장음표시 사용
541쪽
non sit passurtis damnum aliter , quam materia sit diuersa . Et in d. l. cum quid .
coitim. 9 num. 28. animosus dicit quod etiam plumbea vel decori modo publice approbata solui potest proquacit
que pectinia, etiam in auro velai gento irum erata . Uerum, idem Butiget. sibi pa rinia constat quia in eadem Re p. d. l. Cum
sententiam, Videlicet quod non sit citrandiana de variatione valoris extrinseci SI quod mi ilum pecuniae non potest reddi in minoii numero Se minori materia, ire repeti in maiori numero S materia: silicet biclo iii alti rq irando certa species naonetae Tut decem aurei debentui . tamen non potest recte compati cum his quae priuS dixit. Et pariter in Re p. dict. l.
minis citur, liis non sunt vere quid dicedum
Qilanquam ex praedictis satis colligi
possit, secundae parti contra commune nailaiadum tamen ut semel ab imis remina fundanaentis excutiamus, penitis sinae discutiana veritatem eruamus, Velut Oh-r 'rum septies purgatum exploratum
qnit iis intrinsecae ratiionem exis
plicat.' Placet expendere qua sit ratio intrinsecae bonitatis pecuniae, quaenam sit esse debeat extrinsecae bonitatis ad intrinsecam habitudo S proportio. Hic necessario pr. v mittendi uini S dcclarandi aliquot termini Eu voce, artis monetalis: iunt praecipue quatuor, scilicet
Primo, materia, quae consit tin auro, argento S aere. Secundo. probita Squae con-
istit in publice definita qiralitate qua
titate dictae materiae. Terti A character. Quarib, indicatura siue aestimatio. Duo pii ora ad intrinsecam, duo posteriora ad extrinsecam bonitatem spectant, quorum ut iucundior clarior sit explicatio, obiter hii toriam S circunstantias fa es attinet mi iv primum tantum tres spe cies com flectituram una, argentum, ae SI
quoniam haec tria tantum meta IIa subintrant Quanqtiam enim argento copi j inmiscendis D secernendis metallis in liquefiendis probandis monetis plumbum adhibeant , non tamen incorporatur, sed partim exhalatur, partim separa
t Omnis ergo proba monetaeXarre, a . 3 Ω Cnt Vel auro constat, etiam iure ciuili, ut clare innuit Ulpian. in . lege Cornelia. Versi c. eadem lege de sal ubi vetat usum commercium num ortam stannorum plumbeorum. Innuit etiam Iinompon. in te. t. f. deinde cum esset de origin tur. v binrena init de triumuiris monetalibus Ro-lViae quos Vocat aeri S, argenti a rictatores.
sic dictos, quod his tribus metallis fiando icta flatu calefaciendo cudunt monetam : quemadmodum ad eorum instar in hoc regno praefecti monetarum, sed pit res numero in multis locis huius re-gm. Sunt enim iginti quinque argen to- copia, seu ofncinae cudendis monetis de 'stinatae, in viginti' ii in q; ciuitatibus huius regni, literis S notulis alphabeticis distincta. Quanquam ex constitutione anni et quimulesimi quadragesimi inseptemdecim tantum locis quae abunde ita Dficiunt cudatur. Omnibus tamen rade alit horitate praecellit argento copium huius ibis με*αγiηM, cuius etiam praefecti reliquis praesunt. 3d Habent enim praefecti monetales Parisiorum cognitione nai iudicium pix id si, hoc est explorandae probitatis monetaruquar in toto regno fabricantur: quod iustumi nece Barium est, ut in tot regnos idem cuneus, ea de symmetria, forma probitas monetae, adulteratore Sarctius compescantur, minus fallere queant. Itaq; ars facta denarios probare, quae ut ait Plini. lib. yr. cap. 6. tam iucunda fuit
olim Romane plebi, ut Mario Gratidiano qui legem rogauerat de ea schola Ro-iria inlli tuenda totas statuas vicatim dica uel it.
Non tamen intelligas, quod ea singulis his metallis per se singulae mota et rum species cuditur: nulla etiam cuditur
542쪽
ex puro putoque auro, nisi forte essent 3 aurei liberales, velut in assa, i quale iu peratorem Tiberium Secundum munificentissimum excudisse, quinquaginta inter alia munera dono misisse ad Chilpericum Francorum regem scribit Sabelli.
