장음표시 사용
571쪽
nisi causatiue, Vel etiam in facillia te, ut
quando praediuin venit sub facti Latere-cimendi, & poli multos annos redimitur,cum interian pecuniae intrinsecus deteriorat situ quia redimens non tenetur supplete bonitatem lati insecam,quae erat tempore contractus, alioqti in deducendum estet ait gmentum intrinsecum eiu Idem materiae eodem modo superuentum. Et sic qtiam uis Anio Rub cons. 47.
contrariti In conita luetit,& aiale sui citeandem sumina eiusdem valoris seu qud-titatis in probaec legitima moneta, tempore redemptionis inspecto, restituere, suere dein ptio facienda sit de quantitate librarum, puta mille vel bis mille ingenere, siue decerta specie monetae, putam ille sollatorum ita tamen, ut in ea aena vel simili specie fiat redemptio, iuxta noi a. su p. quaest. 9 .
Amplio octaub, ut idem si in casu couerso, videlicet si postea facta fuerit moneta meliori si purioris materiae, eodetamen valore extrinseco retento nec audio: qtita debitor soluens de noua fortiori moneta, non poterit deducere aestimationem intrinseca bonitatis additae, quicquid scripserit id ra consilio 1 9.
tio manifesta est, quia licet pecunia sit intrinsecus melior&iustior, tamen nopitiris constitit debitori, nec accepit pro maiori, sed pro eodem imposititio&curreti valore L augmentum illud intrinsecum , seu melioratio materiae, non processit de bonis debitoris, sed reipub. quae
comunis parens est, S omnibus vult perspicere. Praeterea ad quid debitor deduceret, cum aestimatio materis tanto vilior facta sit,ia sic augmentatio materie decrenaento Valori eius dum materiae compensa turpi Aduertendum tamen, quis da ut melioratiocinateriae fit paulati in densi ira, manente veteri moneta in eodem cursu valore S tunc non opus cst interim alia prouisione, nec Iicet priuatis moneta
publicam, hoc est publice approbati separare,d meliorem Iadere, aut confiare,
sub porno falsi. l. quicunque. ad i. Corne I. de fal. S sic nius cautum est constitui. r g ijs tam antiquis, quam nouis. ut supra, numer. 6 . Aut veris ista melioratio fit in notabili quantitat te, ita quhd priores numine cessario statim cadsita bonitate extrinseca,&vilioris preci)efficiuntur: tuc debet princeps aut respublica bonam monetam aut decrementum reddere habentibus num os, facto Principis vel Reipublicae deteri oratos, S eos indemiae Srcddere, Ut supra, num. 7 .utque in simili iuste factum est Romae in dicto exemplo supra, num 'so. Et ita credendum est fecisse Philippum Pulchrum, anno IJob. quandon Onetam argenteam, quam ante ali Quot
annos intrinsecus best ediminuerat ad veteris probitatis, modum restitui&recudi iussit alioquin non potuisset illam constitutionem edere, quam indicto cos. 2 9. referto Id r. v tetia in hi, qui tempore debilis monetae contra Xerant, tene 'entur soluere bonam monetam praesertim cum ea mutatio, S deterioratae reprobatio magna fiteri Gutpote de triete ad bessem,&derepente ficta Et sic intillum de .lyrat Bru ut supra, dicendo quod debet haberi ratio quanti plurimi noui super- ualent antiquis: hoc enim ecte eludere ineliorationem monetae,5 publicam ordinatione na,&retinere monetam in v teri utilitate. Amplio non b, non obstante pacto,
prout statim dicetur , quia hoc discussione propria indiget. 3 Conclusio sic ampliata limitatur. Pri 36mo, Vt procedat dummodo offeratur solutio in pecunia , quae sit proba S legitima in loco ubi debeturi fieri debet solutio : seclis si solutio debetur extra regnum, ubi diminutio intrinseca postea
hic secuta non approbatur nec toleratur: tunc enim pecunia non esset proba Iegitima in loco, in quo deberetur, prout esse debet. Non tamen debetur tunc pra
cise supplemetum materiae sed debetur moneta proba legitima currens in loco solii tionis , quemadmodum in dubio fieri debet solutio ad mensuram loci ubi Te e de-
572쪽
debetur, etiamsi diuersa etat metasura in
loco contractus , dummodo contrahentes ni eia suram loci scire tu, res non essent de loco contractus ad locum bt ut1-onis deferenda, sed in loco solutionis a cipienda ut alibi plenius dixi. Sectindblimitatur, ut non procedat , si tempore blutionis immicieret de praetenti probabiliter periculum reprobationis chirsu Smonetae intrinsecus diminutae &dubium esset de incerti in de satis seroti befacienda Ll rincipe, qithd non potet else sine misera labe vel 1 ulpicione tyrannidis. Sed hoc casu iam ea pecunia , utpote fide pii blica&communi destituta, noretinet amplius plenana aut horitatena nec vim nec nomen pectiniae publicae de pro-13 'Nunc unum tantum αναλιτι ars istu tiendum restat, videlicet si pactum sit solutionem fieri ad rationem certar bonita tis intrinseca pecuni e mutuatae, vel alias debita vel debendae: SI videretur nullamesi eqirael tonena, sed conclusionem omnino hoc casu limiti mandam. Pi in ab ex regula generali pacto ru seruandor si . l. l. de pacti . l. i. de const. pecunia.
