Augerii Gislenii BusbequiiOmnia quæ extant. 1. Legationis Turcicæ Epistolæ quatuor. 2. Exclamatio sive de re militari contra Turcam instituenda consilium. 3. Solimanni Turcarum Imp. Legatio ad Ferdinandum Roman. Cæsarem ... 4. Busbequii Legationis Ga

361쪽

lisola IV. 3 S Iinde processimus Commaronium , primam Caes. Majestatis arcem, ad flumen vagae

sitam. In cujus ulteriore citerior eque rupa loci praesidium cum sociis navalibus , quos ibi μέν adipas Vocant, praestolabatur. Antequam trajicerem, accedit ad me Samdaeus, curam diu dissimulatam aperit, me complexus denuo agit gratias pro recuperata libertate. Nam fateri se iidem hactenus sibi fieri, non potuisse hoc negotium bona fide a Turcis geri, ac proinde in perpetuo metu uisse, ne sibi Constantinopolim redeundum esset, & in vinculis senescendum. Νunc demum se agnoscere, quae a me beneficia haberet, rata &firma esse , quo nomine mihi ad extremum vitae spiritum devinctum fore. Paucis inde diebus attigimus Viennam. Erat tum temporis in comitiis imperialibus Co sis Ferdinandus cum filio Maximiliano, de

cujus in regem Romanorum inauguratione agebatur. Facio Imperatorem certiorem de meo reditu , deque adventu Ebra-himi, & quid de eo fieri placeat, consulo.

Nam is quidem vehementer urgebat , ut Francosordiam duceretur. Reipondit priumo Imperator, sibi videri consultius ut Viennae ad reditum suum Turcae subsisterent : fore abs re alienum, si gens tam infelta per tantum tractum, quantus est a Vie

362쪽

3 sa Aug. Busbequii a Vienna Francosordiam, per ipsius Imperii penetralia duceretur. Sed eXpectare longum erat, & multas suspicionum ansas Turcis dare poterat. Nec erat ulim metuS, si1 Ebrahimus cum suo comitatu iter per

florentissimam imperii partem fecisset, imo

optabile ut per ea vires & magnitudinem imperii aestimaret. Tum autem maXime ut videret Francosordiae, quanto conse

su summorum Imperii principum Imperatori patri successor Maximilianus desNgnaretur. Quae cum essent a me Imperatori rescripta, assensus est, ut Ebrahimus cum suis Francoirdiam duceretur. Sic

nobis iter Praga, Bamberga, virtZburgo illuc institutum. Nolebat Ebrahimus, cum iter per Bohemiam haberet, transire ins lutato Archiduce Ferdinando : sed ei se offerre, sic ut nosceretur, non visum Archia duci. Quum paucorum modo dierum itunere abessem a Francosordia , visum est mihi ut de quibusdam rebus ad meam legationem pertinentibus Caesarem praemonerem, unius atque alterius itinere Turcas praecurrere. Itaque eo delatus sum per equos dispositos , ac veni Francosordiam pridie ejus diei , quo ante annos septem alterum iter Vienna Constantinopolim auspicatus fueram. Ea humanitate atque indulgentia clementissimi Imperatoris e

363쪽

lisola IV. 3s 3 Ceptus sum, non qua me dignum erat , sea quam ejus consuetudo & innata ho-nitas serebat. Tu cogita quid mihi laetititiae fuerit post tot annos frui conspectu

non modo incolumis, Verum etiam omnia

hus rebus florentis domini, qui me amplissimis bene atque eX sententia sua coninfectae legationis testimoniis ornaret, di turnos labores meos, & quaecunque a me acta essent grata & accepta sibi esse ostenderet, nihilque praetermitteret quod ad propensam voluntatem significandam pertineret. Ρridie inaugurationis venit Francoso diam multo jam vespere, clausis ejuS urinhis portis, quas toto sequenti die Vetus ceremonia reserari non patitur. Sed diserto Caesareae Majestatis mandato factum est, ut Turcis portae postridie aperirentur. Assignatus eis locus, unde polsent praetereuntem electum Caesarem cum Omni pompa atque apparatu spectare. Visum est eis hoc amplum ut erat) & magnificum spectaculum;

monstrabantur inter reliquos , qui Caesarem honoris caussa comitabantur, tres du-CeS , quorum singuli suis opibus justum exercitum conficere possent, SaXO, B Varus, Iuliacensis : multaque alia de virubus , dignitate & amplitudine Imperii eis referebantur. Ad Caesarem paucos post dies introductus Ebrahimus, caussam ad-Z ventus

364쪽

3 4 Aug. BQbequia ventus sui eXposuit, obtulitque munera quae Turcis honestissima habentur : quem

