtur Ioannes Straukius, qui in ea disser-
ib) Αd haec: iuxta hare. Et sunt verba Iris
nexii eo triauantia auam Aiath. M l. C. Disserat paulo antea Aulli. asta non legitur so perhatic legem , ut corrigat cairi , iad ut addat
Da pM Deem super ebIratrapiariis ad Auib. sed notis Iare: C. s certum petatur: Anti. qui l bri , inquit , satis breviter habent hane
Auth. hic secutidum quod dominus Iri term1 -- traxit eam breviter de cori ore Auth. sed do. minus Αχo distiis ull extravit eam de eorpore Aiath. Eum fera in mosam loquituν as Au b. a. is. C. au S. C. In bell. Vitia, ι Mait , Η minua Aeto extrax1t hane Α . alio modo decor ore Authenticorum, quam dominus Immrius, ideo est diisellis, sed si qu s liabet eam, ut libri antiqui habent , di sicut dominus Idi
neri ux extraxit eam de corpore Authenticorum,
is a fluita est sane plana es facilia... sed dominus AZo aliter eam extraxit pinguius, ac linitus, secundum qiaod libri novi habeat. f Ur sigriori , dominus Hiagolinus ex traxit eam prolixius, quando ivit ad librum Novellam ira, & sicut ibi invenit, scriptit eam hic. Odois. iudaib. nis νotati . c. as S. c. Trebellian. g Azo ad Auib. uis νogari. C. ad S. C. Trebellian.
60쪽
tatione, quam inscripsit lanerius non errans. a) magno eruditionis apparatu ostendere nititur, multo ante tinerium Authenticas Codici adjectas fuisse. Cum enim se Accursit auctoritate premi videret, ad ea verba: sed Irnerius possuit: Atrossit. inquit, ceu glossam . possit extra textum , Atithentiare interpretandi gratiae quae verba Da in ipsam Authenticam errore librariorum assumptae stafrustra nititur Straukius Λccursit auctoritatem eludere; nisi enim Aecursio &omnibus vulgo Persuasum esset. Irnerio auctore. Λuthenticarum excerpta cindici indita fuisse ; non erat cur ibi mentionem Irnerii faceret. Similem in minclum loquitur Accursius in Auth. defuncto. C. ad S. C. Tertulitantim, & in Auth. qui res. cc C. de Ss. Meles Aperte autem ad Auth. sed novo iuro C. de ieri fugit. omnes Authenticas ab Irnerio signatas asseruit super leges Codicis, ut de ejus mente dubitare non liceat. db Adjungere possum tribus istis Ictorum cho- Vpbaeis antiquissimum canonum professbrem Huguccionem Pisanum . qui ante Amnem in Icholis nostris floruit. Is enim , non secus ac Ago. OdOsredus, &Αecursius, ab Irnerio, sive . ut recte ait, Guarnerio. Ruthenticas Coclici additas
manifeste indicat in sua celebri Decretorum Summa, quam in Vaticano codice vidimus. e XI. Sed illud decretorium videtur, quod Strauhius. & ante illum alii plinres attulerunt, ut Irnerio abjudicarent epitomas Novellarum in codicem illatas. Αjunt enim, aetatibus multis ante natum Irnerium, Novellarum excerpta,
sive . ut dicimus. Authenticas Codici suisse insertas; idque constare ex episto la D S. Gregorii M. ad Ioannem Uesensorem, cui in Hispaniam eunti fodimam praescribit in clericorum judiciis servandam , atque prae ceteris Novellam constitutionem allegat ex Libro I. Codicis. quae est Auth. presbieror. C. δε m. 'e' eterio. Erant igitur Magni Gregorii aetate Coclici Iustinianeo insertae Novella.
rum laciniae. quas Authenticarum nomine posterior aetas nuncupavit. Porro ex
ea Magni Gregorii epistola Gratianus decerpsit cano trem de persona XLq. Le. 38. qui ita inquit: De perfora presbyteri . . . Ne vero objiciatur. quia de elericis hoc Ioquitur non de presbytero; sciendum es , quod sperius in eadem eonsistitione lib.
Coae L legitur appellatione elericorum etiam presbteros diaconos eontineri: Her ba autem letis sa sunt.' Presbteros autem . diae nos, 'ει subdiaconos , eant res, 'idi lectores. quos omnes clericos arpellamus, reliqua. Ita M. Gregorius
apud Gratianum in libris editis. At in antiquioribus libris manu exaratis res aliter habet. Neque etiam in omnibus Gratiani editionibus notae illae L I. GLVel L. Cod. I. apparent: nam in Veneta, quae prodiit anno MCDLXXXIII. schabetur L. cap. I. Sed iamdiu monuerunt correctores Romani, ne in libris quidem mss. satis certam esse codicis adnotationem eo loco factam. Pro qua in aliis has si glas repererunt L. I. e. idest e. constitutionis LI. Nosella. Atque id unum Straukio suspicionem ingerere debuisset de vitiata eius canonis adnotatione, atque ab eo diligenter investigandum fuerat, num revera S. Gregorius M.
caput illud Novellae ex libro Codicis primo in suam epistolam intulisset. Sed is contra cum Carolo Molinae D insultat corredoribus Romanis, sive . ut Ipse appellat, criticis Gregorianis. quorum divinationem tanti valere inquit. quantum ei quisque tribuerit. Ipse interim mala fide exscribit correi' Tum Romanorum emendationem, quo magis eorum justissimam conjecturam e bilitet .
smatas super leges Comeis . Gis. ad Aut L sedaeo . pos L futtiles . C. de sem Deir.
Sed numquid sacerdotes debent reddis Dixit quidam se, propter Auliu quae habetis
an C. tit. de ep. & eser. & l. Di. lxxxx. si servus. ubi dicitur quod episcopalis dignitas norit1 rat a curia. rigo multo minus sacerdotalis. Sed illa verba creduntur ella Guarnerii, nec sunt in eorpore Authenticorum. Hatvri in