장음표시 사용
531쪽
minus proba sublata sit, non est creditoris, sed debitoris periculum. Igitur bonitas intrinseca praecise requirit tir& exigit tir, consequenter ea, qtiae ex publico pene tali compacto requirebatur rem po redit positiois. Clim enim dispositio, Miae fide pectinia debeat referri ad certainbolaitatem intrinsecam, necesse est nisi aliud expresse cautu in sit ut determinetii radiam, quae erat tempore dispositionis,ctim aliter determinari certificarition possit. Et haec tant,fortius proced ut
increditore, qui bonam pecuniana Iril merauit, ut supra quaest. 9o. 92.9S cum se qu. idem tamen in quocunque creditore co-
cludunt dictae rationes: iura, clazec de rationibus iuris ciuilis , o Tertio, hoc etiam fecund lim omnes vo
Iuni iura Canonica in c. olim causam, in c. clina Canonicis, de censibus quae Omnes a non istae ibi de ubique intelligunt, fit et non sollitia in summa semel soluenda. sed etiam in pensionibus Mobligationibus si accessit iis debeat solii pecunia secundit maestimationem intrinsecam, quae erat tempore dispositionis, ita quis Letiam si defecerit vetus moneta, non sufficiat soluere de noua deterioris materiar, etiam eodem valore extrinseco, nisi suppleatur ad bonitatem extrinsecam , quae et erat tempore dispositionis : quod etiam innuit d c. quanto, de iureiuran ubi dicitur, propter defraudationem legit inriponderis & sic bonitatis intrinsecae peli cuniam ipsam diminutam, minoris valoris effectam cum magno populi scanda
Si igitur diminutio in triti seca facit da-
mnum' populo, erg non tenetur creditor recipere pecuniam nouam intrinsecus tant sim diminutam, ne damnum incurrat, per d. l. Patilus. Ita etiam tenet&di ista capitula intelligunt egistae bique, ut in locis citatis supra in principio
huius quaestio Corne consit. 279. consit. t 8 . lib. l. consi. 32 i. colum. fina. lib. 3. Guid O. Pap. decis Delphin. . 9ῖ. Bertrand. conii l. 189. si moneta, libr. 3. An ton. Rub C. Con-ῆ l. t 8 ita etiam scio aliquoties fui se iu-OLI MOLINAEI. ni dicatum etiam in supremo hoc senatu,
memini me scripsisse in ii adam causa, cum in contractu ni atrimoni j facto anno in illesimo, quadringentesimo, octogesimo septimo vir constitui siet sponsar istoginta libras annui reditus in . vii , - ν a vulgo do arium vocant quod perc6suetudinem est haeredum filiorum i litus matrimoni , qui postea non fir erunt hie redes, sed dictu in re datum p aestari tuto queas ignari petierunt, idque secundum
valorem lonitatem monetae, quae tem pore contractus cuIrebat.
Facta vero ars rinatione per Praefectos monetalum, anno sesqui millesimo vicesimo quinto, inuentum est, quod moneta currens deteriorata erat intrinsecus de quinta parte, a tempore contractu S, ita quod octoginta librae monet murrentis tempore contractus , habito respectu
ad bonitatem extrinsecana, Valerent cent una libras ex molὶ et currente tempore
allimationis, S arre stolato die vicesima septima Marti janno sesqui mille si in vicesimo quinto, damnati fuerunt haeredes constituentis ad soluendum S assignandum dictum reditum secund sim valorem
3 afllimationem monetae, quae tem Por contractus currebat.
Et postea simile arre situm in alia causa, ubi petebantur antiqua aurea numismata
pecudis vellosae Gallices Moulon a lagrande me quae non erant amplius inusii, nec ad aestimationem extrinsecam olim currentem, sed ad intrinsecam auri puritatem , nulli numismati secundam ut refert respectum fuit. Ex quibus haec sentenria non solum probata, sed pr iudicata videt. Quart urgent etiam circumstantiae facti quia rerum experientia semper do cuit S docet bonitatem intrinsecam considerari, S: hoc rei utilitas, ipsa rei subiectae iustitia .legalitas exposcit,
quum pecunia deteriorata in materia re ipsa vilior sit, S ex nunc quoad multa minoiis utilitatis praeter id quod periculum imminet, ut mox in toto tollatur,
532쪽
ut ind. l. creditor vesit mox publico ut fit)edicto, aut aliena sensim in valore
quo oue extim seco minuatur. Vt igitur in in caeteris omnibus non licet rem vitiosam vel deteriorem effectana solucre, ita nec pecuniam saltem notabilite intrinsecus deteriora tam , utcunque Valor xtrinsecus non dium minutus sit, praesertim
clim debitiun pectiniae stet periculo debitori S. Et haec generalis experientia& citcsistantia fati 1 quandoque speciali ii cuia
stantia magis vrgetur, ut quando creditor est alterius ni itatis, in qua pecuniactios a vel e Xti insecus de te Ilorata non iecipiti iri, nec toleratur . I sic etiam extrinsecus in tot iam Vel in parte reprobatur , licet in illitate, in quaeli debitor, remaneat adhuc de de facto toleretur in veteri cursu extrinseco. Idem si creditor, qui bonam pecuniam numerat lit, erat tunc ita dena citritatis, sed alio nai graturus, vel negociaturus fit cunia deterior non recipitur Vel minora Sper
