Principis christiani institutio per aphorismos digesta, auctore Desiderio Erasmo Roterodamo

161쪽

iso IN sv I Tu Tro man quam illud perpetuo studenaum est Principi , ne cuiquam omnino fiat iniuria , tamen iuxta Platonis sententiam, diligentius est cavondum, ne quid laedantur hospites, quam ne cives, propterea quod hospites amicorum Meognatorum auxilio destituti magis obnoxii sunt iniuriis , undevi Iovem ultorem habere putabantur, cui ex re Xenio fecere no

men.

i De legibin condendis aut

emendandis.

O primae 'leges sib optimo

Principe praecipue beatari. reddunt civitatem , aut reῖnum: euius tum felicissimul est Italus, cum Principi paretur ab omnibus,' atque ipse Princeps parer legibus, teges autem ad Archetypum aeauiω 'onesti respondent , nec alio Uectant, quari ad rem communem in melius provehendam. Bonus, sapiens, & incorruptus

Princeps nihil aliud est, quam vi-

. va

162쪽

PRIN. CHRISTIANI.va quaedam lex. Dabit igitur operam non ut multas condat leges, sed ut quam optimas, maximeque Rei p. lalutares. Nam bene inititutae civitati sub bono Principe, Mintegris magistratibus paucissimae leges lassicient. Sin secus fuerit, nullae quamlibet multae satis erunt. Non optime agitur cum aegrotis , quoties indoctus medicus pharmaca pharmacis. accumulat. In condendis autem legibus illud in primis cavendum erit, ne quid oleant fisci lucrum, ne privatam procerum commoditatem,

sed ad exemplar honesti ad pu- blicam utilitatem reserantur omnia , & eam utilitatem non ad vulgarem opinionem, sed ad sapientiae regulam exigant, quam oportet ubiq; Principibus in eo silio esse. Alioqui ne lex quidem erit, fatentigus & ethnicis, ni iusta sit, ni aequa, ni publicis commodis consulens. mee protinus lex

est, quod Principi placuit , sed quod sapienti, bonoque Principi

' . placuit,

Palleae Ietes sed optimae. Lex publieam utilitatem spe.

163쪽

Insidiosae

placuit, cui nihil placet, nifi quod honestum, & e Re p. sit Quod si

distorta fuerit regula, ad quam exaequanda laetant prava , quid. futurum est, nisi ut per huiusmodi lages etiam quae recta fuerant; depraventur . Et Plato vult leges esse quam paucissimas, maxime de rebus levioribus, veluti de pactis, commerciis, vectigalibus. Nec enim ex multitudine legum nasci salutem Rei p. non magis quam ex multitudine pharmacorum. Ubi Princeps integer est, & ossicio suo funguntur magistratus, nihil opus multis legibus : ubi secus habet . . ibi legum abusus in perniciem. vertiturReipub.dum & bene conditae leges horum improbitate alio detorquentur. Iure notatus est Dionysius ille syracusanus, qui tyrannico consilio psurimas tulit leges, alias super alias ingerens, easque lut fit a populo negligi patiebatur, quo cunctόs ad hune modum sibi red- . dere e

164쪽

ΡRIN. CHRISTIANI.deret obnoxios, At istud non est leges condere , sed laqueos ten

dere a

Et merito reprehensus est Epi-tades, qui legem tulit ut liberum esset cuique cui vellet sua relinquere , hoc interim agens, ut ipse lilium, quem oderat, posset exhaeredare. Αζprimum non intelligebat populus hominis technam,verum ea res deinde gravem perniciem attulit Reip. Eiusmodi leges proponat Princeps , quae non solum poenam de- magis nuntient sontibus,,verum etiam quae persuadeant non esse peccandum. Proinde errant, qui putant leges paucissimis verbis esse comprehendendas, ut tantum iubeant. non etiam' doceant, immo magis in hoc sint occupatae, ut deterreanta peccando rationibus quam poenis , etiamsi hanc Platonis sentiam non approbat Seneca. Sed audacter hoc quidem magis , quam erudite. 'Idenknon permittit iuvenibus dispu

165쪽

Noa te merer xivisisputet de legi

disputare de aequitate legis, senioribus permittit moderate. Verum ut non est vulgi temere censere leges Principum, ita Principis est curare ut eas ferat leges, quae bonis omnibus placeant, ut aneminerit infimis, etiam sensem esse communem. Laudatus est in hoe M. Antoninus pius , qaod nihil unquam egerit , quod omnibus per literas etiam non conatus sit approbare, redditis causis cur id iudiearit expedire Reip. Eleganter Xenophon in Oeconomicis prodidici caetera quoque animantia. duabas rebus potissimum adduci ad obtemperandum,

elbo, si quod fuerit abiectius , aut 'delinimento , si generosius, velut equus , & plagis, si contumacius,

vetur asinus. At homo eum sit animal omnium generosissimum, non tam minis ac suppliciis cogi , quam praemiis oportebit ad om-cium invitari legibus. Leges igitur non solum poenam

