Principis christiani institutio per aphorismos digesta, auctore Desiderio Erasmo Roterodamo

151쪽

gonscie eia recte actoriam eon m .

Iso INSTI Tu Tio plebis. Gratuito si potest , imperet. Sublimius est Principis ossicium, quam ut mercenarium esse deceat. Et bonus Princeps habet, quicquid cives possident aman

tes.

Fuere complures ethnici, qui ex rebus bene pro Repub. gestis nihil in aedesiuas intulerunt, praeter gloriam. Fuit unus & alter, qui hanc quoque contempserit , veluti Fabius Maximus. & Antoninus pius. Ianto magis oportet Christianum Principem conscienti recti contentum esse praesertim cum ei militet , qui nullum recte factum non. amplissi is praemiis repensat 3

sunt quidam , qui nihil aliud

agant apud Principes , quam ut novis subinde titulis repertis quamplurimum emungatur a populo , actum se Principum rebus probe consulere credunt, perinde quasi hostes sint suorum civium. Atqui hos, qui libenter audit, is sciat se a Principis vocabulo plurimum abesse. Hoc

152쪽

Ρ RIN. CHRIsTIANI. Isi. Hoc potius studendum,& in

hoc excogitandae. rationes , ut ovendae

quam poteth minimum exigatura populo. Commodissima tuerit ' .augendi vectigalis ratio, si Princeps sumptus supervacaneoS amputarit, si ministeria otiosa reiecerit, si bella & his simillimas peregrina- tiones vitaverit, si officiorum rapacitatem cohibuerit, & si magis studeat recte administrandet ditioni suae, quam propagandae. . Alioqui si exactiones avaritia metietur aut ambitione, qui S tandem futurus est exigendi vel modus, vel finis Z Quandoquidem infinita est cupiditas, δc temper uringet & intendit quod coepit, donec iuxta proverbium vetus nimium tensus rumpatur funiculus , & ita seditionem demum erumpat victa populi patientia, quae res floren- . tissimis quondam imperiis exitium attulit. Quod si necessitas flagitat exigi nonnihil a populo, tum boni Pria g νς eipis est id his rationibus facere, nuc . .

153쪽

is x INSTI Tu TIout quam minimum incommodorum perveniat ad tenues. Nam di- F.

vites ad frugalita m vocare fortassis expedit. At pauperes ad fa- .mem fi laqueum adigi tum inhumanissimum est , tum parum tu-vum. lIllud etiam, atque etiam secum lcogitet pius rex, dum studet au- lgere suam setellitium, dum ne- lptem aut sororem splendide vule lclocare, dum liberos omnela sibi j pares reddere, dum proceres suos j

locupletare, dum peregridans Opes suas gentibus ostentare, quam inhumanum est obhate tot horfit num millia domi cuin uxoribus Scliberis fame necari , involvi aere alieno, ad rerum omnium desperationem adigi. Nee enim istos luel inter homines recensuerim, nedum inter Principes , qui E spauperculis extorquent quod turpiter 'erdant scortis, aut alea. E thuiuunodi quosdam audimus esse, qui hoc quoque ius suum esse

putent.

Quin

154쪽

quicquid semel inductum fuerit eis,

per occasionem temporum, quod ad Principis aut procerum lucrum attinere videatur , id nunquam potest aboleri, cum sublata exigendi necessitate non modo tollendum esset onus populi, Verum etiam sarciendum, ac reponendum quoad fieri possit, superiorum temporum dispendi una. Proinde qui bene vult populo suo, cavebit exemplum pestilens indu cere. Quod si gaudet Edamitate suorum, aut eum negligit, nihil a minus est quam Princeps , quocunque 'ocetur nomine. Curandum interim, ne nimia Aequalia

sit opum inaequalitas, non quod quenquam per vim bonis exui velim, sed quod iis rationibus u- '. rendum, ne multitudinis opes ad 'paucos quosdam conferantur. Nam Plato cives suos neque nimium divites esse vult, neque rursus admodum pauperes , quod

pauper prodesse non possit, dives G 1 . arte

155쪽

i I s s et i T u T I o sua procisse velit. ciuid, quod ne locupletantur quidem aliquoties exactionibus huiusmodi Principes Id qui cu pit cognoscere, recenseat quanto minus proavi receperint a suis, S quanto beneficentiores fuerint , quantoque magis rebus omnibus abundarint , quod bona pars horum inter digitos exigentium Arecipientium dilabatur, & minima pars ad ipsum redeat Principem a

Quarum igitur rerum usus infi-oibus mae quoque plebi communis est, C - - Fam minimum gravabit bo. nus Princeps: veluti gumenti, panis , cervisiae, vini, pannorum, ac eaeterarum item rerum, siue quibus humana vita non potest trans- . igi. Atqui haec nunc potissimum onerantur,idque non imo Aodo, primum gravissimis exactionibus, quas redemptores extorquene vulsus asisias vocat, deinde portoriis , quae & ipsa suos habent re-4emptores , postremo monopo

