Principis christiani institutio per aphorismos digesta, auctore Desiderio Erasmo Roterodamo

71쪽

norit , ac Principem , qui leges

salutares sciat condere, natus ad benemerendum , divina specie. Sunt autem multa, quae oratione

dici possint, singulis vocabulis

non possint. Hactenus Pollucis sententiam expressimus. Iam si ethnicus moderator eiusmodi principem deformavit ethnico , quanto sanctius simulacru proponi convenit principi Christiano ENunc quibus coloribus tyrannum expresseriς , attende. ἐρεις, τυροπικος , - μὸς ,

'αφορητης. Quorum

verborum haec ferme sententia est. Malum principem vituperabis ad hunc modum: Tyrannicus, crudelis,

72쪽

PRIN. CHRIsTIANI. 72delis , efferus , Violentu S, Occupator alieni, avidus pecuniarum , &c quod verbum est apud Platonem l pecuniarum cupiens, rapax,

& quod dixit Homerus ) populi

devorator, superbus, elatus, difficilis aditu, incommodus ad conis veniendum , durus ad congressum, in comis ad colloquium, male iracundus, irritabilis , terribilis, turbulentus, voluptatum servus , intemperans, immoderatus, inconsideratus , inhumanus , iniustus, inc5sultus, iniquus, impius. mente carens, levis , inconstans.& qui facile decipiatur, malefacilis, immitis, affectibus deditus. in corrigibilis, contumeliosus,bellorum auehor , gravis, molestus, in coercibilis, intolerabilis. Cum Deus longissime absit a NihIlIa. natura tyranni , verisimillimum d

est illi nihil invisius esse pestilente

rege,& cum nulla belua nocentior Princeps. sit tyranno, consentaneum est nihil invisius esse mortalibus omnibus , quam malum Principem. . '

Quis

73쪽

1 ΙNsTITUTIO Quis autem vel vivere cupiat superis de hominibus pariter exosus, dc execratus Proinde Octavius Augustus, ubi sensisset caput suum crebris c5iurationibus peti,& alia oppressa, protinus alia succedere, negavit tanti esse vivere , ut omnibus invisus , incolumitatem suam tot civium sanguine

tueretur.

Tyrannis Proinde regnum, quod virtute 2. .: administratur , ac benevolentia, non solum quietius est ac iucundius, verum etiam diuturnius, ac stabilius. Id, quod ex veterum annalibus facile poteris cognoscere. Nulla tyrannis tam munita fuit,

quae diu constiterit. At quoties Reipubl. status in tyrannidem

degeneravit, toties in exitium properasse compertum est. Multos timeat oportet, qui timetur ab omnibus. Et tutus esse . non potest, quem maxima pars hominum cupiat extinctum.

Olim qui bene gessissent im-hἰ, im ponum , iis divini decerneban

74쪽

PR 1 N. Q HR I s T I A N I. 73tur honores : at in tyrannos ea bonis re lex erat, quae nunc est iii lupos aut ζ 'f' ursos, ut praemium esset ex publico, qui publicum hostem e medio sustulisset. - Primitus reges non ob aliud constituti sunt populi consensu , rem''.

quam ob eximiam virtutem,quam 'heroicam vocant , velut divinae proximam,& humana maiorem.

Originis igitur suae plincipes me- P a

minerint oportet, illud intelligentes, se ne Principes quidem eue, si eo caruerint, quod primum Principes fecit, Ciam multae sint sormae rerum- publicarum, philosophorum o Ri mnium ferme consensus est, sa- 'ubetaimam esse monarchiam, hi-nirum ad exemplar Dei, ut rerumhmma Penes unum sit, verum ita, is ad imaginem item Dei sapiena , bonitateque caeteris omnibus

itecellat, Mnullius indisens nihilud studeat, quam pro lasse ips uod si sccus fuerit , pessimus. dPub. status sit oportet, ut qui

P pugnet

75쪽

perata.

IN STtetnΥ ΙΟpugnet cum eo, qui est optimus. Modij. Princeps contingat omnibus .ehis tem- absolutus virtutibus, optanda sit pura ac simplex monarchia, verum quando id haud scio an uno quam contingat, quin potius magnum,&exoptandum si detur meis diocris, ut nunc sunt res homi--num , praestiterit monarchiam,

rastoc ae , dc uero ocratiae , Lmixtam temperari, diluique, ne quando in tyrannidem erumpat 'sed quemadmodum elementa: vaeissim sese librant , ita simili moderamine consistat Resp. Quod si

Princeps bene velit Rei p. sic Interpretabitur suam potestatem hac ratione non coerceri, sed adiuvari; sin minus, tanto magis expedit, ut sit quod unius violentiam frangat, ac retundat Cum multa sint dominandi genera , hominis in beluas, heri in servos, patris in liberos, mariti ita uxorem, Regiam dominationem omnium excellentissimam iudicae Aristotelis , eamque maxime divinam

76쪽

vinam appellat, quod ea res quiddam homine maius habere videatur. Quod si divinum est agere regem , profecto tyrannum agere nihil aliud sit oportet, quam eiuS vicem agere , qui Deo dissimillimus est.

