Principis christiani institutio per aphorismos digesta, auctore Desiderio Erasmo Roterodamo

171쪽

vilitas.

I O INSTI Tu Tro' quoddam, praesertim quorum vita parum probata fuerit,&otiosam , & ignavam transigant vitam. Quod de monasteriis dico, idem de collegiis sentiendum. Ad hoc genus pertinent redeminptores , institores, foeneratores , proXenetae, lenones, custodes vilitarum , ac vivariorum , grex ministrorum , ac stipatorum, qui apud nonnullos tantum ambitionis aluntur gratiae His cum non suppetit quod luxus otii comes efflagitat, ad malas artes degenerant. Est & militiae negotiosum otii genus, sed multo pestilentisit mum ex quo semel omnium bonarum rerum exitium,& omnium malarum rerum colluvies proficiscitur. Haec igitur flagitiorum seminaria si Princeps arcebit e suo Tegno, multo minus erit, quod legibus. puniat. Habendus igitur honos utilibus artificiis, nec iners otium nobilitatis titulo donandum, ut O

biter & hoc iudicem. Non quod

. bene

172쪽

PRIN. CHRIsTIANI. III bene natis suum honorem detraham , si respondeant maiorum imaginibus , & iis rebus praecellant, quae primum nobilitatem pe- 'pererunt. Alioqui si tales stini quales hodie plerosque videmus, molles otio , voluptatibus effoeminati , omnium Onarum dirtium imperiti , tantόm belli eo. messatores, strenui aleatores, ne quid dicam obscoenius, quid est obsecro cur hoc hominum genus calcfariis, aut agricolis praeferatur Z Nam 5lim patriciis otium datum eae a sordidioribus opifi- . ciis , non ad nugandum, sed discendas eas disciplinas , quae ad

Rem p. administrandam taciunt=Ne sit igitur turpe, si cives opu- lenti aut patricii suos liberos artem doceant sedentariam. 'Pri- . mum dum eius studio detinentur adolescentuli , cohercebuntur a

multis flagitiis. Deinde si nihil

erit opus arte, ea neminem one- 'rat. Sin ut est instabilis rerum . humanarum fortunaὶ deerit, tum H Σ . artem

173쪽

cut habet proverbium , sed quaevis etiam alit fortuna. Veteres illi quoniam intelligebant plurimum malorum nasci ex luxu & profusione, sumptuariis legibus occurrerunt , creatis in hoc censoribus, qui immodica impendia in conviviis , in vestitu , aut in aedificiis cohiberent. Id si cui' durum videtur non licere cuique suis rebus pro sita uti, de abuti libidine, cogitet multo durius esse civium mores per luxum eo delabi , ut capitis supplicio fit opus, de humanius esse cogi ad frugalitatem , quam vitiis ferri in perui-

Nihil inutilius quam ex admi gistratus. sis civium lucrum redire ad magistratus. Nam qui dabit operam ut quam minimum existat malo- .rum , cui expedit quam plurimos

esse nocentes

E e par est, & apud pristos fieri

consuevit, ut multatilia pecunia potissimum ad eum rediret , quilaeuIS

luxu

174쪽

. laesus esset. Nonnulla portio a1 aerarium psblicum, an vehementer odiosis nonnihil etiam addelatorem. Verum hoc odii non privato cuiusquam affectu, sed Reip.

commodo, aut incommodo me. . tiendum.

Illuc in universum spectent le- Insin s

peri, nec diviti, nec nabili, nec obscuro , nec servo , nec libero, neque magistratui , nec privato. Verum in hanc partem magis propendeant, ut imbecillioribus1ubveniatur , quod humiliorum fortuna magis exposita sit iniuriis.

od igitur in fortunae praesidiis

diminutum est, id legum exaequet. humanitas. Proinde acrius puniant violatum pauperem quam offensum divitem , corruptum magistratum, quam perfidum plebeium , facinorosum patricium , 'quam obscurum. . 'Cum iuxta Platonem duplex .st poenae genus, in altero viden-m uinu. dum est ne supplicium aeerbius '- H 3 sit,

175쪽

δ74 . INSTI Tu TIO fit, quam pro re commissa ideoque non erit cemere ad ultimum supplicium veniendum. Nsque facinoris ratio nostris erit aeuiis manda cupiditatibus , sed aequo atque honesto. Cur enim passim mplex furtum capite punitur,& adulterium p nae impunitum est Zidque contra veterum omniurn leges 3 nisi quod apud omnes nimium in precio est pecunia λ dc huius iacturam, non ex re, sed ex suo metiuntur animo Cur autem hodie minus saeviatur in adulteros , in quos olita vehementer sae- . labant leges non est hullis Ioel

rationem reddere.