En ne ad. 8. libr. . Caeterlim nec argentuin, nec plumbum, nec aes Cyprium , nec Vl-
Ium aliud metallu latius diducitur naal leo, SI numerosius diuiditur, qualia aurili: utpote ut inquit Plin. lib. 33. cap. 3 ctri u Suncia in septuagenas, quinqtia genas pluresqtie bracteas quaterni in utroq; digitorum spargantur. super omnia netur ac texitur lanae modo, sine lana, ut ibi subdit Plin. dicens, tunica aurea tri .umphasse Tarquinium Priscum, seque Vi
disse Agrippinam Claudi Principis, ede
te eo naualis praeli; spectaculuna, assidentem ei, indutam paludamento , auro textili sine alia materia. , t Quorsi ratio est densitas&soliditas, quae in auro maior est, quam in caeter Ismetallis, cui peculiaris soliditatis S desitatas plures sunt insigne sene ictus. 'rimus, quod alarum caeteris minus obnoxium est transmutationi, adeo ut ibi inquit Plin. ut huic uni nihil igne de pereat, tuto etiam in incendiis rogisq; durante materia qua difficillime accenditur& Rinditur ab igne tamen adhibita palea citis si me ardescit, SI quo plus utit tir, eo pluSpurgatur. Praeterea secundi in eundem Plini non rubigo ulla, non ertigo, non aliud excipio, quod constimat bonitatem, minuatiae pondus, nec salis, nec aceti succo atteritur. Secundus, similis est editis, quod quam mininium sud teritur aurum, cum argento,arre, plumbo lineae nigrae producantur, manusq; sordescant decidua materia.Tertius, qlr bd caeteri S,CPIam plumbo grauius est: in quo male scri psit Plin. in loco praeallegato, quhd aurupondere mollitie materiae cedat pluta4bo: quia eXpera entia docet contralium, videlicet aurum praeponderare, licci plubum mollius, sed ramus,atq; ideis Diabilius, S operi minus idoneum, itaq; auruquo purius, eo dilatabilius&mollius.
1 Ita ut expurissimo auro non possint
artifices commode operari iubi illa ala, quia nora serrent attrectationem dcvluram propter mollitiem. Et eadem caulanequeunt commode udinum rimata ex naero auro quanqua in no sit dabile pro Gsus ni erum purum aurum vel argentum: inquit enim Plin. libr.33. cap. q. Omni auro inest argentum vario pondere, alibi dena, alibi nona, alibi Octava parte. In no tant lim Galliae metallo, quCd vocant Albicratente trigesima lex taportio inuenitur, ideo caeteris praeest. Hactenusi lini. .
Caeter sim de antiquis aurifodinis Galliae mispaniae,quae iam dudum defecerunt, plura ex Strabone re ritu dae libr. q. A1sis libr. veros ait culmen bonitatis auri esse in quartoi vicesimo ceratio ad quadrantem absoluto, id est, ut quadrans tantum cerati in totam alia aereus aut arge teus sit, id est, ut nonagesima sexta duntaxat pars totius massi sit alterius metalli: hoc nisi summa de rara industria,ita ut ad bonitate numeris Omnibus absolutam nihil praeter dicti quadrantis quadrantem , siue sextana decimam partem vicesimi quarti cerati j desit, id est,
trecentesima octogesima quarta par Stotius massae, nulla arte e X coqui aut LX purgari possit. Et moκ subdit, argentula ita decoqui posse, ut nilail praeter merum argentum supersit . quod ex diametro contrarium est et , quod eo dein loco supra viginti lineas meliust cripserat Budar. Ide iste auro S argento commune, Vt quantuincia noue purum excocitissimum, sena per tamen aliquid habeat alieni maetalli, qubd decoqui non possit, quod verum est . 1 Aurum tam et plenius e XCO-quitur,li ad maiorem puritatem redii ci potest, quam argentum . Sed usque adeo excoquitur auripigmento, Ut nullus propter nimium damnunt tentare a Plea P.
Est enim auripigmentum, vulgo Ars nicum, summe causticum, lecundis Dioscoriden Omma metalla adurit de uastat, dempto auro . Refert etian
543쪽
Plin. libr. 33. cap. . Callim Caligillam alii dissimum auii periculum stio damno fecisse, cum auri clipidine iustisset excoqui
magnum pondit S cum auripigmento , plane fecisse auium excelles, sed tam parui ponderis, ut detrimentum sentiret, nec postea tentatum a quoquam fuerit Solent monetales ut inquit Brun. tra et de augm. conclus. vltim. collim. 3. in auro aes vel argentum, S saepius utrunqtie simul admiscere certa proportione ne argentum tantuin immiscendo aurum nimis albescat, vel aes tantum admiscendo nimis rubeat.
Ide de eo quod ni licetur aliqui faciunt
duas partes arge tui, S nam aeri S Vt color auri minus alteretur. Istud monetales
Gallice vocant Adsfer ut in si a nume
Quod spectat adi secundam vocem, videlicet ad probitatem ad quam prius quam descendam, non minus utile, quam iucundi in erit paul sim digredi superintelle tu. g. sed si plumbum, in l. idem Pomponius, dei ei vendicat. Quamuis enim il-Jetextus sit in se facilis clarus, si sane simul cum superioribus eiusdem authoris responsis conferendo expendatur: Veterum tam glossula, S Doctor non tanthistoriae reique metallicae, quam legalis aeq1titatis imperitia salebrosus de obscurus effectus est, tantumque abest, ladus que secuti lucem attulerint, ut magis impegerint. Ex eo autem omnes potissimum offenduntur, qu bd ille textus experientia repugnante negare videtur, ae si aurum mista separari poste. Glo. autem Accur. I a C. Butr.