Imperator pace confirmata amplissimis auctum donis ad Seseimannum remisit. Evolare me eX aula, & domum redire gestia entem, retinent etiamnum privata negotia. Nam mihi quidem vita aulica usquequaque cordi non est ; notae mihi ejus aerumnae. Falso splendore multae ejus miseriae obtenduntur. Fuci in ea multum , candoris parum est ; nulla est aula quae Vacat invidia, in qua non desideretur amicitiae fides, ubi voluntatum mutatio & subita ruina metuenda non sit. Nam principes &ipsi homines sunt. Vidi qui centum amiacis stipatus regiam adierat, irato rege, ViXCum uno comite domum redire. Aula Uera bona non novit nisi sero. Umbris, fama, specie, fallaciis, errore populari ducitur. Ut eos fortunatos dicere non dubitem, quia hus illa cito & cum parvo incommodo defungi datum sit. Optabile est sibi posse viavere, & Musis; & cum paucis, & non faulacibus amicis, in agelli angulo consenescere. Aut nulla est in hoc terrestri exilio, aut ea demum vera Vita est. Nimium 3uam tum faepe pluris fiat in aula nobilis scurra quam vir honus, ut non absurde boni vixi inter aulicos speciem oculis subjecisse vitideantur, qui asinum pinxerunt inter ει

365쪽

mias. De communibus aulis loquor. Nam me non fugit, multas, atque hanc praecia pue , Viris in omni laudis genere praestat tibus tanquam rarissimis luminibus illustrari. Ut ut sit, mihi solitudo & studiorum nutata quies, turba & strepitu aulico

potior. Sea discedere cupientem Vereor ne Ρrinceps Optimus retineat, aut Cert

domo jam abditum retrahat. Annuit is quidem meo discessui , sed ea lege ut TeVocatus redeam. Quod si fit nam quis ei qui nutu quidvis impergre pos sit, & cui tantum debeat, comiter peten ii quicquam deneget 3 tum Vero unum relinquetur solatium , in quo conqui scam, quod mihi sanctissimi Imperatoris faciem, vel cui melius dicam) spirantem verae virtutis imaginem assidue spectare &contemplari dabitum Nam cave putes, Solem hoc Principe quicquam illuxisse melius, neque cui justius rerum arbitrium delatum sit. Suspicienda quaedam res est imperii m 1estas : sed mereri imperium, eoque se dugnum praestare, mihi majus quiddam videtur. Nihil dico de natalibus, nihil de clarutate majorum. Non habet opus adjumemtis procul arcessitis , propriis adminiculis nititur; ex se atque adeo ex 1uis virtutibus magnus est. Multi Imperatores

fuerunt non boni , indigui qui ad tan-Z a tam

366쪽

3s6 Aug. BQbequii tam dignitatem producerentur ; hoc uno ex omnibus suae virtuti magis debitum honorem nemo cepit. Rursus potiti sunt rerum non pauci, satis illi quidem inter inutia casti & innocentes, sed qui mox nimia licentia & corruptelis aulae in omne vitium praecipites abierunt. Se mortales Obliti. 1piritus humanis altiores sumpserimi: locari coelo & deorum contubernio inseri voluerunt, cum essent indigni qui in hominum numero censerentur. Non omnium

cervices ferunt magnae fortunae pondus:

succumbunt plerique & seipsos in tam alto gradu positi requirunt. Arduum est posse Omnia quae velis, nolle tamen nisi quae honesta sunt. Milius luminibus fortunae altitudo minus offecit. Nemo constantius virtutem retinuit, neque diligentius caVit, ne purus usimus fortunae vitio contaminaretur. Hanc semper durit rationem, quorum purpurae nitor in oculos hominum incurreret, debere multo magis morum sanctitate animos eorum convertere. Summum ei pietatis studium. Deum sancte colit ac veneratur, atque ita semper ut eo praesente & in ejus conspectu vivit. Ad ejus praescriptum tanquam

ad amussim Omnes actiones suas eXigit totiusque Vitae cursum moderatur. Qui

367쪽

ad eum refert auctorem, & ut de manu ejus prosectum , accipit animo pio & Π to. Sic eum coelestem in terris vitam meditari vere dixeris. Non fallit eum quam personam sustineat: ideo dicta ejus & facta Omnia eo spectant, ut in commune consulat: & quampluris prosit, suas utilitates prae publicis ducat in minimis, non aliter 1e bono publico natum eXistimaturus, In quo a nonnullis ei vitio vertitur, quod Reipub. nimium deditus, privatis rationubus , familiaeque & liberorum commodis parum serviat. Νullum humanae societ tis ossicium in eo desideres. Omnes ita tractat, ac si ad ejus curam omnes pertinerent , & ingentis familiae ipse sit pater, Quis opis indigus fidem ejus frustra imploravit 3 Quis ejus liberalitatem in se non est expertus 7 Diem perire eristimat, quo non alicui benefecerit : & cum summa

