장음표시 사용
101쪽
palis, sim Instrumentalis , sive totalis , sive partialis , quae quidem cit, quod a nobis prae visum non fuit quod si ad nos aliquomodo pertineat essectus ille , & nobis commodum, vel incommodum accidat , Fortuna proprie dicitu I ..
PROPOSITIO, XXXI ILi19.. D E finitio data Casus, ct Fortunae bona est.
Probatur . Definitio disjunctiva calus , quod pertinet ad pri mam ipsius partem est juxta aliquorum mentem , cujusmodi iniit illi praesertim ex veteribus Atheis , qui mundum hunc casu st tuerunt existere, tum quod pertinet ad materiam , tum maxime quod pertinet ad ipsius dispositionemra excludentes enim Deum, nulla restat causae positiva cui hic Mundus , ct quae in illo, quotidie accidunt nobis adversa vel prosperae, tamquam . e flectus tribuantur se quorum deliramentum quantum sit, alibi co Osten-dci : Ergo definitio. casus, quod pertinet ad primam partem est
igo. . Sed quoniam . pauci sunτ, qui casum sumptum pro ipso nihilo velint esse causam ullius essectus , ideo bonitas definitionis casus silmpti in secundo sensui probatur primo sic . Bona definitio casus & fortunae requirit primo ut clara sit ; hoc enim
postulat omnis definitio ia Secundo ut clare exprimat non intelligi a nobiς nomine casus Deum omnium caulliana ς Postquam enim credimus Deum omnium auitiorem, adhuc dicimus hoc vel illud contuisIci casu , quod ostendit casum a nobis restringi ad sbias causas secundas ia Tertio requirit ut non limitetur ad illas dumtaxat causa x secundas vel inanimatas vel animatas, . quae operantur sinae intelligentia' ς hanc enim restrictionem respuit. usus communis hujus Dominis casus , qui in numero se tuitorum recenset furta & latrocinia , ut unanimiter faciunt Jurisse periti & Theologi ubi, agunt de obligatione restituendi rem alienam , quae perierit casa tortuito . Quare etsi omnis causa operans sine consilio sit, vel possiit esse casu&: non tamen e converso Omnis Casus est causa operans sine consilio. Qii arto requirit ut clare etiam
praeieferat negationem praenotionis nostrae circa causam vel con cursum causarum , vel earum enicaciam , vel ipsum eventum,
uno verbo ignorantiam nostram : Nam haec pertinet ad notam quamdam casus , &fortunae admissam iam a Sapientioribus. Nor, dicit S. Augustinus a , fortuitas eausas, undeoortuna nomen. oc euit,c a Diss. de Creatione is ci) S. August. deCivit L Diuili do by Cooste
102쪽
eipit , non dichor esse nullos , sed latentes: Et jam olim Anax goras & Stoici apua Plutarcum ci) , Fortunam dixerunt esse causam humanae menti obi duram ἔ eodemque modo recentius casum definit Bumerus ca) . Quinto requirit, ut cIarum ponat discrimen inter casum di fortunam , quod desumimus a commodo, vel incommodo in nos redundante ab iis quae solum fortuna accidunt: Nam de hoc discrimine solliciti fuerunt etiam veteres, & ipla diversitas nominum hoc exigit, etsi , ut inquit Sua. reet 3 ecfur fortuus pro eodem sepe usurpantur. Sexto tandem requirit ut in omnibus consona si communi acceptioni.