ii t Nunc contra mae partis acie Se OUem ordine educenda est , interiectis obiter breuitatis causa responsionibus quibusdam ad prioris partis argumenta. Et pri-mb prosecuta da parte urgent omnia fere ara umenta,quars Prὰ quaestio 92.nu. 69 .cum seq. contra communem adduximus, Spraecipue quinque priores rationes, videlicet, prima oubdiaca naateria vel forma naturalis ipsuS corpori monetae, it dvalorina posititius est forma subli filia
monetae in quantum Ο ἰcta, qua etiam
non est corpus physicum, sed artificiale
hic libr. . Secunda, tertiad quarta, qui, die in aperista eiusdem potestatis de aqui- pollentiae cum alia moneta quae omnia non possent stare , si certo eodem valore cursu exigeretur etiam bonitas mate-xiae,quali S erat tempore dispositionis. Et
'quinta ratio , qu bd non videtur deduci nil lub ratione valoris tinpositi iij reliqua pariter adaptari post uni, non repeto. Et ita quod bonitas essentialis monet sit inaestimatione, scilicet extrinseca, non
autem in materia, sentit Anton Butri in capit. quanto. de iureiuran. nouissime Hierony. Butiget. d. repet. l. qt. Od te .c luna n. IO. nume .l9. si certum petatur. idem sentit Bald. in . singulari a colum n. q. inst. speciali. si certum petatur. dicens quod in pecunia potius attenditur suo, qua in
Secundo urget, quod de iure licet appellatione auri vel argenti veniat omne
aurum S argentum, etiamfa tum, V V sa argentea. l. quaesitum. g. illud de lese S.I.cum aurum .in princ. de auro S argen. te. non tamen veniunt num aurei vela gentei, etiam ex pura materia. d. l. climaurum. l. in in tu S. 1. g. l. de auro δ argen .le ga tuti patet peciale esse in pecunia signata , ut iam non mater Iam tendatur,
scd tali tum forma dicatura imposita, Vt ncc habeat loci in regula d. g. illud. quis dappellatione lanatem ae veniat materiatum, lubdad ultra teriam reuerti potest. Igitur si in pecunia si aliata non amplHi Sattenditur ni aeteria, icq ritur quos si offertiri solutio in pecuinia proba¤ti de quae tantum valet in valore impositatio 3 currenti, quantum in pecunia, quae currebat tena pore contractus vel dias positionis, quod suffacit, te iactur cre ditor recipere, licci pecunia nunc currEssit in a ateria & bonitate intrin leca de terior ea, auae tempore dispositionis cur
Et hic non controueititur,quindetor soluere debeat in eadem specie moneth si ad certam speciem tenetur non in alia ei uidem valoris, si creditoris intersu, nec species indebita sit in usu iuxta l. Paulus. de solutio. Nec etiam quiritur an debeat solui secuti dum valorem imposititium temporis contractus , vel temporis solutionis, de quo fatis in precedentibus decem
qu sitionibus: sed solum quando offertur solutio
533쪽
TRACTAT CARA Iullo in eadem specie, si certa species
moneta debeatur, Vel si tantum quantitas in genete debet tir, ostertur solutio in qualibet pioba moneta , sed non materiatam proba, sicut erat pectinia currens c-pore dispositionis vitiod non videt tu de iure in consideratione per nuper dicta, cum in monetis, non materia , sed formad indicati ira publice amposita approbata attendi debeato
Et sic non obstant de iure ciuili adducta pro comm tini sententia, qtlIa sunt vera&procedunt in terna in is suis, videlicet ad hoc , ut moneta sit proba e legit inaa: debet enim habere bonitatem in trini e-cam, an in qualitate , quam in pondere, ad hoc publice institutam , praefixam S requisitam, que etiam est de substantia: alias non est de legitima sed improbam neta, nec tenetur qui . eam recipere, sed iuste potest probare, SI appendere an talast. Et si ei lata fio S omnia similia, Se inde
des eudentia argumcnta , quantun4 uiue Urgere videantur, non probant aliud, nisiqithd monem debet habere non solii infortaram , sed etiam bonitate ni materiar publicae praestitutam, delinitam de compactam, ante ullana sit proba moneta , antequam habeat bonitatem extrinsecῆ, 8 valorem de publico institutum , qtib d non est in controirersi a. t Probant etia in consequenter, subdsi adulterina moneta a falsari; fabricet :r, vel Vera nione tala dat tri . aiat alio machinamento priuatis vel calii legitimo pondere defraudetur, qhiod non habetur pro legitima moneta, quod etiam non cibdubium : quia tuc non habet requisita adlegitimam monetam. Nec de hoc qtia ritur sed de longe diuerso casu , videlicet quando publice vel pereum . pene quees potes asse administratio Reipub statuitur minor modus materi ae pedem monetari vocant in pecunia, quam esset o lini, seruata eadem indicatura seu valore imposititio. Haec proprie est nostra quaestio, in qua
moneta noua est vera Hegitima moneta, cum habeat ea, quae publice ad hoc requiruntur , nec et in conueniens In se, quis diantum valeat , quantum valebat antiqua , quae erat meliori vel maioris materiae, ex quo publice hoc generaliter instituitur SI approbatur quemadmodum ab initio non fui si et inconti eniens, si pecunia fuisset eadem publica a thoritate leuiori materia excusa.
