장음표시 사용
341쪽
Ouidquid sit, sine periculo erroris reformidandi sic aestim
ri potest capacitas veterum mensurarum. Proponendum est sibi ante oculos vas cubicum unius pedis nostratis, simul dc M-terum vas pariter simile cubo , cujus latera sint unius pedis Romani. Amphora, ut vidimuS, crat cubus; cuius pars octava appellabatur congius; vas etiam simile cubo, cuJus latus erat media pars lateris amphorae, sive se pedis Romani. Notum est probatis experimentis hemisextarium Parisiensem haberea E. pollices cubicos, chopinam et . pilatam ψ8. Quapropter clim pes Parisicnsis contineat Ix. pollices, quales pes Romanus non plus fere habet quam I a. ut statuimus , Ideo vaS c bicum pedis Parisiensis quod habet I 728. pollices cubicos, majus erit vase cubico unius pedis Romani, sive amphora quae tantum contineret 13 3I. pollices Parisinos. Sic facile capaclatas vasorum Romanorum componi potest cum capacitate vasorum nostrorum. Simul & ratio cognoscitur quae sit inter memsuras longas veteres ic nostras, quoniam nota sit ratio pedas Romani cum Gallico. . . 'Iam enumeremus diversas mensuras veterum, initIum ducentes a cavis, id est , a vasis. Pr cipuum vas apud Romanos crat amphora. Capiebat illa duas urnas, par tribus modus, quibus res arida, sive fruges mensurabantur. Urna habebazquatuor congios. Sexta pars congii dicebatur sextarius,sextarupars media hemina. Apud Graecos metreta erat vas respondens amphorae Romanae;sed illam superabat una urna. Chus Graecurum idem erat ac congius Romanus. Cotyla par censetur hemlanae. Medimna utebantur Graeci ad mensurandas fruges. Quam inter se habeant rationem mensurae Hebraeae cavae linculenter explicat Scriptura, chomer , qui redditur corus in BDbliis Latinis, vaes erat capacissimum, cujus pars decima dicebatur Epha, aequalis batho, nisi quod batho liquores mensiurabam tur, sicut epha fruges. Sest, sive satum erat tertia pars bathi sive epha. Hin, media pars sati. Gomor , ut Graeci emerunt, Hebraei
ero omer, quod ergo vas aliqui confundunt cum chomer prop'ter viciniam soni, pars erat decima mensurae epha, catas sex
344쪽
pars sati. Log quarta pars cabi erat. Sexdecim quartarii aequabant cabum ; sic quartarius pars quarta mensem log. Non ita facile est dijudicarc quae fuerit Hebraearum mensurarum ratio ad mensuras exteras, videlicet Graxas de Romanas , dc ideo ad Gallicas. Cum cx antedictis via pateat qu.; vc
rum valorem Romanarum mensurarum, tum cavarum , tum
longarum assequi possumus; Graecarum autem cum Romanis ratio nota sit ex veterum authorum testimoniis, si Graeci interpretes Bibliorum eam curam adhibuissent, ut vel unam sive cavam sive longam mensuram in Scripturarum fonte celebratam aequassent alicui mens irae vel Graecae vel Romanae, res confecta esset. Dixi, sive cavam , sive longam, ex illa enim altera aestimari potest. Verum longe abest ut eam adhibuerint diligentiam. Exemplis evincere possem peccasse ea in re, non se renda neglisentia, quae exempla protuli in libris de Templo, ubi diligentius disserimus de veterum mensuris. Eo in loco diximus Josephum scatere erroribus, forte propriis, quorum ipse author st; certe alienis, nempe quos in ejus codiccm induxit Librariorum oscitantia. Sic ille loquitur de cubito Hebraeo, ut eum aequalem faciat Graeco, quI paulo major est Romano. De vera autem cubiti Hebraei longitudine operae pretium erit huc afferre quae in allegatis de Templo statuimus ex non improbabilibus conjecturis; id enim quod intendimus non possumus assequi , nempe cognoscere capacitatem vasorum Hebraeorum, nisi prius nobis innotuerit Hebraeus cubitus. Animadvertimus quoties Moyses de cubito sermonem fecit, non indicasse diversum a communi, qui in promi o usa Ctat, videlicet quo uterentur AEgyptii. Pauci numero advenerant in
AEgyptum filii Jacob, ut potius accepisse modulos mensurarum ab AEgyptiis, quam intulisse, pronum sit credere. Saltem de- ρcuisset Moysem, si alio cubito populares sui, alio AEgyptii uterentur , de discrimine monere ι quod fecisse videtur Ezechiel, alloquens Judaeos captivos, qui inter Babylonios versabantur, non eodem utentes cubito. Sed non tam AEgyptii quam lese Noe haberi potest author determinati cubiti di quando enim paravit illam ingcntem arcam , nisi definitam mensuram acu
345쪽
hibuisset, non potuisset aedificium illud compingere. Non, inquam, partes quibus constabat sibi invicem cohaerere potuissent , ad certam mensuram non porrectae vel contractae. Si quisdem vero Moyses modo egressus ex PEgypto, dum Tabernaculi fabricam describit, cubitum nominat, nec dicit majorem aut minorem AEgyptio , qui innotuerat Israclitis, quorum la-
ore tot tantaque monumenta constructa fuerant, jure concludimus eundem fuisse , saltem hac-ce Moysis aetate. Restat ut videamus an labentibus saeculis huic detractum sit vel additum.
