장음표시 사용
131쪽
aar. Ad hanc sententiam reduci potest Leibnitius cum Harmonistis , qui omni creatae substantiae tribuunt activitatem , sed suarum dumtaxat modificationum , atque determinationum . Verum cum non solum substantiis.creatis ipiritualibus , sed etiam ipsis corporibus hanc activitatem tribuant ex alibi ci dictis docentes ad constitutionem ipsam corporum pertinere vim activam, quae idem per ipsos est, ac forma substantialis Peripateticorum , vel potius idem ac anima perceptionis & appetitus capax , admiscent verae sententiae pessimam suppositionem, quae confundit omnes notiones spititus &. corporis . Propter hanc interea causam patet, quod supra q. 196. dixi, Harmonistas posse recenseri inter affirmantes, & negantes activitatem crea turis; nam juxta hunc proxime expositum respectum illam amrmant , juxta vero alium respelitum , qui omnes operationes creaturarum reducit ad quemdam Mechanismum, illam negat ..
admittunt corpora posse aliquid agere in alia corpora , inquirunt regulam generalem , periquam potentia corporum naturalium , quae seta subjacent nostris observationibus , agendi in alia corpora, certo possit in singulis casibus dignosci , aestimari, & determinari. Regula haec jure profecto quaeritur , cum capax mensurae sit hujusmψdi potentia; Nam cum omnis potentia corporis na turalis , quatenus ipsi intrinseca est , non distinguatur ab ipsius substantia ἔ-19. udio reali modo , erit illa ex hac parte maior vel minor pro majori vel minori quantitate materiae impenetrabilis , qua corpus naturale constet, quatenus, vero eadem potentia corporis ab extrinseca vi , quae ipsi motum imprimat augetur, quanta ex hac etiam parte erit, adeoque aestimabilis. a 29. Uera sententia est, mensuram hujusmodi potentiae repetendam esse ab ipsa cujuscunque corporis materia, & velocitate eidem ab extrinseco impressa, quae est id, per quod motus cor Poris eiscitur, di quae consequenter praeter materiam se tenet ex. parte potentiae corporis respectu aliorum corporum , in quae ipsum agat 23O. De
c Dissi de PrincIplis corporum . Et Dissia de supremis rerum generibuτα-
132쪽
a 3 o. De Veritate hujus sententiae ita certi erant PhiIosophi an te Leibnitium , ut nemo de hac re ne disputaverit quidem . Primus ille extitit, qui communem hanc sententiam cum quadam distinctione , quam jam exponam , aggressus. est magno impetra impugnare . Distinxit ille potentiam corporis , quae solum cum vi motrice, seu velocitate in actu primo alibi ci definita conjungitur , ab illa, quae actuali cum motu coniungitur . Primam vocavit ca vim mortuam, & aliquando 3 vim embryonatam zsecundam dixit vim vivam. Vis mortua appellatur etiam vis premens , aut pressio : Vis autem viva ab aliquibus dicitur etiam vis insita , & melius Vis corporis moti . Globus , dum filo susi ensus dumtaxat deorsum nititur propter vim motricem sibi a gravitate impressam, exemplum praebet vis mortuae: Idem v ro, dum truncato filo , deorsum defacto descendit, exemplum dat vis vivae. Apta quidem sunt haec nomina vis viva, ct vis
mortua , utpote quae res γndent communi appellationi, quae vulgus ipsum aquas fluentes vocat vivas, contra vero mortuas , aquas stagnatates. Posita hac distinctione , vim mortuam corporis censuit Lei itius aestimandam esse ex quantitate materiae & vi motrice, seu velocitate in actu primo ipsi impressa: at vim vivam corporis statuit aestimandam esse ex quantitate materiae , ct quadrato velocitatis. a 3 r. Novam hanc vis vivae mensuram protulit Leibnitius a
no primum i 696. in Actis Lipsiae ad mensem Martii , & Gallice eodem anno , sed ad mensem Septembris in Novellis Rei p. Literariae s) quas Bayles edehat, cum hoc admirabili titulo, Bre-
.is demonstratio erroris memorabilis Cartesii aliorum : eamque
diversis postea scriptis propugnavit primo contra Catalanum Gal- Ium hominem in citatis novellis 6 ad annum i 687., & deinde iterum iterumque contra Dyonisium Papinum Marburgi Proses,sorem , ct Socium Regiae Academiae Britarinicae . Quae in Papbnum sunt, habentur in Actis Lipsiae ad mensem Maii anni 169o. in dissertatione de Causa gravitatis; & ad mensem Septembris anni 169 i. in dissertatione de Legibus natura, ct vera aestimatione virium . Tertio eamdem propugnavit contra Johan. Bernoullium variis epistolis ad ipsum datis anno a 69s., quae habentur in suo
cum ci DIst de motu. Q Leibn . Specimen Dynam I. In
Aci. L ps. 36ss. April. pag. mihi 149. Id. Commer. Philosoph. cum Bera oul. Epist. 242. pag. I. I.