Atqui haec omnia habet proposita definitio, ut his jam exemplis
18t. Ita casu dicuntur accidere effectus meteoroIogici. Exemplum igitur casus habetur in causis illis materialibus , quae pluvias, ventos , aliosque effectus similes hoc potius anni die, vel hora, quam alia producunt, nullo certe proprio ipsis conmlio inter se concurrentes ad illorum productionem , ct nulla consequenter nostra praenotione. Quamobrem vanitas illius etiam Astrologiae , quae circa illos versMur praedicendos , in comperto est . Quomodo enim quis praenunciet ei sectum aliquem certo sequuturum , qui nequit certo priecognoscere causarum complexionem illam , a qua ille dependeat rIta fortuna & quidem bona usus dicitur ille , qui invenit thesaurum , & qui alea victor evadit. Exemplum igitur fortunae &quidem bonae habetur in causis illis secundis , quae faciunt, ut rusticus, dum fodit terram, inopinato inveniat thesaurum , quae consistunt in concursu Occultationis, & es ossionis tali loco: &similiter in illo causarum concursu, quκ honestum aleatorem victorem reddunt, quae sunt talis determinatus imiretus tesseris impressus per eale planum , tali modo, aliisque ipsi ignotis circumstantiis. Ita contra mala usus Fortuna dicitur AEselidus, cui, ut se tur , caput diffregit testudo supra ipsum ab Aquila demissa. Exemplum igitur malae fortunae habetur in concursu istarum causarum Aquilae supra Aschylum volantis , quae testudinem suis
unguibus substineat, ct calvitiei ipsius m schili , quae aquilam specie lapidis , supra quam testudinem Contereret, decet,it , ejuNdemque eo tempore nudo capite deambulationis.
103쪽
x8r. Secundo probatur exclusione aliarum definitionum . Prima sit. Casus vel Fortuna significat causam secundam eruficientem aliquid, quod contingit raro , ct praeter intentionem ejus subjecti, cui illud aliquo modo refertur . Definitio haec deducitur ex Aristotele ci) , eamque sequuntur ejus commentatores Averroes, Aphrosidaeus , Albertus Magnus , S. Thomas , Statii. Primo rejicitiar, quia aliquid contingere raro , & praeter intentionem provenit tamquam a radice ab eo, quod ea quae ad nos pertinent, curemus praevidere ἰ ergo haec potius deficientia prae visionis memoranda est in definitione casus , quam raritas, quae
Secundo quia quod effectus aliquis raro contingat, non est ullum argumentum effectus fortuiti, cum raro multa contingant, ut Eclypsis Solis totalis, ct Cometarum talis ad tellurem approximatio, ut illi jam visibiles fiant, quae tamen non sunt effectus casus , sed ordinatissimi effectus , ut praedici etiam accurate possint. Tertio quia illud dicere esse a casu , quod est praeter inten tionem, sicut communiter dicitur, ut videre est apud Suareet a est modus loquendi satis aequivocus : ergo importunus in definitione. Antecedens probatur, quia cum haec vox intentio lignificare possit, quin immo frequentius etiam soleat, actum Vo-Iuntatis , quo quis aliquid eligit, dici deberet in ordine ad Deum. qui est causa univerialis propter suum immediatum cum omnibus causis secundis concursum, aliqna contingere casu , actiones sic, licet illas, quae moraliter malae sunt, ct ab hominibus ei iciuntur. Nam cum illas Divinas Voluntas non eligat, utique contingunt praeter intentionem Dei modo dicto explicatam . Cui objectioni, qui illam definitiovem ex una parte adoptant, ct ex alia nolunt, ut quicquam dicatur contingere casu in ordine ad Drum , cum hic modus loquendi M'rte rejectus fuerit a S. Augustino 3 , S. Thoma, Boetio, aliisque , occurrunt dicendo nomine intc tionis in illa definitione intelligi praescientiam , seu praevisionem rei . Quoniam igitur haec vox intentio apposita in ipsorum desinitione explicatur Iandem per praevisionem , satius est vocem praevisionis loco intentionis statim in definitione collocare.
104쪽
aliquam , sed effectum inopinatum . ita casum desinit Boetius 0, ct similiter sortunam Lactantius dicens ab Fortuna est Meidentium
rerum subitur atque inopinatus eventus .
Reiicitur cum Suare et ca , quia usus jam obtinuit apud Philosophos, ut illa nomina non pro effectu, sed pro causa aliqua
usurpentur , nec attendatur et imologia calus, quae a verbo cado pro evenio derivatur, ex quo sit, ut idem sit calus, ac eventus .