Verum est,qubia si istud publicum d
Crementum materiae sit notabile , quod quanto notia moneta in bonitare materiae n4 inuitur tanto vetus moneta necessario augetur ita plecto Sc bonitate extrinseca: quod non videtur inconuenien S, nec ex parte veterem monetam possidentium, cum potius ex commodetur, nec ex parte
C ditorum,nec ex parte debitoru, quiaue illorum naetior, nec liorum deterior conditio efficietur. J Probo, quia caeteris paribus patia is sunt 8 in dena reciduin, certam noua In monetam publice minore materia eadem indicatura cudi consequenter e PC- remeae presse vel tacite extra nucu at: geri, vel minui certam monetam materia non mutari, sed extrinlectas tantum a U- geri, quod non eis in conueniens, si publiceo permanenter fiat. Patet, quia primo non est in conueniens ex parte eorum, qui pecuniam possident, cum non fiat eis iniuria, sed potius bene licium Deor una enim augetur patrimonium. Secundo nec ex parte eorum, quibus huius ni odisic auctae pecunia debentur: quia non a cedit eis lucrum, nec decedit, cum sit verum augmentum . sed seruantur iura eorun in statu valoris antiqui, nec cogenddebitores ad soluendum nisi deducto at
Tertio , nec consequenter ex parte de-b: tolum: quia soluendo deducenta ligna et iam nec maiori labore, sumptu, vel commutatione opus erit. ad quae redit metant si dictae monetae quantum ad solitendum tiri licit, visu pr. numer po 9. Vt claris unu
534쪽
rs probauimus Io. quaest plaecedenti b. Nec noua sunt exempla pecuniae ei trinsecus tantum augendae, vel eadem indicatura manente, minori seu Iliori materia publico decieto excudendae quo ultimo tanquam necessario in rebus aduersis Rei
pubi subsidio Rona ani usi sunt sectindo bello Punico ab Annibale illato, quotantsim non ad internecionem usque deleti sunt, sub cuius initium, ut populus aere alieno liberaretur, S Respublica in aximis irebris impensis utcunque sufficere posset, publico senatus ac populi de
As libralis quae erat communis& sualis moneta aerea librana,' hoc est, duodecim uncias aeris pendens sextatuarius factus est, id est, ad sextam partem seu binas uncias redactus, manente veteri indicatura seu valore ex triti seco. As en in nouiter fabricatus , licet in materia dextante minor S leuior pi ore, tamen tanti locabatur, quanti vetus integeras de sic di 1Jhlut una aes alienum,&Res pubi inter in sine ciuium iniuria, dextantem sitieqtrinq; partes de sex hoc est, decem nouos asses sit per quolibet nouo asse lucrata est, ut hinc publicis impe- dijs occurreret. Et rursus Annibale arctius urgente, clim Italia bellos agraret, aerariumq; iam exhalisthim esset, ille nouus as dimidia est, S e sextantario uncialis faeiusdsio.
decina amet an id veteris alsis parte pen dens, eodem tamen valore S sic Re Dpubl. iterum super singulis nouissimis asssibus dimidium, respectu sextantari j&immediati assis deuncem autem, respecitu veteris, lucrata est, ut ex Plinio lib. 3ῖ. cap. 3. Festo, S nouissime Budaeo lib. s. assis coli igitur, reseitct Nola terram. II b. JO. de numiS, Nunc ergo quis dicere audeat pecuniam illam sua tem primum dextante, deinde deuncediminuta intrinsecus c deteriorata non fuisse in Romana Repub. id temporis legitimani,chna haberet bonitatem 'uantitatem materiae tunc publico Senatus: populi decreto definitam p
Qilis dubitat creditorem, cui cetum asses debebantur ex legitimo contra mi forte
et Iam ex mutuo facto ante iam inam inutionem monetae, coaetum fuisse recipere IOO nouo S sextantarios asses, post primi immurationem, vel Ioo. nouissimos unciarios astes pol secundam imminutionem pro veteribus integris,& syngraphu tan- qu m exolutam reddere, vel re cauti dare, nec tamen ullo magno aut co siderabili inc5 modo creditoris affici, ut testatur Festus, cum noui S dini inuti asses intum
Quis etiam negare audeat eosdem debitores iure optimo semel de perpetuo liberatos fuisse, soluendo vel consignando nouos vel nouissimos a stem Consequenter liquet tunc nullam rationem bonitatis intrinseca tam luculenter imminute
habitam fuisse, idq; generaliter: iure optimo, no sollim in stipendi)s militum in commercijs, sed ne in vetetribus debitis exoluendis etiam de fortiori moneta in veteribus assibus Hiluata contractis, easq; solutiones S liberationes ratas fuisse etiam pos bellu finitum licet quod
est)interim, praesertim ab initio . sperar turrim nain titionem illam monetaru non diu uiaturam, prout finito statim bello in pristinum statum redi jt, ut ex Vestore- fert Budae. lib. s. Assis. Bethim autem id septendecim anni confectum eis, ut Liui. S inanes Chronographi, Paul. Orol. lib η. Sabelli. En ne ad. S. lib. s. ad finem testam
Ex his iam non tam argumentis aut di lemmatis, tam litani in clara luce silpe uacui s. sed ipsa rei cui dentia R experi tia probatum est i solam publicam indicati trana, quam valorem e X trinsecum Ο- cani Vtranque paginam seu totum fac mre in re numaria, hoc est, materiam n5 amplius attendi, quam ex publico si pacto pro icmpore usus requiratur. Et sic soluta est quaellio non enim quaeramus de viiijs, si quae falsarioru dolo vel calti quodam emerserunt contra formici subitantiam moneta Dublicae delinita. Tertio loco probatur etiam de iure C .nonia
535쪽
nonico idem ess cum diuersum non reperiatur in eo statutum per regulam c. I.