tres Febru. ar. I. pag. mihi Iar.
133쪽
cum hoc Bernoullio Commercio Philosophico, A sunt episto-Iae XII. XV. XVlli. XX. XXII. anui i696. LXXII. anni 1697. S LXXX VI. anni a 699., eaeque appellaut ad ea, quae jam protum Ierat in opusculo Speeimen Ddina eum in Actis Lipsiae ad Apri Iem anni i69s. asa. Pro Leibnitii sententia stant Ioh. Bernoullius cum suis si- Iiis Nicolao, & Daniele . Johannes quidem diu huic Leibnitiiopinioni repugnavit argumentis, quae exponit in suis ad Leibnitium epistolis cr) XlII. XVII. XlX. datis anno 169s. Sed tandem epistola XXI. data anno 1696. fatetur ca in ipsius se sententiam descendisse, & fore ejusdem in posterum defensorem . Hoc exequutus est tum epistola XXV. ubi retractat, quae iterum opposuerat Leibnitio: tum in epistolis XXII l. LXV. LXXlli. LXXXV. XCVIII. CLXXXV. anni t Iro , in qua monet Leibnitium, oblitum se ostendisse suae sententiae in quadam , quam legerat, disceptatione a Leibnitio pertractata, quod ipse illi ingenue confessus fuit ita esse : tum in particulari, ut ipse it Iam vocat, demonstratione de hac re missa ad Christianum olfium, di ab ipse primum 3 , di iterum deinde edita a coIlectore operum Iolia Bernoullii O ;tum in Dissertatione de Legibus motus, quam mortuo Jam Lei-hnitio scripsit, di habetur in collectione diversorum tractatuum Sociorum Academiae Parisiensis , di etiam tomo tertio operum ejusdem Bernoulli, in qua fatetur s Leibnitium nunquam directe probasse hanc suam opinionem, neque proinde se ad illam
tuendam ex ejus argumentis adductum: tum in dissertatione de vera notione wrimis vivarum , quae est in Astis Lipsae anni i 3 s. Nicolaus autem Bernoullius in dissertatione de Motu eo ο-rum ex percussione. Daniel tandem in dissertatione Examen prin-eipiorum Meehanteae , quae fraternae dissertationes sunt in primo Tomo Academiae Petropolitanae is
Praeterea est pro Mibnitio Ferdinandus Helisicus Lichtscheid
4n suis considerationibus eires altitudines O velocitater pendulo.
ram in Actis Lipsiae ad Octobrem anni I 69r. Est Marchio Joan. PoIeni in tractatu de Castrilis c6 ς di in epistola data ad Abbatem Conti Venetum .