Secundo, quia siue in mutuo, sicut potest nitituari pecunia ad numerum a14- quam moneta, respectu valoris extrinse-ci,ut in dubio fieri censetur, Visu pr. q. 92. ita non videtur dubium, quin possit nultuari ad podus, tanquam na assa, respectu solius bonitatis intrinsecae, quum etiam, inquantum asia, si tres fungibilis de cadens in contractum mutui. Igitur valebit pactum de reddendo pecuniam mitti latitiam in eadem bonitate inti inseca, in tantum qu bd tempore solutioni non poterit deduci augmentum extrinsecum no ne tae, si quod superuenerit. Nec erit su-ia, qui ait id pactum operatur, quod censetur mutuata non ut naoneta, sed ut massa S etiam debitor non supplebit decrementum extrinsecum , sed solum reddet in eadem bonitate naturali, Vtin l. cum quid . si cert. pet. Rursus siue in venditio equis dubitat quin possit domus vendi pro mille aureis certae conuentae probitatis,
quemadmodum p rc certa massa auri vel argenti permutari Igitur in omni contra diu&dispositione. I rtio, valet omnino pactum decerta bonitate extrinseca, putas quis vendat pro mille aureis ad rationen quadragii ta vel quinquaginta solidorum pro quolibet aureo: igitur a que valet decerta bonitate intrinseca , quia non est magis de substantia monetae quam extrinseca , ut late probatum est. lario, quia sic omnes Docto ubique senti sit', S nominatim Purpura. in . l. cu qllid. nu. 46. pro indubitato habet. Quinto, quia haec est communis sententia non solii in scholae, sed etiam fori ita enim ii dicatum in pulchro casu, in quo scripsi&obtinui . Placet paucis explicare specie ni facti. Anno 14s'. inter cohaeredes couenit,qubd alter cederet portionem suam multo tum immobilium alteri, naedi anter ditu annuo perpetuo, nec redi inibili, triginta librarinam, decem solidor una Turo
nensis, ad valorem monoae Tunc curren-.
tis, quae erat artrice de cisi lenierid a ly ct si solet huict denters de tu ille , id est,
habebat quinq; ienarios, se Ii qt: cuncem puritatis argenti regi j d octoginta nu-IMOS, Vulgo duo aenos ex marca et libra argenti, quae tunc septem libris e dccei fisolidis Turonensibit stantii in aenibat. Α- istum etiam erat de soluendo certo die dc loco sub poena decem solidorum Turonensium ad rationem praedicti valoris, pqualibet hebdomada, qua disi erretur solutio,ime diminutione reditus, bonis omni bras totius haereditatis nominatim&generaliter hypothecatis: S de his transactiones facta in hoc senatu simpliciter homo togat ad instantiam parti lim. Postea creditor vel eius legatarius agit cotrahae redem debitoris S possessorem bonorum hypothecator una personali typothecam ad reliqua, continuatio ac reditus cum poenis, S obtinuit coram praefectis libellorum supplicum palati; reus appellauit licet nec catlsas graua-minum dedisset, nec aliquid pii duxisset, tamen a resto supremi huius Senatus diu
573쪽
D Marti 1 anno se tit millesimo ilice limo tertio, sententia fuit annullata, S per lena iudicium idem omnino vi prius ita dicatum, excepti poenis, de quibus nihil dici sim. Et valde notandum est S memorabile illud a lessum contra huiusmodi
poenas, sed etia in illa poena non erat momentanea, scd successiva, quae longe turpior et E odiosior, ut diximus su p. quest.
t Nunc in contrarium non alere praedictiliare pactum arguitur prim b, quia sicii vi us monetae, ita definiti pro lait alis
illius est iuris publici igitur pactioni-biis priuatoriam riuari non potest . ius publicui n. de pacL. Igitur sufficit debitam. pecuniam blatere secudum sum&probitatem publice definitam tempore solutioni S. Sechin do in specie, qu bd non liceat pecuniam publicam naaiori vel minori precio dare vel accipere, quam sit publica
indicatura text. est in l. r. C. de et C r. nil
mi in . pote lat. lib. li. Igitti non potest 1icri pactum in contrarium, sed non obstu te pacto debet recipi secundum itimationem publicam. Tertio non potest pecunia publice signata protriitti, vel d1spositionem deduci, ta nouam massa , sed sol sim tanquam pecunia 'nec potet a priuatis quantumcunque dominis consari vel in alium sunt conuerti, corrumpendo Ribstantiam destinationem monetae publicae, ut regii Sconi tutionibus ab antiquo cautum eis, ut suprὰ dixi nume. 76s. Igiturnum modo posse s ustineri pastu de diuersa probitate monetae a publica nunc currente, siue pecunia consideretur Vt moneta, Vt in praecedentibus arg uinctis, siue vim a Lla, Vt hi C.