Non ob flat d. c. qunto quia responsio in proprii est, libi nosti erat publico decieto costituiti aliud legitimu pondus monere: imo manebat antiquum decretu ID, SI
definitio legitimi ponderis a Reges populo publice facta. Sed clanculum in elegitima S pragmatica forma, irrequisito populi coiissensu, defraudata fuerat moneta legitimo pondere de sic inest e-ctu illegitima&fraudulenta moneta excusa erat per auaritiam tyrannidem Principis, proditoruinue suorum . qui nil aliud agunt, quam ut sacro lanctam Regis maiestatem, qu ira intemeratae fidei, veritatis, iustitiae. tot s acramentis de iuratqpopuli charitatis radiJs perpetuo fulgere, M cunctis suspici S anaari dicebat, omni genere libidinum, sceler una, scurrilitatum, fraudi ina, R expilationum populi deturpatana, infamem odibilem
Vnde ut ibi dicit Innoc. 3. magnu scandalumi detrimetum populi oriebatur:
quoniam manebat vetus norma S defini
tio monetae, θ qua populus discedere nolebat, de sic quae de noua contra id cudebatur, erat illegitima SI tamen per officiales, seu magis proditores Regis de facto spargebatur in vulgus incautum, I sparsa no poterat nec debebat habere cursum, utpote illegitima : habentes aut veterem bonam monetam nolebant e X pendere, metu ne sibi periret, maiorique metu detrectabant nouam recipere, simpliciores autem cincauti circumuenieban
Quare Rex Arragoniae, ad qtiem illud
rescriptura In n. r. dirigebatur, illum abus una non sollina colu exit, sed tandent ut scribit Petrus Belle g. in Spe pri n. rub. J6. de nautatione monet. lege lata una cum procelibus regni& ciuitatum in pragma tua ima, S per moducontractus troceribus de ciuibus acceptata Valentie 8. Calen. Maij. Anno .i 16s diffiniuit certam,
perpetuam&immutabilem folma, pon-
dus S puritatem materiae monetae Rega Ii una Valentiς, ita quod delibra seu marca argenti definitae puritatis non possent fieri nisi 8. Regalia a genti Subdit tamepostea arrosos modulos, ita ut insigulas
marcas fiere tu. 72. Regalia bonitate mat
ria diminuta contra formam dictae 1anctioni S. Non obstat d. c. olim causam, quia ibi st. non agitur de bonitate intrinseca, sed de loquantitate ipsius summae debitae, pro qua minor summa in alia specie certis annis citral escriptionem soluta erat i at et ex hypothesi d. c. bi debebantur SI ab antiquo soluti fuerant tres denarij Papienses, pro quibus triginta sex annis coeperant solui sex dena m)Lucenses, videlicet tres Lucenses prostro libet Ι'apiensi tunc autem clim coeptum est hoc fieri, nouem Lucenses circiter aequi pollebant summa
debitae. Sed lapsu temporis, declinatione monetae Lucensis, quae fere dimidio deteriorata fuit in triginta sex annis, accidit quod quinq vel sex denari j Lucenses non valebant nisi tres Lucenses, ex eis, qui
ante triginta sex annos currebant, Ἀa me debitor, quia ex tunc solitus erat tant sim nouem Lucenses soluere, videlicet re Lucenses pro quolibet Papiensi, nolebat de Inceps plus soluere quo non obstante, quia creditor erat ecclesiastica persona, contra quam non sufficit praescriptio minor quadragenaria, damnatus
fuit debitor ad soluendum denarios Papienses, vel eorum aestimationem. Haec est tota hypothesis d. c. sic nulla erat ultatio, nec alteratio speciei monetae debitae, Videlicet dena morum Papiensium in intrinseca, nec in extrinseca bonitate sed solum acciderat mutatio
deteri oratiotan Intrinseca, quam extrinseca, ut verisimile est vel saltem extrinia seca moneta Lucensis, quae non erat debita licet in ea fuisset admissa solutio, prim sim usq; ad quantitatem Marquipol lentiam Papiensium debitorum, deinde
per errorem, non aduertendo ad diminutionem moneta Lucensis in multo puta
dimidio minore summa, dii non soluer Aa a tur
536쪽
turmaior numerus Lia celasium, qu m initio' tanae sensim ita deteri orati frue- Iant, ut tandem minus dimidio vale.