18 . Tertia sit. Casus significat causam vel animatam vel inanimatam aliquid absque sapientia emcientem. Fortuna vero significat dumtaxat causam intelligentem absque sapientia op rantem. Placuit haec distinctio, inter aIios Plutarcho . Quare per illum omnis quidem Fortunae est casus, sed non omnis casus est fortuna. Reiicitur primo, quia limitatio casus ad solam causam sine comstio operantem est coutra communem opinionem ex dictis q. t 8o Secundo quia congruentius. ad usum etiam vulgi desumitur discrimeti inter casum di fortunam a commodo vel
1 Ss. Quarta sit. Fortuna significat Providentiam Dei, eo quod sistat multa improviso nee opinata nobis Tullii sunt s) laaec verba , quibux rationem reddit, quare Platonici nonnunquam , ut ibidem ait, Providentiam vocaverint Fortunam Eam dein Antoine recentius proposuit 6) Nomine , mouit, fortunae ae casurἐatelligi debet di positio Providotia Divitnae praeter eertam aliquam Dem tm opinionem humanam a sola Dei votustate pendens ἀ186. Reiicitur Primo, quia dicere Fortunam aut casum esse Providentiam Dei, est modus loquendi nimis remotus ab usu communi . Secundo Ludus aleae communiter dicitur ludus Fortunae:
sed ludus aleae non potest dici Iudus Providenti ae , nec ludus a quo exclusa sit spes & opinio vincendi in ludentibus: ergo Fortuna non iotest dici Providentia Divina disponens praeter certam aliquam pem , & opinionem . Ex quibus patet iure supra c q. i8o. nomen Fortianae limitatum fuisse ad solas causas secundas. 187. Quinta st . Fortuna est Numen quoddam de rebus teris renis pro lubito suo disponens cum Incopstantia S Temeritate,
ut Q Boetius de Consola. II. s. pr sa r. pag. mihi 3 3. Q Lactan. lib. g. Iastit. cap. 8. Suar.Μetaph. disp. 1s.sec. I 2.
c Plutat. lib. O. de Fato . o Tull. lib. r. Aeadem, quaest.
105쪽
nt ait Τullius ci , illam propter haec ipsa attributa Indigna Deo,
ex albo Deorum expungens, cui Ethnicorum caecitas adscripserat. Reiicitur itaque haec definitio , quia non potest unquam esse desinitio rei. Implicat enim contradictionem , Deum ens infini intum & infinite perfectum esse plusquam unum , ct exuere se quodammodo dominio rerum humanarum, illudque tribuere enti alicui stultissimo . Hoc viderunt etiam sapientiores Veteres qui apud Auctorem ad Herennium ca) fortunam esse ullam nega runt. Sed contra hoc Ethnicorum idolum videri pomunt , quae inter alios dixerunt S. Augustinus sab Laetantius , Albertus, ct
' i 83. Ut autem aliquid dicam de iis , qui in hanc dementiam
inciderunt, ut Fortu uam tamquam causam divinam coluerint, imprimis occurrit vulgus Ethnicorum; Te, dixit Juvenalis , facimus Fortuna Deum, coeloque Ioeamus. Quod si vulgus Deam sapienter, inquit Laetantius cs , ne aliquando non errent, Fον tu' na sexum mutant, Deum dicunt . Hinc tot illi templa erecta fuerunt , de quibus meminerunt Tullius 6 Plinius S Plutarchus sub titulo bonae, maIae , blandae , averruncae, Calvae, aliisque Iexcentis cognominibus, quorum aliqua collegit Mo
189. Secundo sunt, qui minus insipienter commenti sunt, ut refert GerardusUossius c8 ,Fortunam esse spiritum quemdam e Coelo in terras olim depulsum, ibique omnia coeco impetu versantem, in quo apparet malorum Angelorum ruina ex Divina Historia hausta, sed depravata . Huc spectat illud Lactantii cs Homiπereum nomen Damonis perversi ignorent , Fortuna voea tam inane
. Tertio est Aristoteles , qui ut habet Vasqueet to Fortunam
dixit esse causam ci quae nos incliuat in rem aliquam, quia ei
Lactav. lib. I. de vera Sap7. cap. 18. a seq. Alberi. a. Physic. tr. 1. cap. 1Ο. Seot In quodlib quaest. 11. Q Iuven. Sat. Im 13 Lactan. lib.3. cap. 1. ε Pliat. lib. a. cap. 7 aTu IlI. lib. a. de Nat. Deor. um .6ῖο pag. mihi I a. Plutare. lib. de Fort. Rom. 1 Monti falch. de Cognominibua Deorum de Fortuna pag. mihi gr. 83 Voss. de Gentil. Theolor.'Ib. a. cap. 43. pag. mihi γεε. y Lactan. lib. I. cap. ultimo acro vasq. in a. a. disp. 38. cap. num. Is. pag. mihi ara. Arist. lib. a. maga. mor i.