134쪽
EstJacobus Hermannus in sua Phoronomia , S in disse
Est Christianus Wolfius in opusculo ab Prineipia innamiea , di ca) in Elementis Mechanicae. Est Georgius Bernardus Bulfinggerus in dysertatione 4 DGribus eo ori moto insitis , illarum mensura
Est Gravesande in sua Physica s , ct in Actis Reipublicae Lis
Est Musschenbroekius in specimine Physico, & inflementis Physices 6 : qui tamen cum agit de vi acquisita a corpore de scendente per planum inclinatum obliviscitur sententiae a se stabi-- litae, Spantileibnitianam sequitur 7 , ut ipsum jam redarguit, qui notis illum illustravit. Est Bernardus Zendrinus in suo tractatu de Legibus S pbαπο
Est AE milia du Chatelet in suis Institutionibus Physicae, & R sponsione ad dissertationem Matrant de Viribus vivis Gallice edita' Bruxellis anno i 741., de qua loquuntur Trevoltiani ad eumdem annum 8 , ct suae etiam habetur in editione Italica ejus institutionum Venetiis facta anno 1 43. & tandem in ejusdem epistola ad Jurinum Gallice impressa in collectione illa otrusculorum, quae Lucae prodit sub titulo Memorie sors is Fipea 9 . Est Uinc eutius Riccati in suo Dialogo Italico , de Uiribus vi-Vis edito anno .I749. In quo mensuram quidem vis vivae more Leibnitiano desumendam propugnat , non tamen propter
gumenta Leibnitii θ Leibnitianoriam , quae illis non prodesse
233. contra sententiam Leibnitii, etsi dici possit esse omnes qui ante ipsum scripserunt: Nam opiniopem contrariam tribuit omnibus, qui Mechanicam norunt Niev ventilius cim, eidemque Leibnitio scribebat Johdgernoullius ci ia Tua vixio est prorsui nomva.
135쪽
va, eontra eam , qua πunquam in dubio fuit posita , nihi Iominus dici determinate potest, contra ipsam illos stare inter primos, qui ex experimentis, sed rudi Minerva factis , quae referunt tum ipsi iidem , qui ea fecerunt, tum alii, ut Joannes de Turre i , intulerunt jam olim mensuram vis corporum desumendam esse ex quantitate materiae , & simplici velocitate . Atque hi fuerunt ca Marinus Mersennus , do: Baptista Ricciolius , ct Franciscus de Lanis. De Cartesio ct Nevutono nihil dicam cum extra controversiam sit illorum in hac re sententia . Suut praeterea Abbas Catalanus in Novellis BayIeanis ca) . Dionysius Papinus tu Actis Lipsiae ad Aprilem anni 1689. indissertatione de Graiitatis eausa , di ad Januarium anni 169 t. in Dissertatione de Viribus motricibus, & in suo fasci se dissertationum edito anno I 69s., ubi exhibet Synopsim hujus controversiae . Johannes Berno ullius in epistolis supra q. a 3 a. citatis . Henricus Pembertonus in epistoIa ad Meadium data , in qua Poleni argumentum quoddam pro Mibnitio impugnat. Habetur haec ad caIcem Uersionis italicae operis Pembertonii speeimen Phia
Guidus Grandi in sua Mechanica .
Samuel Clarhe tomo primo operis, cui titulus Reeueil der dia .erser Pieees, & in dissertatione, quae habetur in tomo Transactionum Anglicarum ab anno I 72o. ad I 73 Joannes Eames dissertatione simili inserta in iisdem transectionibus . Flos habuit, credo, prae oculis Ioannes Freind, dum in Vindiciis suarum Praelectionum Chymicarum anno I 26. editis
contra Lipsienses, qui illum in eommuni errore veryari notaverant, quod corporum momenta oriri crederet ex ratione massae & c
Ieritatis composita , scripsit 4 illud esse Axioma a nonnullis e qui e confirmatum: contra quod Leibnitium in suis de hac re
Commentariis Da parum rationibus pugnare, ut nibit nisDIIaeeseonelusianeulat , nihil nisi in verbir captiones sectetur , qua una δε- re Mathematieorum voee atque sententia improbantur .