Jari propter captionem dabet enim pactum illud speciem quandam a-laae,quq ad nihil est opportuna, nisi ad inopinatas supergressiones alterutrarum partium ii magis expedit e Republica explodi , quam admitti, ut supr4nu-Qu in id, qllia quantumcunq; in legato
vel promissione certa auri vel argentimasta deducta sit , tamen de iure nemo praecise obligatur ad massam ipsam, quin etiam nec ad pecuniam eiul dein materiae&bonitatis conuentare sed liberatur dando testimationem in qualibet proba naol dita sua li&aerea, per textum in l. I. in fine, i. clim certum. l. Cum aurum. g. proinde . de auro argent. lega l. si quis argentum . in prin. C. dedon.bi igitur certa auri vel argenti massa non potest deduci in obligatione praecisam, multo minu Sce t aqualitas, seu potita intensa quantitas, praesert in in moneta publica, no videtur incona mercio priuatorum, nisi quantum ad indicaturam seu valorem extrinsecuin publice definitum. Sed jaic aduertendum ad duo prim b, .Fk quod ea iura non sunt praefracte in uniuersum accipi e da, quasi 5 possit quis oblistari praecise ad certam massam, nec O-nim dubium est, quin no solum in specie de certo corpore putu cdmodato vel deposito, vel quando certum corpus venditum vel legatum est obligari, quis postit V in . quid tamen. de contrah. emp. t fictiailrum .de verbo. obliga sed etiam in ge-i re tuta ex mutuo auri vel argenti in
massa pondus facto. Sed ea iura intelliguntur, quando certar quantitatis massa in genere simu liciter debetur quo casti 'in auro S argento non censetur in dubio praecise adlum, tum ob maiorem raritate de difficultatem commerciorum preci Og metalli,tum odio luxus, sed visu iciat
sol uere aestimati onem. Sic hodie quando legatur, vel vice mulcte imponitur libra vel marca auri vel argenti, non de Psa substantia, sed de aestimatione intelli- Secundo , aduertendum quod illud
Quintum ultimum argumentum facit Pro prima parte quia in hac quaestione non agitur, quod debitor praecise comparet numeret monetam conuent Eprobitatis . sed quod lo luat de pecunia proba currenti ad aestimationem conuentae probitatis, hoc est , tantam summani, quantam solutionis tempore alere c
574쪽
leret pecunia certi probitatis conuent ε, ad quam facta est relatio ad defigia an damquantitatem sum in tesoluendae:&sic non minus videtur dubita dum, quam de quacunque obligatione relata ad aliud. l. hec venditio. g. huiusna odi. de contrali en p. l. ubi autem. g. illud de ver b. oblig. Eodem modo respondetur ad tria prima secundae partis, quia proprie illa certa conuenta probita monetae non deducitur hic in dispositionem, nec in obligatione ira, sed ad simplicem liquidationem& demonstrationem dispositionis. Non
enim agitur, ut teneatur debitor fabii caronenses, qtrolibet anno, de moneta, quae excusa fuit S in usu, a decima quarta die Martii , anno sesqui millesimo vicesimo secundo, usque ad tempus eorum relat Ionis factae die 16. Februa iij anno IJ37. cuius exemplar habeo :& sciam airgine nisi intrinsecum notabiliter excedebat proportionem sesquialteram , non multu ni aberata duplo, cui nunc magi Saccedit S tandem duplum excedere Poterit. t Praetet ea etiam si periculum esset aequale, non sulit promiscue contractu Saleatori tolerandi praetextu dictae vulgare vel soluere monetam, ad quam sit reta tae parum digesta sententiae de partiatio: necqubd teneatur quamcunque ira o ted ubi lucri vel damni. Unde quandoq; gisne tam soluere maiori vel minori, quam suo , publice pro tempore definito precto: sed quod tantam omnino stinaniam
teneatur soluere, quantam moneta, ad quam fit relatio, tempore solutionis conficeret. Et sc omnia argumenta secund partis diluta lunt: excepto argumento quarto, de captione, ad quam fac de responderi videtur, quod neuter haeditur e quo
pactiosque se habet ad incertum lucri SI
damni, respectu utriusque partis. I. si ea pactio. l. si ea l. C. de usur. sed certe hec est potius euasio, quam solutio, ut sup num. η7 o. quae adhuc non quadrat hic, ubi notum est peliculii ira non est e trinqlaeaequale: quia longe procliuius Imaius periculsi est deteri orationis intrinseca moneta Se augmenti extrinseci, quam meliorationis intrinsecae decrementi extrinseci. Et per illud pactum non aeque cauetur vel nocetur utrinque , sed ut pluri naum melior sit creditoris conditio, debitoris ver bdeterior, ut docet communi Saexpe- in hoc senatu, clim gemma annuluS, Vel equus caro venisset ad soluendum in nuptijs, morte, vel sacerdotio emptoris, die extante facta est condemnationis non ad conuentum, sed commune S iustum precium tant sim Sinai liter cum alius e- mill et ad soluendum quando masculum filium haberet,&defecta conditione d cessi et, nihilominus haeres ad iustamq-
stimati oriem condena natus idque summa aeqltata te, rescris aleatoria captione. Et consequenter etiam si nato emptori filio conditio extitisset, non potui siet vltra iustum precium condemnari, quin etiana non expediata conditione, sed ea reiecta post congruam dilationem petii O- ituisset quia ex quo ea captatio spernitur ab una parte, debet etiam ab altera cinio tum sperni, per legem n. de accepti l a.