. Ad alterum genus, quod ille vo-

eu exempli , perquam raris Veniendum erit, nec tam ageladum ut immanitate poenae deterreantur caeteri, quam novitate. Nihil est enim tam horrendum, quod non

contemnatur assuetudine. Nec a

liud inutilius, quam cives suppliciis assuescere. Ut in morbis noniunx tentanda nova rςmedia , si

176쪽

PRIN. CHRISTIANI. I7s veteribus succurri malo possit, ut non sunt condendae novae leges, si veteres ministrent' aliquid , quo malis Rei p. medearis. Legesinutiles si sine magno malo non queant abrogari, paulatim sunt antiquandae , aut certe corrigqudae. Nam ut periculosum est temere novare leges, ita necesse est ut curationem pro corporum ratione,

sic leges ad praesentem Rei p. statum accommodars Quaedam salubritet instituta Ialubrius abrogantur.

Multae leges recte quidem sunt institutae, sed eas ossiciorum pra- etiam boavitas ad pessimos usus detorsit.Nihil autem perniciosius bona. lege ad malas res deflexa. Ab his igi-ῖur tollendis, aut emendandis non oportet Principem fisci iactura de-' terreri. Nec enim compendium est eum honesti dispendio coniunctum, maxime cum sint eius generis , ut plausibilis etiam sit earum abrogatio. Neque veto sibi

blandiatur , se leges huiusmodi

177쪽

. 176 INsTI Tu TIoeompluribus in locis in valuerunt, .ut diutina lain consuetudine inveteratae suntr Nec enim hominum numero constat honesti natura. & hoc diligentius est tollendum ἰ quo magis inveteravit

malum. Et ut unam atque alteram ex

empli gratia commemo rem, rece pium est nonnullis in locis ut peregre mortui bona occupet pra: sectus aliquis .regis nomine , id cum salubriter sit institutum nempe ne hospitis res sibi visidicent, ad quos iure non pertinent,& tantisper sint in manibus praesecti, donec extent haeredes certi. nunc iniquissime huc detortum est, ut sive extet haeres, sive non cxtet, hospitis bona ad fiscum

--. Reos quondam institutum , ut ε ης ς' - quod apud furem deprehensum Iesumo repertum essed rerum, id Princeps aut huius nomine magistratus oc cuparet, nimirum Db id, ne, si pansim eas vindicandi ius esset, per fraudem

178쪽

. . .

PRIN. CHRISViANI. 177fraudem ad alienos dominos aberrent, verum simul atque constaret cuius es sent, tum illi restituerentur. At nunc Didam quicquid a d furem compererint, id nota minus suum est e ducunt, ac si ex paterna haereditate obvenisset.

od & ipsi satis intelligunt

impudenter iniquuaesse, sed ho'nesti ritu, , lucri ratione vinci

tur. ο

Olim bono consilio fuit indu- torus.ctum ut in confiniis ditionuru essent praefecti , . qui importationum aut exportationum curam a mgerent, nimirum quo negotiator, aut viator tutus a latrociniis commearet , ut siquid cui foret ereptum, Princeps intra suae quisque ditionis limites curaret uti nec damno plecteretur negotia or, nec praedo esset impunitus. Et fortasse tum civilitatis gratia dari coepitum est nonnihil a negociatoribus. At nunc passim huiusmodii portoriis retinetur viator, VeXan- . tur hospites, expilantur negotia- - H 1 . tores,

179쪽

r g . rNs I Tu Trorores , & cum in dies crescat ex elio , tamen de tuendis illis nulla mentio eli. Ita cuius gratia pri- Inum constitutio nata ruit , penitus sublatum est, & res salubriter instituta vitio administrantium prorsus in tyrannidem versa est. Danaου- ' Constitutiim est olim ut res: g, naufragio eiectae praefecto maris occuparentur, non ut in illius , aut in Principis ius caderent, sed ' ut per hos caveretur ne ab iniustis dominis occuparentur ita demum publicae fietent, si nullus extaret, qui iure vindicaret. At ho

die quibusdam in locis quicquid

quocunque modo periit in mari, id veluti suum occupat pr fectus, ipso mars immiti . nam quod tempestas reliquum fecit miseris, id ille velut altera tempestas eripit. Leetide- Vide igitur ut omnia in diversu m exierint. Fur .punitur, quod

sume i- rem alienam occuparit. atqui idem

facit magistratus , in hoc adhibitus , ne fieret, & per hunc bis

180쪽

spoliatur dom. us rei , in hoc ipsum constitutum, ne quid cui e-riret. & per Eos maxime vexantur, ac spoliantur negotiatores , qui hoc consilio hunt inducti, ne vexaretur aut spoliaretur viator. Et per hos fit ne bona redeant ad iustum dominum, quos lex in hoc . adhibuerat, ne penes alienum dominum essent. Sunt huiuisiodi plurimae constitutiones apud multas nationes non . minus iniquae, quam ipsa iniquitas, verum non est huius instituti Remp. ullam taxarer Has ut omnium fere commanes, & omnium iudicio damnatas docendi gratia recensuimus. Et sunt fortaue quae citra tu- - εmultum antiquari non possint. At horum antiquatio favorem etiam conciliat Principi L&, qua nullum lucrum oportet videri maius, ho-hestam opinionem. Ut Principe , sic lege nihil oportet esse communius, aut aequius. Alioqui fit ut quod egregie graecus ille sapiens dixit, nihil H ς aliud