장음표시 사용
281쪽
ter mutatiofiem status, ct caulam externam mutantem, nego majorem & minorem . Advertit jam Leibnitius male intelligi a vulgo, scilicet Cartesianorum illud axioma, dum putat corpus
quod vis sive magnum sive parvum debere eodem modo moveri quolibet impulsu, monens corpur resistere motui , ita ut nousit tui erens ad motum eo quietem , ut vulgo rem aestimare Iolent , DI ad motum pro magnitudine sua, vi ranxo majori activa iurigere. ψ7 . Secundo obiicit Malebranche: Si corpora haberent potentiam sibi in trini ecam agendi in aliud corpus, idem ventus non aeque facile moveret naves molis inaequalis; 1 ed aeque facile movet naves molis inaequalis , cum sunt in fluido aqueo, di aereo, quod accedit ad vacuum: ergo. Respondeo, concedo maiorem, & nego minorem . Ipsius salinsitas evidens est, dum enim navis exiguae molis brevi subtrahitur ab aspectu per mediocrem ventum ς navis ingens vix procedit . & dum pluma pendula filo in medio aere flabello circumagitur, sphaera plumbea similiter sui penia nihilum commovetur. Observari etiam debet contradictio in hac ipsa obiectione ; eaeni in repetit originem difficultatis in movendo corpore extra vacuum a resistentia corporum, quae illi sunt circumfusa , essectu scilicet potentiae corporibus intrinsecae agendi in alia corpora, cum simul affirmetur corpora non habere ullam sibi intrinsecam potentiam .
47s. Tertio obiicitur. Quaecunque resistentia , quam corpo ra naturalia prodant, non est essectus materiae impenetrabiliter extensae , sed est ellectus vel gravitatis, vel dissicultatis in dividendo aere, vel alio medio , per quod moveantur. Quare huiusmodi extrinsecis impedimentis cessantibus tantum resistentiae
experiremur in movendo vel sistendo monte, quantum in movendo vel sistendo grano arenae.
Respondeo, nego assumi tum, quod falsum esse instituta et Iam experimenta a diligentissimis Physicis, qualia videri possunt apud Jo. de Turre a planissime evincunt. Ac quod imprimis dicunt de gravitate , ipsam esse causam
resistentiae, quam corpora in mutuo congressu produnt, osten ditur falsum . Primo quia gravitas impellit corpora celeritate quadam determinata, quae nota est , ad motum dumtaxat per Pendicularem superficiei Terrae, at resistunt corpora etiam quan
282쪽
do ea quis sollicitare velit ad motum hunc perpendicuIarem celeritate majori, veI cum quis conetur ea movere horizontaliter. Pueri ipsi, dum pilam e pavimento resilientem iterum contra ipsum, adeoque secundum directionem gravitatis , percussione manus urgent, cessant ocius a ludo , si ea e paulo densiori m teria sit compacta , propter maiorem scilici resistentiam , quam Contra manum major massa exerit, quae molestae sensationis est caussa . Secundo quia impedita etiam adtione gravitatis , at accidit in corpore vel innatanti vel pendulo , adhuc resistentiam suam prodit contra id , quod illud tentet dimovere a statu suo, &quidem modo illo constanti, ut haec resistentia sit in rationem alta penduli corporis, dupla scilicet in duplo, tripla in triplo
corpore , & lic de caeteris. 4 6. Quod alii dicunt, aerem perrumpendum a corpore
quo 1 movetur, esse causam totius resistentiae, quae apparet ita corporum motione falsum est . Primo, quia resistentia haec in ratione massae habetur etiam in vacuo per machinam Mylianam de more facto. Secundo, quia cum corpus semoveas perrum