Primum nisi aliquo scripto vel monumento appareat mutam tam cubiti AEgyptii longitudinem, hodiernum antiquo parem credere est. Etenim adigebat AEgyptios necessitas, ut sine ullo additamento , vel detrimento servarent eandem cubiti mensuram; nam cubitalibus intervallis notata illa mensura erat, qua definiebantur Nili incrementa, in Niloscopis puteis, vel in columnis marmoreis quibus incrementa Nili mensurabantrur. Sic fiebat ut cubiti mensura omnium subjecta oculis non Imminueretur vel augeretur. Alioqui multae turbae exortae fuissent in AEgypto, cum singulis annis omnes agrorum terminos Nilus limo obduceret, Sc ideo toties limites agrorum dimetiendi. Adjungam antiquarum Pyramidum dimensiones praecise mensurari hodierno cubito AEgyptio ; non selent autem Arch, tecti mensuris imperfectis dimetiri aedificia quae construunt. Apud Romanos certus pedum numerus definiebat mensuras aedificiorum s ita & cubitorum in AEgypto. In factis Scripturis omnis dimensio certo cubitorum numero comprehendis
Graevius , Anslus sagacissimus, qui rem in AEgypto explinrmit , asserit cubitum hujus-ce regionis , quem vocant der besse partium I 81 . qualium habet pes Anglicus, mille : Pari snus Io68 . Sic ergo calculum ineo. Si io68. valor pedis Parrisini dat duodecim pollices, numerus ille i814. valor cubiti AEgyptii, quot dabit pollices 3 Hunc numerum I 81 . ut docet regula aurea, duco min. & factum hac ce multiplicationzdivido per io68. quotiens divisionis dat 1 o. pollice , Nillam Disiligod by GOoste
346쪽
illam fractionem aequalem quinque lineis cum id est, Cum 1 9. partibus integrae lineae , quae in 167. partes divisa
est. Itaque rotundioribus numeris utentes statuere possumus
longitudinem cubiti AEgyptii viginti pollicum Parisinorum
cum sex fere lineis. Sed dc haS lineas negligimus, ut rotundi res sint mensurae. Praeterquam quod Hebraeum cubitum his
viginti pollicibus non majorem fuisse evincimus. Huic-ce longitudini congruunt ea omnia , quorum mensuras Scriptura exponit. Ergo licet conjicere nec multo longiorem, nec multo
breviorem fuisse. Vera longitudo cubiti Hebraei retegi etiam pollet, si constaret de vera forma maris aenei, dc cujus sententiae standum, vel authoris librorum Regum , vel authoris Paralipomenorum, circa numerum bathorum quos caperet. Josernus opinaturmare aeneum fuisse vas rotundum simile hemispherio i Alii cylindro, cujus latera recta sint dc fundum planum. Scriptura liquido dicit decem cubitorum fuisse diametrum ejus. Ex libris Regum capiebat duo mille bathos , ex libris vero Paralipomenorum ter millet bathos. Josephus adhaeret authori librorum Regum, sive secutus est hodiernam lectionem horum librorum,definiens mare aeneum cepisse duo mille bathos. Vase sphaerico cylindricum majus est tertia parte t itaque si mare supponatur sphaericum,duo mille bathos contineat; vel si cylindricum , ter mille. Vir Gcometra juxta has duas hypotheses deprehendet valorem bathi in formam cubicam redacti. Mihi
videtur verisimilior sententia Josephi, qui statuit mare fuisse sphaericum, dc cepisse tantum duo mille bathos, juxta quam hi thesim cujusque batbi in formam cubicam redachi latus est dimidii cubiti Hebraei, dc ideo dcccm pollicum Parisinorum.