7 i Cum autem nihil esset praescript timnec inutatum in summa specie monetqdebita certum erat indubitati, qubdi denam j Lucensibus debebat attendi valor aestimatio quae erat tempore singularum solutionum ita quod licet olim, quando tres Lucenses valebant v-numl'apientem, potuerint soluit reSI ti- censes pro uno Papiensi, cita diu soli r- tum fuerit tamen nunc quando ita deterior at id vitificati sunt, ut sex non Ual Cant Onam lini vi nisi viatim Papiensem non siifficit soluere tres modo solito pre- scriptione non diim firmato ted solliendi sunt se Lucenses pro quolibet Papiensi,&in summa Papienses ipsi vel eorum aestimatio. , inloti e Seninaqtiae dam species monetae est in blutione, vel pro alia soluitur, tuc necessario ait editi iripsitas qsoluitur, monetae aestimatio tepore solutionis existens dutaxat, quo sit adaequatio, ad summam debitana δε hoc apii domnes indubitatum est, visu p. nu. 7. . Hic est clarus&Dudus castis d. c. tro Canon illa suis commentis obscurarund quas tenebras caeteri citrinatim auxeriit, An dabata tum more Citantes illum text. adprobandum quod bonitas extrinseca non debeat attedi, sed tantii in intrinseca, quae est tem Pore contra fitis: quorum neutis ibi Probat hir, sed potius oppos Itum . . t t. quia text. soldni expendit aestimationem monet debit , sic valorem extrinse
Quod autem non expendat a Iorem antrinsecum debita moneis scilicet denariorum Papiensisti m. patet dupliciter: primo, quia de valore eorum intrinseconu IIa menti O in toto text. secundum qilia novi l prς cis solui denarios Papienses, sed
solum vel eorum a simationem ad debitoris electionem. Ergo non exigitur a.
teri eu bonitas tu transeca sed soIum an NE MONET AE
pro hac parte. Quantum adi c. cum canonicis certe multum prima facie urget pro communi sententia, qtria ibi non certabat creditor de exigenda maiori sunt ma, sed ibi uni de exigendo candem si immani in nouam liori moneta: eu sic nouana oncta cratio-hi melior intrinsecus, S tamen dicitur ub debitor potet deducere valorem intrinsecum superadditum veteri monstae, vel qud non tenetur soluere de noua naetiori de 'tant in veterem, vel aestima-itionem veteris quod in idem recidit, ac si s lucr et de noua , deducendo augmentum C US. Ergo casu conuerso sicut debitor potes deducere s uperuentum valorem intrinsecum , sequitur quod si valor intrinsecus decreuerit, tenetur supplere ad rationem valoris intrinseci, qui erat tempore contractus vel dispositionis:
sic ridetur ibi casus in effectu proco muni sententia sed non est ita imo longe ilius et intellectus, quam vulgo Canoni-. star&alij puteiri. quia ille tex non loquitur quando noua moneta est aucta intrinsecus duntaxat, vel filis supponunt sed quando etiam extrinsecta proportionabiliter ad augmentum in iii Ile cum ut semper fieri solet audia i st. Probatur primo, quia vetus moneta non erat abrogata, nec lina inuta, sed stabat in veteri blito cursu suo , de sic rat probal gitima, ut prius alioquin notidae eret tir in ex quod debitor potest de inceps soluere de veteri moneta, Vt prius ' tamen pecunia noua erat maioris aestimationis, sic maioris cursus, quam prima. Patet in fine text. ubi dicitur, quod si debitor soluat de meli
ri moneta, non tenetur excedere aestimationem pensionis anta quae, sed poterit deducere quantum aestimatio nouae excedit aestimationem antique monet vel pensionis in antiqua bluende ergo moneta noua erat aucta etiam extrinsectis. Probatur secundo, quia i commilia iter accidentibus no solet cudi noua aliquatenus fomtior moneta, quin etiam in cursu eatenus
537쪽
vel pluris augeatur, litantum de meliori
. Inr non solii in hoc nyest institutum, sed nunquam a mille annis fuit visum,& esset velut prodigi si cum omnia fere re simina a mille annis, videlicet a tempore iustiniani magni, declina iterint ad attaritiani rannidem sic d. c. non debet adaptari ad id , qtiod nunquam vel raro accidit, sed ad id, quod freque ter. l. ex hi S. cum l. seqtient .de legib. Probatur tertiti quia si de facto fuisset expensis Regis vel Reipub noua naetior
excusa, non aucto valore extrinseco . tunc
necessariti vel fuisset reprobata vetus tu quam Ulegitima, vel ipso facto coepis et esse minoris aestimationis S indicatur S,
quorum neu truna est in . c. fin. imbopposit tim : quia vetus moneta nec reprobata erat, nec incurs utimi ut ita.