pat aerem, vel alitis medium quodvis per suam s uperficiem , dupla deberet esse aeris resistentia in duplicata dumtaxat corporis su perficie , ct relicta eadem massa, quod non accidit, & resistentiam prodit sub eadem massa fere eamdem: &similiter aequa Iis deberet esse resistentia, relicta pari superficie , sub dimidiata corporis massa , quod pariter falsum est , cum dimiditatam pariter in hoc casu resistentiam prodat. Praeterea inutilis est recumsus iste ad aerem, vel medium perrumpendum; Nam ipsam metraediuin unice resistere potest propter suam materiam impenetrahi I iter extensam . Quod enim dicunt ad effugiendam contradictionem, de qua supra q. 7 .) , fluidum resistere, quia ipsius natura est esse in continuo motu, qui proinde omnem alium m tum in aliquam determinatam partem diretitum extinguit . commentum est, quod imprimis falsum ostendit, corpus quiescens s pra fluidum nulli agitationi obnoxium : deinde dato motum esse essentialem sui do, si illud per suam substantiam non resistit co Pori , ne resistere quidem potest per suum motum, qui est ipsius quaedam modificatio , vel attributum ab ipsa soIum per rationem nostram distinctum . Tandem dato motu in fluido, qui proprie talem habeat ressistendi, qua caret ipsius subjectum , sellem necesse est dicatur illud moveri in aliquam solum directionem ς motus enim unius ejusdemque sui di in omnes simul directiones implicat couir adictionem: ergo nulla deberet esse resistentia cor-Diuiliroes by Corale
283쪽
poris certo velocitatis gradu concitati,ad motum per aliquam determinatam directionem, illam scilicet, quam fluidum tenet: quod est contra evidentiam :
ginem difficultatis in movendo corpore , est aliud commentum male excogitatum , primo , quia similiter, ac nuper factum est , dicitur non posse intelligi corpus fluidum per suam substantiam expers potentiae resistendi aliis corporibus , fieri resistens per modificationem , in qua dicendum erit consistere elasticit
tem: secundo, quia vis elastica aeque agita parte corporis aerem permeantis antica, ac a postica : ergo si elasticitas aeris ex ante
riori parte resistit motui corporis, eadem ex posteriori illi favebit. COROLLARIUM.4 3. Otentia corporis naturalis agendi iri aliud corpus est genus, cujus duae primariae species sunt, potentia om uino intrinseca , & potentia partim intrinseca, ct partim extrinseca. Prima definiri potest potentia corporis, quod aliquo modo quiescit , qua potest extinguere motum alterius corporis : secunda vero definiri potest potentia corporis , quod movetur, qua potest movere aliud corpus, quod aliquo modo quiescit . 479. Potentia omnino intrinseca dicitur a Nevutono i vis insita, & potentia resistendi: ab aliis vis passiva materiae : a Ke-Plero vis inertiae, quod nomen uon displicuit Nevutono. Illud tamen minus placet, quia vis inertiae appellata jam fuit q. 61 potentia cori raris continuandi motum suum , quae est quid diversum a potentia corporis vel resistendi alteri corpori, vel illud movendi. cum claritas doctrinae postulet, ut diversis iiostris ideis diversa etiam nomina respondeant, non est opportu num adhibere nomen vis Inertiae ad utramque potentiam declamrandam . Ex omnibus autem diversis nominibus, quibus pote tia haec intrinseca corporis naturalis appellata est, illud est importunissimum, quo aliqui utuntur , eam appellando absolute vim, quia vis absolute dicta est nomen proprium potentiae illius , quae convenit substantiis spiritualibus et Quare eo utendo etiam in sermone de potentia corporis, perturbatur omnis intelligentia, dum sub unam eamdemque appellationem revocantur duoentia diversissima . Atque hinc primo fit, ut quis cum Franci-
284쪽
sto GaudIo q. 6o. dicat , subsantiarνm omnium sest materia Iiam , sive Diritualium essentiam conmxuit vis, seu ut alibi idem dicit ci), D s est substantiarum character, seu ut iam olim dixit
Dibnitius a , agere est ebaracter substantiarum: deinde vero ulterius transeat, ct vel aperte statuat quae evidenter repugnant , vel aperte dicat, substantiana materialem S spiritualem conve ni re 1 ub idem genus infimum entis . Utrumque accidit Leibnitio , secundum vero Volsio : quod sic ostendo . Postquam Lei