Bathus & Epha quoad capacitatem non differebant : ita cum cujusque latera client dccem pollicum, tota capacitas erat mille pollicum, saltem non multo major. Pes cubicus Parisiensis, sive vas cubi um, cujus latera sint pedis Parisini, hoc est, duodecim pollicum, continet I 728. pollices. Pes vero cubicus Romanus, cum simplex definitus. Oo
347쪽
sit undecim tantum pollicum , habet sol unamodo I 33 I. pollices Parisinos. Ad pollicem cubicum Parisinum, cujus formam
hic cxprellam vides, revocavimus omnes Vcteres mensuras
Pinta autem Parisiensis est quadraginta octo talium pollicum. Attamen pinta quae in domo publica Parisiiensi asservatur, dicitur continere tantum pollices cubicos s. - vulgo supponitur habere quadraginta octo praecise , & tot habere deberet; nam in sextario numerantur pintae octo, & triginta sex sextarii in dolio , vulgo, te id , ita in dolio sunt 188. piniae. Dolium autem habetur aequale octo pedibus cubicis ι unde necessario pinta quadraginta octo pollicum cubicorum csse debet; ergo
chopina dimidium platae est 1 . pollieum cubicorum, & hemi- sextarius dimidium chopinae duodecim similium pollicum.
His cc fundamentis nituntur calculi, quibus aestimamus capacitatem vasorum , quibus vinum & oleum mensiurabantur. Apud Hebraeos, ut modo diximus, vas bathus mensura liquorum , S epha inentura rerum aridarum , non differebant
quantitate, sed usita Non ita est in Gallia. Ita vasa Hebraea , prout horum usus crat in dimetiendis liquoribus aut frugibus , aestiman da fuere vasis distinctis quibus Galli utuntur. Sed& illa vasa Gallica valde ambigua sunt. Conveniunt tamen omnes in modio, quae major est mensura frugum , te muta defled, csse I 1. sextarios , in sextario duas minas, Bux mines, inmina r. minois in uno mi i 3. bosellos, in bosello 16. litrons. Ut ista ratio servaretur, aedito praescripserunt cuique vasi certam altitudinem & diametrum. Sed Geometrat peritissimi observaverunt has altitudines & diametros non convenire cuin rationibus quae supponuntur inter diversa vasa illa enumerata. Vir summae peritiae & diligent , prout altitudinem de dianae trum boselli statuerunt aediles, reperit capacitatem ejus esse 6 ψ. - pollicum.
72. Log faciunt unum ballium Iooo. pollicum ue ita log tredecim pollicum & major nostro hemissextario Parisienti fere duobus pollicibus cubicis. Sex hin faciunt unum bathum , ita hin capax erat Issia. Diuitigod by GOrale
348쪽
Bathus , ut multis argumentis OstendimuS, non multo ma- Α, ijor erat iocio. pollicibus ue quibus divisis per ψ8. pilatas , quot
habere una pinta supponitur, bathuS continebat 2C. pintas , I. chopinam , I. hemisextarium τVidimus corum censeri inter mensuras rerum liquidarum. colu, Eadem erat mensura ac chomer; ita decies major epha, &ideo ballio; qui cima valeret viginti pilatas I. chopinam, I .hemi sextarium et ergo comS capiebat et o8. platas I. hemi extarium cum IVix statui potest valor hujus vasis, cum de ratione ejus cum cibus. caeteris vastis non constet. Si sit media pars omer sive gomor , clim illud sit 1 oo. pollicum, ut dicemus, quoniam Omer decima pars epha IOCO. pollicum, cisus erit 1 o. pollicum. Nostrum autem sitron faciunt pollicum o τ : ita cabus par est l. litron cum Bathus dc ideo epha sunt rooo. pollicum ι ita omer decies et sis. minor Ioo. ita vas illud capiebat circiter quantum tria vasa Gς ος Oilla quae litron appellamus. Assaron.
Salum sive seah est tertia pars epha ; ita 333. et pollicum; δ' h με ita paulo majus quam femibosellus noster 311. st pollicum. δ' ' 'Epha sive ephi est mille pollicum : Bosellus est 6 . - , se
risienses simul non faciunt plusquam 988. pollices. Ita deficiunt ab epta 11. pollicibus. Vidimus sive bathum sive ephavas esse paulo majus quam I COO. pollicibus. Quapropter ephastatuere possemus par bosello, semibosello , dc sit ne uno simul collectis. Lethec , supponitur hoc-ce Vas duplo majus vase epha. Sic Lethee. aequale est tribus bosellis dc duobus litronibus. Epha pars decima est chori sive chomer. Igitur corus caia corus pietat quindecim bosellos, cum semibosello, uno litrone, uno Chq μ' 'semilitrone, cum septemdecim pollicibus.