r tun ad allegata pro parte prima facilis est responsio. Non obstat primum quia non intelligitur de pactis iniustis vel captiosis. l. illicitas. in princi p. de offic. praesid. l. iuris rietia, Vt insigniter apparuit in dicto ex gentium. f. pacta seruabo. depact. Eodem emplo: quia in executione di istia resti,c modo secundum non debet intelligi, ut fuit ita senatu praefecti monetales respon recidat in captionem vel supergressione derunt dictum reditum triginta librarsi, alteri u S. decem solidorum Turonensium ad ratio Tertium autem continet fallaciam a nemprobitatis intrinsecae monetae cur cidentis, quia pactum dece ita bonitaterentis tempore contractus, valuisse quin extrinseca ab initio certam cinuariabi-quaginta libras 16. solidos. S. denarios Tu lana summam continet pactum ver bdecerta.
575쪽
certa bonitate intrinseca facit obligationein summae resultantis incertam SI captiosam ac propter hanc accidentis differentiam nota potest in pio posito de uno ad aliud inferri. Ad reliqua respondet veritas detecta, nec ullo modo obstat dictum ariestum , quod nihil de hoc alticulo de
cidit, utpote cum reus nunquam abiecerit, nec fuerit de hoc cognitum nec conse quenter iudicatum. Tum non quaeritur
quid semel certo casu iudicatum sit, sed quae sit verita SI aequitaS. Concludendo dico qu bd si ea pactio
non sit fundata, nisi in mera voluntate captatori ad aleatoria, merito sperni poterit: sed in iusta ratione compensationi S, vel probabili causa, seruanda est unde si in mutuo apposita sit,spernendam puto. Aut enim ut fit sensim deteriorata fuit moneta intrinseca tant lim, nunc aut de recenti ita , quod prioris melioris de solitatae monetae valor extrinsecus nondum auetus filii: SI tunc valet pastum, imbetiam sne pacto tenetur debitor aeque bonos aureos reddere , si creditor aliter haberet .amnum. Aut vero iam prioris sortioris mone-etae precium extrinsecum auctum est , ita quod non potest debitor reddere eundem numerum in priori moneta sine damno c sumptu suo, Maiorem luminam reddendo, quὰm receperit,i in ius stros conuerterit, Sc non valet pactum sed hoc casu esset etiam usurarium, quia Veter CSau-- rei non potuerunt mutuari, ut masia, sed ut moneta S sic respectu summae tunc resultantis, ut supra quaest. 92 dummodytamen augment uni ei et efficax labile: s ecus si incertum dubricunt, ut ibi dixi,& quaest. 93. Contra, si fuisset moneta intrinsecus tant sim aucita, tunc quanquam possit soluere de priori moneta, si forte non sit extrinsecus diminuta, nec quod vix unquam accidere potest immineat periculum promptae diminutionis: tamen soluendo de noua de meliori, non poterit deducere aestimationem alagmenti inti in seci, sue vetus
Moneta fuerit extrinsecus diutinuta, siue
non. Et ratio est duplex, prima, quia non
redderet tantam sum iam, quandam recepit in usus suos conuertit, vel conu tere potuit Secunda, quia sicut non tenetur supplere verum d efficax decrementum intrinsecum, ut diximus: itano potest deducere augment una intrinsecum , per locum ab eadem contrariorum disciplina. Non obstat, si dicatur non esse hic eandem rationem contrariorum quia huius
modi pactum ex parte creditoris, cadit in V suram, sed non ex parte debitoris, inquitum illi prodest. Et quod licet sit nulluna ex parte creditori S , non tamen an nullaretur inquantum commodat debitori quia hoc procederet in diuersis pactis separatim factis. Sed cum non sit 1 si unum paetum recita procum, sic indiuiduuin, si non ligat debitorem casu , quo inde grauaretur vltra sortem, non poterit etiam ligare creditorem casu quo damnificaretur in sorte sed si ex v na parte soluitur igitur S ex alia, i si . de accepti lat. chm vulga. In Venditione vero, permutatione Scimi lib. facilius potest haemc pactio admirti. circa praefatum vero exemplum , supra num. 813. plenioris do trinae causa insimilib. tria consideranda sunt. Prim b, qu bd pactum illud de dicta probitate monetae potuit addi iusto metu mutationis nundinationis monetarum adhuc tempore contractus, ob recentena Anglorum expulsionem perseuerant : praesertim in loco contractus domicilio contrahentium, videlicet in Aquitansa, ubi aliquot saeculis Angli dominati sunt, S paulo antequae ij cerentur inter caeteras Reipubl. politiae determinationes olebant etiam quolibet mense: imo etiam quandoque bis in
mense monetam mutare, V sup r. num. 719.