Albe .i veteres sese breui subauditione expediunt, videlicet subaudito verbo facile tam in primo te sponto , Vbiae X t. agit deduci posse, quam in ec si do,Vbi text. negat deduc polle. Intelligunt enim de facili, quae subauditio ut commentitia, ita perquam Ligida est non solium enim non congruit mentit scopo legis, Ut mox ostendam, sed nec experientiae, nec rei metallicae, ut notum est: S multb minus alijs textibus iuris v l. ad eb, g. clim quis de acquir. rer.d O.& Inst.de Ier diuis. S. cum ex
aliena ubi pro explorato habetur vasa costata auro , vel argento, vela re ad itidem maliam auri vel algenti, vel aeris reuerti polle, sic aeque diduci Bart autem cum
sequentibus differentiam iuris taec ionis flatuit in secundo responi ina, intelligit mistii incommunicari, pro parist quota in diuisa sicut res communis vendicari post e consequenter locum esse comuni diuidundo actioni, quod non solun est textum obscura rei quod fecerat veteres; sed prorsus contrarium oppositum sensum inuehere. Nuper autem Petrus Avellanus censuit expungendam negatiuam, sic omnia fore planissima: sed certe expuncta negatiua maior, qui antea insurgit textus salebrositas , tum prinmo natu iam aduersaliuae, sed quae hic in uerteretur non enim aduersaretur versiculo immediate praecedenti, sed eundem casum continuaret. Tum secundo ob responsum textus decidentis pro parte eis vendi cadum: quod prima facie non quadrat, nisi quando facta est communio, l. Marcellus. g. fi .eΟ.tit. quam communionem idem textus satis aperte negabit sublata negativa Avellanus autem utrunque praesentiens incona modum , ut primum dilitat, dicit Vlpian uinin versiculo referre verba Pompon. cuius aut horitate sententiam suam confimat,
sic tacite innuit quod dicta se synon merito aduersetur hic, cum sit continuati ua&recitativa. Sed certe si eundem casum recitet, puta sublata negativa, non erit aliud quam reipuu 1λιγ isti superuacaneus sermo. Secundum vero aperte dissimul Ss, sed occulte praeueniendo in uertit, dum initio text. ipsum ita sibi format iovis ex composito punctis intersecat, Vt commento suo quod mox assuit congruat, sed inde maior veteris tum lectiois, tum 1ensus legis mutatio insurgit. Nouissime vero Alciatus in l. 2. g. mutui datio. siceitum petatur.& parergon libro septimo,cap. quarto, Obiter hunc te X- tum attingens putat subdubius tameno veteribus facile separari potuisse arge tum ab auro, sicut aes ab argento : auru in
544쪽
verbab aere non item: si tamen inquit ve- taq; tam clare ostendiat, Vt superuacuum ra est Pomponu sententia in hoc textu sit alios autho rescitare. Sed laodie esse arti lices, qui ut chrysulcar Ego verbpriusquam de his iudicium aquae id faciant, ut Mediolani, Venet ijs, facerem scriberem, peruit simos pratia '
in hac Lutetia Venum Alciat hic non im ctorum monetali uiuulu urbi S, antiquio perit 1 a iuris, sed tacti, siue artis naoneta res aurifices,qui in causis suis opera ex iis, S metallica labitur: non nilnpeia- consilio utuntur, constitui,& didici, Scquam chlysii lcam separari solet, nec po partim experiri vidi , moia sollini argem. tellia erutram Sab auro, vel contra,sed per tum a plumbo vel aere, Vel aurum ab arge- igne na, ut infrinunte 77s. Neceii nouulara, io, sed etiam ab aere , quin etiam tra tuor sed antiqitissimum, tam aurifin ab aere, haec metalla vel alia si naul milia separari quam a riti Ouis alio letallo vel materia posse, δή quoti die separarI, non tamen ae- per igne n leparare. Quotiescit in Moles otiali lance: qitoniam fortiora inrtalla mi vetultis imus inhor meminit purassi: ni nus debiliora vero magista laoc conli tum auri, tum argenti, b conflaturae alo 1 nutur: unde maxinae omnium plumbum, rum ornanaeiatorum tabernaculi 1 ope ut poti mollissimum absumitur, deindera artiticis, ut Exod. cap. 38 S per tot tum aes: auri ve o minimuin deteritur, Ut lupp. Vt manifesta sit vanitas Plin. qui in uel tionem auri de conflatur refert ad Cadmuni Phoenaicem, SI alio Sobi citrio resta labulosos author es, quum duobus millibus annorum ante Plin. id vulgare fuisse constet
Vnde si sint multae massae ex his quat
or metallis cori statae non enim obni odiis cum pondus accena sola colasti toti uni
ob nimias impensas)primble parabuntur
'que facita per caiiales collabuntur aes, Quinetiam multis ante seculis tempo- pluitab tun sinat: lii alitii, malae:)te&resiare Abraliae, Ut Genes. Σ . ubi fit mentio co dente ad traicin igne auro ex argento simul piae auri de argenti, vasor uinique id genus millo, Mi irier in maior pars arriSSIllum Et pulchre ostendit Ieremias, dum obsti bi nullio vero maxima plirmbi exhalaturnationem impiam princ1pum .populi S absuna itur: residuo vero aeris&pluti aduersus verbum Dei carpens alludit ad bi quod rei eruari colari potuit igni
conflaturam, dicens Ierem. 6. in in Om ruri his iniecto, separatur quod colarii