136쪽
Est Ioannes Crivelli in dissertatione de hac re ad Abbatem Conti missa, quae extat parte prima tomi secundi illius Diarii inscripti II Grau Gioreale di Europa , ct retractatior in tomo a 9. collectionis opusculorum Callogerianae , ct iterum melior facta in secunda editione Elementorum Physicae ejusdem Crivelli . Christianus Augustus Hausen Matheseos Profestar Lipsiensis in dissertatione de Gribus Motrieibas. Dorio Mai ranus , qui praeter illa , quae dixerat in Commentariis Academiae scientiarum Parisiensis ad annum i 28. , distinctius hanc sententiam propugnavit in dissertatione, sar ι'estimation la Mesare des Forees momiser Corpr,edita Parisis anno I74I., cujus synopsim dant Trevoltiani ad annum eumdem i , ct in epistola ad Chastelletiam de eadem re, di ivit objectiones ab ipsa sibi factas , de qua videri pariter possunt Trevolitani et . Petrus de Martino Astronomiae Prolatar Neapolitanus in disisertatione de Viribus eorporum , qua moventur , edita Neapoli
Franciscus Baldini hoc anno i 64. mortuus, in dissertatione Per modum epistolae,quae habetur in collectione Callogeriana 3 . Caietanus Maraagaglia in opusculo de hac re edito , Veronae
Joannes Maria de Turre in sua scientia Naturae , & in sua Physica generali. Eustachius Zannotti in dissertatione paucis ab hinc annis edita. Uarii etiam Academici Parisienses ejusdem sentenciae propugnationem protulerunt in Commentariis Academiae Regiae scientiarum, ut Eques de Louvville ad annum i et t. in historia. Petrus Varignonus diversis in Iocis eorumdem commentariorum , &cum his Bernardus Fontenelle in historiis, quae singulis tomis Praemittuntur. Omitto, qui brevius sententiam hanc statuerunt, ct amplexi sunt, ut Voltai re ), ct illos, de quibus est controversia quid senserint, ut de Hugenio, quem apud Joannem de Tu s) Joannes Berno ulli vult fuisse semper conφra Leibnitium: Her mannus vero id negat, immo ante Leibnitium contendit in hac re fuisse Leibnitianum : Gravesande tandem putat in utraque ipsum sententia, sed Guersis temporibus, fuisse.
137쪽
. PARS TERTIA. Metat Contra Leibnitium tandem dicendi sunt esse . qui suppone
tes, vel dubitantes ipsum , cuique asseclas nomine vis vivae admittere aliquid in corporibus motis, ipsis inditum, & distinctum ab ipsorum materia, di motu superaddito . negant dari in rerum natura vim vivam, utpote prorsus superfluam , cum per solam inertiam ct impenetrabilitatem corporum, omnia explicentur phaeis nomena, quae in ipsorum motu occurrunt , habita ratione ad tempus , quod ipsis corporibus tribuitur agendi, & expresse approbant antiquam sententiam , quae aestimat vim corporis per massam & velocitatem. Inter istos est Rogerius Bosco victi in Dissertatione de Uiribus vivis edita anno i et f., qui sic ait i
Lei Diani admittunt praeter ωHoeitatem vim vivam a potentiarum actionibus in eorpore relictam or permaueutem , quocumque demum modo eam explicent pissice, sive eam velint .eonsistere in Peripatetica quadam 'qualitate , quod nolunt, sive in alio quoeunque . Reiecta in hoc sensu vi viva, iidem adduiat , . quod quando nomine vis vi- vae , quis velit appellare effectus , quos corpus motum praestare potest , is, si habeat 'rationem ad tempus , , quo illos corpus motum praestat, debet vim ejus vivam aestimare per massam ductam in velocitatem , sin autem nullam habeat rationem ad tempus ,
is vim vivam jure aestimabit per massam ductam in quadratum velocitatis . Ita idem Auctor concludit tum ibidem , .um ubi iterum de hac re egit in Notis & supplementis ad librum a. Philo sopbiae Benedicti Stay : & in hoc sensu vult controversiam redigi ad litem de nomine . Similia sentit Franciscus Jacquier concludens ca) Hi eeleber