ita ut nulla esset fides, nulla stabilitas, nec intrinsecae, nec extrinsecae bonitatis: Tepefiebat, ut qui hodie reciperet centiunlibras in moneta currente, postridie ob inopinatam reprobationem non haberet quinquaginta. Et sic qui volebant tuto c5- trahere, sibi cauebant de certa intrinseca
576쪽
s is re, sicut olim antequam pecunia signaretur, ut suprὲ num. io. Si igitur in dicto casu vel simili sic pepegerunt ob eam causam, quae nunc cesssat, cum certa sit quod permanens definitio aestimatio,&cursus monetae, cessare deberet istud pactum tan- qtiam causa finali cessante. Seci indo considerandum, qtiod si tem rore contractus non amplius imminebat ea misera caii ponatio S. ablogatio mone-tarirna potuit ea pactio fieti ex alia iustiore i hones ore causa, videlice in aliqua cona pentacionem maioris inaequalitatis ex patit Hilantium puta si tempo ieco tracti is pollio illa haereditaria, S praedia ab eis cessa super ualebant triplo vel quadruplo editus conuenti. Ideo invitiandi compensationem adiectum fuit, quod reditus ei petu soluetera radiatorem a stimationis, etiam intrinsecae,&in contra-etu definitae monetae tunc cuirentis, cita dum erit pacto, etiam lio die & deinceps,
dum esset, per d. l. illicitas, in princi de ea quae diximus de captator ij s&aleatorijs
Quid autem si modicum Ze tolerabi Iein utroque extremo iudex arbitrabitur Et puto quod non debet saltem dimidiam excedere. Unde in casu ira deteri orationis monetae augmetui extrinseci efficacis, prout accidit, non deberet ea aestimatio augna enti inde accedentis,& lucrum istud ad Uent Illum, excedere proportionem sesqui alteram: S sic non deberet debitor ad summum oluere vltra quadraginta quinque libras,&quindecim solidos naonetae plobae currentis tempore solutionis, locotii ginta librarum cum dimidia veteris
Et contra,' si quod miraculum esset
moneta inta insecus excessive augeretur, non auet valore extrinseco, puta si cuderetur noua moneta ad puritatis assem, videlicet ad duodecim denario sarcientire otiam si extrinsecus valor monetae inagis viij, sic pilis duplo meliorestet, eaque ac deinceps augeatur, prout etiam Obseruatumi iudicatum fuit in executione dicti arresti: licet haec no discuterentur, sed simpliciter reo nil excipiente, iuxta formam contractus, exceptis dictis poenis iudicaretur.
Tertio considerandum qu bd praedictis
tempore contra eius cessantibiis, etsi tunc non erat notabiqis inaequalitas, e parte
stipulantis talem reditum perpetuum nor edimilem , qui erat circiter aequalis non reditibus integris praediorum, sed tali perpetuae concessioni ad tantum oneris fatempore contra eius currebat, Iicet non esset malocis aes fimationis in usu cursu, non tamen deberet diminui reditus proetempore tam fortis monetae ultra dimidium pensionis: di sic ad min unum deberent solui ii indecim librae Turonenses cum dimidia soluendo de nova moneta, licet unus solidus valeret tunc sed intrinsecus tantii na ultra duos solidos ex his, qui currebant tempore contractu S. Alioquin cre ditor nimisi fraudaretur: quia sola in trili- seca augmentatio vel dimin luto monetae, stabilii ante valore extrinseco, non augetctae, puta si reditus non erat leuior, quὰm nec minuit precium reru nec tu otiis prae- ad rationem unius in triginta , vel S per
addita fuit pactio de certa probitate Ino DCtae, tunc ea pactio recipere debet inter pretationem iuris communis Warquitatis, videlicet ut non de immenso , sed denio dico excessu vel defectu intelligatur, argum. l. la arcadiectio, de verbor signific. Nec enim veris: Tille est adium vel cogitatum de magno excest a vel defectu insui 'ergressionem nimiam alterutrius parti
diorum, nec ipsius quidem materia commoditatem ADVium, Ut patet in exemplo, an quo Roman. Gemi consilirerunt, iupra nulD. 8 Ocy. nec exactius aut aequius distcuti temperative potest.