Ditius dixit, agere esse characteremsubstantiarum , non multo in fra statuit sic , principium activum materiesuas notionihus sepe ritis , O ut Ila dicam vitoic , ubique in eorporibas aumitto : Sed hoc idem est , ac dicere , admitto substantias materiales esse si mul materiales S nou materiales, utpote materiaIibus notionibus superiores , quod est hominis in una eademque propositione sibi contradicentis: ergo en quod primum revera accidit Lethnitio . Rursus idem Leibnitius de Elementis corporum a se admis sis, quae saepius Monadas vocavit, & non raro formas , sic scribit ad Jo. Berno ullium 3 : di claram habeas ideam antisa , Babebiso Drκαῆ est enim idem genus, o Deetes variae; S paulo post ait, puto inesse et O pereeptionem , ese oppetitionem; quod alibi rei setit : Fusius vero eamdem doctrinam exponit in sita dissertatione de Natura , er Vi insita, quae eodem anno I 698., quo supradicta scribebat Jo Bernoullio,apparuit in Actis Lipsiae s): ergo en alterum , in quod pariter Leibnitius incidit, ct propter quod ipsius systema accusatur ab aliis quidem , ut Jo: de Turre c6 , de Idealismo . ab aliis vero, ut Tre voltianis , de Materi lii mo , vel Spinosismo. Venio ad Wolfium . ille loquens de Anima haec habet c8 :Anἰma partibus earet , nec extensa est , nulla praedita es Aura , nullum replet spatium , caret magnitudine , motuque intestino desiluitur: loquens vero de elementis corporum idem omnino per haec verba dicit 9 : Elementa rerum materialium non sunt
extensa, nulla figura , magnitudine praedita , spatium nullum implent , motuque intestiso desituantur e nec novi , quod nam discris
285쪽
discrimen, aut ubi, statuat inter animae naturam, & es ementa haec rerum materialium , ct hoc solum novi declarare se uno in loco i , quod nolit inquirere in disserentiam specificam inter elementa, ct alias substantias simplices . Si ex dictis uti nequit Philosophus accurate Ioquens nomia ne vis absblute , dum Ioquitur de Potentia corporis ipsi intrins ca. multo minus uti potest nomine vis activae. Communiter de facto Philosophi usi sunt nomine vis passivae . Lei itiani cominplent , aut confirmant perturbationem idearum, dum hoc nomen conveniens potentiae spiritus , applicant etiam potentiae intrinsecae corporis . Hos imitatus est Ipse Gaudio, qui loquens de corporibus dicit et , in nostra senteutia vires activa ad Iabsanistiarum essentiam pertinent . Quando quis velit uti nomine vis activae etiam agendo de potentia corporis , addat saltem instrumentalis, vel improprie talis, conformiter ad actionem improprie talem cst. 9. illi respondentem. 48o. Potentia partim intrinseca, & partim extrinseca dicitur etiam Uis corporis motrix aliorum corporum , ct impetus, seu quod melius est Vis impetus, ut statim distinguatur a cor poris actione impingendi in aliud corpus, quae pariter dicit ut impetus . Omnia haec synon ima hujus potentiae, sunt ejusdem nomina generica, quae contrahuntur in diversa nomina specifica pro variis motus determinationibus , quas constanter habeant corpora ab actione caussae nobis ignotae: cuiusmodi sunt corporis attractio, gravitas, elasticitas, ct alia, siqua sunt . Attractio enim est motus unius corporis aliud corpus versus : Gravitas vero est motus corporis per directionem superficiei terrae perpendicularem : Elasticitas tandem est motus partium corporis in pristinas suas sedes , a quibus dimotae fuerant. Hinc intelligitur, quare hi ipsi motus, quos dicimus attractionem , gravitatem , ct elasticitatem, vocentur etiam Uis attractionis gravitatis di elasticitatis ; Motus enim corporis, utpote pertinens ad ipsius Potentiam agendi in aliud corpus, est profecto vis aliqua : sed attractio, gravitas, & elasticitas sunt species motus: ergo etiam haec sunt vis aliqua .