Ergo omnino dice dic noua fuerat in titu extrinsecus qud tu intrinsectis aucta: Si sic ibi n5 agitur de dedit cedo per debitore simplici augmeto intrins eco, si vellet solucre de noua meliori moneta, sed deduce do augmeto extrinseco e maiori aestimatione Consequenter ille tex. nihil prorsus facit pro comit ni sententia, quicquid adtisque omnes glos. DO et O. putauerint, sed supeificialiter more suo non
o Non obstat quod ibi creditor non certabat de maiori, sed de eadem summa, ibi summam illam quia dico, qu bd illa
verba refersitur ad numerum num orum qita erat dena, non autem ad quantitatem inde resultantem,qllae erat malor,Vt pro-
bant verba finalia ibi aestimatione pen- sonis antiquae S totius cap. phrasis, desipsa rerum huiusmodi experientia. Et sic ut omnia congritant in mente&verbis de sensui communi, necesse ei intelligere, quod iaci c. illa pensio debebatur in certa specie monetae, puta in centum grossis, qui tempore pensionis constit Iliae habebant, phitasse missem argenti pura, coalabant stabuit, puta ij. denari-LI NOLINAEI. 3Ios tironenses postea illis in suo statu
cur si manentibiis, nolit grossi eiusdem nominis SI chai peteris facti sitire, sed deptiri ori materia, proportionaliter naaioris preci, valoris, ptita habentes heptuncem argenti puri, singuli valentest 6. denarios Turonenses cum se mi obolo, id est,qti arta parte denari j vel habentes bessem argenti puri, singuli valentes . denarios Turonenses cum dimidio: vel habentes dextantem argenti puri, Unguli valentes viginti denarios Turonenses, manente videlicet libra argenti infe- isti in eodem circiter precio alioquin de facili tax et monetales augerent Valorem extrinsecum non aucta , vel eti-
iam quandoque diminuta bonitate ma
Huiusmodi grossi Turoni hodie non sunt in usu, nec vulgis visuntur, nisi pieti suspensi in inter signi j apothecarum
qilorundam mercatorum, sed ante duce to anno S, temporibus filiorum Philippi
Pulchri, S sub Philippo Valesio fuerunt
frequentes in hoc regno, varijs temperaturis S indicaturis , ut ex monumentis
monetali uni didici. Huiusmodi exempla ex fide historia malui adducere, quam noua fingere: quanquam non referat si pensio debeatur in tot testonis vel cuiusuis speciei numis aureis vel argenteis , qui postea sub eodem nomines charactere melioris materiar prioribus in statu suo relictis cu
Si igitur creditor petat dictam pensionem centum grossiorum vel alior una nu-
morum specie debitae, velit eundem solitum numerum num ori sibi solui de nouis, quinae liores sunt, non autem de veteribus, decidit ille text. qu bd non tenetur debitor soluere de nouis nisi ad aestimationem veterum , hoc est .ic ducto augmento nouorum sed potest soluere
de veteri moneta non reprobata , Ut prius , vel de noua ad aestimationem pensionis antiquae. Et valde ponderanda sunt ea verba ae 761stimatione pensionis ob tuo, quia pr=
538쪽
m clare ostendunt veram speciem facti,
videlicet quod moneta noua in eadem sui T. ma vel numero num oriam seu corpomina dictae, seu prioris eiusdem speciei,e: at maloris aestimationis, etiam extrin-ie Car, naaiorem pecuniae quantitatem Valebat, quam moneta vetus in pari nu-n ero un, orum et iisdem speciei. Secuiuio, clare prolant sente iri iam nostram contra coma iam nem Lia hac quaest. S praecedentibus vi de licet quod debet attendi valor extrinsecus, qui erat tempore dispositionis, de quod si postea st .abiliter audius sit, deduci debet etiam si certa naoia et e species debeatur a Et pari re probat idem textus, quod etiam si certa species monetae debeatur, S eiu vius, vel valor extrinsecust quod idem est decreuit. non potest debitor de illa pecunia soluere, nisi decremelltum seu veterem testiniationem stippleat.