necisti principes declinantium, anabula test plumbi, quod citius liquefit, Z fuere
tes fraudulenter, ut ars ferrum uniuersi potest .a Sautem expurgato, Partim Ola- corruptis tint: deficit conflatorium , nig to, partim absumpto plumbo statim ab ira ne conisumptum est plumbum flustra con ne ex trahitur, non sine magno intertrimo
fauit conflator, dec. Et ante eum Regius to, plumbi vero longe plus absumitur. Au Psaltes Psalmo tr. versi. 6. Eloquia inquat rum verb& argentum illa, reliqui , domini purissima, velut araenetum incen metallis, ut supra, purgata, rursus alio in-dio a terra repurgatum , septies liqua genio ab inuicem ic parantur, deinde si o-tum. Et Malachias cap. . vaticinans deos pus sit ad summam puritatem separatim ficto CH RISTI, quod sit purgator Sc ex ex uinantur. ut eorum terminis utar siue
pilator Ipse inquit quasi ignis conflans, reducuntur, quod nolo specialiuS prose- quasi herba fullonum . Et sedebit con qu nec immorari, nisi quatenus ad pleni flans&emundans argentum, depurgabit absolutum huius g. intellectu opus est filios Levi, Meo labit eos quasi aurum, quem ut habeas, ante Omnia quod temper quasi argentum. Et Ezechielis cap. 1 .allu peculiariter obseruare loleo)tota ipsa lex dit ad liquefactionem detraetionem ae siue omnes eius partes eiusdemmiateriae si 'ris rubiginis per ignena. Et alias insa mul exacte inspiciendae expendenda cra pagina passim, ut Pio uerbior cap. 1 . sunt, iuxta I. in ciuile delegi b. Id lue omni unaetcmporum taloriae scalp- Hic autem quatuor occurrunt continui:
545쪽
, i,gς. eiusdem aut horis, scilicet Vlpian per se naturaliter maneant. Isse non fit
incipiendo ag. Pomponius, scribit usque communio sola confusione d. g. idem P 6- ad finem huius f. Enimuero quo quidem poni. quem nunc voco. g. quia non est lex casu est velut idonea quaedam parenthesis eparata, nisi propter dictam accidentalo a compilatoribus ff. interiecta, quae conti parenthesin ex Ι'aulo. Idem muli magis, ouitatem dictorum Ulpian nullo modo similia quae integra manent, cita priori soluit, nec interrumpit Totus autem formad numero naturaliterqtie separai perpetuus sermo hic est de rebus diuerso bilia, sint heterogenea, ut frumetum S si rum dominorum confusis vel commixtis ligo vello id eum. Quando igitur miscen- quae voces licet alias differant, tamen in tu heterogonea, siue res diuersae naturae toto hoc textu promiscue pro eodem acci vel species, aut non manet prior subsintia, piuntur. In dii obus autem primis g. vide sed corrumpitur Ac transit in generatione licet usque ad g. idem scribit. loquitur Ut tertiae speciei. loquitur si idem scribit. planus de commistione rerum eiusdem vi cedat bona fides specificanti, non autenatu . In duobus autem ultimissi g. loqui mala fide. l. de eo. si quis, ad exhibe n. Aut turde commistione reruna, quaestini diuer vero manet prior nil, stantia, loquiti rg. sed si plumbum ut non obstante etiara confusione quis premaneat dominus suae materiae . non soluta si separabilis sit ut in I responso, sed etiamsi non sit separabilis,
Nec erit idem, quod demul superi-rig. dies una est, quia ibi neutra materiam angi, sed utraque in nouam iubstantiam' speciem tran: t sed hic utraque licet confusa manet S tam naturaliter, qu urn substantialiter, licet inoia tan ibi lito aut visicies triplicis ordinis contraria mirabi-sae naturae vel speciei. Π Utque stim malim haec σα ρεργα expediam, sutrama est, qu bd haec mista ex ipsa mistione non fiunt communia, nisi uno solocatu videlicet quando utriusq; isti substantia manet tamen separatio prorsus naturaliter impossibilis est tunc enim
vel lola mistio, etiam citra voluntatem dominorirna communionem absoluin in
ducit, ut ing. Pomponius scribit. Si en im argentum Titi j, Marcentum Cai l ista sunt: quia sunt homogenea & substantii liliter distincta est ideo non tuta turdo unius substantiam alterius subintrat S pe mitatum Hic et vetus Giteratis sen-netrat, cum trumque sit eadem si il)stantia, impossibilis separatio etiam naturaliter: siue enim scindendo siue liqtie faciendo, fieri non potest, qta in in qualibet particula vel stulta sit de argento tam quod fu- it unius qi iam alterius domini,&sic neces l. adeo. s. sed etsi sine voluntate . de acquirisari bina a communis et t. re p. dona. g. si duorum .in f n. Institu. de reri Sectis iambo mista iri quidem homo i diuisione, i. arbor in principio. communi genea viduori in frumenta de praedica di iidundo, . pro regione d acquire n. re. mento eius deni substantiae tamen priora dolvi Sed quan tuam frigida sint nec qua-co: pora naturaliter tu egra, ct in priori drare pollini,qrrecunque glo. Doctores