286쪽
48i. D Otentia corporis naturalis resistendi l. 79. , &Vis motrix non solum pertinent ad corpora inviacem separata , sed possunt etiam pertinere ad diversas partes
ejusdem corporis. Probatur. Certum est corpus aliquod, ut filum verticaliter sus Irensum non conservare cohaerentiam suam cum omnibus suis partibus, nisi intra Iimites certae cujusdam longitudinis , ac quando hi limites exceduntur, ex unci continuo filo duplex statim fit filum ex divulsione , qua illius cohaesio superatur ; acetiamsi haec divulsio accidat in experimentis , quae circa hoc fiunt, in diversis a puncto suspensionis distantiis; cum hoc tamen eveniat propter inaequalitatem crassitiei ipsius materiae in diversis partibus totius iIlius corporis , facile intelligitur in ipso puncto suspensionis fore, ut accideret haec divulsio, si partes corporis per totam ipsius longitudinem aequalis essent crassitiei, seu densitatis , seu tenacitatis . Divulsio autem ista ideo fit , quia cohaerentia partium superatur a pondere suspensarum partium , quod pondus nascitur a vi gravitatis aeque sollicitante in centrum terrae quamlibet partem corporis ; in quo casu potentia rem stendi q. 69. tribuitur partibus fili superioribus; vis autem motrix q. 48o. inferioribus. De resistentia , quam faciunt partes unius corporis aliis ejusdem partibus , quas vis aliqua conetur dissociare, habentur di, versa theoremata subtiliter excogitata, quae videri possunt apud Auctorem notarum in Elementa Physicae Musichen broeckii ci) . Et generaliter in regri habentur libri, ct non pauci authores , qui post Galilaeum ca) de resis entia corporum tractarunt , ut Blondetus in suo Galilaeo promoto, Alexander Marchetius in libro de Resistentia solidorum , ipse Musschembroe kius in dissertatione de cohaerentia, Honoratus Fabri, urtius , Leibnitius , Uarignonius , Parentius, Bernoullius, Paulus Hortus, Guid Grandi, & Reau murius locis citatis a Joanne de Turre 3 .
287쪽
8a. D Otentia resistendi corporis naturalis generice sumapta constituitur ab inertia, ct extensione ipsius impenetrabili : specifice vero sumpta, si corpus non sit suidum , constituitur etiam a proprietate talis corporis , quae dicitur cohaesio partium . Probatur prima pars . Potentia corporis agendi in aliud corpus est potentia agendi solum instrumentaliter q. 34i. , ex determinatione scilicet non propria, sed externa , quod ipsam inertiam includit. Rursus potentia resistendi unius corporis alteri corpori importat extensionem impenetrabilem utriusquet corporis; Nam sublata ab uno ipsorum impenetrabilitate , pol terunt esse duo corpora in eodem loco , ct cum unum motu suo deberet agere in aliud corpus , removendo illud a loco , in quo est , ut locum illum occupet; illud non removebit , cum locumj eumdem occupare possi: ergo ad constituendam potentiam resis stendi cuiuscumque corporis naturalis, sive generice sumptam , praeter inertiam, requiritur etiam extensio impenetrabilis . 483. Dices. Intellecta dumtaxat extensione impenetrabili intelligitur potentia resistendi : ergo inertia non requiritur necessario ad hujusmodi potentiam .l Respondeo,distinguo antecedens: intelligitur resistendi poten-l tia vel principalis vel instrumentalis, concedo antecedens: in-l frumentalis solum, sive exclusive a potentia principali,nego antet cedens; & distinguo consequens, inertia non requiritur ad poten- tiam resistendi genericam , concedo, ad illam propriam corporis naturalis , quae est solum instrumentalis, nego consequentiam . 