106쪽
coniunctum est aliquid aliud per accidens, quod in nostrum commodum vel incommodum a nobis nec cognitum nec praevitum caedit, eamque negavit dependere a Deo: quam stultitiam ali-hi ci vitus est mitigare, faciens Deum authorem ejus fortunae, quae bona sit, Si quam proinde Divinam Fortunam appellat, non tamen illius . quae mala sit, vel injusta ipsi appareret, quam a P pellavit Fortunam ex natura, quo nomine nescio an aliquod malum prin istum instar Manichaeorum innueret. I9o. Obiicitur. Multi mali in hac vita 1 unt felices, dc contra multi boni infelices: Sed hoc non potest componi cum justa rerum gubernatione , qualis Deo tribuenda est : ergo quod malisnt in hac vita felices , di contra boni infelices non est tribue dum Deo : ergo Fortunae, quae a Deo non dependeat. Respondeo, concedo majorem 6t nego minorem . Hoc enim modo cogitare possunt, qui nihil sapiunt nisi terrena, di nihil judicant nisi de iis, quae per sensus percipiunt. Nobis autem aeternam vitam credentibus, Deoque tribuentibus intuitum in omnium corda, argumentum ex his ipsis vicissitudinibus desumimus laudandi di timendi Deum. Ut enim eleganter expressit
S. Augustinus ca) , Nihil fit iisibiliter sensibiliter , quod nos
de interiori inoisibili atque inintelligibili aula Summi Imperatoris . aut jubeatur , aut permittatur Reuudum ineffabilem iustitiam praemiorum s otque poenarum, gratiarum retributionum in ista totius creat ra amplissima quadam immeissoque Republiea : sed huic di sis
milibus objectionibus plenius alibi cs & distinctius satisfacio.
Sententiae de vi agendi Creaturarum
SENTENTIA L39r. Rima sententia est, nulIam esse causam emcie t tem inter res quascunque sive corporeas , sive spirituales etiam nobilissimas inter creatas ; Deum enim docet solum esse , qui omnia emcit , videri vero nobis hanc Vel illam creaturam aliquid emcere , quia Deus sibi legem
107쪽
Uuodammodo statuit non e sciendi hos, vel illos effectus, nisi I n tecum praelem tam . S. I flomas
iterum iterumque si ina Ipugnaverit , habet uno in loco naec verba, quae recentiores qui iam , qui illam renovarunt , crederent sua ipserum verba esse ca) . Si contra eos, quod ex applieatione ignis, ad calefa e , istabat, atefactio, dieebant et ιο Deus ita statuit, ut se eursus Irvaretur in rebus, quod nunquam ipse ea rem eousaret, ursi π-
et Similia pariter verba a recentioribus demde stis quan
res ereatas nihil operari, sed Deum ad praesentiam earum Omnia e eere, tribui autem actionem igni, aνα quia Dem veluti pepigit non emere tales effectui , nisi adtainitum rerum pr entissm ' . Λ. - ... Me niciet. Retulerunt hanc sententiam Iam olim Averroes, α Albertus , quin tamen ullum aut borem' i Nominari fortassie posset Avicem bron , qui Vitae, teste S. Thoma s statuit nullum corpus esse activum , sed quamdam virtutem spiritualis substantiae intime existentem In corporibus emcere omnes actiones, quae per corporR udentur . Huius autem rationem hanc dabant . iCertum est agens debere esse praesens vel in quod agit: sed non potest unum corpus esse praetenS Inrimis partibus alterius corporis propter ipsorum eXtensionem Im penetrabilem : ergo non potest ullum corpus movere , lxve in intimas partes agere alterius corporis ' - Sed respondetur , concedo maiorem & nego minorem , le- mel enim quod unum corpus sit praesens externae superlicie alterius corporis , & illam ipsum mei se movens impel' urgeat, ver illam tamquam per instrumentum poterit , qimmo debebit, e suo loco movere proximas . omnes, quemadmodum ad hoc ut ego moveam Ioco glctum aliquem, non est necesse ut illi immediate acced mν Acid S. Thomas lib. I. coni. Gent. cap. 69. Idem I. par. quaest. I s. art. E. Idem in x. dist. I. quaest. 1. art. 4. Idem Q a aesti disp. de Creatione quaest. 3. ar. 7. Suar. Metaph. disp. 13. s.c. 1.aum. 1. Pag Irri Averro. Metaph. s. comm. 7. Id. ibid. lim. 32. 11. t Albeet. a. Physi. v. a. cap. I. S.Τhom.lib. 3. coni. Geat. p.