Ex praedictis promptum est veritatis. re aequitatis studiosis, quid in similibus dice, dum sit colligere. Et hic quod ad iuncti a elatum attinet, finis sit analyticae nostrae dispunctionis, non minus mihi damno
sae, qui in laboriosae hoc ingratissimo se-
577쪽
Quanquam laborem ad quem me na- tum scio nil moror, nec dananaleputa GJisi quae tempo iam ea morantur studiis Reipub. dicatis detrahunt, ut abunde satis exposui in epistola limitari. Annotat. inconsi Alexan. Pergam. tamen ad reliquas legalis nostrae politicae philosophiae, partes repurgandas quandiu quantumq; Deo optimo maximo a quo solo pendere san-
.ctissimum est dante licebit, Cumque
η υμ α, rectaeque politiae totius nosteri desudet labor, nona αρρι δεόν. σορ, nec boni Sciniucundum erit audire quibus epithetis. Iulius Pollux Commodo Caesari ηλας εκωτα των Regem signarit ac tyrannum. Regem inquit arasino Rotero damo interprete laudato his titulis Pater, mitis,placidus, lenis, prouidus, aequuS hu- manu S, magnanimus, liber, pecuniae con- . temptor, haud obnoxius affectibus, sibi; p
sim perans,dontinans voluptatibuS, rati- one utens, acri iudicio, perspicax, circun- . spectus, Valens co silio, iustus, sobrius, nu- minum curam agens, hominum negocia
curans, stabilis firmus, in fallibilis, magna cogitans, aut horitate preditus, industrius confecto negotiorum , solicitus pro his, quibus imperat, seruator, promptuS ad ber tacentiam, lentus ad vindietam, certus constans, inflexibilis, propensior ad iustitiam, semperque attentus ad id, quod de . Principe dictum est, librς in morem, fa- cilis aditu, comis in cog reisu, commodus alloqui volentibus blandus, expositus, curam agens suo parentium imperio, amans milit uni suorum, qui strenue quidem bellum gerata ed qui bellum non affectet, pa- cis amans, pacis conciliator, pacis tenax
appositus ad emendandos popliti mores,
quid licem agere norit ac Principem, qui leges I alutares sciat condere, notus ad bene merendum, diuina specie. Sunt autem
multa quae oratione dici possint, singulis vocabulis explicari non possint. Hactenus de vero tolitico rege, nucquibus coloribus id sin author eodem interprete tyrannuexpresserit, attende. Malum inquit Principe vituperabis ad huc
naodum: Tyrannicus, crudelis, effertus, vi- lenius, occupator alient, a tristus pecuniarum, quod verbuna est apud Platonem, pecuniarum cupiens, rapax, SI quod dixit Homerus, popuni deuorator: superbus, elatus, difficilis aditu, es com modus ad eo n- ueniendum, durus adcogressum, in comis ad colloquium, male iracundus, irritabilis, terribilis, turbulentus Voluptatum seruuS, intemper an S, immoderatus, incontaderatus, inhumanus, iniustus, incolatius, iniquus, impiuS, mente carens deuis, inc5-
stans,&qui facile decipiatur, male facilis, immitis, affectib debitus, incorrigibilis, columeliose bello ruautor, graui S,mΟ-lestus, in coercibilis, iri tolerabilis. Rigodsi Ethnico tam apertfi&fyncera veritatem apud Imperatoren etiam vitiosissim uni palam profiteri licuit, cur non Christianis Minime sane dubitandum, nisi forsan Principes Christiani deterrimis Imperatoribus deteriores esse vellent, quod auertat Deus, qrii in ira sua vel misericordia dat Reges, quorum corda in manu sua habet, Prouerb. Er. Ille ergo sumnae a sidue Orandus. I.Timoth. I.cui gloria, grati rum actio in aeternum.