forma numero maneant nec unum pe- nune hactenus pro cociliatione horun netret lubstantiam alterius, ut naturali iurium os rami nil cuntur. nolo tamen nuci ter quidam separari possint, non autem a tantano iste 'super hac cxcv ingredima ul l cile vel commodo quatenus spectat ad cy, torum enim iurium nouam explicatione moditatem vi innioni in una, ut infru complectitur.& satis et ui , in his, quae mentis mistis liquet. rem monetalem aut metallicam concer- IIaeceni in separandi dissicultas vel in 'munt, digredi. commoditas necessario ron infert veram inare conciliationem nostrana, in re-
coaim unicationem, chmisingula coipora a gestis meis tam inutis liter ulis notulis
I iter obstare videntur. Primi ordinis extra hunc textum Secundi S terti ex hac ea- delit: tera. Contraria pii mi Ordmissi. ni
546쪽
scriptam, ut nullius quantularilis Lyncei ea de . . Insti triti O. de ossi c. iudai . I r. n res Amanue si si quod iam in quibusdam a D uiuio i . l. ad officium C. communi diui sus sum militin timeam, in nouis intelle dundo. 21bus res itis, libenterque eae periar, si Licet autem ex not. sup r num.77I.coiri quil qnam alius interim inuentum nosci si stet vel ante quater mille annos in usu f praeripere&praeuenireque a prius quai si eartem conflandi ves separandi'iiaelia
mihi sit ocium primas centuitas edendi. Nunc igitur dissoluere susticiat, quae ex eadem litera emergunt, incipiendo a faciliori, ibi pro parte si e vendicandum
hoc enim multis omni una praesupponere videtur rem commune e Fectam, ut supra
f. primo Pompqnius scribit, sed non est ita. quia intelligendum est pro parte id
bet meta a, non tamen id semper commo,
de fieri potest. Ad quod respiciens Vlpia. dum in primo responto huius si loquitur de metallis separabilibus ponit exempla
in plunabo ct argento mittis Argentum enim originaliter cum plumbo genera-rilr,&eruitur ab argentifodinis, nec ibi inuenitur argentum, nisi cum phim bona i- est, pro rata ponderis seu materi V, prout stum: erutum autem pluric ad terram textus in simili, Instit. de rerum diuisione. cxcutiendam lotum e contritum, tandem f. quod si frumentum in fine diciti umen igite supposito commode separaturidum tum unius cum frumento alterius mi itum bum ab argento . Vnde si rursus siue casu, non ob id eis communicatum, e pro siue consilio mista sint,ae que commode se modo vendicandum, id est, pro parte seu parantur quod tamen non est generaliterrata quantitatis, habita etiam ratione boanitatis, tind. g. Pompon. scribit, infin. cum l. seq. . Non ergo refertur ad partem quotam massae seu naateriar, cum non sit comunis, sed ad partem contingentem seu spectantem ad aliorem , videlicet ad totam materiam suam, quae anteco fusionem erat corpus separatum. Restat ultimum, S ad- utque in dissolubilo contrari si,qubd textu contra experientiam negat ars aurum ista separari posse. Eiodico facili naum, si quis ad materiam subiectam, scopuna accipiendum, ut statim dicam Aurum autem licet originaliter semper habeat aliquid argentia dira istum, ut
per Plinium lib. trigesimo tertio, cap. q. ta- .men nihil liabet commune cum aere, δέ a L. milium aeri non minus imo facilius ab eo separatur, quam ab argento. Sed ut argentum conseruatur, ita es petit, R vi ignis
absumitur,4 sic non potest separari adfinem diuisionis, de qua in iudicio com in ini diuidundo. . Faciunt tamen aurifices: S monetales
praxim leg si respiciat, que non sunt factiς genus quoddam cementi ex lateribus convi sunt mathematica speculariones, sed tu sis medicatis cuna argilla, ubi aurum ut sint aequabiles causarum decisones usibus Se commodis hominum accommod .
Dico ergo,qubd Vlpia hic non loquitur de diuisione vel separatione physicaliter aut mere naturaliter, sed ciuiliter S ,-tiliter, proi: tris: bus S commodis hominiim in praxi 5 ruit. Vnde qua rariti S quaelibet do intincula imo omne corpus S Ο-
ne punctum sit natiuali rei diuisibile in semperi diuisb: lia, itii, libris Physicorum: tamen ciuilii ci quo ad iudicium c6im ni ita id und , de quo in lac lege nulla res dicitur diuisibilis vel ic parabilis, nisi
hoc commode fieri possit S. si Diuiliacis.
inclusum, Si viginti quatuor horis igni immissum ab omni aere penitissime purgatur, nec non ab argento S alio metallo, . quae non pereunt, sed inueniuntur immer- fac emento,unde exti alitin tu S separantur, modico quidem materiae intertrimento, sed tanto sumptu, ut magis expediat aurum aliter , ut per aquam chr Isulcam vel per igneni cu piunt bum amisio pre purgari , quam ars conseruare isto
sumptu in triplo vel quadruplo exced cnte aestimationem aeris. Recte igitur negat hic Vlpian diuidi possemas ana ex auro 3 aere consistent emi cum siue aes absumatur :
547쪽
innsidii iisio, sed peremptio sitie aes res uetui, non commoda, sed damnosa sttiuisio.
, Sic in fortioribtis terminis agrum, qui commode diuidi nequit, plane nega uitidem Vlpianus diuidi posse in l. ado ficium. C. comitriini diuidun. Non magis enim ea l. Alexandro Seuero ut alit hori tribuenda est, quam Vlpian ut dictanti vel consulenti, utina Alexandio temper fuerit a consili j scriniorum magister, quem nunc Cancellai una vocant, praesertim in legibus condendis praefuerit.