484. Probatur secunda pars . Quando corpora non sunt fu da, propter cohaesionem partium componentium , etsi in unam solum sui partem irruat aliud corpus , nihilominus illa caeteris quoque su is partibus resistunt, seque illi opponunt, ut constat experientia ; quod non faciunt corpora, quae fluida dicimus, propte-- rea quod ipsorum partes inter se non cohaerent , quae agunt solum per eas sui partes , quae immediate tentantur : ergo ad constitutionem potentiae resistendi corporis non fluidi, pertinet etiam cohaesio partium ipsius . 48s. Porro cum corpora , quae recedunt a classe corporum sui dorum , alia magis vel minus recedant, & illa quae magis recedunt, dicantur corpora dura, ut lapides, hoc est corpora quae
288쪽
physice nequeunt mutare suam figuram, quin frangantur, quorum diversi s uni gradus, prout Ocyus vel serius tandem franguntur: illa vero , quae minus a fluidorum classe distant, dicantnr corpora mollia , ut lutum; corporis quidem duri proprium est, totum se Ω Ιtim opponere motui alterius, etsi in unam siti partem illud in se impingat; Quare unico temporis momento corpus periecte durum extinguit totum motum alterius, vel partem aequalem illi , quam contraria actione ex ipsis recipit: corporis autem morul f proprium est,opponere se per eas succellive partes, quae primae alteri opponuntur. Quare non prius totum corpus molle incipiet
moveri, quam mutata sit pristina ipsius figura.
86. Potentia resistendi corporis naturalis consistit partim ita negativo , partim in positivo. Nam haec potentia constituitur q. 78. ab inertia & impenetrabili corporum extensione: sed inertia est mera negatio si. U. : extensio autem impenetrabilis est quid positivum ; significat enim aliquid, per quod corpus occupat locum cum exclusione alterius ab eodem loco: ergo potentia praedicta consistit partim in negativo, partim in positivo , 487. Primo objicitur. Nevvlonus non distinguit ab inertia , potentiam resistendi, seu ut ipse ait q.479. vim insitam,& inerinliae tribuit, quod corpus de statu suo dissiculter deturbetur :ergo saltem per Neuvionum potentia resistendi consistit 1bIum
Respondeo,nego antecedens; Nevvlonus enim non dicit m teriae vim insitam non differre ab inertia, sed dicit 1 non re ob inertia massa; per quod massie nomen exprimit extensionem impenetrabilem materiae, quae una cum ipsius inertia constituit vim insitam. Similiter Nevvlonus ibidem, dissiculter deturbari Corpus de statu suo, tribuit inertiae materiae, qua corpus constat, non vero soli inertiae.
488. otentia resistendi communis est omni corpori natu L rati, di proportionalis est quantitati materiae, qua
289쪽
Propositio habet contra se Cartesianos, de quibus nuper dicebam q. 47o. quorum argumentis jam solutis addenda sunt
illa, quae mox subjiciam. 89. Probatur. Potentia resistendi corporis naturalis conmstit in ejus substantia inerti, & extensa impenetrabiliter , quae est essentia corporis naturalis , ut alibi ci concludo; ergo cum sola distinctio per nostrum cogitandi modum intercedat inter hanc potentiam, ct corpus naturale; necessarium est, ut quicquid tale corpus est , hanc potentiam habeat. Atque cum unum corpus hujusmodi possit habere majorem quantitatem substantiae hujus inertis & extensae impenetrabiliter, quam alterum, majorem etiam altero in eadem proportione potentiam hanc habebit. yo. Confirmatur ex eo, quod quisque experiatur, majori opus esse conatu ad removendum corpus de statu suo, quod materia abundet supra alterum, propter resistentiam maiorem, quae est exercitium potentiae resistendi intrinsecae corpori; s ed accuratissima experimenta, quae quantitati materiae ostendant proportionalem esse resistentiam, suppeditabit Nevvlonus et , ex quihus satis sit illud meminisse dependulo per filum corpore , cui motus imprimaturi Illud enim, si movetur intra fluida diversi generis , sed ejusdem sere densitatis, cujusmodi sunt aqua , spiritus