Id. Quaest. disp. de Cteatione qu- ῖ.
108쪽
totum manibus complectar ct transferam , sed potero hasta quadam ad eumdem effectum uti, S mediate per hujusmodi instrumentum fiam illi suis cientiisinae praesens ad ipsius motum obtinendum. 93. Posset etiam citari pro hac sententia Philo, cini ait i , Deum esse anteam causam emientem , ct alibi ca) Proprium esse Dei
eficere , ereaturariautem pari
Sed haec videntur aliquibus , ut Suareet 3 ita iiitelligi posse, ut Deum dicat esse causam omnium principalem, ct creaturas dumtaxat corporeas nunquam esse causas Principales . Nec iniuria: nam infra videbimus Philonem agnovisse in corporibus vim instrumentaliter iefficientem Sunt praeterea qui pro hac sententia nominant Petrum Alliacentem q) . Sed perperam; nam loco qui citari solet aperte admittit causas secludas, & quidem principales , & quae ibidem addit, videntur solum inculcare necellitatem divini concursus ad Omnem creaturae opera tionem in
et94. Tandem omitti non potest Gabriel Biel s , qui etsi hanc non audeat ipse asserere , ut illi tribuit Coquaeus in suis notis ad libros de Civitate Dei S. Augustini 6), attamen eam reputat probabilem, illique favere existi mat, quod habetur in S. Scriptura Deus operatur omnia in omnibus , ct alibi 8 Non quod fimur suffieientes euitare aliquid ex nobis , quasi ex nobis , sed sustentio nostra ex Deo est . Uerum testimonia hujusmodi cum desumpta sint ex locis , in quibus sermo est de Operibus cum adjutorio Gratiae Divinae factis . & Vitae aeternae meritoriis, nihil aliud suadent, quam Deo Gratiae largitori illa tribuenda esse ut primariae causae , non vero nobis , qui Divinae gratiae dumtaxat cooperamur. Rursus cum in altero excitatis locis dicatur aperte, sufficientiam ex Deo nos habere ad opera meritoria, evidens est non solum non favere hoc testimonium, sed potius ossicere huic sententiae . Demum siquo in loco scriptura dicit Deum operari in nobis, in aliis dicit Deum nos adjuvare, & cooperari nobiscum . 396. Si
109쪽
is 6. Stetimus hactenus inter antiquos. Quod si ad resentiores transeamus, inveniemus multos, qui huic primae sententiae vel omnino, vel ex parte subscribunt. Horum tres classies considero, in quarum prima colloco rigidos occasionalistas 2 iii secunda molles Occasionalitas: in. tertia Harmonistas, qui tameta possunt, etiam laertinere ad contradietoriam sententiam, quod non est mirum, quia illorum systema non. caret multis absurditatibus ..