Quod autem dixi argentum itumbum separari posse, id non pro regula accipiendum est, quali semper commode fieri possit, sed pro exemplo, quod suffi-
.cit cesto casu verum esse : quando plumbum est in magna quantitate, modicum ver,argenti, vel argentum stanno, vel alia viliore materia dilutum est, nec tam paties ignis, ut sic paruo sumptu possit fieri separatio, modicoque intertriment n)ateriae. Sechis si multum ineli et argenti, vel si alias esset purum, ut maiori incendio opus esset, quo plumbum pro maiori parte absumeretur.
7 Et sic titilla est difficultas in hoc tex.
non enim ignorabat; planus, ars ab auro naturaliter deduci possie , sicut ab ar-
gelato l. locus in . de acquiren .rer. dom.
sed hic non ad naturalem , sed ad utilem usibus hominum accommodam separationem respexit. Erat enim prae caeteris πολύι Iri ηFi de vis r omniumque & politicarum Moeconomicartim etiam minutissimarum rerum scietia ii callenti Lfinus, ut passim in toto iure leges eius ostendunt, ut in I. si quis vinum. de triti. vino vel oleo lega. si omnia prope infinita genera vini, etiam peregrini&exotici se nouisse ostendit. Et in I. vestis .in l. argu . de au lo largento lega omnium vestiurn dc ornamentorum etiam milliebrium peregrinorum. S in l. qtiae situm. de instruct . Vin si umen. lcga.omnium rusticorum domesticorum insit rumentorum. Et in l.
SRi paenum . de poenilega totius rei pae-
nuariae Min l. chin aurum .de auro S arg. lega. Omnium specierit m auri vel argenti, facti vel infecti Min l. sed addes. loca. Om nium instrumentorum coloni. Et in l. I. decensib prouinciarum, Min lib. I. F. in Omnibus fere rubricis, magistratuum, ubi&potioles, uberiores leges sunt Vlpian ut absurdissimum esset dubitarri quin sciueritae ab auro artificum opera deduci posse: led iure consulii more ad id, quod comino de fieri potest, respexit pro ut Q. l.officium. C. coni muni diuidun. Et sic concludo verissimam esse,&inconcusse retinendam veterem es iteram,&punditiationem huius si ab omnibus gloss.& Docto. receptam: quam etiam pluiriniis vetustissimis ex eplaribus olim exactissime manu scriptis dilige te a metani in priuatorum amicorum scrini js, quam, in publicis bibliothecis conquisitis S excusis conformem inueni. Quare colon, iquod ex suo sensu indidit Holoander, post Verbum nequaquam erit dicendunt)rei j-ciendum censeo, similiteria parenthesin, qua seqtientia verba, videlicet quod in inuiso dictum est inepte sine ratione inclusit, rei j ciendam , uno spiritu sine aliqua interpunctione legendulo nequaquam erit dicendum quod de naulso dictit est prout habenti irines libri veteres
Et multb magis explbdendum, quod
Avellanus censuit, dictam negatiuam expungendam, corrumpendo communem, verum ab omnibus receptam literam. Frustra verbinius vetusti de ignoti exena piaris fidem citat, chira unius etiam villae vel notae voci credendum non sit, i. iurii- iurand. C. de reb. cred. quant bininus mortuae designotae. Et multo minus contra omnium ie-terum recentium dena viai imem ¬oriam, quin etiam totius textus series di sta expunctioni reclamat Anton. UO-que Augustinus, qui Pandectas Florentinas excusit, S diligcter in libris emendatio. notauit locia, in quibus in vulgatis nostris libris deest vel abundat negati , tamen super hoc textu nihil non it. Et
548쪽
pariter rei j cienda est noua interpunctio, quam commetuus et Auel l. qtii haec verba pro parte esse vendicandum nequaquam erit dicendum: eodem spiritu sensu legenda censet, subiecto cominate siue hypo stigmate post verbum dicendum:
hinc enim sequeretur muli maior euem si textus veteris communis, quam per
dispunditionem dicta negatiuae Patet, quia illa negativa respicit factum&narrativa duntaxat sed haec punctuatio respicit ius de decisionem iuris, reddit sensum prorsus oppositum quia secun-eltim communem punctuationem, secun-dsim quam pol verbum vendicandum punctus est per feetus, sensus est, vendicandum esse pro parte sed prout Auel Ian. in uertit, sensus est diametraliter ον positus. Omitto Quod tunc clausula quens, videlicet quod de mulso dictum est si per se abiblute staret ut vult Auel Ian. oratio hiulcae sices imperfecta:&sic textus non esset planus, prout secundum communem literam Sc punctuationem planissimus, S in optima 4sibus
hominum accommoda ratione tardatus, qu m nouiter ex ipsius rerum experim eatis eruimus. Vnde magis ac magis palam fit, quam sit necessaria Iure consulto caeterarum artium & rerum notitia, de quibus leges interpretandae loquuntur. Succedit secunda lax monetalis, scilicet probitas, in qua versatur ονμ- Υpli:, Si
tota ratio te definitio bonitatis & Iegali
Chi in enim aurum argentum non possit tessentialiter haberi: prorsus purum putum, ut diximus, nec adhuc ponatur in monetis ita purum, ut communiter fieri excoqui potest ted aliquid ex indu stria partim ad tutiorem fabricationem
monetae, partim ad lucrum cudentis admisceatur I tamen onanis moneta legiutima debeat habere certam publice definitam S permanentem bonitatem intrinsecam, certum qile pondus seu quantitatem in ateriae, addictae bonitatis definitio
tur, ad hoc ut indicatura, sive va Ior αδ rens sit & perpetuus, prout esse debet
necesse est tum certum gradum puritatis materiae cuiusque non etae tum dictaenaateriar certum pondus, vel quantitatem m
publice definiri, quem minuere e excedere non liceat Dalioquin non sit proba legitima moneta. Igituri bonitas in ..trinseca monetae Metus temperatura seu proportionis definitio circa duo 'versa tur, 3e duas partes habet, videlicet qualia talem SI quantitatem e quibus terminis praecipue aptissime utuntur mone-
Prima pars scilicet qualitas, spectat .