vini, spiritus therebinti, oleum calidum, &alia, invenitur experiri eamdem fere resistentiam: pares enim numero oscillationes intra idem tempus ab eadem altitudine sibi relictum in illis conficit Contra vero si moveatur intra Mercurium, talem praesesert pati se resistentiam , quae bis septies excedit illam , quam intra aquam patiebatur; Fac enim determinato aliquo tempore pendum Ium peregerit oscillationes quatuordecim intra aquam , eodem tempore a pari altitudine demissum intra Mercurium, unam tantummodo peraget . Et defacto ratio densitatis materiae, quae est inter aquae , ct mercurii par volumen , est ratio unitatis ad quatuordecim ς
9i: Primo objiciunt Cartesiani: Datur materia subtilis: selmateria subtilis non habet ullam potentiam resistendi aliis corporibus ς Sic enim intelligitur , quare libere spatiemur per vias, &volucres vagentur per aera, ct corpora coelestia constanter suas periodos renovent, etsi nihil vacuum sit a materia subtili , ubi aliud corpus desite ergo potentia resistendi non est communisvmni corpori. Res p. primo, nego majorem, nam cum materia ista dicatur
290쪽
esse non solum tenuissima ultra omnem imagiuationem, sed etIam infinitae tenuitatis , propterea quod Deus illam infinite diviserit, est materia impossibilis; nam impossibi Iis demonstratur ista divisio infinita , ubi agitur de divisibilitate corporum in infinitum .
Respondeo secundo , omitto majorem, &nego minorem, quae una cum ejus probatione non cohaeret cum aliis Cartesiano rum placitis . Unum ex his est, omnem materiam esse homogeneam , ct hanc ipsam , quam subtilem vocant, dicunt ortam esse ex rotatione & tritura majorum partium ejuslem materiae,qui bus potentia resistendi ab ipsis tribuitur . Alterum est , ex vor tice linateriae subtilis haberi motus planetarum circa solem , impuli una corporum terrestrium in centrum terrae, & illam cohaesionem , quam multa corpora praeseserunt in suis partibus: pr
pter quam causam iam olim Mus henbroehius i arguit Cartesia nos contradictionis in suis circa materiam subtilem assertionibus . Respondeo tertio, omitto majorem & minorem, & distinguo
consequens: ergo haec potentia resistendi non est communis ominni corpori, naturali scilicet & non naturali, concedo conseque tiam : non est communis omni corpori naturali, nego consequentiam . Cartesianorum materia subtilis, quoniam invisibilis,
ct expers dicitur potentiae resistendi, adeoque impenetrabilitatis,
49 a. Secundo objiciunt. Quod Mercurius magis resistat aqua Et aqua aere , ct generaliter unum fluidum magis alio eidem cor pori , quod intra ipsa moveatur, oritur ex majori attritu , qtaem patitur idem corpus intra aquam , quam intra aera: ct intra me Curium , quam intra aquam ς ergo ex eo , quod inaequaliter haec suida resistant eidem corpori, quod illa loco movere conetur , non infertur par illorum volumen non includere aequalem quan
Respondeo, nego mai. Nam imprimis maior resistentia unius suidi supra aliud ex attritu proveniens supponit particulas illius suidi esse crassiores, ct magis scabras , quam alterius , ut ipsi Cartesiani admittunt, qui corpora se moventia intra materiam subtilem ne pati quidem dicunt resistentiam ex attritu cum ipsius particulis, quia cum haec minuatur pro ratione subtilitatis si uidi, ii Ia infinite diminuta est , adeoque nulla, in fluido materiae subtiIis propter non soIum insignem , sed infinitam etiam ipsius subtilitatem . Jam vero vel gratis , vel sortasse etiam falso dicitur Mercurius minus subtilis aqua, di aqua aere; Nam experimenta probant