578쪽
Caput primum,De aereo Numismate Romanorum tractat ac deinde linibi numi aerei, quibus modo timur,eXpenduntur. Caput secundum, In quo de argenteis Graecorum, Romanorum,&He braeorum agitur & de his, quae modo apud nos regia sunt authoruta te percusi. Caput tertium, Vbi aurea numismata late, ac longe examinantur: Au rei,& Solidi discrimen perpenditur, multaq; de auri,& argenti brunitate traduntur. Caput quartum n quo traditur ratio ex qua libra in iure examinanda sit item de Sestertio neutrius generis,ac de Talento. Caput quintum, In quo declarantur vetustae aliquot vicotericae lib. rum Regnorum monetae. Caput sextum, In quo tractatur tosideratur pondus Vetustorum n tu mismatum aureorum Margenteorum horum Regnorum, ad faci liorem legum intellectum. Caput septimum, Demutatione monetae quoad pondus,&quoad valorem eius Vbi β. primo,examinantur omnia, quae a Bar traduntur ini. Paulus isdesolutionib. Caput octauum,Tractat de crimine falsae monetae, ac de poenis ad ius punitionem statutis. THEMA CAP. et
De aeteo numismate. Si M. MARIA. Deru=xu aereis, quiperct fuerunt itu iure
579쪽
CAPUT I. rauedinos. Haec igitur est aestimatio prae-ῖ Lixius authore' turalis Historiae 33 est libro Naῖ. cap. 3. RO-mano primi a rea pecunia,
deinde multb post argentea, ac dein sim aliquot lapsis annis aurea vis fit iste. Non enim rude illud secta Ium, quo Roma morum integritate maximi principatus initia stabilire conabatur, a Ii ream pecuniam ad inuenerat. Sic a Valet. Item percusius est nuntiis aereus sens unius aereae Romanς librae, quae ad num os redacta publicae monetae nomen ac vices sit sortita: sicuti apparet ex Pragna tica constitutione Regum Catholicorum I. I 8. quae de monetis, ac re numaria fuit statuta. Postmodum percusi sunt aerei nu-nai, quorum quilibet duo tum Marauedi-norum valorem habet: sic quatuor Blansane Seruius Tullus Romanorum Rex aereos num os primus Romae percussit, que-
admodum idem Plinitis asseuerat Sed&ante Romanorum originem multis quidem annis penes alias gentes fuit numi Lmat si usus: quod apparet ex Artito in Pollaicis, Platone, SI alijs, presertim Strabo. lib. 8 Phua n Lys andro Paul ania in Lata conicis Vcrg. Polydoro de inuentor rerum, lib. 2. cap.2o. Georg. Agrico lib. I De plecto metallorum, Inonetis. Stephano For catulo in Necyomantia iuris, Dialo ad rationem quatuor Marauedinorum qui quartus dicitur vulgo, valet octo blancas. Caeterum hac in parte Marauedi-nus, non tam est nurnu S, quam num orum
numeruS, qui constat ex duabus blancis, aut coronatis sex, vel denariolis decem: quemadmodum in cap. huiu operi Straetabimus, quo in loco varia tutius regni numiliarata expendentes, conabimur v terum historicorunx dictiones in hac re numaria ad amussim explicare moneta. ver de Velion, dicitur non antlim ea, go 8. Carolo Molinaeo, de contra inibus, . tiae ex aere percu ditur ad milia parte aliquaest. io o. nume. 9s Ludovico Caelio lib. qua argenti l edin illa, quae cuditur exa Iedi. antiquarum, 6. cap. a. qui passis testi argento, cui milia sit tertia, vel quarta, aut monia multa ex Hebreis,&Graecis adhu sane Piliata parSaeris, ut asseuerat Carol. ius rei probationem adducunt. Nos igitur Molinaeus in tracta. de contra et ibus, quae- prim limae reo Si Veterum uino ad rati stione ioci. num. 783. Ex hac materia nuperonem eorum, qui nostra aetate, vel iussu expendeba nausin hoc regno num os, quos Regum Catholicor una Fernandi Quinti, Tartas dicebamus, quorum quilibet no-R Elysabeth. Caroli Primi Romano uena aereis Varauedini Sellimabatur. Utarrum verbum peratoris Quinti , percussi in hoc tandem libello sis pitii me hoc di-
fuerunt, pro nostro conatu conferemus, cendi modo, ut quadrantes pauim appel-- quo possit quilibet facili is veterum Hi lem eos num os, quos Vulgus arauedis storicorum numismatum valorem ad nu- mos, qui hodie expenduntur, deducere, Vtriusq; e re pecunis ratione adsequutu S. Anno denique, M. CCCCXCVII. Re- res Catholici Pernandus,& Elysabeth cu-driusserunt aeream monetam, quam de Velion dicimus, ad hanc rationem, te X quolibet Marcho, nempe ex odio iaci jS, signarenturi yr. num aerei, quos Blancas appellamus, quarum duae constituunt fre-um Marauedinum, quomodb utimur a taque ita secundilia hanc computationem ex libr i Romana duodecim unciarum cuduntur a 