ad bonitatem esse intialem S. intelasam materiar, qu m monetales apte interiorem vocant,&est texi in I. I. C. de ponderato. lib. decimo. ubi nomine qualitatis intelligit hanc essentialem id interiorem bonitatem, quam monetales peculiari in λ i ii
Vocant Allor verbo Gallico aptistam o,
Secunda' pars, scilicet quantitas spectat ad bonitatem quantitativa seu extensam ponderis, quam monetales exteriorem, id est, apertam S patentem boniutatem Vocant. Vtraque tamen est boniatas ipsius materiae naturalis Mintrinseca, utramque cereis, iustis, perpetui si praeiudicatis finibus pubIice definitam e se oportet, ut sit iusta e legitima moneta,
certam perpetuam is ni formem habens aestimationem, stabilemq; S conanaodum functionis sum. Huius secundae bonitatis proportionem, qua per se patet,& sua mole se prodit, monetales non alio quam ponderis nomine Vocant. Et circa haec sciendum est, quod vib nitas intrinseca exterior, scilicet quantitatis diuiditur exterius naturaliter in diuersos numeros ponderum ut mox obiater dicetur ita bonitas intrinseca interiuor scilicet qualitatis, diuiditur non naturaliter, sed interius cin tangibiliter in diuersos gradus, quitat tu immedia ten5 percipiuntur, sed magis intellectu, siue
iudicia sensus communis Horsim autem
graduu diuersa est habitudo de summitas inter
549쪽
ibter aurum 3 argentu in .ri . Summitas enim huis bonitatis inauro est adri .gradias, quae ceratia, vulgo ca
racta, peculiari crapta διαλ t vocant. Et
sic graduuin bonitatis auri habitudo du- pla eii ad argentum, in quo duodecim tan
tum gradu S numerantur, quos monetaleS 'peculiari sermone Denarios vocant cuius differentiae ratio est, non sol sim maior preciositas auri, quod tanto minutius diuiditur, S sarcius tractatur, sed etiam natura&proprietas auri tum quod latius diducitur, in numerosio ies partes spargitur: tum quod purius excoquitur, ius rius ab omni extranea maculate purgatur
Et sic ea differentia & habitudo quam
non leui, sed graui h lidaque rationem riti sunt veteres λλ.iοη Ghi, diligenter retinenda ei non sol sim ratione, non solum vetustatis de consuetudinis aut horitate, sed etiam ne termini, quos singulae artes peculiares habere debent, confundan
Summa igitur absolutissima bonitas, e ut specialius ire litus dicam, puritas&probitas auri, seu culmen μαμμη est in 14. caractis. Magis enim in hi pla-' cet vulgatum vocabulum caracti, quum sit ad hoc natum e inuentum, quam Gra
siliquarum, quas Italici barobas vocant,
quanquam vulgare nostrum LGraeco Italico non abundat Graeco tamen magis accedit, ab eo derivatum videtur. Absolutissima ver probitas e cul- 'men argenti, est in duodecim denarijs. Rursus singula caracta auri puri, pari ter singulos argenti puri denario S in qua- tuor viginti grana partiuntur. Et rursus singula grana sub diuidunt in . . pa
tes, quas vulgo vocantu barobas, has
rursus per a . minutissima secant, non curo referre: quia ut nimis prolixum, ita mi- 'nime necessarium Monetales etiam vult non solent uti his minut ijs parti una caractis auri, sed simplicibus nominibus votae , puta quarta vel octava, aut alia
t Duplicem nota hic Molinati errorem . ex sinistra haud dubie aliorum in forna
tione conceptum. Ad eandem enim sit plicitatem puritatem argentum quam aurum excoqui potest. Item licet argentum recipiat denarios 11. quilibet in Ση grana sit diuisibilis, tum etiam sit earum, quod marca puri auri habeat car et os 2 . non tamen singuli ex ijs, ut ipse in et . gradus seu partes, sed grana siue gradu si1. diuiduntur, uti latius tradidimus supra lib. z. quaest. monet. cap. Io. L. Bude L
Extrinsecae ver b aestimationis auri ad argentum proportio olim varia fuisse te gitur, hodie tamen fere ubique circiter syduodecupla habetur , paulis tamen minor, ut tradit Budaeus lib.3. Assis. Ille mi
re refert gloss. pragma. tit de anna. in e bo, aureorum. Alcia. in I. chira quid in ita. sic eri peta. Valet ergo libra auri paulo minus . libras argenti, ciam multis annis haec proportio perseuerat in hoc reg'no: ita ut audia vel minus aestimatione auri, eadem circiter proportione augeatu Vel minuatur aestimatio argenti. Vtenil anno Isos. Vncia auro f. FrucisS quadrante, lacia verb argenti r . solidis: semis se Turonensibus edicto regio taXabatur, , consequenter arca auri centum triginta, marca argenti undecim libris Turonensibus: ita hodie cum moneta intrinsecus imminuta creuerit, auri vel argenti