156쪽

P R I N. CH RIs TI A NI. I syliis , ex quibus ut paululum compendii redeat ad Principem,quanto dispendio multantur tenues Igitur optime quidem ut dictum est j augetur Principis census contractis impendiis , & hic quoque iuxta proverbium magnum vectigal parsimonia est, tamen si vitari non potest quin exigatur aliquid, & ita res populi flagitat , onerentur barbarae, ac pe- Iegrinae merces, quae non tam ad

vitae faciunt necessitatςm , quam ad luxum, ac delitias. , & quarum usus divitum est peculiaris, veluti byssus, serica, purpura , piper, aromata, unguenta, gemmae, & si

quid est aliud huius Feneris. Nam

hinc incommodum lentient ii tantum, quorum fortunae serre possint, nec ob hanc iacturam ad inopiam redigentur, sed fortasse. reddentur frugaliores , ut pecuniae iactura morum bono sarciatur. In curanda moneta bolus Prin- De mo-ceps praestabit eam fidem , quam taetris.& Deo debet, & populo, neque

157쪽

sibi permittet, quod atrocissimis suppliciis punit in aliis. Hac in re quatuor ferme modis expilari populus solet, id quod nos aliquandiu vidimus a morte Caroli, cum diutina anarchia, quavis tyrannide perniciosior, ditionem tuam affligeret. Primum ubi nomismatis materia mistura quapiam vitiatur, deinde cum ponderi detrahitur. Praeterea, cum circuncisione minuitur. Postremo cum aestimatio nunc intenditur, nunc remittitur, utcunque visum est Principis fisco conducere.

De beneficentia 'ineipis. 'um propria bonorum Principum laus sit benignitas, ac beneficentia, qua tandem fronte Principis vocabulum sibi vindicant , quibus, omnium consiliorum summa huc tendit, ut cun-

storum .commodo suis consu- Iane rationibus In hoc igitur erit ingeniosus, ac vigilans Princeps a

158쪽

ceps, quo pacto possit de omnibus

bene mereri, quae res non est tantum in dando sita. Alios iuvabie liberalitate , alios favore sublevabit, alios afflictos auctoritate sua liberabit, nonnullis ingenio con- .sulet. Et hoc.animo erit, ut eum diem sibi perisse putet, quo non beneficio suo iuverit aliquem.

Nec tamen temere collocanda de Rep.

est Principis liberalitas. Sunt enim dies bis,

qui inclementer eXtorqueant ab Ois nis civibus , quod in moriones, delatores , & voluptatum mini.

stros effundant, Intelligat Resp. iis potissimum expositam Princi pis benignitatem , qui publicis

commodis quam mIxime consulant. Virtuti praemium sit non affectui. Illud beneficentia genus maxime sectandum est Principi, quod cum nullius incommodo, aut certe iniuria coniunctum est.ὸ Nam

alios spoliare , ut dites alios, hospessundare , ut illos evehas , adeo non est beneficium, ut geminum

159쪽

Adveniseus boni

potius sit maleficium, praesertim si ouod dignis ademptum est, ad indignos transferatur. vi, bis,i Non abs re fictis poetarum δε- Prineipi, bulis proditum est, deos nusquam , iatra'. accedere solitos , nisi magno quopiam sono eorum , a quibἡS exci- piebantur. At cum adventante

Principe cives, siquid est elestantius in supellectile abdunt, filias

insigni forma recludunti, adolescentes ablegant, opesdissimulant, ac modis omnibus contrahunt seu se, nonne reipsa satis indicant quam de eo habeant opinionem, cum id faciunt, quod facerent adventante hoste, aut , praedone ZCum ad Prinsipis adventum iis timent, quae illius ossicii fuer i tueri, siquis forte insidias, aut vim parareti Ab aliis timent insidias, ab illo vim quoque. Cum alius queritur se pullitum, alius abduciam virginem , alius stupratam

uxorem, alius neg tam merced

tam , papae quantum hic adventus abest ab illa Deorum imagine. Cam

160쪽

ΡRIN. CHRIsTIANI. Is 'Cum civitatum , ut est quaeque florentissima , ita maxime suspe- istum habet Principem , cum ad 'Principis adventum sceleratiores exiliunt , optimus quisque & cordatissimus cavet & contrahitur, ut nihil loquatur, certe factis praedicant quam habeant de Principe opinionem.At respondeat aliquis. Non possum meorum omnium continere manus, ego quod in me est, praesto. Fac intelligant id te

vehementer & ex animo. velle, disperaris', ni continebunt. Et ita demum populo fidem facie aec invito te fieri, si non patieris impune fieri.

. . in

Fortassis ethnico Principi satis christi erat in suos esse benignum, in ex- Had teros iustum modo. At Chrstiani δPrincipis est nullum pro extero ducere, nisi qui sit alienus a. Christi sacram entis, ac ne hos quidem iniuriis lacessere. Suos quidem cI-ves in primis agn*scere. Caeterum de omnibus benemereri, de qui

bas possit