rimam hane eontroversiam superfluam omnino, inter logomaebiarretieiendam .ideri, si scilicet vis nomine significetur dumtaxat effectus, ut ipse putat non solum posse, sed etiam debere signifi- Lari 3 : In memoriam, inquit, revocandum est, quod saepe saepius
monuimur, vir nomen nullam distinctam notionem habera, nisi efffum aliquem intelligareus . Et clarius alibi dixit G: mr nomine nihil aliud intelligimus , ψs effectum aliquem dato aliquo tempore productam . At quicquid si , an aliqui dentur, qui in physicis nomine vis, effectum significent, imitari illos non licet: tum quia sumere causam , potentiam, aut vim pro effectui est idem ac confundere omnem sermonem, nec ipse hic Auctor intelligi iam R amplius
138쪽
amplius potest quid significet, dum, stabilito vim significare ess ctum,dicit i quaestionem esse,an in virium effectibus aestimandis , ha--, heri debeat ratio temporis'. tum quia, ut infra distinctim ostendam , ct declarabo , de vi seu potentia corporis naturalis acquiri de Dcto potest distincta notio, praescindendo etiam ab omni ejus essectu, & pro casu effectus per illam prodeuntis inveniri potest, quae sit eius ratio ad effectum .
Propositiones circa praecipuas de caus ciente controversaS.
sta εἰ T Ulla creatura est causa emciens ullius rei, quae propriam entitatem habeat. Propolitio , quae secundae &tertiae sententiae si .etis. S at o opponitur , est iam, ex dictis q. aa4. communiter recepta . Primo throbatur, quia impossibilis ostenditur hujusmodi eL scientia in rebus creatis quibusculique ex iis . quae disputantur de rerum creatione, cujusmodi esset haec em cientia , ut jam olim veteres fassi sunt ex dictis q. aa . . Atque si loquamur de Creaturis materialibus, impossibilis etiam ostenditur ex ipsarum natura, quae utpote essentialiter iners ca non componitur cum activitate emciendi ullam entitatem : Nam vel ea activitas dicitur principalis , jamque tribuitur materiae vis cognoscendi q-96. , & excluditur inertia , quae aliunde utpote essentialis non potest excIudi: vel ea activitas dicitur instrumetitatis , jam-oue intelligi nequit, quomodo per sui modificationem ipsi extrinsecus advenientem , & nihil aliud ex parte ipsius rei materalis , ut ratio causae instrumentatis q. 78. importat, enicere possit
veram quamcunque entitatem. 23s. Secundo probatur authoritate S. Augustini . Ille ut excluderet argumentum illud Manichaeorum pro natura mala Mse existente desumptum ab illo Christi Domini ca)-potes orbor
139쪽
bona maior fructus Deere , neque arbor mala bonos, sic dicit 1 Ne intelligatis , non naturas esse istas duas arbores, sed voluntates no- syras, ipse ait a Aut faeite arborem bonam, aut facite arborem
malam. Nis est,qui possit Destre naturam Ergo S. Augustinus impol- sibile reputavit, emi ab ullo possie naturam, seu emitatem esse
a 36. Tertio probatur determinate contra Peripateticos , quia illis entitatibus, quas ipsi vocant formas materiales vel substa tiales vel accidentales, ct continuo produci ac destrui volunta creaturis, non indigemus, ut vera Physica ostendit, ad Pnae nomena naturalia intelligenda, & explicanda, quemadmodum Adversarii ipsi supponunt, qui in e S praec*ue pro tua sente tia utuntur argumentis deductis ab experientia , ut videre est apud SuareZ et . Atque siqua alia argumenta proferunt actastruendam hujusmodi necessitatem , ea nihil evincere vidimus alibi c4 , singula