8. trnri aerei Blancae dicti qui reddunt centum quadraginta quatuor Mapio pria huius regni dictione nominat. Apud Romanos author e Pimio lib. λῖ. a. 3 libralis in dupondius appendebatur assis. libra autem pondus atris diminutum bello Punico primo cum impensis rei publica non sufficeret constitutumque, ut asses sextatario pondere feriretur. Ita quin inque partes factae lucri: d; si lutumque est ars alienum Pollet Hannibale urgente in Fabio Maximo dictatore asses unciales facti: placuitque denarium se declinassibus permutari quinarium octonis. sestertiuinquaternis: ita respublica dimidium lucrata est in militari tamen stipendio denarius pro decem assibus datus. Mox lege. Fff. 3 Papy
580쪽
'Papyria semunciales asses facti. Haec fere
Plinitas, a quo deducuntur pluta. Primum : Dupondiumn uinum aereum
fuisse duartim equidem librarum idque M. Varro declarat. Dupondius, inquit, a duobus ponderibus, quod unum pondiis altilpondium dicet e tui Se ideo, quodaSerat libra pondit S. Secundo apparet, hos num Saereos ad eb graues fuisse, ut inde dicta si tueris grauis poena, secund sim Plinium ind. c. 3. Siquide in populus Romanus pro num O,are graui utebatur. Tettio inde manifestum fit, ante pii insibellum Plinicum num ii in assem libralem fuisse, dii ponditam bilibrem. Quartum deduci tui, in ipso primo bello Punico afferri pondere, non valore diminutum,duarum unciarum p5 dei epe μή usiim fuisse,n sic sexta illarium. Q i intum colligitur ex his, Hannibale urgente Italiam assem uncialem factu, eiusdem quidem valoris quoad stipendi tam militare. cum denarius prodecem a D ibus daretur, tametsi quoad alia valor sit aliquantulum diminii tus, pluris sane terinti apat te: si quidem denarius decem,&sex assibus permutabatur, ac sestertius qua-
Sextum ex hoc costat, frequentiori veterum stimatio e decem allis denario argenteosquales fuisse, quinq; quinario, duos alitem,& dimidiam testertio in odinanifestius piobabitur, cuna denarij aestimationem expendemu S.
Septim ,hinc itidem probatur, post varias assium mutationes eos fui me se munciales lege Papyriana, eodem quidem va
Octauo ex hac ratione censeo, veteremassem quoad valorem conferendu est nostris quatuor quadratibus, quos modo marauedinos dicimus. Id et enim probatur, quia si denarius at genteus decem asses valebat,quod satis receptum est,&nos Inferius examinabimus, saltem iuxta frequentiorem aestimationem, ridem argenteus denarius aestimatur huius praesentis mouetae quadraginta aereis marauedinis: pla-
ne deducitur,vetere Romanum assem rito conferri nostris quatuor arauediunis. Hac etenim perpensa ratione virium
et i,& qui diligentissime hanc rem expendere solent, sententiam istam apud Hispanos probarunt. Quamobremi ad eandem rationem veteres alios numos aereos
aestimabimus chinadem iuris sit de illis, quippe ad assem sint omnino referendi. Quod si veterum ex aere numismatum pondus consideremus, constabit, etiam assessem iunciales viginti quatuor ex libra Romana cudi solitos fuisse. Quorum valor
nostris confertur ironaginta sex marauedinis: ctim hodie ex libra Romana duodecim unciarum cudi soleant centum quadraginta quatuor aerei marauedini, Quod mirum non est, siquidem nostras rea moneta partem quandam argenti admistam habet. Etenim argenteus num us regal IS,&dimidius marco cuilibet aeris miscetur,ataque ideo haec prς sens erea moneta de Vellon nuncupatur.
Dupondius olim aereus fuit num us, sicuti. sane probau imus, quid uos asses continebat idcirco vetus ille dupondius erit hodie sitimationis octo quadrantum, seu imarauedinorum. Graeci autem, ut ex Cleola patra refert Georg. Agricola libr. t. de ex- . ternis ponderibus, astem semuncialem appellauere dupondium: quia is duo assaria ependeret.
Assarium autem, seu assarius num u&γrat aereuS , quorum duo assem e Biciebant semiuncialem ut tandem hic dupondius esset praesentis monetae quatuor araue dinorum Dassarius ver duorum. Sic M.
Varro libro primo Analogiae, inquit .
non equum publicum mille assariorum esse. Semis num us erat aereus,qui iuxta hanc rationem duos quadrantes valebat: quia
dimidium est allis. Quadictione utitur P. Vatinius cum Ciceroni scribit: Simius nisse missis homo contra me arma tulit,&eu bello coe Pi. Quadrans quarta erat assis pars, eiusdem rationis num us aereus, qui praesenti