Patet ibi vel si non sit in sta quq conditio non opponitur in fauore debitoris,
sed creditoris raec Iarate iii in Dalili Cat priorem parten alternatiuae, i , ta . i. de reb dub.&ostendit idqtiod dictum ibi fuit. debito i m posse soluere in prioli pecunia , intelligendum esse dum modo pecunia manserit in veteri suo usu: secia, si reprobata sit veIeius usus seu aes i
dio cito intellecti m di c. R ides quam ad Iegum S canonum iitelligentiam nece DLaria sit historia, scientiai experientia earum, de quibus tractant artium τεα Quarto ultimo Ioco probatur a cim cum stantiis S a quitate facit in quo sufncerent luculentissima illa exempla Ohiter adductat upra numer . s in dilutione locorum iuris ciuilis prima partis, sed ut domesticis quotidianis exemplis res clarior sit, aspice vectiga Ita ex concessionibus fundorum, vel similibus causis, ante octoginta vel centum annos constituta non est opus alia hypothes,
res ipsa sese ostendit quam sit durum in ciuile , imo quam perniciosum ut in
uniuersa Repu. turbulentum, eos qui Unam vel duas, decem vel centum huius modi libras debent, non sollim cogi ad soluendum iotinuandum tantam lummam reditus , sed etiam ad soluendum
in moneta intrinsecus aeque bona, sicut ea, quae ducebatur currebat tempore contractus, vel ad aestimationem intrinsecam veteri promiscuae monetae, quae forte tunc erat ad ratione ni semissis vel dodrantis argenti puri vel regi : nunc autem vix cuditur ad rationem quadrantis vel sextanti Sars enti regii quo fit, ut si conferatur, vel penes materiam aestumetur, larinus dii nidio valeat. Hoc autem perquam iniquum esse in fortioribus terminis arguit exemplum
illud Romana Reipub Iupr. nu IECr.3 s. ubi tum reo itina, tu a maxima, tam Verisimiliter ni ndri durat uia . . at intrinsecae bonitatis drminiicio, siue, ut ressius loquar, apprCbatio numi dimi inuici
tantum de asse ad se ira issem , adhuc non si ibi ro , sed sentim obrepsit , nec spes
a Nod noua haec erit ea detur vel reprobe-tiir an qUam minor L mat crrae, sedi ii iis quod tanquam iustio de Iiὶceps mi-ntiatur. Si Istitur ibi non licebat pete te supplemetrium veteris bonitaris In trinia
secar, quanto minus hic hi non licet in reditibus tam ullis' fauorabilibus ex perpetua datione fundorum coni tutis, quanto minus in Iocationibus pecunia constitutis, aut alio quouis debito siue momentaneo, siue successivo λForsan dices multum referre inter nos illos quia in illo Romano exemplo Minteruenerunt primo iustissima de in e Iuctabiles causa utilitatis S necessitatis Reipublicae plusquam extremae . V pote poli Trasimen ensem, deinde Cannensem cladem Secundo non solum Senatus aut lioritas, sed etiam totius popuIi consensu S. Tertio, raritas exempli, quod mox cessante causa dicta calani ita
539쪽
veteri forma monetae restituta desijt, nec unquam in ea Repub. repetitum fuit. Contraria veris hic omnia ubi non luna ignorata te . inuito populo,sed etiam spreto bonorum consilio, non ob utilitates Reipub. sed quo undam libidine, auaritiai tyrannide fieri solet identi idem intrinsecae monetarum bonitatis imni inutio, quod deterius est, plerunque post occulta na& fraudii lentam imminurionem Imminet periculum repentinae abrogationis, tanqua in illegitimae mone-rae. Et sic tum ob non publicam S autho ratam sed fratidule tam imminiitionem, tum ob periculum reprobationis in to tum vel in parte, non videtur minus il regitima moneta, quam esse pronunciatur in c. quanto. detuletur quantum tris
ex argyro copio regi, ut ibi exierit. Quare non es emirandum, si hic magisa 1 materiam, quam ad speciem fallacem vel cursum instabilem attendatur. Consequenter non esse iniquum , sed ius imexigi rationen vel supplementum boni- tatis intrinsecae.
Sld ad hanc obiectionem respondeo
quod etiam quant timc linque mutatio vel deteri oratio monete malum cinius um habeat initium, si tamen nihilominus pecunia deteriorata usu i publico comprobetur, eo ipso satis aut hora ta& Iegitima facta censetur: S sic eadem est ratio, licet non tam iusta, sicut in exemplo Romano
vere politico. Saluo quod si probabile
pericu him immineat te probationis certar monetae in totum vel in parte, tum iuste recusari potest, tanquam res mox P
ritura. Non tam pio inde sequitur,qubdaestimatio bonitatis intrinsece pecuniae veteris peti possit, sed solum quod potest peti solutio in bona, ita ta, 8 proba moneta, quae longe disserunt. Et sic eodem medio apparet responsio ad circunstantias facti aὸ ductas prosa te prima momen im concludunt nisi spe .cialis adsit circunflantia plopter imminen ' periculum reprc ' a ionis vel aliudii istum intercile creditoris , de praeienti