facti vel infecti, sed non signati testimatios
noua super hoc edita constitutione anno Is o. mense Martio, taxata est marca auri 16s. libris, septem solidis,&denarijs Turo. nensib. marca verbargenti regiis . lib. Tu ronensib. sic manet eadem circiter proportio paul minor duodecupla, etiam ad argentum regium vicesima quarta sui parte dilutum. Sed ad merum putumque argentum
adhuc pauid minor esset auri proportio: quier
550쪽
quia si argentii regium valet . . libras, argentum purum valeat ad minusa 4 cum s dimidia. Sed nunquam in authoribus legi ino in olem declipta proportionen auri ad argentum quae proportio olim fuit in sit,ut ex comoedia Menadri, quae sponsio dicitur, restatur Pollux libr.9. de Ocabulis, adcommodii m. Quid an in hoc parum caute citant quod Lius libr. 8 quartae Decad. scribit in conditionibus pacis Aetolis concessum sitisse, ut si pro argento, quod certis pensionibus soluere Roma- nis debebant, aurum dare mallent, id lic Iet, dum pro arget eis decem, aureus unus
Atqui non loquitur ibi decerta auri vel argenti massa, sed de numis argentei SN aureis illius temporis, quorum proportio nobis incerta est, cum e crum multa essent genera, ut Bud viis, Portius,& Alciatus, testantur, latius Robert. Senal. de mensur. SI ponder. tomoa ut non solucrebro labantur, sed nonnunquim sibi jpsi contradicant, qui ncerta obsoleta haec certb definire tentant, ut vi venit Alcia. qui dispunet libr. I. cap. 9 ubi sestertium duas olim libras argenti,M semissem Valens definit nostram monetam libris centum plus minus valere: sed poste I in Anno t. ad Cornel. Tac. scripsit valere circiteras .coronatos Se sic plus dimidio minus. Heroditus autem scripsit aurum V in LXιδε- ν fassior ad argentum, id eli tride cupium, siue ter de decies super ualuisse argento. Ex eo autem quod Plin. libr. 3 t. cap. 3. scripsit, quod scrupulum auri valeret sesterti Js vicenis, tempore quo prim lim Romae
num us aureus post annum 62. quam argenteus, percussus fuit, scite colligit Budaeus lib. 3. Assis, eam tum fuisse auri ad argentupro portionem, quae quindecim ad unum. Quae analogia auri ad argentum non inuenitur in authorib maior, nec mulium recedit ab ea, quae fuit tempore Alex. Seuer.&successorum, tribus ad minus seculis usque ad Iustinia. Magnum S quae habetur& comprobatur in nostro iure ciuili, videlicet in l. quotiescunque est praefati Aureli j Alaxandri. C. de suscepi. ωAr-
chi d. lib. io . iuncta l. iubemus. C. de argen precio. libr. ii quae est Constanti.&l. uni lica quae est Arcad. ωHono. C. de colla. in iris, lib. II.
t Ex quibus euidenter colligitur an sgentum ad aes centuplum fuisse, hoc est libram Vnam argenti centum libras aerisu: luisse, dextantem autem unciae auri viluisse libram argenti & sic libra auri vulebat I . argenti libras, de re dimidiam videlicet duas partes ex quinque partibus facientibus totam libram argenti. Et sic diminute colligit Anto. Augusti. emerdat IO. libr. a. cap. 8 libram auri tunc aesti malam argenti libris quatuordecim sescuncia sic ilico, quia in valebat i . li 'bias Vncias, cum . quintis partibus a Vnciae Patet, quia libra auri r. solidis aureis aestimabatur:& sic erant sextulares solidi , utpote quorum sex conficerent unciam, Quo decim unciae, siue 72. solidi libram Romanam igitur 7 o. solidi amrei iam valebant adaequa te quatuordecim libras argenti, cum quinque solidi vale. rent libram argenti, d. l. iubemus, duo verbrestantes solidi valebant libram a genti, dempta quinta parte selibrae tantum.
Sed ex regestis monetalibus apparet olim quandoque in hoc regno adeo rari.
tate argenti euiluisse aurum, Ut non valeret nisi 8. marca argenti: quandoque adeo rarum factum, ut valeret is libras argenti. quae extrema mutatio non solet accide.
re, nisi quadb principes cauponatione rei monetalis abutuntur adquistum, ut olim saepius factitatum constat.
De librao ponderibu3. Et quia de libra ponderati, quae mul- ηtiplex est, incidit sermo, simul, viderati- r ne ponderum, quatenus ad rem facit, videlicet ad secundam partem bonitatis in trinsecae quae est quantitas breuiter disseramus, nota dum triplicem esse libram Prima Romani Graeca, quae D. unciarsi est, fictitas in iure nostro. Uncia verbii xlbet 8.drachmas seu grossos Draehina vel grossul