Longitudinum mensuras inter se comparantes, in mem
349쪽
riam revocare decet, ubique pentium proprii cossoris partibus usos homines, ad longitudines dimetiendas , digitis, palmo,cubito, pede, palisit. Palmus apud Romanos constabat quatuor digitis conjunctis. Palma autem distinguitura palmo. Haec enim definitur isto intervallo , quod est a)s articulo manus ad extremum medium digitum. Cubitus aequalis erat sex palmis, & ideo 1 . digitis. Pes continebat quatuor palmos, & idco sexdecim digitos, ita cubitus aequabat pedem cum semipede. Palltim sive gressium cam appellant intercapedinem , quae est inter duos pcdes
hominis progredientis. Sunt qui alium simplicem passiim ,
quem duorum pedum cum semipede faciunt, alium agnoscunt compositum quinque pedum. Mille pastus majores faciunt milliarium. Supra statuimus pedem Romanum ci Ic undecim pollicum Parisinorum. Praeter dictas mensuras Romanorum , Graeci habent sipit mam , quae est cxtensio inter pollicem dc minimum digitum cxpansos. Spitama est duodecim digitorum. Ita aequalis semi- cubito.
Stadium cst spatium quod uno spiritu dicitur consectum ab
Hercule. Vulgo definitur I 2 s. passuum majorum. Apud Hebraeos mensurarum minima dicebatur tophac , ni mirum quatuor digitorum transversorum, sive conjunctorum.
Talium digitorum duodecim dicebatur Qereth , quae mensura Graecis dicitur stitama. Latini interpretes duas illas mensurastophac & Zereth uno dc eodem palmi nomine non bene ex primunt di, diversae enim sunt, ut una dc eadem voce non pos-fnt significari. Cubitus, quali Hcbraei olim utebantur, erat 1 . digitorum;
ita semicubitus erat aequalis Zerem. Calamus habebat sex Hebraeos cubitos 1 . digitorum. Chibrath erat spatium magnum, cujus quantit non benescitur. Inter mensuras recensere possumus illud intervallum, quod
appellari solet sabbati iter. Ex Paraphraste Chaldaeo ad librum
350쪽
Ruth , & ex omnibus Doctoribus Judaeorum, erat duorum millium cubitorum. Beatus Lucas in Achis dicit montem Oliveti remotum fuiste Hierosolymis itinere Sabbati. Josephus lare. xo.e. timin Graeco codice Frobeniano istud iter facit quinque stadi l rum ; sed non ultra oo. cubitos assignat stadio : ita quinque stadia faciunt tantummodo duo mille cubitos. Quapropter Intelligendum est stadium Hebraicum ; nam Graecum; sive Latinum Ia s. passuum non facit, juxta sententiam nostram de cubito Hebraeo, plusquam cubitos 3 3. Pes Parisinus continet duodecim pollices , sicut pollex duo- ΤΑ a. decim lineas. Sexpcda, sive toisa, ut loqui mos est, constat sex pedibus. Non alia apud nos mensura est constans. Quin etiam nec in omnibus regni provinciis eadem.est longitudo pedis, qui regius dicitur , nec regiae tolliae. Leuca nullum habet certum intervallum. Vulpo singuli gradus, sive pars 36o. ambitus terrae, statuuntur viginti quinque leucarum. Industrii aurem viri & Mathcseos periti deprehenderunt spatium singulorum graduum cite FTOO6O. expcdarum sive toisiarum rquem numerum si dividas per viginti quinque , exurgent 1181. ξ ita leuca Gallica, quales vulgo supponuntur viginti
quinque uno gradu constaret 218 1. toisiis cum vel id
est, cum duabus partibus toisiae in quinque partes divisae. Cognita ratione cubiti Hebraei cum pede Parisino, & ideo cum pede Romano , facile scitur valor clijusque mensurae Hebrai-
. Digitus Hebraeus erat a C. Parisinarsm linearum ; tophac
sive palmus minor 3. pollicum & . linearum ; etereth Io. pollicum , cubitus viginti pollicum , sive I. pedis & 8. pollicum ,ealamus decem pedum ι sudium Hebraeum III. sexpedarum, sive toisiarum dc 8. pollicum. Haec animadvertere sessiciat plerisque, quos in apposita tabula perturbant fracti numeri, qui vitari non possvnd. Licet autem neminem lateat quae si mensura semipedis regii Parisini, nempe eam este sex pollicum, & ideo nota stlongitudo pollicis, attamen expressimus in tabula , cum semia
pedis in sex pollices divisione. Pollex divisus est in duode-