quibus casibus non loquimur, sed quando creditor tenax&auidus, cui debit uiri offertur in pecunia communiter approbata expendibili,&de qua non imminet periculum, quin commode tanti locare possit, si velit, causatur dura inutionem bonitatis intrinse ear, quae sensim facto vel contuentia Principum siue uiste, siue iniuste emersit, hoc demum non sol dira inhumanum, sed iniquum nobis videtur, siue ex iustis causis ea diminutio emerserit quo casu nemo sanae mentis dubitat siue ex iniuitis, quia tunc 'sal tem casus est fortuitus respectu debitorum: imo plusquam casus fortuitus, utpot OR munis quaedam clades Reipub. ab Omnibu tanquam eadem naui existentibus ex aequo participanda&ferenda, nisaurem mutuo, ab altero in alterum regerenda, quhd non esset aliud quam se ultra mutuo laniatu confici eadem enim damnatio creditori a creditoribus tuis, , contrario imminet. Praeterea quum ipsa communis stabilis approbatio monetae currentis, ii Clintrinsecus deterioratae faciat eam in c5- merci 3 i&omni usu, ad quem pecunia in ueta est, veteri monetae aequi pollere hoc sufficere debet, praesertim cum non sit inuenta ut seruetur vel confietur, sed ut expendatur. Nec audiendus est desiderans& exigere volens a debitore pecuniae via Iitatem a natura aestimatione& pecula diuersam. Nulla hoc Ioco iura cito, quorum etiam vinam A singulatim deducere, sed qua paucissimis complecti volui in prioribus locis,eo consilio ne nimia copia legentium ingenia ciudicium obruerem , sed
At ea maturarem, SI Velut pertis Musarum ianuis omnia , quae ad rem faciunt praecipue circumstantias historiae Jacti, ex quibus& legalis aequitas oritur,l. si ex plagis f. in clivo, ad leg. Aquit. l. bona fides depos. oculis exponerem, V lut in rem praesentem adducerem. νε- Circa easdem circunt tantias facti pro I. ac secunda parte facit, quod secun dum Aaa v
540쪽
veteri si recentes consiit tritones hir
ius regni t illi piluato licet pectiariam regi an non tollim radere, vel qua ui arte leuioris bonitatis aut ponderis redder kriti Oa Iure communi prohibit uniel. i. quicunqlle ad i. Coine . de foll. sed nec constare aut in aliam redige te. Et si noli hic videretur esse in con nὶ rcio prauatorum tu quam masta, siue respectu materiae sim siliciter, sed sol una respectu publicae indicaturae N ad Vsum conamulis di destinati ilia. Igitur non cadit in Obligatione vel pectu materiae, icci rei petati indicat uiae, quae cons Oitienter sola attendi debet.
Sed certe etiam si in alijs locis extra regnum sint similes constitutiones sev puto non tamen concludunt dominum p cunia non esie dominu materiae, nec pol se esse in commercio res pedita materiae, prout nec sunt promulgatae ad auferendum vel limitandum priuatis dominium pecuniae, sed ad coercendas fraudes: quas quidem faciunt omnes ponderosio res S puriores nil mos diligenter conquirendo I segregando deinde coinflando,&colludendo de parte lucri cum inde deteriorem monetam cudentibus, ut quidam a non multis annis de praehensi sunt Lugduni, conuicti bonis male partis exuti. Unde cestante fraude nulliina est crimen, si quis forte medicina caula, vel vasculorum conficiendorum, vel naura turae paucos num os conflauerit , his quomodocunqtie conflatis vel fractis remanet dominus materiae . Et sic hae constitutiones non concluduiu sed ipsa pii blica destinatio pecuniae ce finis priirci palis rationes praecedente conclu
Et hanc secundam partem diserte tenet Ioann. Fabr. Authent hoc nisi, C. de
solutio. ubi dicit, qu bd si princeps latuit
monetam debiliorem curtere pio alla,qubd subiecti seruare debent, quod sau is hoc statuit eo ipso, tib ordinauit
nouam monetam cursum habere pro solido libra, scutalia fortior currebat:&ita tenendum firmat, siue princeps pec
cet, siue non , in quo de conscientia i quit viderit ipse. Sillidit etiam, quhdcv ria Franciae consueuit statuere&tenere, iquod quando Rex monetam debilitat reicipitur pro forti , sed quando fortificat, habetur respectus ad tempus contractus: qu bd ultimum intellige . id est, ad cursum set valorem imposititium , qui erat
tempore contractus lion aut ei quod possit deduci aestimatio augmenti intrini eci, si forte duntaxat intrinsecus aucta sit. Mocentia non vult Ioann. Faber, nec loquitur de pecunia duntaxat intrins
cus fortificata, qu bd etiana non solet fieri in Francia, nec alibi sed loqui tui de intrinsecus extrinsecus aucta, dicit, ' non tenetur debitor soluere, nisi ad valo rem scilicet extrinsecum, qui erat tempore contractus. Et ubdita intelligat, patet ex his, quae idem Ioan. Fab. tradit Inst quibus modis sol. obli . infin prin. v biit clare tenet,&sic in hac secunda parte si iii pliciter residet.
Ludo. autem Rom. consil. 3. Gemi ni a. consit .i3 . in speciali casu cuiusdam reditust annui coniti tu tim ter duos Abbates ex homo togati 5 Papae tenuerunt, qu bd potest solui in naoneta usu aliae currenti tempore solutionis, et iani intri secus dini inuta, Se quhd non tenetur debitor stippi ei bonit .iten intrinsecam, quae erat tempore dispositionis. Et mouentur particularib iis quibusdam rati ,-nibus, videlicet eo quod ille reditus de beaturix statuto Papae, quod ultimae in luntati aequi pollet, in qua Ludo. Roma imputat speciale est tempus lollitionis at tendi , caeterum communem se iitcntiain sequuntur. Sed nihilominus communiter caeteri Doctor etiam nominatim in casis dicti reditus, eos reprobant, ter Albe. Bl illa tractat. de augm. conclus viti m. in I i. t 2 ampliatiori . Nouissi in verbHier. Butige in Re p. d. l. cum quid.&l. quod te si cert pet tenet solam forma iis aestimationem extrinsecam in monetis
attendi, de quod uno potest solui pro lia nisi aliud actumst: modo creditor