tas quascunque si ve corporeas sive spirituales sine ulla limitatione, nullam habere vim quicquam agendi, dantes appellari dumtaxat posse caulsas occasionales in sensu supra l. i6o. dicto .. Mal branchem ducem praecipuum. habere dicam, qui ita sentiunt, si haeci quae saepius assirmavit, attendam cr) Non solum eorpora' π queant esse eausae verae ullius rei; sed spiritur etiam nobiliores sunti, simili impotentia.IIii nihil possunt sentire, nisi illos Deus modi- fee . O in eapaees Dut quicquam volendi , nisi illor Deus moveat is bonuri usiversaliter: Et alibi ca Deus operatur juxta eireumsta
tiat eausarum ,. quae dicuntur naturales , quar censeo mihi Leendat
esse Oeeamnales , ne faveam periculoso illi praejudieio de Natiara μν'haeia distincta a Voluntate Dei, . 6 qua omnipotentia . Et his similia, plura habet pallim .. Hanc autem doctrinam non solum propugnat in eo ordine , quem Munt Naturae , sed etiam in Ordi ne Gratiae, quam vult conferri. a Deo.solo per desum Christum, quem statuit illius dumtaxat causam occasonalem; Nam 3ὶ Omner, inquit . ereatura Iesar Christus ipse , prout es homo , non sunt ex se ipsis aliud. quam infirmitas impotentia .. Huc etiam pertinet illa ejussiem doctrina plena absurditatis, ut alibi ostendo . quae' statuit cognitiones creaturarum esse, modificationes, quibus Deus assicit illatum mentes ipsi immediate unitas , quae proptereae immediate semper vident Divinam substantiam , in qua omnes omium rerum tum existentium, tum possibilium ideae
398. Verum cum lego ipsum alibi excipere creaturas intellectuales, quibus concedit facultatem emciendi cognitiones & 1 litiones , & nos determinate , quibus tribuit libertatem agendi vel non agendi tam bonum, quam malum, crederem illum se retr
EtasIe , & a1' molles Occasionalistas. transisse , nisi in iisdem saepe libris
ad idem. Enuetia g. sur la Aleis Diri. de oriatae Idearum . taph. pag. mihi aso.
110쪽
libris utrumque ciceret, quod non in se retractare, sed sibi conia
tradicere , quem ac odum jam alii Gintra ipsum obtervarunt, inter quos est Arualdus i . Quin immo amrinari etiam potest illum 1 ui occasionali lini non raro oblivisci etiam agendo de corporibus . Quae quiuem quam vere contra ipsum dicantur, singillatim Ostenuo.
i99. Primo, quod Malebranchius assirmet nos esis caussas es ficientes nostrarum cognitionum, 1 uadent hac i psus testimonia. In tractatu de inquisitione Veritatis et , inquit, noms,ae libertatis tu hoe eonlisit, quod eum imus creati propter Deum ,
inque uniti, .possumus Iemραν eogitare ae mero Deo , aut de aliis o nis , quam de iiiis, de quibus cogitamur actu , cdi serio examinare cis Asnam, quo fruimur, sit nee ne queram honum . Et in Dialogis Net physicis asserit ca) animam non cognoscere quidem in cerebro , e6gnoscere solum in Verbo Divino, es non cognoscat in Deo aliter, qnam ratiose eμι , quod cecidit in quadam portione materiae, qua dieit- eerebrum . Ibidem frequenti Tin te queritur homines imagia
natione rapi ad judicandum praepostere , falli alios, qui objeAa materialia statuunt s e sentire in ipsismet obiectis , dissici Ie esse
tollere a mente cogitationes quaidam suae reflexione factas, mentem esse s arti em admirabilem cogitationum falsarum , frustra inquiri cognitiones rerum maxime Dei ex rebus extra illum . quae omnia &Iplum perciperemus statim, si intra nos reversi i
lius ideam , quae est omnitim ratio universalis, consideraremus, Quae omnia lunt totidem ipsi uimet animae operationes Iaertinentes ad cognitiones : ergo Malebranchius affirmat nos emere nobis nostras cognitiones. et . Secundo, quod idem assirmet nos esse caussias emcientes nostrarum volitionum , suadent haec 6 Fateor hominem velle Dipsum determinare . . Anima nos vult, agit, se determinat , equidem de ris omnibus non dubitο- Et alibi Gratia Dei concumrit eum voluntate, προ quidem producens alium eo ensus , sed an inae ipsius fueuitati actima illius productionem relinquens . In stio