examinantes haec argumenta , a 3 . His probationibus addi potest illa etiam , quam luppem tit infelicitas explicationum, quas Adversarii asserunt, dum cedunt ad ostendendam in particularibus casibus hujusmodi em-eientiam , quae adeo implexa sunt tot circuitionibus , tam variis opinionibus, & tam gravibus dissicultatibus, quae plures occurrunt ex una aliquo modo sublata , quemadmodum ex uno exsecto hydrae capite plura statim emergere finxerunt Poetae, ut nihil certi ipsi iidem, inter quos SuareZ s , fateantur proterre se posse, & quisque melius intelliget , qui ipsum. Suarea consulat ν ubi fuse de hoc agit . 238. Primo obiicitur . In Genesi habetur 6 Germinet terra
herbom . . . O protulit terra herbam . Atqui hic modus loquendi indicat terrae inditam fuisse a Deo vim activam ad productionem earum substantiarum , quae dicuntur vegetabilia :Respondeo cum Almonso Nicolai concedo maiorem , ocnego minorem. Nam illa verba dicunt solum vegetabilia non tacta fuisse ex nihilo, sed ex terra, Si materia prius creata , quae quando concursum suum per modum causae instrumentalis aa vegetabilium essectionem deinceps contulerit, illum profecto non
id S. August. Cont. Fortua. Disp.
140쪽
contulit in hac ipsorum prima productione juxta Ieges a Deo sancitas , sed modo omnino singulari. Nam vegetabilia, tum quae terrae , tum quae aquis sunt propria, saltem in iis locis, in quibus animalia paulo post formanda, spatiari & pasci debebant, producta
extemplo fuerunt, atque perfecta intra tertiIm Creationis rerum diem . Suadetur magis haec responsio, quia locus objectus. Germinet terra , cse protulit terra herbam , in serius explicatur per haec verba ci : Ferit Dominus omne virgultum agri , produxitque
Dominus Deus de humo omne lignum , quibus verbis Deo soli tribuitur vegetabilium prima productio . a 39. Secundo obiicitur . Animal generans aliud animal est causa efficiens novae alicujus Entitatis: Ergo creata substantia est causa efficiens entitatis alicujus . Antecedens probatur , quia generare est producere de novo substantiam sibi similem in natura. Respondeo, nego antecedens & probationem, in qua, quae affertur significatio hujus verbi Generare, est ipsa sententia, quam impugnamus, neque admittitur nisi a Peripateticis . In contraria enim veraque Philolbphia generare , dum loquimur de creaturis , signifieat privare s e certa quadam substantiae suae parte, ex qua debito in loco collocata .aliud simile animal modo nobis ignoto paulatim coalescat. Quare in hac esscientia creaturae nihil aliud invenitur ipsi proprium , nisi modificare , ac movere materiam . Inspiciamus de facto hominem generatum . Ille est
novum compositum ex corpore, determinato modo, organico ,& anima rationali simul unitis, in quo animam a solo Deo crea ri certum est, corpus vero emci opera genitorum , non importat aliud , quam id quod diximus explicando , quid significet in
creatis hoc verbum generare : unio tandem illa animae , ct corporis tam longe abest , ut sit essectus genitorum , ut illa sit adhuc inter Philosophos mysterium . Genitores igitur respectu nostrae existentiae sunt causa emciens dumtaxat moralis seu occasionalis, quod voluit fgnificare Nievventilius ca) dum illos ex simili ratiocinio ostendens non esse nostri proprias causas, dixit esse causas instrumentales . Quapropter jure dixit Isaias 3 .
Pater noster es tu ; nos vero lutum , fictor noster tu , ct opera manuum tuarum omnes nos: & vere Divino Spiritu afflata dicebat
mater illa mirabilis filiis suis Machabaeis q) . Neseio qualiter ἐν