Charitate omnes complectatur, tum Vero

singulari est in domesticos indulgentia: quorum nemo est qui se ab eo neglectum aut praeteritum queri possit; Vitam, consuetudinem, merita , etiam nomen unuuScujuSque memoriter novit, etiam infimorum. Nec piget tantum Principem i, diligentius & praeter decorum agenteS, captato tempore ossicii commonefacere,& dictis castigare: eosdem vero ad bO

Z 3 nam

368쪽

3s8 Aug. Blubriusinam frugem se recipentes laude & praemiis assicere. Itaque sic ab eo discedunt , ut non dominum, sed parentem se Caesarem habere praedicent. Id, ei quoque penitus

insitum, ut quorum errata aliquot dierum ita correXerit; postquam ignoVerit, eodem prorsus loco eos habeat quo ante,

deleta eX animo omnis culpae memoria.

Ius magna aequitate dicit, 1 ed non aliis magis quam sibi. Neque enim fas putat, negligi a se leges, quas aliis praescribat;

aut sibi permittere, quod in aliis vindicet. Domitas habet cupiditates , & intra rationis cancellos constrictas. Vivit odii e

perS, non noVit irasci, neque convitium

facere; haud dum natus est, 'ui obtrectantem alteri audierit; ne iis quidem quos sibi minus aequos novit. Nullum in quenquam dictum inclementius, nec de absentibus unquam nisi honorificus sermo. Tuta est sub ejus praesidio probitas: malitia, Vis, fraus, improbitaS, prari mores e terminantur : scelera & flagitia debitis poenis assiciuntur. Romani suos censeres moribus praefectos habuerunt, qui populam in ossicio & vetere disciplina retin rent. Hic nullo censore opus: Vita principis pro censura est. Is omnibus praelu-Cet , eXemploque est, quid fugiant, quid sequantur. Viros bonos & eruditos iisque

369쪽

lisola IV. artibus excultos, quibus hona opera Reipub. navari potest, praecipua benevolentia complectitur. His se dat, positaque

majestate veluti cum paribus mutua amicitiae officia eXercet, ac tanquam Virtutia

hus aemulatur; nullo delectu an illi vetere & credita majorum, an sua & pra

senti laude elati sint. Cum his tempus quod tamen exiguum est) quod negotiis superest, libenter ponit. Hi sunt apud eum in pretio; ut qui publice multum interesse judicet , suum virtuti locum &honorem restitui. Ipse natura curiosior, atque aliquid homine dignum cognosce di cupidus , nunquam non habet , de quo ex doctioribus audire cupiat; de suo argutius aliquid & non invenustum cum magna audientium admiratione subinde interponens. Sic sibi multarum bona-Tum rerum non contemnendam penum

Comparavit, ut de nulla re quaeri possit. Cujus non aliquam cognitionem habeat. Complurium linguarum habet usum. Primum locum tenet Hispanica, utpote materna : succedunt, Gallica, Germaenica,

Latina & Italica. Latine etsi omnia sensa animi e rimere potest, non tamen ita ad unguem doctus est, quin aliquando in Priscianum impingat; vitium in literatore reprehendendum , sed in Imperatore cri

370쪽

3ω Aug. Rusbequii fallor tolerandum. Haec ita esse quae hactenus dixi, nemo negaverit: sed non deerit fortasse, qui majus rei bellicae studium atque aliquid laurea dignum in eo requirat. Turcae inquiet) multos annos in IIungaria debacchantur, Vastant Omnia, neque succurrimuS, quemadmodum nostro nomine dignum erat. Jampridem Contra itum oportuit, & conserta acie collatisque signis decretum , utrOS regnare vellet hera. Fortiter isti quidem, sed haud scio quam prudenter. Rem paulo altius Putemus. Ego sic opinor, de ducum aucimperatorum animis , magiS eX eorum Consiliis, quam ex fortuna aut eventu judicandum. Consiliis autem moderari de- here tempora, Vires proprias, genus &potentiam hostium. Si communis hostis, si nobis satis cognitus, si1 nullis victoriis Clarus , nostros fines infestet; non ire obviam, si nobis sint pares copiae, atque

eum conserta manu reprimere, Vereor ne

ignaviae imputari possit. At si is sit hostis. qui velut ira Dei immissus qualis olim A

tila, morum Vero nostrorum memoria Demirianes, nostra aetate Ρrincipes Ouo-

manni) cui nihil possit obsistere , qui quamnque incedat, Omnia prosternat; huic se temere cum eriguis & tumultuariis copiis objicere , vereor ne modo temeritatiS,

Verum