irrogent delinquentibus, ted praemiis

166쪽

PRIN. CHRISTIANI. 163

miis quoque provocent ad bene- merendum de Rep od genus multas fuisse videmus apud veteres. Si quis fortiter fecisset in bello, optabat praemium, & si cecidisset, Iiberi ex publico alebantur. Si quis civem servasset , siquis hostem a moenibus depulisset siquis sa Iub i consilio succurrisset Reipublicae. anquam autem egregii civis est, vel nullo proposito praemio quod optimum est , sequi. , tamen expedio huiusmodi illectamentis

rudium adhuc civium animos adhouesti studium inflammare. Qui generoso sunt animo , honore magis capiuntur, qui sordidiore, lucro quoque ducuntur. Omnibus igitur hisce rationibus lex sollicitabit, honore, & ignominia , lucro, acidamno. Porro qui

prorsus servili su fit ingenio , vel potius beluino , hi vinculis , ac flagris donandi simi. Ad huiusmodi honoris & ignominiae sensum iam inde a pueritia

PraemIamides in vitanta

167쪽

vItiola opinio

INsTi Tu TIoassuescant cives , ut intelligant non opibus aut stemmatis deberi praemium , sed recte factis. In summa, huc modis omnibus spectet principis vigilantia , non ut tantum puniantur admissa, sed illo multo magis respiciat & incumbat, hoc in primis agat cui caveat ne quid admittatur suppli- . eio dignum. Ut enim melior medicus, qui morbum excludit & arcet, quam qui pharmacis expellat acceptum,' ita non paulo praestabilius est emeere ne racinora patrentur, quam si perpetrata puniantur. Id autem siet, u causas, ela quibus animadverteri otissimum nasci flagitia, vel recidat, si queat, vel certe premat ,& attenuet.

Primum igitur ex vitiosis de re

bus opinicinibus ut dictum est θ

velut e cor Iupiit fontibus maxima pars facinorum scatet. Id igitur in primis agendum, ut cives habeas optimis institutos rationibus, deinde magistratus non solum se.' . . pientes,

168쪽

P.RIN. CHRISTIANI. I τ' pientes , verum etiam incorruptos. Ac reiste monet Plato nihil non sero adtentandum , & omnem quod ri. aiunt movendum est lapidem,

priusquam ad ultimum veniatur supplicium. Agendum argumentis ne quis peccare velit, deinde

deterrendi metu numinis malefactorum vindicis, praeterea mi

nis supplicii. Quibus si nifill pro-

. ficitur, ad supplicia veniendum, sed leviora, quae medeantur malo, . non quae tollant hominem. Quod si nihil horum procedit, in m denique ceu membrum deploratum,& immedicabile ab invito legibus resecanduis, ne pars syncera trahatur in vitium. Quemadmodum fidus ac d Ο- sananiactus medicus non adhibet sectio- it... . nem, aut ustionem, si malagmate, homines. aut potione tolli malum possit, nec unquam ad illa descendit, nisi , morbo coactus , ita Princeps omnia tentabit rcmedia, priusquam

ad capitale supplicium veniat, ita cogi

169쪽

oetasio

1 fg INsTi Tu TIO cogitans Remp. unum esse corpus eat nemo membrum amputat, a diversa via possit sanitati restitui. Ut probus medicus in apparandis remediis hava alio lpectat, quam ut qham minimo aegrotantis periculo morbus pellatur, ita bonus Princeps in condendis legibus non alio respiciet , quam ad publicam utiὲitatem , utque populi malis, quam minimo medeatur incommodo. . . BOua facinorum pars hinc potissimum nascitur , quod ubique plurimi fiant divitiae, contempta sit paupertas. Dabit igitur Princeps operam ut sui cives virtute, ac moribus aestimentur , non censu , idque primum in seipso, ac suis exhibeat, Quod si conspexerint Principem ostentare divitias,& apud illum ut quisque ditissimus est, ita plurimi fieri, ad Magistratus, ad honores, ad officianummis patere viam, istis nimirum rebus incitantur animi multitudinis ad opes per fas, nefasque parandas. Et ut

170쪽

Et ut magis in genere loquamur, plaeraque rerum publicarum omnium sentina ex otio nascitur, quod diversis rationibus asse et antomne is, cui, qui semel assueti sunt, si desit quo alant illud , ad malas artes confusi unt. Hoc igitur aget' incipis vigilantia ut quantum potest, minimam habeat inter suos turbam otiosorum, & aut ad opus. adigat, aut expellat e civitate. Plato mendicos omneis procul Mendici. c sua Repub. pestendos putat. Quod si qui senio, moi bove fracti suos non habent, a quibuS aluntur, iis geronto trophiis, & no- suntotrophiis publicis consulen- . dum erit. Qui parvo contentus

est, non eget mendicitate. a

Sacrificulos , qui ad quaestum

sacra quaedam circunferebat Oppidatim, Massylionses in civitatem suam non recipiebant, quo religionis praetextu sectVentur 'O- tium,& laxum. . Et fortassis expedit Rei p. monalteriorum elle m*- Iegra suis