Servus servo praerantior, ut habet proverbium , ut dominus domino potior, quod alia sit ars alia praeclarior , alia functio alia melior. At Principem in optimo sapientiae genere oportet praecellere. Ea est ratio reae administrandi Rem p. Domini est iubere, servi parere. Tyrannus iubet quicquid lubuit, Princeps, quod Reip. iudicarit optimum. Qui- nam igitur

iubebit is, qui quid sit optimum ignoreti immo qui pessima pro optimis habeat, vel inscitia, vel

anectibus excaecatus.

ut oculi est videre, aurium audire , narium olfacere, ita Principis est populi rebus consulere. At non portit alia re consulere,quam D 1 Ω-

77쪽

js INsTI Tu ΤΙ . lapientia: ea si careat Princeps , non magis consul et Rei p. quam

oculus videbit excaecatus.

Xenophon in Oeconomico libello scribit divinum potius, quam

humanum imperare liberis, ac volentibus : sordidum enim imperare mutis animantibus, aut coactis mancipiis. At homo divinum est animal, ac his liberum, primum natura, deinde legibus. Ideoque summae virtutis est , ac plane divinae regere, &sic temperare imperium,ut beneficium lentiat populus, servitutem non sentiat. Cave solum eos tuos esse putes, quorum opera in popinis, in venatu, in domesticis uteris ministeriis, cum saepenumero nulli minus sint tui, sed universos cives exa quo tuos esse ducito. morum siquis omnino delectus ut, eum ti-

. bi proximum & coniunctissimum habeto, qui vix sit optimus, qui patriae, qui Reipub.amantissim us.

Cum viles urbes tuorum, nolito sic tecum cogitare: Tantarum rerum

78쪽

PRIN. CHRIsTIANI. 77rum dominus sum , haec omnia mei sunt arbitrii, in haec mihi licet quicquid libet. Si vero quod bono Principe dignum est, cogita- Ie voles , ad hunc cogitato modum : haec meae credita se ut fidei. . Vigilandum igitur, quo meliora

reddam , quam acceperim. Cum innumeram tuorum . multitudinem conspexeris , caVesic cogites: tam multos habeo ser-

, VO , sed, tot hominum millia de mea pendent sollicitudine,uni mihi se suaque tuenda crediderunt, me veluti parentem spectant, tot millibus prodesse possum, si nih-apsiam bonum praestitero Principem, plurimum nocere ; si malum. An non igitur magnopere curani dum ne sim improbus , ne tam multis noceam mortalibus ZCogitato semper dominium, imperium , regnum, maiestatem,

potentiam, ethnicorum esse v

ὶ cabula, non Christianorum, Christianum imperium nihil aliud esse. quam administrationem, quam

79쪽

beneficentiam, quam custodiam. od si haec quoque vocabulate delectant, & illud memineris facito, quod ab ethnicis quoque philosophis de perspectum , dc prodisum est, non aliud esse imperium Principis in populum, quam quale est animi in corpus.

Dominatur animus eorpori,quod magis sapiat quam corpus sed dominatur magno corporis com modo, potius quam suo, ininniis mum regnare in corpore, felicitas est corporis., Quod cor est in maiore animantis , id est: Princeps in Re pub. Si cor syncerum est , quoniam sanguinis, spirituum fons est, vitam impartit universo compoti. sin vitiatum fuerit, exitium affert membris omnibus. Verum ut ea pars in corpore animantis omnium postrema solet corrumpi , & in hac extremas vitae reliquias superesse putant, ita decet Principem , siquis morbus corripuerit populum , ab omni stultitiae Is s TITu TIO

80쪽

PRIN. CHRISTIANI. 79lue quam integerritarum desse. Ut in homine quod praestantius similia

eli imperat , nimirum animus. priaetis

Rursum in animo quae pars est optima , ea praesidet, nempe ratio. Et quod dominatur in uni verso, id omnium est optimum, nempe Deus. Ita quisquis in Rep. tanquam in magno corpore imperandi parteis oecupavit, eum Oportet bonitate , sapientia , vigilantiaque caeteros, anteire. Et quanto magistratus antecellunt plebi, tanto Princeps anteaedere debet magistratus.

Siquid inest animo mali, id a corporis contagio proficiscitur, quod 'assectibus est obnoxium QAicquid autem habet corpus boni, id ab animo scatet , velut a

fonte. ut autem praeposterum sit, ac praeter naturam, si mala ab animo manent in corpus, & corporis bona animi vitio corrumpan tur . ita vehementer absurdum

fuerit, si bella, seditiones, corrupti mores, pravae leges, corrupti